Przedmiot:

Handel międzynarodowy

(wykład 30 godzin)

Prowadzący: dr Piotr Rubaj

Formy handlu zagranicznego

1. Powody wymiany międzynarodowej. Teorie

handlu zagranicznego

2. Formy handlu zagranicznego
3. Definicje w handlu zagranicznym
4. Znaczenie handlu zagranicznego w

gospodarce narodowej

5. Konkurencyjność podmiotów w handlu

zagranicznym

Literatura przedmiotu

1.

Handel zagraniczny. Organizacja i technika. Praca
zbiorowa pod red. J. Rymarczyka, Warszawa PWE 2005.

2.

Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i
zagranicznej polityki ekonomicznej, J.Misala
Wydawnictwo SGH, Warszawa 2001

3.

Handel Zagraniczny, B.Bernaś, Wyższa Szkoła
Zarządzania i Finansów we Wrocławiu, Wrocław 200

4.

Handel Zagraniczny. Operacje, rozliczenia, regulacje,
pod.red. W.Kozioła, Wydawnictwo Naukowe UW,
Warszawa 2004

5.

Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Jan
Rymarczyk, Warszawa PWE 2010

Powody wymiany handlowej

1. Szkoła merkantylistyczna
2. Klasyczne teorie handlu zagranicznego
- Adam Smith,
- Robert Torrensen,
- David Ricardo,
- J.S.Mill
3. Neoklasyczne teorie handlu zagranicznego
- E.Heckscher,
- B.Ohlin,
- P.A.Samuelson
4. Współczesne teorie handlu zagranicznego –
modyfikacje teorii neoklasycznych

Merkantylizm

- Jedna z pierwszych doktryn ekonomicznych (od

1550 do 1800) - powstała na przełomie XVI i XVII
wieku

- Teoria doszukiwała się źródeł bogactwa w

zasobach kruszców szlachetnych.

- Celem gospodarowania było zwiększenie zasobów

posiadanych kruszców

- Popieranie eksportu (premie, subwencje) i

ograniczanie importu (cła, ograniczenia i zakazy
przywozu) co przeciwdziałało odpływowi
kruszców z kraju.

Zasady merkantylizmu

„Zwykły środek do pomnażania

naszego bogactwa i naszego
posiadania metali szlachetnych
wynika z handlu zagranicznego, przy
czym musimy stale przestrzegać reguł
aby corocznie sprzedawać za granicę
więcej niż od niej nabywamy”.

(T.Mun, członek zarządu Kompanii Wschodnioindyjskiej)

Merkantylizm

Teoria merkantylistyczna była pierwszą

usystematyzowana teorią

protekcjonistyczną, która w różnych

krajach przyjęła różne formy.
Niemcy – kameralizm (poszukiwanie metod

zaspokojenia potrzeb skarbu książęcego)
Francja – kolbertyzm (rozbudowa

przemysłu i zakaz eksportu zbóż)
Wielka Brytania – kolonializm i

wykorzystywanie zasobów kolonialnych

Merkantylizm

Bogactwo narodu mierzone jest ilością

posiadanych kruszców (głównie złota).

 zasada podstawowa - gromadzenie

kruszców, eksploatacja kolonii

 kruszce są dobrem ograniczonym: jeżeli

jedne kraje je zyskują – inne tracą.

- Rządy stosują wysokie cła ochronne
- Niemcy i Japonia to współczesne przykłady
krajów „neomerkantylistycznych”

Klasyczne teorie wymiany

międzynarodowej

Klasyczna teorie wymiany handlowej rozwijały się w

dwóch podstawowych nurtach:

I nurt – twórcą był A.Smith (XVIII w) i jako podstawę

specjalizacji międzynarodowej i uzyskiwania

korzyści przyjmował absolutne różnice kosztów

wytwarzania pomiędzy poszczególnymi krajami.

II nurt – (będący udoskonaleniem pierwszego),

którego twórcą był D.Ricardo jako podstawę

korzystnej wymiany handlowej podawał względne

koszty wytwarzania (teoria kosztów

komparatywnych).

