BHP

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY

SYSTEM

ZARZĄDZANIA

BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

PROFESJONALNY

SYSTEM

ZARZĄDZANIA

BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

2

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Spis treści

Definicje dotyczące systemu zarządzania bhp .................................................................................. 3
Założenia i ogólne cele szbp ............................................................................................................ 7
Filozofia zarządzania ....................................................................................................................... 8
System zarządzania bhp wg Polskiej Normy PN-N-18001:2004 ....................................................... 9

Autor

Lesław Zieliński

były główny inżynier zarządzania bezpieczeństwem pracy,

rejestrowany audytor pomocniczy SZBP wg ISRS

Konsultant

Józef M. Boguszewski

specjalista ds. bezpieczeństwa

procesów przemysłowych, ekspert w zakresie oceny

ryzyka zawodowego i systemów zarządzania bezpieczeństwem

Redakcja

Agnieszka Gawrońska-Świeboda

Korekta

Zespół

CBP 321 ISBN 978-83-269-0004-4

Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2010

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a,

www.wip.pl

tel. [phone], faks 0 22 617 60 10

Praktyczny raport „Profesjonalny system zarządzania bhp” chroniony jest prawem autorskim. Przedruk

materiałów opublikowanych w raporcie „Profesjonalny system zarządzania bhp” – bez zgody wydawcy –

jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Niniejszy raport

został przygotowany z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy

i doświadczenia. Zaproponowane w raporcie „Profesjonalny system zarządzania bhp” wskazówki, porady

i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać

dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako

oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych.

W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawar-

tych w raporcie „Profesjonalny system zarządzania bhp” wskazówek, przykładów, informacji itp. do kon-
kretnych przypadków.

3

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Zapraszam do zapoznania się z poniższy tekstem, który rozwieje Państwa wątpliwości co do

wprowadzania systemu zarządzania bhp w Państwa zakładach pracy.

Z tego tekstu dowiecie się Państwo:

•

Na czym polega zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy?

•

Co określają cele oraz założenia systemu zarządzania bhp?

Definicje dotyczące systemu zarządzania bhp

Przedstawiamy Państwu

pojęcia związane z tym systemem, opracowane na podstawie definicji za-

wartych w Polskiej Normie PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy

– Wymagania.

Audyt systemu zarządzania bhp

Audyt systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to systematyczne oraz niezależne bada-

nie mające określić:

•

czy działania podejmowane w ramach systemu bhp i osiągnięte rezultaty odpowiadają planowa-

nym ustaleniom?

•

czy ustalenia zostały skutecznie wdrożone i są odpowiednie do realizacji polityki bhp, a także

osiągnięcia założonych celów organizacji w tym zakresie?

Cel ogólny zarządzania bhp

Cel ogólny zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy:

•

dotyczy działań w zakresie bhp,

•

wynika z polityki bhp ustalonej przez organizację.

Cel szczegółowy zarządzania bhp

Cel szczegółowy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to cel :

•

wyrażony ilościowo, gdy jest to możliwe,

•

wynikający z celów ogólnych zarządzania bhp w organizacji,

•

wdrożony do zrealizowania, aby osiągnąć te cele.

Jeżeli celem ogólnym jest ograniczenie dni niezdolności do pracy spowodowanej wypadkami przy

pracy, to celem szczegółowym będzie wyeliminowanie zagrożeń powodujących wypadki o najdłuż-

szym okresie tzw. chorobowego (np. urazy układu mięśniowo-szkieletowego przy podnoszeniu czy

przenoszeniu ciężarów, przez wprowadzenie transportu mechanicznego).

Jeżeli celem ogólnym jest poprawa ergonomii na stanowiskach pracy, to celem szczegółowym będzie

doprowadzenie, w ciągu najbliższego półrocza, do zgodności z przepisami warunków ergonomicz-

nych na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe.

Ciągłe doskonalenie

Ciągłe doskonalenie to powtarzające się działania mające zwiększyć zdolności do spełnienia wymagań.

4

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Działanie korygujące

Działanie korygujące to działanie, które mają wyeliminować:

•

przyczynę lub

•

przyczyny wykrytej niezgodności lub innej wykrytej niepożądanej sytuacji.

Działanie zapobiegawcze

Działanie zapobiegawcze to działanie mające wyeliminować :

przyczynę lub

przyczyny potencjalnej niezgodności albo innej potencjalnej niepożądanej sytuacji.

Identyfikacja zagrożenia

Identyfikacja zagrożenia to proces rozpoznawania, czy zagrożenie istnieje, i określenia jego charakterystyki.

Monitorowanie aktywne

Monitorowanie aktywne to bieżące działania mające na celu sprawdzenie, czy stosowane:

•

środki ochronne i zapobiegawcze przed zagrożeniami oraz związane z nimi ryzyko zawodowe,

•

rozwiązania organizacyjne służące wdrożeniu SZBP,

•

spełniają określone wymagania.

