Współczesne tendencje

w edukacji

Prof. dr hab. Wacław Strykowski

Zakład Technologii Kształcenia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza

w Poznaniu

email:

[e-mail]

tel. [phone]

Inspiracje do zmian w edukacji

• Raporty oświatowe przygotowywane przez

instytucje międzynarodowe:

– OECD, UNESCO, Klub Rzymski, UE

• Odkrycia i osiągnięcia nauk o edukacji:

– psychologii, socjologii, teorii komunikacji,

technologii kształcenia

• Projekty reformowania edukacji tworzone

przez nauczycieli:

– Szkoły autorskie, autonomiczne, z własnym profilem

Raporty oświatowe

• „Uczyć się, aby być”, Raport E.

Faurera (1972, 1975)

• „Uczyć się – bez granic. Jak zewrzeć

lukę ludzką?”, Raport Klubu

Rzymskiego (1979, 1982)

• „Edukacja: jest w niej ukryty skarb”,

Raport

J. Delorsa (1996, 1998)

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Kamieniem węgielnym edukacji

we wszystkich krajach świata
powinno być kształcenia
ustawiczne

• Zadania dla szkoły:

– Kształcenie motywacji do uczenia się
– Uczenie uczniów metod i technik

samokształcenia

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Edukacja szkolna powinna

przygotowywać do tzw.

mobilności (ruchliwości)

zawodowej, m.in. poprzez:

– Podwyższenie i rozszerzenie kształcenia

ogólnego

– „Człowiek posiada tym lepsze

przygotowanie zawodowe, im posiada

gruntowniejsze przygotowanie ogólne”

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Należy rozszerzyć formułę

kształcenia ogólnego w taki
sposób, aby objęło ono swoim
zasięgiem problematykę:

– Ekonomiczną
– Praktyczną
– Komunikowania
– Technologii informacyjnych

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Szczególnie ważnym w

kształceniu ludzi jest
wychowanie przedszkolne i
nauczanie początkowe

– Rozwój intelektualny dziecka
– Rozwój społeczny

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Ważnymi cechami edukacji

powinno być różnicowanie i
indywidualizacja kształcenia

– W edukacji XXI wieku każdy będzie

miał indywidualnego nauczyciela
(naturalnego lub alternatywnego –
komputerowego)

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Ludziom należy zapewnić

drożność kształcenia i
możliwość uczenia się w
dowolnym czasie i w dowolnym
miejscu, niekoniecznie w szkole

– Miejsca pracy – szkolenia
– Autoedukacja, edukacja domowa

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Nowe techniki i technologie

informacyjne powinny stanowić
ważną metodę i narzędzie
pracy szkoły

– Nauczycieli
– Uczniów

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Należy otoczyć szczególną

opieką zawód nauczyciela
niezależnie od etapu czy
szczebla kształcenia

– Wysoka pozycja społeczna
– Profesjonalne przygotowanie
– Wysokie uposażenie

Raport „Uczyć się, aby być”

(1972)

• Niezbędne jest pełniejsze niż

dotychczas uspołecznienie
szkoły

– Szkoła powinna być wspólną

własnością nauczyciela, dzieci i
rodziców

Raport „Uczyć się, bez granic”

(1979)

• Jak zewrzeć lukę ludzką?

– Luka ludzka – to dystans między rosnącą

złożonością świata, a naszą zdolnością
do sprostania jej

– Luka ludzka może mieć rodzaj:

społeczny, ekonomiczny, moralny,
edukacyjny

Raport „Uczyć się, bez granic”

(1979)

• Edukacja może mieć charakter

zachowawczy lub innowacyjny

– Edukacja zachowawcza – to nabywanie

ustalonych światopoglądów, metod i
reguł działania pozwalających działać w
obliczu sytuacji znanych i powtarzalnych

Raport „Uczyć się, bez granic”

(1979)

• Edukacja innowacyjna polega na

przygotowaniu jednostek i
społeczeństwa do życia i działania w
nowych sytuacjach, które stwarza
ludzkość