Teoria kosztów absolutnych

- Autor: Adam Smith Bogactwo Narodów

- Kraj eksportuje te towary, w których produkcji

jest bardziej wydajny niż inne kraje (ma

niższe koszty produkcji)

- Podstawowy czynnik produkcji - praca

Klasyczna teoria wymiany

handlowej

Przedstawiciele: A.Smith, D.Ricardo

Założenia:
- głównym źródłem bogactwa nie są zasoby
szlachetnych kruszców lecz rozmiary produkcji
- w wymianie międzynarodowej źródła korzyści
związane są ze specjalizacją w produkcji na własne
potrzeby i na sprzedaż
- specjalizacja międzynarodowa wynika z z absolutnych
kosztów wytwarzania (A.Smith)
- kraje uzyskują przewagę w handlu zagranicznym pod
warunkiem specjalizacji w produkcji i sprzedaży
towarów (teoria kosztów komparatywnych).

Teorie klasyczne – teorie

kosztów komparatywnych

1.Teoria kosztów komparatywnych

D. Ricardo

2. Teoria Heckschera-Ohlina (Teoria

H-O)

3. I ich odmiany.

Wspólne założenia – teorie

klasyczne

1. Zróżnicowanie dóbr
2. Korzyści skali
3. Niedoskonała konkurencja

Korzyści z handlu międzynarodowego

można podzielić na:

- Korzyści z wymiany
- Korzyści ze specjalizacji

Korzyści z wymiany

- Biorą się z faktu, że po otwarciu gospodarki
zmieniają się ceny.

- Są udziałem małych krajów, nie
wpływających na ceny na rynkach
światowych.

- Uzyskanie korzyści z wymiany nie wymaga
wprowadzania zmian w strukturze produkcji.

Korzyści ze specjalizacji

-

Dodatkowe zyski, które zachodzą jeśli

gospodarka zmienia strukturę produkcji tak, aby

dopasować ją do wymogów rynku światowego.

- Dzięki specjalizacji producenci efektywniej

wykorzystują zasoby, zwiększają produkcję i

obniżają ceny.

- Pierwsza klasyczna teoria korzyści specjalizacji

– teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo

(kontynuacja koncepcji A. Smitha)

Teoria kosztów komparatywnych

- Autor: David Ricardo w roku 1817
- Kraje odnoszą korzyści z handlu,
chociaż nie mają niższych koszów
produkcji (tzn. przewagi absolutnej)
- Kraj eksportuje te towary, w których
produkcji jest relatywnie bardziej
wydajny niż inne kraje (ma niższe koszty
produkcji)
- Podstawowy czynnik produkcji - praca

Teoria kosztów komparatywnych

- Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich
uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w
wytwarzaniu tego, w czy ma komparatywną
(względną) przewagę kosztową.

- Kraj odnosi korzyści wytwarzając te dobra, w
których produkcji jest najbardziej wydajny.

- Źródłem korzyści komparatywnych według
Ricardo są różnice między krajami w technice
produkcji.

Teoria kosztów komparatywnych



Anglia i Portugalia - handel winem i suknem.



Załóżmy, że wyprodukowanie pewnej ilości płótna kosztuje

w Anglii 100 godzin pracy rocznie, a wyprodukowanie

wina tej samej wartości 120 godzin pracy.



Anglii opłaca się wtedy produkować tylko płótno i

kupować za nie wino.



Załóżmy, że w Portugalii wyprodukowanie takiej samej

ilości płótna angażuje 90 godzin pracy a takiej samej ilości

wina 80 godzin.



Portugalii opłaca się wtedy produkować tylko wino i

kupować za nie płótno.



Portugalia posiada absolutną przewagę nad Anglią - może

produkować taniej i wino, i płótno.

Teoria kosztów komparatywnych



Portugalczykom opłaca się jednak importować płótno z
Anglii, czyli z kraju, w którym jego wytworzenie
kosztuje 100 godzin pracy do Portugalii, czyli kraju,
gdzie jest warte 90 godzin pracy.



Oddając wino, warte 80 godzin pracy, za płótno, które
w Portugalii jest warte 90 godzin pracy, Portugalczycy
zyskują równowartość 10 godzin pracy.