Monitorowanie aktywne polega na rozpoznawaniu sytuacji związanych z potencjalnymi zagrożeniami,

zanim doprowadzą one do wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Proces ten pozwala projek-

tować oraz stosować działania:

•

korygujące

•

zapobiegawcze powstrzymujące

•

ograniczające możliwość oddziaływania na ludzi czynników niebezpiecznych,

•

szkodliwych, uciążliwych.

•

Monitorowanie reaktywne

Monitorowanie reaktywne polega na sprawdzaniu, czy przedmiotem odpowiednich badań i identyfikacji są :

•

nieprawidłowości w zakresie stosowanych środków zapobiegawczych, ochronnych przed zagro-

żeniami i związane z nimi ryzyko zawodowe,

•

niezgodności w systemie bhp, które ujawniły się poprzez wystąpienie wypadków przy pracy, chorób

zawodowych oraz zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Monitorowanie reaktywne jest procesem „uczenia się na błędach”, co w praktyce oznacza, że bada-

nie danego wypadku przy pracy lub okoliczności powstania choroby zawodowej pozwala rozpoznać

i usunąć przyczyny, które już doprowadziły do tych niepożądanych zdarzeń.

Wyższy poziom BHP

Ocena ryzyka zawodowego, Zarządzanie, wypadki,

choroby zawodowe. Nowa publikacja. Sprawdź za darmo!

www.swiat-bhp.pl/nowosc

5

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Najwyższe kierownictwo

Najwyższe kierownictwo to osoba lub grupa osób, które na najwyższym szczeblu kierują organizacją

i ją nadzorują.

Niezgodność

Niezgodność to niespełnienie określonego wymagania wynikającego z prawa pracy, szczegółowych

przepisów i zasad bhp lub norm zakładowych.

Organizacja

Organizacja to grupa ludzi i infrastruktura, z prawnym przypisaniem odpowiedzialności, uprawnień

oraz powiązań (np. spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, instytucja, organizacja charytatywna,

samodzielny handlowiec, stowarzyszenie lub ich część albo kombinacja). Organizacja może być pub-

liczna (państwowa lub samorządowa) albo prywatna.

Podwykonawca

Podwykonawca to osoba lub inna organizacja dostarczająca usługi danej organizacji w jej miejscach

pracy, zgodnie z uzgodnionymi wymaganiami, ustaleniami i warunkami. Tam, gdzie ma to zastoso-

wanie, termin podwykonawca może być utożsamiany z terminem dostawca.

Jeżeli podwykonawca, aby wykonać określoną usługę, dostarcza własne wyroby lub materiały i zespoły

urządzeń zakupione przez siebie w ramach podpisanej umowy, jest wówczas jednocześnie dostawcą.

Każda dostawa materiałów, części, podzespołów czy gotowych wyrobów musi być zgodna z wyma-

ganiami i ustaleniami gwarantującymi zachowanie bezpieczeństwa pracowników firmy oraz jej klien-

tów – odbiorców wyrobów lub usług.

PRZYKŁAD

1. Podwykonawca, wykonując modernizację rozdzielni średniego napięcia, dostarcza, w ramach pod-

pisanej umowy, wszystkie materiały, wyłączniki, odłączniki i aparaturę kontrolno-pomiarową. Podwy-

konawca jest wówczas dostawcą.

2. Podwykonawca na terenie budowy obiektu wykonuje prace instalacyjne centralnego ogrzewania,

dostarczając, w ramach podpisanej umowy, wszystkie materiały (zakupione przez siebie) i kocioł

centralnego ogrzewania, którego jest producentem. Podwykonawca jest wówczas również dostawcą.

Coraz częściej zdarzają się sytuacje, gdy od podwykonawcy świadczącego usługi na rzecz dużej orga-

nizacji, w której występują znaczące zagrożenia (np. huty, kopalni, zakładu chemicznego), zlecenio-

dawca wymaga posiadania udokumentowanego SZBP dla zagwarantowania bezpieczeństwa pracy

wszystkim zatrudnionym na terenie organizacji.

Polityka bhp

Polityka bezpieczeństwa i higieny pracy to deklaracja organizacji dotycząca:

•

intencji,

•

zasad odnoszących się do ogólnych efektów działalności w zakresie bhp, określająca ramy do

działania i ustalania celów organizacji dotyczących zarządzania bhp.

