Problemy

Problemy

demograficzne

demograficzne

współczesnego

współczesnego

świata

świata

CHARAKTERYSTYKA WSPÓŁCZESNYCH

CHARAKTERYSTYKA WSPÓŁCZESNYCH

PROBLEMÓW DEMOGRAFICZNYCH ŚWIATA

PROBLEMÓW DEMOGRAFICZNYCH ŚWIATA

Dziś w świecie występują dwa dominujące procesy: zmiany

Dziś w świecie występują dwa dominujące procesy: zmiany

demograficzne oraz globalizacja i to właśnie od nich należy

demograficzne oraz globalizacja i to właśnie od nich należy

zaczynać zastanawianie się nad tym, jaki będzie w przyszłości ten

zaczynać zastanawianie się nad tym, jaki będzie w przyszłości ten

nasz świat i jego gospodarka.

nasz świat i jego gospodarka.

Upraszczając nieco rozważany problem można powiedzieć, że

Upraszczając nieco rozważany problem można powiedzieć, że

pierwsze kilkanaście wieków naszej ery charakteryzowały się

pierwsze kilkanaście wieków naszej ery charakteryzowały się

stosunkowo niewielkimi zmianami w długości ludzkiego

stosunkowo niewielkimi zmianami w długości ludzkiego

życia

życia

. Mieściło się ono do XIX wieku w przedziale 27-30 lat. Jednak

. Mieściło się ono do XIX wieku w przedziale 27-30 lat. Jednak

w XX wieku nastąpiła istotna zmiana, w 1950 roku średnia

w XX wieku nastąpiła istotna zmiana, w 1950 roku średnia

ludzkiego życia wyniosła ok. 47 lat, a w 2000 roku wzrosła już do

ludzkiego życia wyniosła ok. 47 lat, a w 2000 roku wzrosła już do

65 lat. Prognozuje się, że pod

65 lat. Prognozuje się, że pod

koniec obecnego stulecia średnia

koniec obecnego stulecia średnia

długość ludzkiego życia przekroczy 80 lat.

długość ludzkiego życia przekroczy 80 lat.

Także systematycznie

Także systematycznie

zmienia się wielkość rodzin

zmienia się wielkość rodzin

. W ciągu

. W ciągu

dwóch poprzednich wieków, do 1950 roku rodziny były

dwóch poprzednich wieków, do 1950 roku rodziny były

wielodzietne, dominował model rodziny posiadającej średnio 5-6

wielodzietne, dominował model rodziny posiadającej średnio 5-6

dzieci. Ostatnie półwiecze to szybki spadek tego wskaźnika i dzisiaj

dzieci. Ostatnie półwiecze to szybki spadek tego wskaźnika i dzisiaj

na rodzinę przypada zaledwie dwoje dzieci, z tendencją do dalszej

na rodzinę przypada zaledwie dwoje dzieci, z tendencją do dalszej

obniżki.

obniżki.

Oczywiście mówimy o wartościach średnich co oznacza, że

Oczywiście mówimy o wartościach średnich co oznacza, że

wskaźnik ten zmienia się w zależności od kontynentu i kraju,

wskaźnik ten zmienia się w zależności od kontynentu i kraju,

poziomu życia i kultury społeczeństwa. W tym zakresie można

poziomu życia i kultury społeczeństwa. W tym zakresie można

jednak mówić o pewnej prawidłowości, że im niższy poziom

jednak mówić o pewnej prawidłowości, że im niższy poziom

rozwoju gospodarczego, tym liczba dzieci w rodzinie jest wyższa.

rozwoju gospodarczego, tym liczba dzieci w rodzinie jest wyższa.

Rezultatem tych zmian jest dziś inna

Rezultatem tych zmian jest dziś inna

struktura ludnościowa

struktura ludnościowa

według wieku ludzi.

według wieku ludzi.

Osoby poniżej 15 roku życia stanowią dziś

Osoby poniżej 15 roku życia stanowią dziś

ok. 30% całej ludności i według prognoz w ciągu najbliższego 50-

ok. 30% całej ludności i według prognoz w ciągu najbliższego 50-

lecia wskaźnik ten spadnie do ok. 20%. Równocześnie osób w

lecia wskaźnik ten spadnie do ok. 20%. Równocześnie osób w

wieku powyżej 65 lat w roku 2000 była na poziomie ok.7%, a w

wieku powyżej 65 lat w roku 2000 była na poziomie ok.7%, a w

2050 może wzrosnąć nawet do 16%.

2050 może wzrosnąć nawet do 16%.

Bez emigrantów z innych rejonów świata liczba ludności w unijnej

Bez emigrantów z innych rejonów świata liczba ludności w unijnej

„25” przestałaby rosnąć. W ciągu okresu 1970-2000 liczba

„25” przestałaby rosnąć. W ciągu okresu 1970-2000 liczba

osiedlających się w Europie przewyższyła liczbę emigrantów o 17

osiedlających się w Europie przewyższyła liczbę emigrantów o 17

milionów. W minionym roku w krajach „25” osiedliło się o prawie

milionów. W minionym roku w krajach „25” osiedliło się o prawie

1,7 mln osób więcej osób spoza UE, niż z niej wyjechało i to

1,7 mln osób więcej osób spoza UE, niż z niej wyjechało i to

głównie dzięki nim zjednoczona Europa wciąż zawdzięcza prawie

głównie dzięki nim zjednoczona Europa wciąż zawdzięcza prawie

cały wzrost zaludnienia i ten trend prawdopodobnie nasili się

cały wzrost zaludnienia i ten trend prawdopodobnie nasili się

jeszcze w najbliższych latach. Prognozuje się, że w ciągu

jeszcze w najbliższych latach. Prognozuje się, że w ciągu

najbliższych 20 lat populacja krajów Unii Europejskiej wzrośnie

najbliższych 20 lat populacja krajów Unii Europejskiej wzrośnie

zaledwie o 2%. Polki, Czeszki i Słowenki rodzą dziś najmniej w

zaledwie o 2%. Polki, Czeszki i Słowenki rodzą dziś najmniej w

Europie, bo tylko jedno dziecko. To zapowiedź klęski

Europie, bo tylko jedno dziecko. To zapowiedź klęski

demograficznej. Polki także odkładają na późniejszy okres decyzję

demograficznej. Polki także odkładają na późniejszy okres decyzję

o potomstwie, albo nigdy jej nie podejmują.

o potomstwie, albo nigdy jej nie podejmują.

Europejskie społeczeństwa starzeją się, szybko zmienia się ich

Europejskie społeczeństwa starzeją się, szybko zmienia się ich

struktura demograficzna

struktura demograficzna

. W okresie od 2005 do 2050 roku udział ludzi

. W okresie od 2005 do 2050 roku udział ludzi

(według prognoz Eurostatu) po 65 roku życia wzrośnie z 17% do 30%,

(według prognoz Eurostatu) po 65 roku życia wzrośnie z 17% do 30%,

udział ludzi poniżej 24 roku życia spadnie z 30% do 23%. W Polsce obecnie

udział ludzi poniżej 24 roku życia spadnie z 30% do 23%. W Polsce obecnie

13% ludności jest w wieku emerytalnym, w 2020 roku wskaźnik ten

13% ludności jest w wieku emerytalnym, w 2020 roku wskaźnik ten

wzrośnie do ok. 25%, a w 2035 emerytem będzie już co trzeci Polak (co jest

wzrośnie do ok. 25%, a w 2035 emerytem będzie już co trzeci Polak (co jest

wynikiem także obowiązujących u nas przepisów).

wynikiem także obowiązujących u nas przepisów).

W Polsce w 2005 roku średnio w wieku 58,7 lat mężczyzna przechodzi na

W Polsce w 2005 roku średnio w wieku 58,7 lat mężczyzna przechodzi na

emeryturę, a kobiety robiły to w wieku 56 lat i są to najniższe wyniki w kra

emeryturę, a kobiety robiły to w wieku 56 lat i są to najniższe wyniki w kra

jach OECD i UE.

jach OECD i UE.

Aktywnych zawodowo w wieku 55-64 lata jest 26,2% Polaków (podczas gdy

Aktywnych zawodowo w wieku 55-64 lata jest 26,2% Polaków (podczas gdy

w Unii – ok. 40%, a w USA nawet 60%).

w Unii – ok. 40%, a w USA nawet 60%).

Ujemny przyrost naturalny i kontynuacja takiej sytuacji grozi kiedyś

Ujemny przyrost naturalny i kontynuacja takiej sytuacji grozi kiedyś

bankructwem systemu ubezpieczeń, a w konsekwen cji silnym obniżeniem

bankructwem systemu ubezpieczeń, a w konsekwen cji silnym obniżeniem

wypłacanych emerytur. Ta tendencja nie tylko może być katastrofalna dla

wypłacanych emerytur. Ta tendencja nie tylko może być katastrofalna dla

finansów państwa, więc nie może sobie ono pozwolić bierność w tym

finansów państwa, więc nie może sobie ono pozwolić bierność w tym

zakresie i dobrowolnie rezygnować z aktywnego udziału tej grupy ludzi w

zakresie i dobrowolnie rezygnować z aktywnego udziału tej grupy ludzi w

życiu gospodarczym i społecznym.