Podobnie Anglicy, wysyłając do Portugalii płótno, warte
u nich 100 godzin pracy zyskują wino, warte w Anglii
120 godzin pracy. Czyli zyskują 20 godzin pracy.



Wniosek z tego taki, że opłaca się handel między
krajami, nawet jeśli jeden z nich może produkować
wszystkie dobra taniej niż drugi.

Teoria kosztów komparatywnych -

przewagi



Przewaga absolutna - dany kraj ma możliwość

produkowania większej ilości produktów z danych

zasobów niż pozostałe.



Przewaga komparatywna – oznacza zdolność kraju

do produkowania niektórych dóbr po kosztach

relatywnie niższych niż innych, w stosunku do

pozostałych krajów.



Przewaga konkurencyjna – w danej dziedzinie kraj

zwiększa swoje udziały rynkowe, wygrywając

konkurencję z partnerami handlowymi.

Teoria obfitości zasobów

B.Ohlina

B.Ohlin (przedstawiciel szwedzkiej szkoły

ekonomii) twierdził, że handel zagraniczny jest

szczególnym przypadkiem handlu miedzy

regionami.
Kierunki handlu wyznaczają różnice w cenach

towarów, ceny natomiast zależą od popytu na

towary oraz kosztów ich wytworzenia.
Koszty wyprodukowania towarów są niskie, jeżeli

do produkcji używane są zasoby obficie

występujące w danym kraju.
Przy danym popycie kraje powinny eksportować

towary produkowane przy użyciu obfitych zasobów.

Teoria Heckschera-Ohlina

(cechy)

 Różnice w posiadanych zasobach czynników

produkcji

 Uwzględnia również pozostałe czynniki

produkcji: kapitał i ziemię

 Kraj eksportuje towary, które wymagają zużycia

większej ilości tego czynnika produkcji, którego

kraj posiada najwięcej

 Nie uwzględnia:

 kosztów transportu
 preferencji konsumentów
 różnic w dostępnych technologiach

Teoria Heckschera-Ohlina



Kierunki specjalizacji określa proporcja pomiędzy
zasobami czynników pozostającymi w dyspozycji
różnych gospodarek.



Każdy kraj specjalizuje się w produkcji tego
dobra,którego wytwarzanie wymaga względnie
intensywnego wykorzystania tego czynnika, który
jest w nadmiarze.



Powodem jest taniość tego czynnika.



Eksportuje się dobra, którego czynniki wytwórcze
są w danym kraju tanie, a importuje te, których
czynniki wytwórcze są drogie.

Empiryczna weryfikacja teorii przez

W.Leontiefa

Po drugiej wojnie W.Leontief poddał
empirycznej weryfikacji teorię obfitości
zasobów i doszedł on do wniosku, że:
Stany Zjednoczone eksportują głównie
towary o dużej zawartości drogiej tam
pracy, a importują dobra
kapitałochłonne.

Zjawisko to nazwano paradoksem

Leontiefa.

Krytyka teorii Heckschera-

Ohlina przez Leontiefa



Uznawana bardzo długo bez większych

zastrzeżeń teoria kosztów komparatywnych

za najlepszy sposób prezentacji kierunków

rozwoju handlu międzynarodowego została

podważona przez Leontiefa w 1955 r.



Przeprowadził analizę struktury handlu

zagranicznego USA po II wojnie światowej.



Wykazał, że Stany Zjednoczone nie

zachowują się jak kraj zasobny w kapitał –

eksport był mniej kapitałochłonny od

importu.

Podsumowanie teorii

klasycznych



Teoria kosztów komparatywnych
jest spójna



Opiera się na upraszczających
założeniach.



Cała wymiana międzynarodowa jest
objaśniana na podstawie tylko
jednej cechy różnicującej
gospodarki.

Współczesna gospodarka światowa a handel

międzynarodowy- trendy



Gospodarki wielu krajów upodabniają się do siebie –
efekt procesów integracji ekonomicznej,
umiędzynarodowienia procesów gospodarczych,
ekspansji koncernów wielonarodowych, inwestycji
zagranicznych.



Wzrost w wielu krajach PKB per capita – maleje
znaczenie konsumpcji dóbr podstawowych –
zazwyczaj rolniczych.