6

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Poważna awaria

Poważna awaria to zdarzenie, w szczególności:

•

emisja,

•

pożar,

•

eksplozja,

powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w którym występuje

jedna albo więcej niebezpiecznych substancji, prowadząc do natychmiastowego powstania zagroże-

nia życia lub zdrowia ludzi albo środowiska bądź powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Stanowisko pracy

Stanowisko pracy to przestrzeń pracy wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której

pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

System zarządzania bhp

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy to część ogólnego systemu zarządzania orga-

nizacją, która obejmuje:

•

strukturę organizacyjną,

•

planowanie,

•

odpowiedzialność,

•

zasady postępowania,

•

procedury,

•

procesy i zasoby potrzebne do opracowania, wdrażania, realizowania, przeglądu oraz utrzymy-

wania polityki bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wymaganie

Wymaganie to potrzeba lub oczekiwanie, które zostało ustalone, przyjęte zwyczajowo lub jest obo-

wiązkowe. Przyjęte zwyczajowo oznacza, że istnieje zwyczaj lub powszechna praktyka organizacji, jej

klientów i innych zainteresowanych stron, iż dana potrzeba lub oczekiwanie jest przyjęte.

Można zastosować kwalifikator do wskazania specyficznego rodzaju wymagania (np. wymaganie

dotyczące wyrobu, zarządzania jakością, klienta). Wymaganie wyspecyfikowane jest jednym z wyma-

gań ustalonych (np. w określonym dokumencie). Wymagania mogą być stawiane przez różne zain-

teresowane strony.

Zagrożenie

Zagrożenie to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

Zagrożenie znaczące

Zagrożenie znaczące to zagrożenie mogące spowodować poważne i nieodwracalne uszkodzenie

zdrowia lub śmierć, występujące w szczególności podczas wykonywania prac szczególnie niebez-

piecznych lub w sytuacjach poważnych awarii.

7

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Zdarzenie potencjalnie wypadkowe

Zdarzenie potencjalnie wypadkowe to niebezpieczne zdarzenie związane z wykonywaną pracą, pod-

czas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia.

PRZYKŁAD

1. Podczas naprawy rynny pracownik stał na prowizorycznym rusztowaniu, które w pewnym momen-

cie przechyliło się, a spadający pracownik złapał się ręką za przebiegający po ścianie budynku

przewód odgromowy. Pracujący w pobliżu inni pracownicy pomogli bezpiecznie opuścić go na

ziemię. Nikomu nic się nie stało dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności – sprawność fizyczna

naprawiającego rynnę, dobrze zamocowana instalacja odgromowa przebiegająca akurat w pobliżu

miejsca pracy, obecność w pobliżu innych ludzi.

2. Osunęła się ziemia do niezabezpieczonego wykopu, w którym 2 pracowników dokonywało naprawy

uszkodzonego rurociągu, ale nikt nie doznał obrażeń dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności

– jeden pracownik akurat wychodził z wykopu po pionowo ustawionym podeście i on pomógł

drugiemu współpracownikowi wydostać się z wykopu.

Założenia i ogólne cele szbp

Założenia SZBP

Założenia SZBP polegają na zarządzaniu zakładem pracy tak by, przy realizacji zadań (produkcyjnych

lub sprzedażowych) zachowane były wymagania w zakresie:

•

prawa pracy,

•

bhp,

•

przepisów szczegółowych dotyczących poszczególnych dziedzin działalności gospodarczej,

•

ograniczania zagrożeń – przy współpracy z załogą lub jej przedstawicielami.

Cele SZBP

Ogólne cele SZBP są ustalane przez najwyższe kierownictwo zakładu pracy i służą realizacji polityki

bezpieczeństwa i higieny pracy. Mogą odnosić się do całej organizacji lub jej części, w której wdrażany

będzie SZBP.

Każdemu działaniu powinien towarzyszyć określony cel. W przypadku systemów zarządzania bezpie-

czeństwem i higieną pracy celem jest profilaktyka na którą składają się ogólne cele SZBP, które mogą

przykładowo obejmować:

•

zmniejszenie liczby wypadków przy pracy,

•

obniżenia wskaźnika ciężkości wypadków przy pracy,

•

zmniejszenie liczby wypadków związanych z wykonywaniem określonych prac,

•

zmniejszenie liczby chorób zawodowych,

•

zmniejszenie liczby zdarzeń potencjalnie wypadkowych,

•

zapewnienie właściwego stosowania środków ochrony indywidualnej przez wszystkich pracowników,

•

zmniejszenie liczby osób pracujących w warunkach narażenia na czynniki szkodliwe, niebezpieczne

i uciążliwe

,

•

zmniejszenie częstości występowania odstępstw od standardów oraz wymogów przepisów i zasad

bhp stwierdzanych podczas kontroli własnych oraz zewnętrznych, a także skuteczne reagowanie

na takie stwierdzone odstępstwa,

•

motywowanie pracowników do bezpiecznej pracy.