życiu gospodarczym i społecznym.

Koszty takiego stanu są duże i będą wzrastały, a nie myślimy tu tylko o

Koszty takiego stanu są duże i będą wzrastały, a nie myślimy tu tylko o

konieczności comiesięcznych wypłat zasiłków czy też wcześniejszych

konieczności comiesięcznych wypłat zasiłków czy też wcześniejszych

emerytur, nie myślimy tu także o utracie przez państwo wpływów z

emerytur, nie myślimy tu także o utracie przez państwo wpływów z

podatków od zapłaty za ich pracę. Znacznie poważniejsze koszty wynikają z

podatków od zapłaty za ich pracę. Znacznie poważniejsze koszty wynikają z

utraty możliwości wynikających z tego, co jeszcze reprezentują ludzie po

utraty możliwości wynikających z tego, co jeszcze reprezentują ludzie po

50-tym roku życia, są to straty wynikające z niewykorzystania ich

50-tym roku życia, są to straty wynikające z niewykorzystania ich

potencjału. A jest to duży potencjał wiedzy i doświadczenia zgromadzony

potencjału. A jest to duży potencjał wiedzy i doświadczenia zgromadzony

przez dziesiątki lat życia oraz tego, co nazywać można mądrością życiową.

przez dziesiątki lat życia oraz tego, co nazywać można mądrością życiową.

Opublikowane ostatnio prognozy wydatków na

Opublikowane ostatnio prognozy wydatków na

świadczenia społeczne wskazują, w jakim stopniu

świadczenia społeczne wskazują, w jakim stopniu

zasygnalizowany wyżej problem zagraża stabilności

zasygnalizowany wyżej problem zagraża stabilności

polskiej gospodarki. Wydatki publiczne na

polskiej gospodarki. Wydatki publiczne na

świadczenia społeczne w ciągu 15 lat wzrosną aż o

świadczenia społeczne w ciągu 15 lat wzrosną aż o

150%. Ten szacunek obejmuje wszystkie fundusze

150%. Ten szacunek obejmuje wszystkie fundusze

przeznaczane na ten cel (ZUS, KRUS i fundusze

przeznaczane na ten cel (ZUS, KRUS i fundusze

samorządowe). Wydatki na ten cel w 2005 roku

samorządowe). Wydatki na ten cel w 2005 roku

wyniosły ponad 200mld zł, w tym roku wzrosną

wyniosły ponad 200mld zł, w tym roku wzrosną

prawdopodobnie o dalsze 15 mld zł, a do 2020 roku

prawdopodobnie o dalsze 15 mld zł, a do 2020 roku

ta kwota zwiększy się do ok. 500 mld zł. Głównymi

ta kwota zwiększy się do ok. 500 mld zł. Głównymi

składnikami tych wydatków są emerytury i renty

składnikami tych wydatków są emerytury i renty

oraz opieka zdrowotna. Obec ne wydatki socjalne

oraz opieka zdrowotna. Obec ne wydatki socjalne

stanowią ponad 21% PKB, lecz należy liczyć na to, że

stanowią ponad 21% PKB, lecz należy liczyć na to, że

utrzyma się wysoki poziom wzrostu gospodarczego i

utrzyma się wysoki poziom wzrostu gospodarczego i

wskaźnik ten nie będzie nadmiernie wzrastał.

wskaźnik ten nie będzie nadmiernie wzrastał.

Nie ulega wątpliwości, że jesteśmy w trakcie bardzo

Nie ulega wątpliwości, że jesteśmy w trakcie bardzo

poważnych zmian demograficznych, o daleko idących

poważnych zmian demograficznych, o daleko idących

konsekwencjach. Należy liczyć się z poważnymi

konsekwencjach. Należy liczyć się z poważnymi

konsekwencjami, a nawet zagrożeniami. My zwracamy

konsekwencjami, a nawet zagrożeniami. My zwracamy

uwagę tylko na trzy z nich:

uwagę tylko na trzy z nich:

1) W krajach starzejących się społeczeństw, w

1) W krajach starzejących się społeczeństw, w

budżetach wielu krajów mogą pojawić się duże

budżetach wielu krajów mogą pojawić się duże

napięcia, może spaść tempo wzrostu potencjalnego

napięcia, może spaść tempo wzrostu potencjalnego

PKB przy założeniu, że nie będą podjęte niezbędne i

PKB przy założeniu, że nie będą podjęte niezbędne i

skuteczne reformy.

skuteczne reformy.

2) Powstaną poważne zagrożenia dla krajowych

2) Powstaną poważne zagrożenia dla krajowych

systemów emerytalnych i opieki społecznej. Według

systemów emerytalnych i opieki społecznej. Według

prognoz UE w wielu kra jach „15” na skutek starzenia

prognoz UE w wielu kra jach „15” na skutek starzenia

się społeczeństw poważnie wzrosną wydatki związane z

się społeczeństw poważnie wzrosną wydatki związane z

emeryturami, zdrowiem i opieką społeczną. Może to

emeryturami, zdrowiem i opieką społeczną. Może to

zachwiać stabilnością budżetów państwowych.

zachwiać stabilnością budżetów państwowych.

3) Wzrośnie proces migracji ludności. Zmieni się też

3) Wzrośnie proces migracji ludności. Zmieni się też

struktura rynków pracy. Braki ludzi do pracy w krajach

struktura rynków pracy. Braki ludzi do pracy w krajach

rozwiniętych spo woduje powstanie zapotrzebowania,

rozwiniętych spo woduje powstanie zapotrzebowania,

na które odpowiedzą imigranci z biednych krajów,

na które odpowiedzą imigranci z biednych krajów,

którzy zaakceptują niższe wynagrodzenia, trudniejsze

którzy zaakceptują niższe wynagrodzenia, trudniejsze

warunki pracy, w tym i dłuższy czas pracy.

warunki pracy, w tym i dłuższy czas pracy.

Oblicza współczesnej demografii na świecie

Oblicza współczesnej demografii na świecie

Szacuje się, że obecnie na kuli ziemskiej żyje ponad 6 mld ludzi.

Szacuje się, że obecnie na kuli ziemskiej żyje ponad 6 mld ludzi.

Jest ona zróżnicowana pod względem rasowym, wyznaniowym,

Jest ona zróżnicowana pod względem rasowym, wyznaniowym,

językowym, narodowościowym jak i kulturowym.

językowym, narodowościowym jak i kulturowym.

Średnia gęstość zaludnienia Ziemi wynosi 43 osoby/km

Średnia gęstość zaludnienia Ziemi wynosi 43 osoby/km

2

2

.

.

Azja – 111 os/km

Azja – 111 os/km

2

2

Europa – 32 os/km

Europa – 32 os/km

2

2

Afryka – 23 os/km2

Afryka – 23 os/km2

Ameryka Północna i Środkowa – 19 os/km

Ameryka Północna i Środkowa – 19 os/km

2

2

Ameryka Południowa – 18 os/km

Ameryka Południowa – 18 os/km

2

2

Oceania – 3 os/km

Oceania – 3 os/km

2

2

Według danych zaprezentowanych w raporcie Biura ds. koordynacji

Według danych zaprezentowanych w raporcie Biura ds. koordynacji

Spraw Humanitarnych ONZ (IRIN) obecnie aż

Spraw Humanitarnych ONZ (IRIN) obecnie aż

48% populacji świata

48% populacji świata

nie ma 24 lat, a 86% ludzi młodych w wieku od 10-24 lat żyje

nie ma 24 lat, a 86% ludzi młodych w wieku od 10-24 lat żyje

dziś w krajach rozwijających się.

dziś w krajach rozwijających się.

Wniosek z tego prosty: mamy do czynienia z sytuacją dotąd

Wniosek z tego prosty: mamy do czynienia z sytuacją dotąd

niespotykaną, kiedy najliczniejsza od lat generacja młodych

niespotykaną, kiedy najliczniejsza od lat generacja młodych

wchodzi dziś w dorosłe życie.

wchodzi dziś w dorosłe życie.

Równocześnie według danych

Równocześnie według danych

opublikowanych w raporcie ONZ-owskiego Programu dla Młodzieży

opublikowanych w raporcie ONZ-owskiego Programu dla Młodzieży

(UN-DESA United Nations Department of Economic and Social Affairs) 

(UN-DESA United Nations Department of Economic and Social Affairs) 

prawie 200 mln młodych żyje na poziomie poniżej 1 USD

prawie 200 mln młodych żyje na poziomie poniżej 1 USD

dziennie, 130 mln nie umie pisać, 10 mln ma AIDS, a 88 mln nie

dziennie, 130 mln nie umie pisać, 10 mln ma AIDS, a 88 mln nie

ma pracy!

ma pracy!

To wszystko ma miejsce w XXI

To wszystko ma miejsce w XXI

wieku, w okresie niezwykłego rozwoju

wieku, w okresie niezwykłego rozwoju

gospodarczego, rozwiniętej nauki, medycyny i nowych technologii.

gospodarczego, rozwiniętej nauki, medycyny i nowych technologii.

