„RTĘĆ”

Autorzy: Katarzyna Potejko,

Mirosław Kryczek, Andrzej

Bobiński

SPIS TREŚCI:

1. Źródła rtęci
2. Zatrucie rtęcią metaliczną
3. Zatrucie solami rtęci
4. Zatrucie organicznymi

połączeniami rtęci

5. Leczenie
6. Ciekawostki
7. Źródło

1. Źródła rtęci

~ Największe stężenie rtęci występuje
w:
•Łupkach węglowych
•Łupkach bitumicznych
•Zasadowych skałach krystalicznych
  
  ~ Źródłem rtęci zanieczyszczającej
środowisko jest spalanie produktów
ropy naftowej i węgla

~ Erupcje wulkanów mogą być też
źródłem par rtęci i jej związków ze
skorupy ziemskiej

RTĘĆ

Rtęć używa się :
1. Do elektrolitycznej produkcji chloru i
alkaliów z chlorku sodu
2. W elektrotechnice
3. W przemyśle barwników
4. Do wyrobu urządzeń pomiarowych (np.
termometrów,barometrów,manometry)
5. W rolnictwie jako
grzybobójcze środki
rtęciowe (fungicydy)
6. Technice dentystycznej (plomby
amalgamatowe) i w pracach laboratoryjnych
7. Do produkcji środków farmaceutycznych,
kosmetyków, katalizatorów, detonatorów

Stężenie rtęci wynosi:
1. W normalnym powietrzu kilka ng/m³
2. W miastach przemysłowych osiąga około

50 ng/m³

3. W kopalniach rud 5 mg/ m³ (5 000 000

ng)

4. W wodach gruntowych 20-50 ng Hg/l
5. W wodach powierzchniowych do 200 ng/1
6. Wody w rzekach przepływających przez

tereny przemysłowe zawierają l µg Hg
(1000 ng) na l l

7. W wodach oceanicznych stwierdza się

około 30 ng/1

8. W produktach żywnościowych od kilku do

około 50 µg/kg (poza mięsem ryb)

Dzienny pobór nieorganicznych

związków rtęci nie powinien

przekraczać

10 µg

(z wody, z

pokarmów i z powietrza).

Ze względu na różny mechanizm
działania, w toksykologii połączeń
wyróżniamy toksyczne oddziaływanie:
1. par rtęci metalicznej
2. nieorganicznych soli rtęci
3. organicznych połączeń rtęci

2.Zatrucie rtęcią

metaliczną

~ Pary rtęci metalicznej w

80%

resorbują się z pęcherzyków płucnych
~ Z przewodu pokarmowego resorpcja
jest znikoma
~ Największe powinowactwo
rtęć wykazuje do

tkanki mózgowej

~ Dostaje się przez łożysko do płodu

~ Okres półtrwania w organizmie kilka
dni do kilku miesięcy
~ Po utlenieniu rtęci powstają jony
rtęciowe, które następnie wiążą się z
grupami tiolowymi białek

~ jony rtęciowe zalegają

najdłużej

w

:

1. Mózgu (okres półtrwania ponad

rok)

2. Nerkach
3. Jądrach
~ wydalanie odbywa się z :
1.śliną
2.łzami
3.potem
4.kałem
5.moczem

Objawy

zatrucia ostrego

:

1. odczyny zapalne w płucach
2. ze strony układu nerwowego(wzmożona
pobudliwość)
Objawy

zatrucia przewlekłego

:

1.Drżenie kończyn (tremor mercurialis),
początkowo drżenie palców, po upływie
czasu także
powiek i warg, w czasie snu drżenia ustają
2. Zmiany osobowości i
zachowania(pobudzenie,
depresja,stany deliryczne i halucynacje )

3. Ślinotok, zaburzenia trawienia,spadek
masy
ciała

~ nie ma współzależności między

zawartością rtęci w krwi ,w mózgu czy

w nerkach dlatego wartość

diagnostyczna analiz zarówno krwi, jak

i moczu jest raczej ograniczona

3. Zatrucie solami rtęci

Najsilniejsze działanie trujące ma:
1. Chlorek rtęciowy (sublimat)
2. Azotan rtęciowy
3. Chlorek rtęciawy (kalomel)
4. Tlenek rtęciowy
5. Jodek rtęciowy

~ sole wchłaniają się z przewodu
pokarmowego i przez skórę
~ po wchłonięciu jon rtęciowy wiąże
się głównie z grupami SH- białek
osocza i hemoglobiny
~ Jony rtęciowe nie przenikają bariery
krew-mózg i bariery łożyska
~ Głównie jony gromadzą się w
nerkach
i wątrobie

~ Wydalanie z moczem, z kałem, w
pocie, w ślinie, w łzach,mleku kobiet
karmiących