Upowszechnia się model konsumpcji pochodzący z
krajów dobrze rozwiniętych.



Znaczenia nabierają czynniki produkcji inne niż te z
modeli klasycznych.

Współczesna gospodarka światowa a handel

międzynarodowy- trendy



Znaczna część handlu światowego dokonuje się
pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie
różniącymi się znacznie od siebie pod
względem czynników produkcji czy technologii.



Duża część obrotów dotyczy raczej dóbr
substytucyjnych niż komplementarnych.



Wymiana na zasadzie surowce za artykuły
przetworzone zmienia się.

Cechy współczesnej gospodarki

a handel zagraniczny



Gospodarki wielu krajów upodabniają się do siebie –
efekt procesów integracji ekonomicznej,
umiędzynarodowienia procesów gospodarczych,
ekspansji koncernów wielonarodowych, inwestycji
zagranicznych.



Wzrost w wielu krajach PKB per capita – maleje
znaczenie konsumpcji dóbr podstawowych –
zazwyczaj rolniczych.



Upowszechnia się model konsumpcji pochodzący z
krajów dobrze rozwiniętych.



Znaczenia nabierają czynniki produkcji inne niż te z
modeli klasycznych.

Cechy współczesnej gospodarki

a handel zagraniczny



Znaczna część handlu światowego dokonuje się
pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie
różniącymi się znacznie od siebie pod
względem czynników produkcji czy technologii.



Duża część obrotów dotyczy raczej dóbr
substytucyjnych niż komplementarnych.



Wymiana na zasadzie surowce za artykuły
przetworzone zmienia się.

Współczesna gospodarka światowa

a handel międzynarodowy-

przykłady



Włosi sprzedają Niemcom
samochody Fiat, kupując w zamian
BMW.



Polacy kupują szwedzką wódkę
Absolut, jednocześnie eksportując
Wyborową

Wnioski



Zaczyna dominować handel
podobnymi, choć nie jednakowymi
artykułami konsumpcyjnymi –
handel wewnątrzgałęziowy.



Klasyczne teoria handlu nie
znajdują zastosowania!

Nowe teorie handlu zagranicznego

1. Teorie neotechnologiczne
2. Teorie luki technologicznej
3. Teoria cyklu życia produktu
4. Teorie podażowo-popytowe
5. Teoria handlu

wewnątrzgałęziowego

6. Inne teorie handlu zagranicznego

Współczesne teorie handlu

zagranicznego

Teoria J.M.Keynesa (XXw)

- polityka pełnego zatrudnienia
- Ograniczenie importu i wzrost eksportu poprawiają

stopień wykorzystania zasobów krajowych

- J.M.Keynes propagował ideę coraz ściślejszej

współpracy międzynarodowej w ramach specjalnie

powołanych instytucji. Celem takiej współpracy

miało być zapewnienie pełnego zatrudnienia i

równowagi płatniczej.

- Kryzys lat 1929-1933 stały się inspiracją dla

keynesowskiej teorii zatrudnienia.

Teoria J.M.Keynesa (XXw)

Teorie J.M.Keynesa znalazły swoje
urzeczywistnienie współcześnie.
Świadczy o tym powstanie takich
instytucji i organizacji
międzynarodowych jak:
UE, MFW, Bank Światowy, ONZ,
OECD i wiele innych

Nowe teorie handlu

- Przyczyną podjęcia wymiany mogą

być efekty skali.

- Wykluczona jest konkurencja

doskonała.

- Handel wewnątrzgałęziowy stanowi

poważne zagrożenie dla teorii

Heckschera-Ohlina.

Teorie

neotechnologiczne

Teorie które zakładają, że głównym czynnikiem

wymiany międzynarodowej jest postęp

techniczny i technologiczny.

Istotne jest podejście do tematu wiedzy – nie

jest ona powszechnie dana, a firmy ograniczają

jej dostępność.
Przykłady teorii neotechnologicznych – teoria

luki technologicznej i teoria cyklu życia

produktu.

Teorie luki

technologicznej

Sformułowana w 1961 roku przez
M.V.Posnera

 Zakłada że na kształt, kierunek i charakter

międzynarodowej wymiany towarowej maja wpływ
występujące pomiędzy różnymi krajami różnice w
poziomi rozwoju technologicznego w danej dziedzinie.