Rok

Świat

Azja

Afryka

Europa

Ameryka

Płn.

Ameryka

Płd.

Oceania

1750

791 000

106 000

502 000

163 000

16 000

2 000

2 000

1800

978 000

107 000

635 000

203 000

24 000

7 000

2 000

1850

1 262 000

111 000

809 000

276 000

38 000

26 000

2 000

1900

1 650 000

133 000

947 000

408 000

74 000

82 000

6 000

1950

2 518 629

221 214

1 398 488

547 403

167 097

171 616

12 812

1955

2 755 823

246 746

1 541 947

575 184

190 797

186 884

14 265

1960

3 021 475

277 398

1 701 336

604 401

218 300

204 152

15 888

1965

3 334 874

313 744

1 899 424

634 026

250 452

219 570

17 657

1970

3 692 492

357 283

2 143 118

655 855

284 856

231 937

19 443

1975

4 068 109

408 160

2 397 512

675 542

321 906

243 425

21 564

1980

4 434 682

469 618

2 632 335

692 431

361 401

256 068

22 828

1985

4 830 979

541 814

2 887 552

706 009

401 469

269 456

24 678

1990

5 263 593

622 443

3 167 807

721 582

441 525

283 549

26 687

1995

5 674 380

707 462

3 430 052

727 405

481 099

299 438

28 924

2000

6 070 581

795 671

3 679 737

727 986

520 229

315 915

31 043

2005

6 453 628

887 964

3 917 508

724 722

558 281

332 156

32 998

2010

6 830 283

984 225

4 148 948

719 714

594 436

348 139

34 821

2015

7 197 247

1 084 540

4 370 522

713 402

628 260

363 953

36 569

2020

7 540 237

1 187 584

4 570 131

705 410

659 248

379 589

38 275

2025

7 851 455

1 292 085

4 742 232

696 036

686 857

394 312

39 933

2030

8 130 149

1 398 004

4 886 647

685 440

711 058

407 532

41 468

2035

8 378 184

1 504 179

5 006 700

673 638

731 591

419 273

42 803

2040

8 593 591

1 608 329

5 103 021

660 645

747 953

429 706

43 938

2045

8 774 394

1 708 407

5 175 311

646 630

759 955

439 163

44 929

2050

8 918 724

1 803 298

5 217 202

653 323

767 685

447 931

45 815

Szczególną uwagę chcę zwraca się na  problemy młodych ludzi,

Szczególną uwagę chcę zwraca się na  problemy młodych ludzi,

których wiek obejmuje grupę wiekową od 15 do 24 lat. Tę grupę w

których wiek obejmuje grupę wiekową od 15 do 24 lat. Tę grupę w

świecie tworzą nie tylko osoby uczęszczające do szkół średnich i

świecie tworzą nie tylko osoby uczęszczające do szkół średnich i

wyższych, ale też starający się zarabiać na życie i przeżyć.

wyższych, ale też starający się zarabiać na życie i przeżyć.

We współczesnym świecie dla milionów młodych ludzi kluczem

We współczesnym świecie dla milionów młodych ludzi kluczem

do zdobycia pracy i jej utrzymania są kwalifikacje oparte na

do zdobycia pracy i jej utrzymania są kwalifikacje oparte na

wykształceniu

wykształceniu

, ale nie tylko oni myślą o formalnym ukończeniu

, ale nie tylko oni myślą o formalnym ukończeniu

szkoły, bo można powiedzieć, że z tym właściwie jest coraz lepiej.

szkoły, bo można powiedzieć, że z tym właściwie jest coraz lepiej.

Taką optymistyczną tezę można postawić, jeśli spojrzy się na dane

Taką optymistyczną tezę można postawić, jeśli spojrzy się na dane

publikowane w Światowych Raportach o Młodzieży (World Youth

publikowane w Światowych Raportach o Młodzieży (World Youth

Report). Wynika z nich, że

Report). Wynika z nich, że

obecnie „tylko” nieco ponad 100 mln

obecnie „tylko” nieco ponad 100 mln

nie uczęszcza do szkoły podstawowej

nie uczęszcza do szkoły podstawowej

.

.

Jednak problem ten jest w niektórych regionach świata bardzo

Jednak problem ten jest w niektórych regionach świata bardzo

poważny, bo

poważny, bo

zróżnicowanie w dostępie do edukacji jest bardzo

zróżnicowanie w dostępie do edukacji jest bardzo

duże (w zależności od kontynentu, kraju i regionu), a

duże (w zależności od kontynentu, kraju i regionu), a

dodatkowo szkoła nie jest równa szkole, poziom nauczania też

dodatkowo szkoła nie jest równa szkole, poziom nauczania też

jest bardzo zróżnicowany i systematycznie powiększa się

jest bardzo zróżnicowany i systematycznie powiększa się

różnica między poziomem edukacyjnym dziewcząt i chłopców.

różnica między poziomem edukacyjnym dziewcząt i chłopców.

Często okazuje się też, że posiadane nawet skromne wykształcenie

Często okazuje się też, że posiadane nawet skromne wykształcenie

nie jest atutem, bo w wielu krajach rynek pracy nie jest w stanie

nie jest atutem, bo w wielu krajach rynek pracy nie jest w stanie

zatrudnić wzrastającej liczby osób nawet z tym elementarnym,

zatrudnić wzrastającej liczby osób nawet z tym elementarnym,

podstawowym wykształceniem (patrz World Youth Report). 

podstawowym wykształceniem (patrz World Youth Report). 

Jakość

Jakość

tego wykształcenia jest też bardzo zróżnicowana, a chodzi tu

tego wykształcenia jest też bardzo zróżnicowana, a chodzi tu

przede wszystkim o warunki i programy nauczania, poziom

przede wszystkim o warunki i programy nauczania, poziom

nauczycieli, wyposażenie szkół, czy dostęp do książek i pomocy

nauczycieli, wyposażenie szkół, czy dostęp do książek i pomocy

dydaktycznych.

dydaktycznych.

Azja to dziś najludniejszy kontynent świata, a według

Azja to dziś najludniejszy kontynent świata, a według

United Nations Population Fund. (UNFPA)  mieszka tam

United Nations Population Fund. (UNFPA)  mieszka tam

ponad 850 mln osób między 10 a 24 rokiem życia.

ponad 850 mln osób między 10 a 24 rokiem życia.

Jednak najpoważniejszym problemem świata jest Afryka,

Jednak najpoważniejszym problemem świata jest Afryka,

szczególnie kraje na południe od Sahary.

szczególnie kraje na południe od Sahary.

Mimo dużej pomocy humanitarnej to tam koncentrują

Mimo dużej pomocy humanitarnej to tam koncentrują

się dziś największe problemy tego świata, a więc bieda,

się dziś największe problemy tego świata, a więc bieda,

niski poziom edukacji, krwawe konflikty etniczne, a

niski poziom edukacji, krwawe konflikty etniczne, a

także masowe choroby, w tym AIDS. W Afryce mamy też

także masowe choroby, w tym AIDS. W Afryce mamy też

najwyższą stopę wzrostu liczby afrykańskiej ludności,

najwyższą stopę wzrostu liczby afrykańskiej ludności,

która w ostatnich dekadach jest wyższa niż w

która w ostatnich dekadach jest wyższa niż w

jakimkolwiek innym regionie świata.

jakimkolwiek innym regionie świata.

Według raportu amerykańskiej Narodowej Rady Naukowej (US

Według raportu amerykańskiej Narodowej Rady Naukowej (US

National Research Council) ten szybki wzrost populacji czyni,

National Research Council) ten szybki wzrost populacji czyni,

że poziom ubóstwa i liczba ludzi bez pracy jest tak samej

że poziom ubóstwa i liczba ludzi bez pracy jest tak samej

wielkości jak w przeszłości.

wielkości jak w przeszłości.

Problemy współczesnych młodych państw afrykańskich można

Problemy współczesnych młodych państw afrykańskich można

opisać prosto plagami, które je niszczą. To przede wszystkim

opisać prosto plagami, które je niszczą. To przede wszystkim

AIDS, które

AIDS, które

jest dziś chorobą młodych (szczególnie dziewcząt

jest dziś chorobą młodych (szczególnie dziewcząt

mieszkających w rejonach Afryki na południe od Sahary).

mieszkających w rejonach Afryki na południe od Sahary).

UNICEF szacuje, że 14 mln dzieci zostało osieroconych z

UNICEF szacuje, że 14 mln dzieci zostało osieroconych z

powodu AIDS i przewiduje, że liczba ta powiększy się do

powodu AIDS i przewiduje, że liczba ta powiększy się do

25 mln w 2010 roku.

25 mln w 2010 roku.

W tych krajach przemyt ludzi stał się

W tych krajach przemyt ludzi stał się

wielkim biznesem.

wielkim biznesem.

Około 7

Około 7

00 tysięcy do 2 milionów kobiet

00 tysięcy do 2 milionów kobiet

jest przemycanych rocznie, nielegalnie przez granice.

jest przemycanych rocznie, nielegalnie przez granice.