– E.I. tworzą dwie charakterystyczne cechy:

• Antycypacja – przewidywanie, przygotowanie do

wydarzeń, które mogą wystąpić

• Partycypacja – uczestniczenie, uczenie się poprzez

działanie, pełnienie ról społecznych

Raport „Edukacja – jest w

niej ukryty skarb” (1996)

• Uczyć się, aby wiedzieć:

– Przyswajanie wiedzy o świecie i o sobie

• Uczyć się, aby działać:

– Kształtowanie umiejętności kluczowych i

specyficznych

• Uczyć się, aby żyć wspólnie:

– Współżyć z innymi niezależnie od ich

przekonań światopoglądowych i wyznaniowych

• Uczyć się, aby być:

– Żyć wartościowo i pięknie

Koncepcje rozwoju

człowieka

• Koncepcja behawiorystyczna

– behawioryzm

• Koncepcja poznawcza

– kognitywizm

• Koncepcja humanistyczna

– edukacja w wolności

Tezy koncepcji

behawiorystycznej

• Człowiek jest układem reaktywnym i

jego zachowania są przede
wszystkim kształtowane przez
oddziaływanie (bodźce) zewnętrzne

– Bodziec – reakcja

Tezy koncepcji

behawiorystycznej

• Procesy psychiczne, zarówno

intelektualne jak i emocjonalno-
motywacyjne, nie wymagają
specjalnej troski, gdyż nie mają
one większego znaczenia w
procesie kształtowania człowieka
(ucznia)

– Liczy się ćwiczenie, trening

Tezy koncepcji

behawiorystycznej

• Podstawowym mechanizmem

leżącym u podstaw kształtowania
ludzkich zachowań, a także uczenia
się, jest mechanizm nagrody i kary
(wzmocnienia)

– Wyższą wartość edukacyjną posiada

nagroda (wzmocnienie pozytywne)

Tezy koncepcji poznawczej

(kognitywizm)

• Człowiek (uczeń) jest samodzielnym i

aktywnym podmiotem przyjmującym
postawę badawczą wobec świata
(uczeń ciekaw jest świata)

Tezy koncepcji poznawczej

(kognitywizm)

• Człowiek rozwija się i kształtuje

zarówno pod wpływem oddziaływań
zewnętrznych (środowiska, edukacji)
jak i właściwości wewnętrznych, tzw.
struktur poznawczych (predyspozycje
wrodzone i nabywane)

Tezy koncepcji poznawczej

(kognitywizm)

• Uczeń jest szczególnie aktywny

poznawczo kiedy znajduje się w
sytuacji zadaniowej lub problemowej,
a jednocześnie ma dostęp do
różnorodnych źródeł informacji
(mediów)

Tezy koncepcji

humanistycznej

• Podstawową właściwością natury

ludzkiej jest rozwój uwarunkowany
przez czynniki wewnętrzne

– Naturalne dążenie do samorealizacji i

samorozwoju

Tezy koncepcji

humanistycznej

• Człowiek jest z natury dobry a jego

dążenia są konstruktywne i
pozytywne

– Jeżeli człowiek zachowuje się źle to

dlatego, że rzeczywistość blokuje jego
prawdziwy rozwój

Tezy koncepcji

humanistycznej

• Kształtowanie człowieka i jego

uczenie się odbywa się najlepiej w
otoczeniu wolnym od zagrożeń
(wychowanie bezstresowe)

– Nauczyciel powinien rozpocząć pracę od

poznania i zrozumienia indywidualnych
właściwości i potrzeb ucznia, dostrzec
jego indywidualne „Ja”

Zmiany modelu szkoły

• Trzy scenariusze rozwoju szkoły wg

Ośrodka Badań Edukacyjnych i
Innowacji OECD (ang. Organization
for Economic Cooperation and
Development)

• Opracowanie z 2001 r. – prognoza

do 2020 r.