 Różnice te wynikają z luki technologicznej
 Dyfuzja postępu w skali krajowej i jako następny etap w

skali międzynarodowej

 Teoria posłużyła do wyjaśnienia mechanizmów wymiany

pomiędzy państwami znajdującymi się na różnym
poziomie rozwoju gospodarczego.

Teoria cyklu życia

produktu

Teoria sformułowana przez R.Verona w 1966

roku.

 Odnosi się do innowacji produktowych
 Handel międzynarodowy zależy od zmian

możliwości produkcyjnych różnych krajów w
wytwarzaniu określonego dobra.

 Cykl życia produktu powiązany jest z

możliwością efektywnej sprzedaży go na
rynkach międzynarodowych.

Teoria oparta na marketingowym pojęciu

cyklu życia produktu

Wejście na
rynek

Wzrost

Dojrzałość Spadek

S

p

rz

e

d

a

ż

Czas

Międzynarodowy cykl życia produktu

czas

Sprzedaż
krajowa

Produkcja w
kraju

Eksport

Import

Eksport z kraju

Produkcja

zagraniczna

Konkurencja

zagraniczna

Konkurencja z

importem

Międzynarodowy cykl życia produktu

S

p

rz

e

d

a

ż

Teoria podażowo-

popytowa

Teoria podobieństwa preferencji sformułowana i

ogłoszona w 1961 roku przez szwedzkiego ekonomistę

S.B.Lindera po raz pierwszy uwzględniała czynniki

związane z popytem.

 Kraj eksportuje te towary na które jest popyt

wewnętrzny

 Wielkość PKB w przeliczeniu na mieszkańca wpływa

na istniejącą strukturę popytu (popyt

reprezentatywny)

 Zgodnie z teorią Lindera firma najpierw produkuje na

potrzeby krajowe aby potem dopiero sprzedawać

nadwyżki na rynku międzynarodowym. Stąd popyt

reprezentatywny determinuje eksport.

Teoria nakładających się popytów

(Lindler)

Koncentruje się na dobrach

wytworzonych

Handel odbywa się pomiędzy

krajami o zbliżonym poziomie
PKB per capita (tzn. w
przeliczeniu na 1 obywatela)

Podobieństwo struktur popytu

(nakładanie się wzorców popytu)

Teoria handlu

wewnątrzgałęziowego

Teoria kładzie nacisk na zachodzące współcześnie
w świecie procesy internacjonalizacji produkcji,
szczególnie intensywne w grupie krajów
uprzemysłowionych. Kooperacja
wewnątrzgałęziowa umożliwia czerpanie korzyści
skali. Poza tym, ponieważ liczba wytwarzanych
produktów jest wielka i stale rośnie, możliwości
wzajemnie korzystnej współpracy stają się
praktycznie nieograniczone.

Współczesne teorie handlu

zagranicznego

Neo-Chamberlin – funkcja handlu jest

rozszerzeniem dostępności
istniejących odmian produktów w
kolejnych krajach

Neo-Hoteling i Lancaster (1980) –

żaden konsument nie traci na
handlu

Modele neo-Chamberlin



Def. Dóbr zróżnicowanych – dobra
różniące się wyglądem i stylem lecz
posiadające identyczne przeznaczenie
końcowe i zaspokajające te same potrzeby.



Charakteryzują się wysoką elastycznością
substytucji popytu.



W warunkach konkurencji
monopolistycznej gwarantują pewien
zakres swobody cen i strategii
marketingowej, w tym reklamy.

Konsumenci w modelach neo-Chamberlin



Konsumenci lubią różnorodność i chcą

nabywać tak wiele odmian, jak tylko się da.



Każdy konsument jest zainteresowany

kupieniem wszystkich odmian dobra

zróżnicowanego.



Konsumenci są usatysfakcjonowani

zwiększającym się wyborem dóbr –

umiłowanie różnorodności.



Każdy nowy model ma zapewnione miejsce

w budżetach konsumentów.



Liczba odmian produktu jest ograniczona.