Dziewczynki dostają się w formalną niewolę przyciągane

Dziewczynki dostają się w formalną niewolę przyciągane

fałszywymi obietnicami zatrudnienia, córki są sprzedawane przez

fałszywymi obietnicami zatrudnienia, córki są sprzedawane przez

rodziców lub zmuszane do małżeństwa albo prostytucji, są też

rodziców lub zmuszane do małżeństwa albo prostytucji, są też

eksploatowane jako przymusowe pracownice lub służba domowa.

eksploatowane jako przymusowe pracownice lub służba domowa.

W krajach rozwijających się potężnym magnesem stały się

W krajach rozwijających się potężnym magnesem stały się

miasta. Ich budowa postępuje w szybkim tempie. To do nich

miasta. Ich budowa postępuje w szybkim tempie. To do nich

migruje duża część młodych szukając lepszego życia,

migruje duża część młodych szukając lepszego życia,

lepszej przyszłości.

lepszej przyszłości.

Jednak większość znajduje miejsca w

Jednak większość znajduje miejsca w

slumsach, pozbawionych elementarnych warunków sanitarnych,

slumsach, pozbawionych elementarnych warunków sanitarnych,

otaczających metropolie.

otaczających metropolie.

Poważnym problemem afrykańskich krajów są konflikty

Poważnym problemem afrykańskich krajów są konflikty

zbrojne. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 10 lat prawie 2

zbrojne. Szacuje się, że w ciągu ostatnich 10 lat prawie 2

mln dzieci zostało zabitych, milion został osierocony, a 6

mln dzieci zostało zabitych, milion został osierocony, a 6

mln zostało rannych. Obecnie ok. 300 tysięcy młodych służy

mln zostało rannych. Obecnie ok. 300 tysięcy młodych służy

jako żołnierze, wiele dziewcząt zarabia jako prostytutki.

jako żołnierze, wiele dziewcząt zarabia jako prostytutki.

Przemoc pozostaje jednym z głównych powodów śmierci

Przemoc pozostaje jednym z głównych powodów śmierci

nastolatków i młodzieży.

nastolatków i młodzieży.

Warto też zwrócić uwagę na to, że ci młodzi ludzie walczą tak w

Warto też zwrócić uwagę na to, że ci młodzi ludzie walczą tak w

krajach afrykańskich (Angola, Liberia, Sierra Leone, Kongo), na

krajach afrykańskich (Angola, Liberia, Sierra Leone, Kongo), na

Bliskim Wschodzie (Irak, Liban, Palestyna), jak i w takich krajach

Bliskim Wschodzie (Irak, Liban, Palestyna), jak i w takich krajach

jak Afganistan, Kolumbia, czy Sri Lanka.

jak Afganistan, Kolumbia, czy Sri Lanka.

Nie mając zagwarantowanej pracy i środków do życia, nie

Nie mając zagwarantowanej pracy i środków do życia, nie

widząc swojej przyszłości stają się podatni na pokusę

widząc swojej przyszłości stają się podatni na pokusę

korzyści płynących z przemocy, która oferuje stosunkowo

korzyści płynących z przemocy, która oferuje stosunkowo

łatwy i prosty dostęp do dóbr materialnych. Są więc

łatwy i prosty dostęp do dóbr materialnych. Są więc

bardziej podatni na propagandę ugrupowań militarnych i

bardziej podatni na propagandę ugrupowań militarnych i

zachęty ulicznych gangów, lub padają ofiarą seksualnego

zachęty ulicznych gangów, lub padają ofiarą seksualnego

wykorzystywania. Nawet jeśli w młodości uda im się

wykorzystywania. Nawet jeśli w młodości uda im się

uniknąć zaangażowania w działalność przestępczą, to

uniknąć zaangażowania w działalność przestępczą, to

niewielu z nich przy stosunkowo niskich kwalifikacjach 

niewielu z nich przy stosunkowo niskich kwalifikacjach 

znajdzie swoje stabilne miejsce w społeczeństwie.

znajdzie swoje stabilne miejsce w społeczeństwie.

Trzeba mieć świadomość, że według danych

Trzeba mieć świadomość, że według danych

Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) np. na Bliskim

Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO) np. na Bliskim

Wschodzie i w krajach północnej Afryki stopa bezrobocia

Wschodzie i w krajach północnej Afryki stopa bezrobocia

wynosi więcej niż 25%. Wśród pracujących pensje ledwo

wynosi więcej niż 25%. Wśród pracujących pensje ledwo

wystarczają na przeżycie, a wielu też pracuje lub dorabia

wystarczają na przeżycie, a wielu też pracuje lub dorabia

na czarno. Szacuje się, że w tej grupie pracujących 23%

na czarno. Szacuje się, że w tej grupie pracujących 23%

młodych żyje za mniej niż 1USD dziennie - mimo, że

młodych żyje za mniej niż 1USD dziennie - mimo, że

pracują". Według danych ILO znalezienie miejsca

pracują". Według danych ILO znalezienie miejsca

zatrudnienia dla młodych to konieczność stworzenia ok.

zatrudnienia dla młodych to konieczność stworzenia ok.

400 mln nowych miejsc pracy.

400 mln nowych miejsc pracy.

Czynniki, które kreują przebieg

Czynniki, które kreują przebieg

współczesnych procesów

współczesnych procesów

demograficznych w świecie

demograficznych w świecie

Społeczno-

Społeczno-

gospodarcze

gospodarcze

Polityczne

Polityczne

Ekologiczne

Ekologiczne

Cywilizacyjno-

Cywilizacyjno-

kulturowe

kulturowe

bezrobocie

bezrobocie

głód

głód

korupcja

korupcja

ubóstwo

ubóstwo

przemyt

przemyt

wyż

wyż

demograficzny

demograficzny

choroby (AIDS,

choroby (AIDS,

SARS, dżuma,

SARS, dżuma,

nowotwory,

nowotwory,

depresje,

depresje,

nerwice)

nerwice)

migracje

migracje

pogłębiające się

pogłębiające się

różnice

różnice

społeczne

społeczne

światowy

światowy

terroryzm

terroryzm

konflikty zbroje

konflikty zbroje

zanieczyszczenie

zanieczyszczenie

powietrza

powietrza

dziura ozonowa

dziura ozonowa

efekt

efekt

cieplarniany

cieplarniany

zanieczyszczenie

zanieczyszczenie

wód

wód

zanieczyszczenie

zanieczyszczenie

gleb

gleb

kłusownictwo

kłusownictwo

wycinanie drzew

wycinanie drzew

analfabetyzm

analfabetyzm

(nieumiejętność

(nieumiejętność

czytania i

czytania i

pisania)

pisania)

problemy

problemy

wynikające z

wynikające z

szybkiego

szybkiego

postępu

postępu

technicznego

technicznego

rozleniwinie

rozleniwinie

społeczeństwa

społeczeństwa

bezrobocie

bezrobocie

Pod względem zaludnienia, obszary dzielimy

Pod względem zaludnienia, obszary dzielimy

na:

na:

ekumeny

ekumeny

- czyli takie, które stale są

- czyli takie, które stale są

zaludnione,

zaludnione,

subekumeny

subekumeny

- czyli obszary

- czyli obszary

czasowo zaludniane, lub tylko

czasowo zaludniane, lub tylko

wykorzystywane gospodarczo, oraz

wykorzystywane gospodarczo, oraz

anekumeny

anekumeny

- czyli takie obszary, na których

- czyli takie obszary, na których

w ogóle nie rozwinęło się osadnictwo.

w ogóle nie rozwinęło się osadnictwo.

Demograficzne problemy globalne, związane z gwałtownym

Demograficzne problemy globalne, związane z gwałtownym

przyrostem ludności w świecie: w 1950 - 2,5 mld, w 1980 - 4,4 mld,

przyrostem ludności w świecie: w 1950 - 2,5 mld, w 1980 - 4,4 mld,

w 1987 - 5 mld, w 1994 - 5,6 mld, prognozy na początek następnego

w 1987 - 5 mld, w 1994 - 5,6 mld, prognozy na początek następnego

stulecia - ok. 6-8 mld ludzi w skali świata. Tempo wzrostu liczby

stulecia - ok. 6-8 mld ludzi w skali świata. Tempo wzrostu liczby

ludności krajów słabo rozwiniętych jest o wiele szybsze, szacuje się,

ludności krajów słabo rozwiniętych jest o wiele szybsze, szacuje się,

że w 2000 będzie ona stanowić blisko 80% całej populacji.

że w 2000 będzie ona stanowić blisko 80% całej populacji.

Rozmieszczenie ludności nie jest równomierne - 30% powierzchni

Rozmieszczenie ludności nie jest równomierne - 30% powierzchni

lądów jest zamieszkiwanych na stałe. W związku z szybszym

lądów jest zamieszkiwanych na stałe. W związku z szybszym

przemieszczaniem się ludności wiejskiej do miast, następują zmiany

przemieszczaniem się ludności wiejskiej do miast, następują zmiany

w relacjach miasto-wieś, należy się liczyć z dynamiczną urbanizacją i

w relacjach miasto-wieś, należy się liczyć z dynamiczną urbanizacją i

tworzeniem wielkich aglomeracji, szczególnie w krajach Trzeciego

tworzeniem wielkich aglomeracji, szczególnie w krajach Trzeciego

Świata.