Zmiany modelu szkoły (2)

• Scenariusz status quo – kontynuacja

obecnej szkoły jako instytucji

zbiurokratyzowanej i rynkowej

– Zarządzanie raczej centralne

– Brak dodatkowych środków na szkoły, a

jednocześnie zwiększenie odpowiedzialności

społecznej

– Ustalane programy i standardy osiągnięć

podstawą pracy szkoły

– Zwiększenie wykorzystania IT bez wyraźnej

zmiany organizacji pracy szkoły

– Problematyczny status zawodowy nauczyciela

Zmiany modelu szkoły (3)

• Scenariusz – szkoła centrum społecznym i

organizacją uczącą się

– Decentralizacja, kierownictwo kolektywne,

wpływ środowisk lokalnych

– Zwiększenie oferty form kształcenia,

współpraca szkół z rodzicami i innymi

organizacjami

– Intensywne wykorzystanie IT, dynamizm

programowy i metodyczny szkół

– Nauczyciele wysoko motywowani, dobrze

przygotowaniu i wynagradzani

Zmiany modelu szkoły (4)

• Scenariusz deskolaryzacji

społeczeństwa

– Zanik szkoły jako instytucji i nauczyciela

jako profesjonalisty

– Dominacja kształcenia w sieci, w domu,

w małych grupach lub indywidualnie

– Ekspansja na edukację różnych firm z

branży IT i multimediów

– Tradycyjne szkoły tylko dla

wykluczonych przez technologię

Zmiany modelu szkoły (5)

• „I have never let my schooling

interfere with my education”

• „Nigdy nie dopuściłem, aby

chodzenie do szkoły zaszkodziło
mojej edukacji”

Mark Twain (1835 – 1910)

Kształcenie

multimetodyczne

i multimedialne

• W procesie nauczania i uczenia się należy

stosować w sposób kompleksowy i

funkcjonalny zarówno tradycyjne jak i

nowoczesne metody i środki dydaktyczne,

czyli media

• Warunki realizacji kształcenia

multimedialnego:

– Wyposażenie i urządzenie pomieszczeń

dydaktycznych w media (hardware i software)

– Kompetencje medialne nauczyciela: metodyczne i

techniczne (zwłaszcza informatyczne)

Trendy w kontrolowaniu

i ocenianiu (ewaluacja)

• Ewaluacja to proces zbierania informacji o

przebiegu i uzyskiwanych efektach
procesu kształcenia oraz analizowanie tych
informacji w celu doskonalenia przebiegu
procesu i podnoszenia jego efektywności

• Rodzaje ewaluacji

– Wewnętrzna i zewnętrzna
– Reaktywna i proaktywna

Trendy w kontrolowaniu

i ocenianiu (ewaluacja)

• Ewaluacja formatywna (kształtująca)

– Nauczyciel będąc w sferze najbliższego rozwoju

ucznia udziela mu informacji nie tylko o
osiągnięciach, ale nade wszystko udziela mu
wsparcia, wyjaśnień, rad i wskazówek

• Ewaluacja sumująca (końcowa)

– Ma za zadanie ocenić osiągnięcia uczniów w

zakresie zrealizowanego programu: wiedzy i
umiejętności

Trendy w kontrolowaniu

i ocenianiu (ewaluacja)

• Testy jako metody i narzędzia ewaluacji
• Odchodzenie od pomiaru faktów w

kierunku oceniania aplikacji wiedzy,
operowania nią w kontekście realnego
życia

• Łączenie oceniania zewnętrznego z

ocenianiem wewnętrznym. Wprowadzanie
takich metod oceniania jak
dokumentowanie osiągnięć czy portfolio
(teczki pracy)

Jaki nauczyciel?

• Wysokie kompetencje merytoryczne

– Wiedza interdyscyplinarna

• Rozległe kompetencje pedagogiczne

– Psychologiczne, socjologiczne,

metodyczne, techniczne

• Pożądane cechy osobowościowe

– Refleksyjność, komunikatywność,

autoedukacja

Ewaluacja

• Z czym dla Siebie wychodzę po tych

zajęciach:

–

………………………………………………………

–

………………………………………………………

–

………………………………………………………

–

………………………………………………………

–

………………………………………………………