Modele neo-Chamberlin



Segmentacja rynku, mikrorynki na podobne
do siebie dobra, oferowane przez różnych
producentów



Handel międzynarodowy umożliwia
maksymalizację zysków producentom z
konkurencji monopolistycznej.

Modele neo-Chamberlin



Funkcją handlu jest rozszerzanie
dostępności istniejących odmian w
kolejnych krajach.



Na rynku międzynarodowym toczy się
konkurencja pomiędzy dostawcami
dóbr zróżnicowanych.



Ważnym narzędziem konkurencji jest
reklama.

Podsumowanie modeli neo-

Chamberlin



Nie istnieją koszty dostosowania
do handlu poza kosztami
marketingu.



Żadna firma nie jest zmuszona do
opuszczenia rynku w następstwie
rozpoczęcia wymiany.



Żaden konsument nie traci na
handlu.

Konsumenci w modelach neo-

Hotelling



Teorie Hotellinga i Lancastera (1980),
Helpmana (1981), Graya (1980, 1988).



Oparte na teorii popytu konsumpcyjnego –
nowa interpretacja zachowań konsumenta.



Podstawę zróżnicowania produktu stanowi
wiązka cech charakterystycznych
poszukiwanych przez konsumentów i
zawartych w różnych odmianach
oferowanych na rynku.



Cechy charakterystyczne: szybkość,
komfort, rozmiar, kolor, kształt.

Zachowania konsumenta



Preferencja konsumpcyjne oceniane są
na podstawie kombinacji
poszukiwanych przez konsumenta cech
zawartych w zróżnicowanych
odmianach ( a nie na podstawie kolejno
nabywanych odmian).



Istnieje zapotrzebowanie na całą gamę
dóbr producentów zarówno krajowych,
jak i zagranicznych.

Zachowania konsumenta



Konsumenci wartościują określony typ

dobra zgodnie z idealnymi wyobrażeniami.



Mniejsza rola reklamy – konsument, nie

potrzebuje dodatkowych informacji i

sugestii co, do podjęcia decyzji, reklama

odgrywa rolę przy obojętności konsumenta

wobec alternatywnych modeli.



Substytucja dóbr zachodzi w obszarze

największego zbliżenia zestawu cech

zawartych w odmianach.

Teoria nakładających się popytów

(Lindler)

 Koncentruje się na dobrach wytworzonych
 Handel odbywa się pomiędzy krajami o

zbliżonym poziomie PKB per capita (tzn. w
przeliczeniu na 1 obywatela)

 Podobieństwo struktur popytu (nakładanie się

wzorców popytu)

Teoria przewagi konkurencyjnej

narodów (Porter)

Cztery czynniki przewagi
konkurencyjnej:

struktura popytu
zasoby czynników produkcji
gałęzie przemysłu
strategie firm, struktura rynku,

konkurencja na rynku

Podsumowanie

1.Pierwsze teorie dotyczące wymiany handlowej pojawiły
się na przełomie XVI i XVII wieku i związane były z
gromadzeniem bogactw w postaci kruszców.

2. Klasyczna teorie wymiany handlowej rozwijały się w

dwóch podstawowych nurtach:

-

specjalizacji międzynarodowej i uzyskiwania korzyści

przyjmował absolutne różnice kosztów wytwarzania
pomiędzy poszczególnymi krajami (A.Smith)
- korzystnej wymiany handlowej związanej z kosztami
wytwarzania (teoria kosztów komparatywnych
D.Ricardo).

Podsumowanie

3. Teoria obfitości Heckschera-Ohlina - kraj eksportuje

towary, które wymagają zużycia większej ilości tego
czynnika produkcji, którego kraj posiada najwięcej

4. Współczesne teorie handlu zagranicznego zauważały

rolę postępu technicznego i technologicznego w
wymianie międzynarodowej. Do teorii tych zaliczamy:



Teorie luki technologicznej



Teoria cyklu życia produktu



Teorie podażowo-popytowe



Teoria handlu wewnątrzgałęziowego



Inne teorie handlu zagranicznego

Podsumowanie

5.