Świata.

Do demograficznych problemów globalnych należy też zjawisko

Do demograficznych problemów globalnych należy też zjawisko

migracji, wędrówek i uchodźstwa politycznego Problemy

migracji, wędrówek i uchodźstwa politycznego Problemy

demograficzne wiążą się z wyżywieniem ludzkości, nowym ładem

demograficzne wiążą się z wyżywieniem ludzkości, nowym ładem

gospodarczym, konfliktami politycznymi, przemieszczeniem się

gospodarczym, konfliktami politycznymi, przemieszczeniem się

ludności biednej do zasobnych części świata, ekologicznymi

ludności biednej do zasobnych części świata, ekologicznymi

problemami wywołanymi rozrostem ludności i miast.

problemami wywołanymi rozrostem ludności i miast.

Demograficzne problemy globalne próbują rozwiązywać organizacje

Demograficzne problemy globalne próbują rozwiązywać organizacje

regionalne i międzynarodowe - ONZ, OECD, WHO. Podejmowane są

regionalne i międzynarodowe - ONZ, OECD, WHO. Podejmowane są

akcje kontroli i regulacji urodzin, które napotykają sprzeciwy

akcje kontroli i regulacji urodzin, które napotykają sprzeciwy

religijne; tworzone są programy pomocy, których celem jest

religijne; tworzone są programy pomocy, których celem jest

zagospodarowanie niezamieszkanych terenów, zapobieganie

zagospodarowanie niezamieszkanych terenów, zapobieganie

społecznym i ekologicznym skutkom przeludnienia, ograniczenie

społecznym i ekologicznym skutkom przeludnienia, ograniczenie

migracji.

migracji.

JĘZYKI ŚWIATA

JĘZYKI ŚWIATA

Ludność świata jest bardzo zróżnicowana pod względem

Ludność świata jest bardzo zróżnicowana pod względem

językowym. Liczbę języków szacuje się na 2-3 tys. Spośród nich

językowym. Liczbę języków szacuje się na 2-3 tys. Spośród nich

jedynie 14 jest tak rozpowszechnionych, że mówi nimi łącznie

jedynie 14 jest tak rozpowszechnionych, że mówi nimi łącznie

ponad 60% ludności świata, są to :

ponad 60% ludności świata, są to :

- chiński - ok. 1,1 mld osób posługujących się tym językiem

- chiński - ok. 1,1 mld osób posługujących się tym językiem

- hindi i urdu - ok. 500 mln

- hindi i urdu - ok. 500 mln

- angielski - ok. 400 mln

- angielski - ok. 400 mln

- hiszpański - ok. 300 mln

- hiszpański - ok. 300 mln

- rosyjski - ok. 190 mln

- rosyjski - ok. 190 mln

- arabski - ok. 180 mln

- arabski - ok. 180 mln

- indonezyjski - ok. 180 mln

- indonezyjski - ok. 180 mln

- portugalski - ok. 150 mln

- portugalski - ok. 150 mln

- bengalski - ok. 120 mln

- bengalski - ok. 120 mln

- japoński - ok. 120 mln

- japoński - ok. 120 mln

- niemiecki - ok. 100 mln

- niemiecki - ok. 100 mln

- francuski - ok. 100 mln

- francuski - ok. 100 mln

Największe znaczenie w życiu międzynarodowym odgrywa język

Największe znaczenie w życiu międzynarodowym odgrywa język

angielski. Jest on językiem powszechnie używanym w światowym

angielski. Jest on językiem powszechnie używanym w światowym

piśmiennictwie naukowym, handlu międzynarodowym, żegludze,

piśmiennictwie naukowym, handlu międzynarodowym, żegludze,

na międzynarodowych zjazdach, kongresach itp.

na międzynarodowych zjazdach, kongresach itp.

Języka polskiego używa łącznie nie mniej niż 41 mln osób. Poza

Języka polskiego używa łącznie nie mniej niż 41 mln osób. Poza

granicami kraju używają go liczne grupy ludności pochodzenia

granicami kraju używają go liczne grupy ludności pochodzenia

polskiego w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii, Niemczech,

polskiego w USA, Kanadzie, Brazylii, Australii, Niemczech,

Francji, byłym ZSRR oraz drobne grupy w wielu krajach.

Francji, byłym ZSRR oraz drobne grupy w wielu krajach.

Różnice w poziomie życia mieszkańców

Różnice w poziomie życia mieszkańców

Krajów Wysoko Rozwiniętych i Krajów Słabo

Krajów Wysoko Rozwiniętych i Krajów Słabo

Rozwiniętych

Rozwiniętych

Poziom życia ludności pomiędzy wysoko a słabo rozwiniętym

Poziom życia ludności pomiędzy wysoko a słabo rozwiniętym

krajami drastycznie się różni. Obecnie stosuje się podział na

krajami drastycznie się różni. Obecnie stosuje się podział na

Bogatą Północ i Biedne Południe.

Bogatą Północ i Biedne Południe.

Pierwszym bardzo ważnym problemem jest problem głodu i

Pierwszym bardzo ważnym problemem jest problem głodu i

właściwego odżywiania się. Organizacją zajmującą się badaniem

właściwego odżywiania się. Organizacją zajmującą się badaniem

tych zjawisk, wyznaczaniem norm żywieniowych , oraz

tych zjawisk, wyznaczaniem norm żywieniowych , oraz

zapobieganiu niedożywieniu poprzez np. próbę stworzenia

zapobieganiu niedożywieniu poprzez np. próbę stworzenia

nowych gatunków roślin i zwierząt jest

nowych gatunków roślin i zwierząt jest

FAO

FAO

- Food and

- Food and

Agriculture Organization of the United Nations - Organizacja

Agriculture Organization of the United Nations - Organizacja

Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa.

Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa.

Według norm FAO, codzienna dawka kalorii powinna wynosić

Według norm FAO, codzienna dawka kalorii powinna wynosić

2700 kcal, w tym 70 g białka zwierzęcego. Oczywiście, mogą

2700 kcal, w tym 70 g białka zwierzęcego. Oczywiście, mogą

nastąpić tu pewne zmiany w zależności od płci, wieku, strefy

nastąpić tu pewne zmiany w zależności od płci, wieku, strefy

klimatycznej czy prowadzonego trybu życia. Według tego

klimatycznej czy prowadzonego trybu życia. Według tego

podziału

podziału

ludność świata

ludność świata

dzieli się na „sytą” - należy do niej 25%

dzieli się na „sytą” - należy do niej 25%

społeczeństwa, „niedożywioną” - 60%, do której należą takie

społeczeństwa, „niedożywioną” - 60%, do której należą takie

kraje jak Meksyk, Chiny,

kraje jak Meksyk, Chiny,

Albania

Albania

i „głodującą” - 15%, są to np.

i „głodującą” - 15%, są to np.

Sudan

Sudan

, Etiopia, wśród których taka zła sytuacja spowodowana

, Etiopia, wśród których taka zła sytuacja spowodowana

jest niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, obfitującymi w

jest niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, obfitującymi w

klęski żywiołowe, niskim poziomem gospodarki, przeludnieniem.

klęski żywiołowe, niskim poziomem gospodarki, przeludnieniem.

Problem migracji w skali świata

Problem migracji w skali świata

Migracja

Migracja

(z łac.

(z łac.

„migratio"

„migratio"

= przesiedlenie) jest to

= przesiedlenie) jest to

zmiana miejsca pobytu, zamieszkania.

zmiana miejsca pobytu, zamieszkania.

Wyróżnia się:

Wyróżnia się:

migracje wewnętrzne

migracje wewnętrzne

- odbywają się w granicach

- odbywają się w granicach

danego miasta czy kraju. Dzieli się je głównie na

danego miasta czy kraju. Dzieli się je głównie na

migracje:

migracje:

ze wsi do miasta.

ze wsi do miasta.

z miasta do wsi.

z miasta do wsi.

ze wsi do wsi.

ze wsi do wsi.

z miasta do miasta.

z miasta do miasta.

migracje zewnętrzne

migracje zewnętrzne

- odbywają się poza granice

- odbywają się poza granice

miast, krajów i

miast, krajów i

kontynentów

kontynentów

.

.

Migracje mogą być także:

Migracje mogą być także:

stałe

stałe

- wyjazdy na pobyt stały.

- wyjazdy na pobyt stały.

okresowe

okresowe

- wyjazdy na pobyt czasowy (np. w celach

- wyjazdy na pobyt czasowy (np. w celach

turystycznych lub związane z sezonową pracą

turystycznych lub związane z sezonową pracą

zarobkową).

zarobkową).

Ze względu na przyczyny migracji rozróżnia się:

Ze względu na przyczyny migracji rozróżnia się:

migracje zarobkowe (ekonomiczne)

migracje zarobkowe (ekonomiczne)

-

-

powodowane chęcią poprawienia warunków

powodowane chęcią poprawienia warunków

życia (współcześnie jest to najpowszechniejszy

życia (współcześnie jest to najpowszechniejszy

rodzaj migracji, np. wyjazdy Polaków do Stanów

rodzaj migracji, np. wyjazdy Polaków do Stanów

Zjednoczonych lub zachodnich krajów Unii

Zjednoczonych lub zachodnich krajów Unii

Europejskiej).