8

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Realizacja ogólnych celów SZBP

Ogólne cele SZBP są realizowane przez ustalanie i realizację celów szczegółowych, które jeżeli to jest

możliwe, powinny być określone czynnikami mierzalnymi (np. ograniczenie hałasu do poziomu 85 dB dla

stanowisk w warsztacie remontowym, doprowadzenie wszystkich stanowisk wyposażonych w monitory

ekranowe do spełnienia wymogów prawnych, odpowiednie ukierunkowanie szkoleń w dziedzinie bhp).

Filozofia zarządzania

Systemy zarządzania przedsiębiorstwem wywodzą się z filozofii TQM (z ang. Total Quality Manage-

ment). Podstawą tej filozofii jest uwzględnienie wszystkich systemów i elementów składających się

na system zintegrowanej działalności organizacji.

Według filozofii TQM najistotniejszym czynnikiem rozwoju i bieżącej działalności przedsiębiorstwa są

jego pracownicy. Poprzez pracowników i doskonalenie systemu społecznego w firmie następuje poprawa

funkcjonowania systemu:

•

technicznego,

•

organizacyjnego,

•

ekonomicznego

•

przedsiębiorstwa.

Na czym polega zarządzanie według filozofii TQM ?

Zarządzanie wg filozofii TQM polega na ciągłym ulepszaniu wszystkich elementów działalności za-

kładu pracy poprzez:

•

identyfikację kluczowych zagadnień działalności zakładu pracy i wyznaczenie celów oraz standar-

dów jakości tych działań (planowanie),

•

dobór metod do realizacji celów według określonych standardów i podjęcie odpowiednich działań

(wykonanie),

•

mierzenie osiągnięć (kontrola),

•

ocenę i podejmowanie odpowiednich działań korygujących (działanie).

Proces ten odbywa się w nieprzerwanym cyklu określanym jako

Planowanie – Wykonanie – Kontrola

– Działanie (z ang. Plan – Do – Check – Act).

Rysunek1.

System zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg cyklu Planowanie – Wyko-

nanie – Kontrola – Działanie (z ang. Plan – Do – Check – Act)

9

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

System zarządzania bhp wg Polskiej Normy PN-N-18001:2004

Polska Norma PN-N-18001:2004, ze znowelizowanymi Polskimi Normami PN-N-18002:2000 Systemy

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego oraz

PN-N-18004:2001/Ap1:2002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy – Wytyczne, pełni

rolę wytycznych krajowych dotyczących dobrowolnego stosowania oraz wdrażania systemów zarzą-

dzania bhp.

Polska Norma PN-N-18001:2004 określa wymagania dotyczące SZBP w celu umożliwienia organizacji

odpowiedniego sformułowania realizacji polityki bhp oraz celów w niej zawartych w zakresie bezpie-

czeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem wszystkich wymagań dotyczących dziedziny bhp. Polska

Norma PN-N-18001:2004 ma zastosowanie w każdej organizacji, która zamierza:

•

wdrożyć SZBP, a później go utrzymać i doskonalić,

•

realizować ustaloną politykę bhp,

•

sama określić i zadeklarować zgodność z jej wymaganiami,

•

dążyć do uzyskania potwierdzenia zgodności swojego SZBP z jej wymaganiami przez organizację

zewnętrzną (przeprowadzenie audytu przez specjalistyczną jednostkę z możliwością uzyskania

certyfikatu SZBP).

Zakres stosowania Polskiej Normy PN-N-18001:2004 nie zależy od wielkości danej organizacji.

Rysunek 2.

Model systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przyjęty w Polskiej

Normie PN-N-18001:2004, oparty o model W. E. Deminga

10

www.Swiat-BHP.pl

PROFESJONALNY SYSTEM ZARZĄDZANIA BHP

ZAŁOŻENIA OGÓLNE

Wszystkie modele zarządzania, w tym bezpieczeństwem i higieną pracy, są oparte na koncepcji ciągłego

doskonalenia opracowanej przez W. E. Deminga dla potrzeb systemów zarządzania jakością.

Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy to tworzenie systemu opisanych na powyższym rysunku

przedsięwzięć, gwarantujących bezpieczne wykonywanie pracy.

Ogólne wymagania systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy znajdziecie Państwo w Polskiej

Normie PN-N-18001:2004, a szczegółowe – Polskiej Normie PN-N-18004:2001/Ap1:2002.

Wyższy poziom BHP

Pogłębiony poziom merytoryczny

Wypróbuj za darmo i przekonaj się!

www.swiat-bhp.pl/nowosc

Więcej na temat profesjonalnych systemów zarządzania BHP

znajdziesz w Świecie BHP, pierwszej publikacji bhp

o pogłebionym poziomie merytorycznym.

www.swiat-bhp.pl

Wejdź na wyższy poziom bhp!