Ostre zatrucie:
1. Bóle żołądka
2. Wymioty
3. Biegunka (także krwawa) z

zawartością w stolcu złuszczających
się fragmentów skoagulowanej
błony śluzowej

4. Zapaść krążeniowa
5. Uszkodzenie nerek ( bezmocz,

uremia )

6. Zejście śmiertelne

Objawy zatrucia przewlekłego:
1. Uszkodzenie nerek
2. Wzrost wydzielania śliny
3. Zmiany zapalne dziąseł z czarną

obwódką wokół zębów

4. Wykwity, wysypki, owrzodzenia na

skórze

5. Obrzęki rąk i stóp
6. Światłowstręt
7. Bezsenność
8. Utrata włosów

4.Organiczne połączenia

rtęci

~ Na największą uwagę wśród
organicznych połączeń rtęci zasługują
związki metylortęciowe CH3Hg- czy
metylortęciowe C2H5Hg-, oporne na
procesy biochemicznej degradacji w
ustroju
~ Związki te wchłaniają się do
organizmu przez drogi oddechowe,
skórę i przewód pokarmowy
~ Jony metylortęciowe wiążą się łatwo
z grupami SH- białek, peptydów lub
aminokwasów, we krwi związany jest
przede wszystkim z erytrocytami
~ Jony przenikają do tkanki mózgowej,
do włosów, do płodu

~ Po przyjęciu pojedynczej dawki
toksycznej objawy mogą wystąpić
nawet po kilku tygodniach (działanie
utajone).
~ W zatruciu prenatalnym pojawiają
się u płodu zmiany mózgowe o
charakterze symetrycznego zaniku
(także móżdżku),zmniejsza się ilość
neuronów w części korowej,powstają
zaburzenia motoryki o cechach
niezborności (ataksja)
oraz poważne schorzenia umysłowe
~ Poziom połączeń organicznych rtęci
w krwinkach i we włosach, może być
wskaźnikiem zatrucia.

Objawy zatrucia ostrego:
1. Bóle głowy
2. Zaburzenia koordynacji ruchowej
3. Drżenie mięśni
4. Dolegliwości neurotyczne
5. Może rozwinąć się śpiączka i dojść

do zgonu

Objawy zatrucia przewlekłego:
1. Dyskoordynacja ruchów
2. Ruch mimowolne
3. Osłabienie mięśniowe
4. Zaburzenia połykania

5. Mowa skandowana
6. Zaburzenia skupienia myśli
7. Koncentryczne ograniczenie pola
widzenia
8. Bóle głowy
9. Parestezje warg i kończyn
10. Zapalenie dziąseł
11. Krwotoczne zapalenie jelit
12. Stłuszczenie wątroby
13. Ciężkie uszkodzenie nerek
prowadzące do
mocznicy lub zespołu
nerczycowego

5. Leczenie

~ po doustnym zażyciu soli rtęciowych
należy jak najszybciej podać do wypicia
mleko z białkiem jaj i jeśli wymioty nie
występują spontanicznie, sprowokować
je
~ następnie płukamy żołądek porcjami
200-300ml mleka z węglem
aktywowanym
~ płukanie zakańczamy podaniem
odtrutek swoistych, później
nieswoistych
~ w dalszej kolejności prowadzimy
leczenie objawowe:zwalczając wstrząs
podajemy hydrokortyzon i
dekstran,zaburzenia wodno-
elektrolitowe stosujemy wlewy dożylne

Leki:
1. DIMERKAPTOPROPANOL(DMPS i

DMSA)

2. Penicylaminy
3. Należy stosować preparaty

wielowitaminowe, głównie wit. B1

4. Poprawę obserwowano po

kortykoterapii

Z chwilą wystąpienia skąpomoczu

konieczna jest hemodializa lub
dializa otrzewnowa

SKUTECZNOŚĆ ELIMINACJI
RTĘCI Z ORGANIZMU JEST
ZNIKOMA

6. Ciekawostki

~ Przez ponad 500 lat do
leczenia kiły stosowano rtęć ,
w różnych postaciach. Używano
maści zawierających 30, a
nawet 50% tego trującego
metalu. Podawano chorym
tabletki z rtęcią, wstrzykiwano
ją domięśniowo i dożylnie.

~

Choroba Minamata

Choroba ta wywołana jest przez
spożycie metylortęci , która znajduje
się w organizmach ryb, które
konsumuje człowiek . Ryby wchłaniają
metylortęć z pokarmem i przez
oskrzela ze zbiorników wodnych

Omawiane schorzenie objawia się w
pierwszym etapie mrowieniem
kończyn,drętwieniem warg, języka, w
dalszej kolejności dochodzi do ataksji ,
zaburzeń mowy i słuchu

6. Źródło

1. Artykuły internetowe

2. Kokot „Choroby wewnętrzne”

3. Bogusz „Encyklopedia dla

pielęgniarek”

4. rtykuł : „Niemoc dworska”

H.Celnik