Europejskiej).

migracje polityczne

migracje polityczne

- powodowane wojnami,

- powodowane wojnami,

prześladowaniami politycznymi uciskiem władz

prześladowaniami politycznymi uciskiem władz

(reżimy) lub związane ze zmianami granic

(reżimy) lub związane ze zmianami granic

politycznych lub powstaniem nowego państwa

politycznych lub powstaniem nowego państwa

(np. Bośniacy, Serbowie, Kurdowie).

(np. Bośniacy, Serbowie, Kurdowie).

migracje religijne

migracje religijne

- powodowane chęcią

- powodowane chęcią

przebywania wśród wyznawców tej samej religii,

przebywania wśród wyznawców tej samej religii,

pielgrzymki do miejsca kultu bądź w celu

pielgrzymki do miejsca kultu bądź w celu

uniknięcia prześladowań lub sporów na tle

uniknięcia prześladowań lub sporów na tle

religijnym.

religijnym.

migracje rodzinne

migracje rodzinne

- związane z łączeniem

- związane z łączeniem

rodzin i zawieraniem małżeństw.

rodzin i zawieraniem małżeństw.

migracje społeczne

migracje społeczne

- mające na celu chęć

- mające na celu chęć

zmiany środowiska społecznego.

zmiany środowiska społecznego.

migracje zdrowotne

migracje zdrowotne

- mające na celu

- mające na celu

poprawę zdrowia.

poprawę zdrowia.

migracje turystyczne

migracje turystyczne

- polegają na

- polegają na

odwiedzaniu pewnych miejsc ze względów

odwiedzaniu pewnych miejsc ze względów

poznawczych.

poznawczych.

inne

inne

- np. na skutek klęsk żywiołowych.

- np. na skutek klęsk żywiołowych.

Biorąc pod uwagę czynnik decydujący o

Biorąc pod uwagę czynnik decydujący o

migracji wydziela się:

migracji wydziela się:

migracje przymusowe

migracje przymusowe

(np. przymusowe

(np. przymusowe

przesiedlenia).

przesiedlenia).

migracje dobrowolne

migracje dobrowolne

.

.

Ze względu na status prawny wyróżnia się:

Ze względu na status prawny wyróżnia się:

migracje legalne

migracje legalne

.

.

migracje nielegalne

migracje nielegalne

Pojęcie migracji obejmuje następujące procesy:

Pojęcie migracji obejmuje następujące procesy:

emigrację

emigrację

(z łac. „

(z łac. „

emmigrare”

emmigrare”

= wyruszać,

= wyruszać,

wędrować) - jest to opuszczenie

wędrować) - jest to opuszczenie

dotychczasowego miejsca zamieszkania (miasta,

dotychczasowego miejsca zamieszkania (miasta,

kraju, regionu). Człowieka udającego się na

kraju, regionu). Człowieka udającego się na

emigrację nazywa się

emigrację nazywa się

emigrantem

emigrantem

.

.

imigrację

imigrację

(z łac. „

(z łac. „

immigrare”

immigrare”

= wprowadzić się,

= wprowadzić się,

osiedlać się) - jest to przyjazd do nowego miejsca

osiedlać się) - jest to przyjazd do nowego miejsca

zamieszkania po uprzednim opuszczeniu innego

zamieszkania po uprzednim opuszczeniu innego

miejsca (miasta, kraju, regionu). Człowieka

miejsca (miasta, kraju, regionu). Człowieka

uczestniczącego w procesie imigracji nazywa się

uczestniczącego w procesie imigracji nazywa się

imigrantem

imigrantem

. Niekiedy określa się go jako

. Niekiedy określa się go jako

emigranta z kraju pochodzenia (np. w Stanach

emigranta z kraju pochodzenia (np. w Stanach

Zjednoczonych mieszka wielu emigrantów z

Zjednoczonych mieszka wielu emigrantów z

Polski).

Polski).

reemigracja

reemigracja

- jest to ponowna emigracja lub powrót

- jest to ponowna emigracja lub powrót

emigranta do pierwotnego miejsca zamieszkania.

emigranta do pierwotnego miejsca zamieszkania.

repatriacja

repatriacja

- jest to powrót do ojczystego kraju. Dotyczy

- jest to powrót do ojczystego kraju. Dotyczy

głównie uchodźców, przesiedleńców i jeńców wojennych.

głównie uchodźców, przesiedleńców i jeńców wojennych.

deportacja

deportacja

- jest to przymusowe przesiedlenie osób

- jest to przymusowe przesiedlenie osób

przebywających nielegalnie w jakimś miejscu lub

przebywających nielegalnie w jakimś miejscu lub

przesiedlenie jako forma kary ze względów politycznych

przesiedlenie jako forma kary ze względów politycznych

(np. deportacje w głąb Rosji na Sybir).

(np. deportacje w głąb Rosji na Sybir).

Wyróżnia się dwa obszary migracji:

Wyróżnia się dwa obszary migracji:

obszary emigracyjne

obszary emigracyjne

- tereny, z których ludność wyjeżdża,

- tereny, z których ludność wyjeżdża,

np. kraje biedne (o niskim poziomie rozwoju społecznego),

np. kraje biedne (o niskim poziomie rozwoju społecznego),

rejony konfliktów zbrojnych lub klęsk żywiołowych.

rejony konfliktów zbrojnych lub klęsk żywiołowych.

obszary imigracyjne

obszary imigracyjne

- tereny, w które ludność przyjeżdża,

- tereny, w które ludność przyjeżdża,

zwłaszcza państwa wysoko rozwinięte gospodarczo.

zwłaszcza państwa wysoko rozwinięte gospodarczo.

Migracje powodują różnorodne skutki, zwłaszcza

Migracje powodują różnorodne skutki, zwłaszcza

demograficzne i to zarazem na obszarach emigracyjnych

demograficzne i to zarazem na obszarach emigracyjnych

jak i imigracyjnych. Do głównych konsekwencji emigracji w

jak i imigracyjnych. Do głównych konsekwencji emigracji w

państwach, w których występuje odpływ ludności należą:

państwach, w których występuje odpływ ludności należą:

ubywanie ludności młodej i wykształconej,

ubywanie ludności młodej i wykształconej,

zachwianie struktury wiekowej (wynika z poprzedniego),

zachwianie struktury wiekowej (wynika z poprzedniego),

rozdzielenie rodzin.

rozdzielenie rodzin.

Głównymi skutkami przyjmowania imigrantów na

Głównymi skutkami przyjmowania imigrantów na

obszarach imigracyjnych są:

obszarach imigracyjnych są:

wzrost liczby ludności,

wzrost liczby ludności,

zachwianie struktury wiekowej,

zachwianie struktury wiekowej,

zwiększenie możliwości zatrudnienia taniej siły roboczej,

zwiększenie możliwości zatrudnienia taniej siły roboczej,

problemy związane z asymilacją ludności napływowej, które

problemy związane z asymilacją ludności napływowej, które

prowadzą często do konfliktów na tle kulturowym i

prowadzą często do konfliktów na tle kulturowym i

narodowościowym.

narodowościowym.

Współcześnie głównymi kierunkami migracji (obszarami

Współcześnie głównymi kierunkami migracji (obszarami

emigracyjnymi) są: Stany Zjednoczone,

emigracyjnymi) są: Stany Zjednoczone,

Niemcy

Niemcy

,

,

Francja

Francja

(dotyczy zwłaszcza ludności z byłych krajów

(dotyczy zwłaszcza ludności z byłych krajów

kolonialnych), Wielka Brytania, Kanada, Australia,

kolonialnych), Wielka Brytania, Kanada, Australia,

Japonia. Krajami imigracyjnymi są także kraje

Japonia. Krajami imigracyjnymi są także kraje

sąsiadujące z państwami ojczystymi, zazwyczaj dlatego,

sąsiadujące z państwami ojczystymi, zazwyczaj dlatego,

ponieważ migrujących ludzi, zazwyczaj biednych, stać

ponieważ migrujących ludzi, zazwyczaj biednych, stać

jedynie na przekroczenie granicy (stąd często migracja z

jedynie na przekroczenie granicy (stąd często migracja z

kraju biednego do biednego), lub w wyniku migracji

kraju biednego do biednego), lub w wyniku migracji

spowodowanych klęskami żywiołowymi (np. wybuch

spowodowanych klęskami żywiołowymi (np. wybuch

wulkanu, trzęsienie ziemi, powódź). Ważnym regionem

wulkanu, trzęsienie ziemi, powódź). Ważnym regionem

imigracyjnym jest także Rosja, która przyjmuje

imigracyjnym jest także Rosja, która przyjmuje

migrantów z krajów byłego Związku Radzieckiego.

migrantów z krajów byłego Związku Radzieckiego.

Główne kierunki emigracji zewnętrznych i

Główne kierunki emigracji zewnętrznych i

wewnętrznych

wewnętrznych

Nr na

mapie

Kierunek ruchu

migracyjnego

Przyczyny migracji

Skutki migracji

1

Z Europy do Ameryki

Północnej (Stanów

Zjednoczonych)

Przeludnienie,

kolonizacja tzw.

nowego świata

Powstanie proeuropejskich

państw USA i Kanady,

eksterminacja Indian

2

Z Europy do Ameryki

Łacińskiej i Południowej

(Brazylii i Argentyny)

Przeludnienie,

konieczność

kolonizacji nowych

ziem

Stworzenie nowych państw i

społeczeństwa w których

dominują kreole i metysi

3

Z Europy do Australii

Deportacja

skazańców

Pozbawienie praw

Aborygenów i ich wyparcie do

rezerwatów

4

Z Afryki Równikowej do

Ameryki Łacińskiej

Potrzeba

niewolników do

pracy na

plantacjach

Rozprzestrzenianie się

ludności afrykańskiej w

Ameryce

5

Z Indii do RPA i do Azji

Południowo-Wschodniej

oraz z Chin do Indonezji

i na wyspy Pacyfiku

Przeludnienie, brak

perspektyw do życia

Powstanie licznych diaspor,

zdominowanie handlu przez

Chińczyków

6

Z wschodnich stanów

USA na Zachód

Migracja pionierska

zasiedlanie nowych

ziem

Stworzenie społeczeństwa

industrialnego,

systematyczna eliminacja

Indian

Szacuje się, że w 2002 r. na świecie było 175 mln

Szacuje się, że w 2002 r. na świecie było 175 mln

migrantów międzynarodowych, co stanowi 3% ludności

migrantów międzynarodowych, co stanowi 3% ludności

świata. Najwięcej z nich udało się do: Stanów

świata. Najwięcej z nich udało się do: Stanów

Zjedniczonych (35 mln), Rosji (13 mln) i Niemiec (7 mln).

Zjedniczonych (35 mln), Rosji (13 mln) i Niemiec (7 mln).

Dużą grupę migrantów stanowią uchodźcy (z krajów, w

Dużą grupę migrantów stanowią uchodźcy (z krajów, w

których trwają konflikty zbrojne), obecnie głównie z:

których trwają konflikty zbrojne), obecnie głównie z:

Afganistanu, Iraku, Bośni i Hercegowiny, Serbii.

Afganistanu, Iraku, Bośni i Hercegowiny, Serbii.

Udział imigrantów w ogólnej liczbie ludności największy

Udział imigrantów w ogólnej liczbie ludności największy

jest w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Kuwejcie

jest w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Kuwejcie

(przyjmowanie naukowców do pracy w przemyśle

(przyjmowanie naukowców do pracy w przemyśle

naftowym, zjawisko to nosi nazwę: „drenaż mózgów").

naftowym, zjawisko to nosi nazwę: „drenaż mózgów").

Migracje stanowią często poważny problem kulturowy, gdyż

Migracje stanowią często poważny problem kulturowy, gdyż

dochodzi do napięć i niechęci wobec imigrantów obywateli

dochodzi do napięć i niechęci wobec imigrantów obywateli

krajów ich przyjmujących. Konflikty wybuchają zwłaszcza

krajów ich przyjmujących. Konflikty wybuchają zwłaszcza

na tle kulturowym, narodowościowym, językowym i

na tle kulturowym, narodowościowym, językowym i

religijnym.

religijnym.

Wyróżnia się cztery cechy współczesnych migracji:

Wyróżnia się cztery cechy współczesnych migracji:

1) coraz więcej krajów angażuje się w pomoc imigrantom

1) coraz więcej krajów angażuje się w pomoc imigrantom

(staje się to problemem globalnym).

(staje się to problemem globalnym).

2) proces migracji staje się coraz bardziej intensywny

2) proces migracji staje się coraz bardziej intensywny

(następuje wzrost liczby migrantów i kierunków migracji).

(następuje wzrost liczby migrantów i kierunków migracji).

3) następuje coraz większe zróżnicowanie migracji.

3) następuje coraz większe zróżnicowanie migracji.

4) następuje feminizacja migracji (coraz częściej zaczynają

4) następuje feminizacja migracji (coraz częściej zaczynają

migrować kobiety z dziećmi, stanowią znaczną większość

migrować kobiety z dziećmi, stanowią znaczną większość

zwłaszcza wśród uchodźców).

zwłaszcza wśród uchodźców).

Bilans emigracji

Bilans emigracji

Ameryka

Północna

+

Australia i

Oceania

+

Europa

+

Afryka

-

Azja

-

Ameryka

Łacińska

-

Saldo migracji w Polsce

Saldo migracji w Polsce

Czynniki, które wpływają na

Czynniki, które wpływają na

niekorzystne saldo migracji

niekorzystne saldo migracji

Saldo migracji w Polsce

Saldo migracji w Polsce

przed wejściem do UE

przed wejściem do UE

Wykres 1. Imigranci na pobyt stały w Polsce latach 1990 - 2004

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rocznik Demograficzny Polski 2004, GUS,

Warszawa 2004, tabl. Ważniejsze dane o stanie, ruchu naturalnym i migracjach

ludności,

s. 28 - 31, Mały Rocznik Statystyczny Polski 2005, GUS, Warszawa 2005, tabl. 2 (60)

Bilans ludności, s 109.

Imigranci i emigranci według wieku w Polsce

Imigranci i emigranci według wieku w Polsce

w 2003 roku.

w 2003 roku.

Kategoria

wiekowa

Imigranci

Emigranci

Saldo migracji

netto

15 – 19

309

3315

-3006

20 – 24

480

2598

-2118

25 – 29

631

1964

-1333

30 – 34

600

1555

-955

35 – 39

539

1751

-1212

40 – 44

566

2386

-1820

45 – 49

564

1891

-1327

50 – 54

516

1282

-766

55 – 59

362

737

-375

60 – 64

280

623

-343

65 – 69

248

367

-119

70 lat i więcej

377

672

-295

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Rocznik Demograficzny Polski 2004, GUS, Warszawa 2004, tabl. 16 (195) Migracje

zagraniczne na

pobyt stały według płci, wieku i stanu cywilnoprawnego emigrantów, s. 436 - 437.

Emigracje Polaków w latach 2004-2007

Emigracje Polaków w latach 2004-2007



Po raz pierwszy w 2003 roku, tj. jeszcze w okresie akcesyjnym

Po raz pierwszy w 2003 roku, tj. jeszcze w okresie akcesyjnym

Polski do UE, upowszechnione zostały wyniki spisu ludności

Polski do UE, upowszechnione zostały wyniki spisu ludności

2002, które wyraźnie wskazywały na dużą liczbę Polaków

2002, które wyraźnie wskazywały na dużą liczbę Polaków

przebywających czasowo za granicą w 2002 roku, w krajach

przebywających czasowo za granicą w 2002 roku, w krajach

określanych wówczas krajami docelowej emigracji Polaków.

określanych wówczas krajami docelowej emigracji Polaków.

Według wyników ostatniego spisu ludności w maju 2002 roku

Według wyników ostatniego spisu ludności w maju 2002 roku

przebywało za granicą 786 tys. mieszkańców Polski, z czego

przebywało za granicą 786 tys. mieszkańców Polski, z czego

ponad 626 tys. przez okres co najmniej 12-tu miesięcy, a

ponad 626 tys. przez okres co najmniej 12-tu miesięcy, a

zatem grupa tych osób posiadała już wówczas status

zatem grupa tych osób posiadała już wówczas status

rezydenta innego kraju. Należy przypomnieć, że w 2002 roku

rezydenta innego kraju. Należy przypomnieć, że w 2002 roku

najwięcej Polaków przebywało w takich krajach europejskich

najwięcej Polaków przebywało w takich krajach europejskich

jak: Niemcy (294 tys.), Włochy (39 tys.), Wielka Brytania (24

jak: Niemcy (294 tys.), Włochy (39 tys.), Wielka Brytania (24

tys.) oraz Francja (prawie 21 tys.), zaś poza Europą – w USA

tys.) oraz Francja (prawie 21 tys.), zaś poza Europą – w USA

(158 tys.) oraz w Kanadzie (29 tys.).

(158 tys.) oraz w Kanadzie (29 tys.).



Kierunki emigracji zagranicznych, jakie obserwuje GUS począwszy

Kierunki emigracji zagranicznych, jakie obserwuje GUS począwszy

od maja 2004 roku są jednoznacznie uzależnione od rynków pracy

od maja 2004 roku są jednoznacznie uzależnione od rynków pracy

w poszczególnych krajach członkowskich UE. Od początku naszego

w poszczególnych krajach członkowskich UE. Od początku naszego

członkostwa w Unii dla Polaków były otwarte trzy rynki pracy: w

członkostwa w Unii dla Polaków były otwarte trzy rynki pracy: w

Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz w Szwecji.

Wielkiej Brytanii, Irlandii oraz w Szwecji.



Kolejne rynki pracy otworzyły następujące kraje: Hiszpania,

Kolejne rynki pracy otworzyły następujące kraje: Hiszpania,

Portugalia, Finlandia oraz Grecja (od 1-go maja 2006 r.), od 31 lipca

Portugalia, Finlandia oraz Grecja (od 1-go maja 2006 r.), od 31 lipca

2006 r. – Włochy oraz od 1-go maja 2007 – Niderlandy. 1 listopada

2006 r. – Włochy oraz od 1-go maja 2007 – Niderlandy. 1 listopada

2007 roku rząd Luksemburga udostępnił rynek pracy dla obywateli

2007 roku rząd Luksemburga udostępnił rynek pracy dla obywateli

polskich, w tym samym okresie niemieckie władze bez żadnych

polskich, w tym samym okresie niemieckie władze bez żadnych

ograniczeń otworzyły rynek pracy dla polskich inżynierów –

ograniczeń otworzyły rynek pracy dla polskich inżynierów –

specjalistów od budowy maszyn i pojazdów oraz elektrotechników,

specjalistów od budowy maszyn i pojazdów oraz elektrotechników,

jak również wprowadziły ułatwienia dla zagranicznych absolwentów

jak również wprowadziły ułatwienia dla zagranicznych absolwentów

niemieckich uczelni przy poszukiwaniu pracy po uzyskaniu

niemieckich uczelni przy poszukiwaniu pracy po uzyskaniu

dyplomu.

dyplomu.



Z dniem 1 lipca 2008 roku zostały zniesione również wszystkie

Z dniem 1 lipca 2008 roku zostały zniesione również wszystkie

ograniczenia w dostępie do rynku pracy dla Polaków we Francji.

ograniczenia w dostępie do rynku pracy dla Polaków we Francji.

Pozostałe kraje 15-tki tj. Austria, Belgia i Dania z uwagi na

Pozostałe kraje 15-tki tj. Austria, Belgia i Dania z uwagi na

wyczerpywanie się zasobów rodzimej siły roboczej w określonych

wyczerpywanie się zasobów rodzimej siły roboczej w określonych

zawodach i specjalizacjach – również zaczynają wprowadzać

zawodach i specjalizacjach – również zaczynają wprowadzać

ułatwienia w dostępie do pracy dla cudzoziemców pochodzących z

ułatwienia w dostępie do pracy dla cudzoziemców pochodzących z

obszaru Wspólnoty.

obszaru Wspólnoty.



Szacuje się, że w końcu 2007 roku poza granicami Polski

Szacuje się, że w końcu 2007 roku poza granicami Polski

przebywało czasowo ok. 2270 tys. osób, tj. o 320 tys. więcej

przebywało czasowo ok. 2270 tys. osób, tj. o 320 tys. więcej

niż w 2006 r. (ok. 1950 tys.) – mieszkańców naszego kraju,

niż w 2006 r. (ok. 1950 tys.) – mieszkańców naszego kraju,

przy czym ponad 1925 tys. w Europie (ok. 1610 tys. w 2006

przy czym ponad 1925 tys. w Europie (ok. 1610 tys. w 2006

roku).

roku).

Zdecydowana większość emigrantów z Polski

Zdecydowana większość emigrantów z Polski

przebywała w krajach członkowskich UE – ok. 1860 tys. w

przebywała w krajach członkowskich UE – ok. 1860 tys. w

2007 r. i liczba ta zwiększyła się o 310 tys. w ciągu tylko

2007 r. i liczba ta zwiększyła się o 310 tys. w ciągu tylko

jednego roku.

jednego roku.



Liczba polskich emigrantów w krajach UE w 2007 r. była

Liczba polskich emigrantów w krajach UE w 2007 r. była

ponad dwukrotnie większa w stosunku do początkowego

ponad dwukrotnie większa w stosunku do początkowego

okresu naszego członkostwa w UE. Szacunek ten

okresu naszego członkostwa w UE. Szacunek ten

uwzględnia także tych Polaków, którzy od dłuższego czasu

uwzględnia także tych Polaków, którzy od dłuższego czasu

przebywali poza granicami Polski, w tym w krajach UE, bez

przebywali poza granicami Polski, w tym w krajach UE, bez

względu na ich status pobytu. Pomimo kolejnego

względu na ich status pobytu. Pomimo kolejnego

zwiększenia skali emigracji, wyraźnie zmniejszyła się jej

zwiększenia skali emigracji, wyraźnie zmniejszyła się jej

dynamika.

dynamika.





Wśród krajów docelowej emigracji Polaków po wejściu Polski

Wśród krajów docelowej emigracji Polaków po wejściu Polski

do Unii Europejskiej nadal zdecydowanie wyróżniają się

do Unii Europejskiej nadal zdecydowanie wyróżniają się

Wielka Brytania oraz Niemcy, przede wszystkim ze względu

Wielka Brytania oraz Niemcy, przede wszystkim ze względu

na skalę zjawiska.

na skalę zjawiska.



Szacuje się, że w końcu 2007 roku w Wielkiej Brytanii

Szacuje się, że w końcu 2007 roku w Wielkiej Brytanii

przebywało ok. 690 tys. emigrantów z Polski, zaś w

przebywało ok. 690 tys. emigrantów z Polski, zaś w

Niemczech – ok. 490 tys.; kolejne miejsca zajmują: Irlandia

Niemczech – ok. 490 tys.; kolejne miejsca zajmują: Irlandia

– ok. 200 tys. i Niderlandy – ok. 98 tys. (dzięki otwarciu

– ok. 200 tys. i Niderlandy – ok. 98 tys. (dzięki otwarciu

swojego rynku pracy dla Polaków, Niderlandy przesunęły się

swojego rynku pracy dla Polaków, Niderlandy przesunęły się

„w górę” w hierarchii krajów, do których najczęściej

„w górę” w hierarchii krajów, do których najczęściej

wyjeżdżają Polacy (czwarte miejsce w 2007 r.).

wyjeżdżają Polacy (czwarte miejsce w 2007 r.).

Jednocześnie ze względu na skalę zjawiska emigracji oraz

Jednocześnie ze względu na skalę zjawiska emigracji oraz

dynamikę jej rozwoju należy wyróżnić Irlandię (w stosunku

dynamikę jej rozwoju należy wyróżnić Irlandię (w stosunku

do 2002 r. zaobserwowano 100-krotny wzrost liczby

do 2002 r. zaobserwowano 100-krotny wzrost liczby

emigrantów, a w okresie 2004-2007 – wzrost 13-krotny)

emigrantów, a w okresie 2004-2007 – wzrost 13-krotny)

oraz Wielką Brytanię (wzrost prawie 30-krotny w

oraz Wielką Brytanię (wzrost prawie 30-krotny w

porównaniu do 2002 r. oraz 4,5-krotny – w porównaniu do

porównaniu do 2002 r. oraz 4,5-krotny – w porównaniu do

2004 r.).

2004 r.).



Zdecydowana większość polskich emigrantów przebywa za

Zdecydowana większość polskich emigrantów przebywa za

granicą w związku z pracą, aczkolwiek wraz z upływem czasu

granicą w związku z pracą, aczkolwiek wraz z upływem czasu

zwiększa się liczba osób – członków rodzin polskich

zwiększa się liczba osób – członków rodzin polskich

emigrantów, pozostających na ich utrzymaniu (małżonkowie,

emigrantów, pozostających na ich utrzymaniu (małżonkowie,

dzieci). Osoby, które wyjechały w okresie od maja 2004 r. do

dzieci). Osoby, które wyjechały w okresie od maja 2004 r. do

końca 2006 r. w 80-90% przypadków przebywały za granicą

końca 2006 r. w 80-90% przypadków przebywały za granicą

podejmując pracę lub jej poszukując.

podejmując pracę lub jej poszukując.



Profil polskiego pracownika migrującego stosunkowo

Profil polskiego pracownika migrującego stosunkowo

najłatwiej ustalić, posługując się danymi dotyczącymi Wielkiej

najłatwiej ustalić, posługując się danymi dotyczącymi Wielkiej

Brytanii. Patrząc na zatrudnienie imigrantów w ujęciu

Brytanii. Patrząc na zatrudnienie imigrantów w ujęciu

sektorowym można powiedzieć, że pracownicy z nowych

sektorowym można powiedzieć, że pracownicy z nowych

państw członkowskich znaleźli pracę głównie w usługach,

państw członkowskich znaleźli pracę głównie w usługach,

zwłaszcza hotelarstwie i gastronomii (niespełna 30 procent),

zwłaszcza hotelarstwie i gastronomii (niespełna 30 procent),

przemyśle (28 procent) i rolnictwie (10 procent).

przemyśle (28 procent) i rolnictwie (10 procent).



W Holandii natomiast najbardziej popularnymi zawodami były

W Holandii natomiast najbardziej popularnymi zawodami były

ogrodnik, rzeźnik, rolnik i żeglarz żeglugi śródlądowej.

ogrodnik, rzeźnik, rolnik i żeglarz żeglugi śródlądowej.



W Austrii zatrudnieni legalnie Polacy pracują w sektorze

W Austrii zatrudnieni legalnie Polacy pracują w sektorze

budowlanym, rolnictwie, hotelarstwie i gastronomii, służbie

budowlanym, rolnictwie, hotelarstwie i gastronomii, służbie

zdrowia oraz opiece socjalnej.

zdrowia oraz opiece socjalnej.