Najnowsze teorie handlu zagranicznego

opierają się na teoriach popytu
konsumpcyjnego i nowej interpretacji
zachowań konsumenta (neo-Chamberlin i neo-
Hotelling).

Formy handlu zagranicznego

(definicje)

Podstawowe formy handlu zagranicznego:

Import

Export

Handel tranzytowy

Handel zagraniczny

Handel zagraniczny – to odpłatna wymiana towarów lub usług z
partnerami posiadającymi stałą siedzibę poza granicą celną
państwa.

W wąskim znaczeniu handel zagraniczny odnosi się jedynie do dóbr
materialnych sprzedawanych za granicę lub zakupywanych za
granicą.

W szerokim znaczeniu obejmuje również obroty majątkowo
kredytowe, obroty bieżące, na które oprócz wymiany towarowej
składają się również zakup i sprzedaż za granicę usług, dóbr
niematerialnych (prawa patentowe, licencje , know how) oraz
zobowiązania wynikające z ruchu ludności poza granicę,
utrzymanie własnych placówek dyplomatycznych za granicą i inne.

Formy handlu zagranicznego

Import – polega na przywozie towarów z

zagranicy w celu wykorzystania ich na
rynku wewnętrznym oraz przyjęcia usług od
cudzoziemców

Eksport – to wywóz za granicę towarów
pochodzenia krajowego lub w znacznym
stopniu przetworzonych w kraju w celu ich
odsprzedaży oraz świadczenie usług
cudzoziemcom.

Formy handlu zagranicznego

Handel tranzytowy – sprowadza
się wyłącznie do do obrotu
towarowego i dotyczy sytuacji w
której siedziba firmy realizującej
transakcję kupna-sprzedaży nie
znajduje się ani w kraju importera
ani w kraju eksportera.

Inne formy handlu

zagranicznego

Istnieją szczególne formy handlu

zagranicznego, które ze względu na
swój charakter prawny lub specyficzny
przebieg transakcji nie mogą być
jednoznacznie zakwalifikowane do form
podstawowych, np.

Obrót

uszlachetniający i reparacyjny, licencje,
know how, projekty inwestycyjna
inwestycje bezpośrednie i inne,

Formy handlu

zagranicznego

HANDEL ZAGRANICZNY obejmuje:
• export i import,
• przepływ kapitału,
• obroty majątkowo-kredytowe,
• obrót dobrami niematerialnymi,
• zobowiązania wynikłe z ruchu ludności,
• obrót uszlachetniający i reparacyjny
• obrót licencjami i know-how
• franchising i leasing
• transakcje wiązane, kompensacyjne (np. offset)
• transakcje barterowe (towar za towar)
• obrót projektami inwestycyjnymi (pod klucz, konsorcja)
• bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Eksport bezpośredni

Eksport bezpośredni jest

realizowany bezpośrednio między
producentami i odbiorcami
(bezpośredni eksporter/importer) bądź
poprzez wyspecjalizowane
przedsiębiorstwa (firmy) handlu
zagranicznego, które występują, jako
pośrednicy w handlu.

Formy handlu zagranicznego

Eksport bezpośredni

-wykazuje rosnącą tendencję

• niższe koszty transakcyjne,

• dobra inwestycyjne,

• bezpośredni kontakt z klientem,

• dobra znajomość rynku,

• własna akwizycja lub własny dział eksportu,

• dłuższa droga zbytu,

• własny magazyn wysyłkowy, własny serwis i magazyn

części,

• wzrost zaangażowania kapitału,

• często finansowany przez długoterminowy kredyt,

• wysokie ryzyko kredytowe

Formy handlu zagranicznego

Eksport pośredni

- producent eksportuje za pomocą firmy eksportowej,

która obsługuje rynek zagraniczny

- stosowany najczęściej w obrocie dobrami

konsumpcyjnymi

- może także obejmować nieregularne dostawy oraz przy

produktach seryjnych

• producent sprzedaje wyroby w kraju

• dystrybucja poprzez PHZ

• pośrednicy specjalizują się w produktach

• wymóg przekazania praw do sprzedaży

• preferowany przez średnie przedsiębiorstwa

• producent nie tworzy własnej sieci sprzedaży

• nie angażuje kapitału producenta w sieć dystrybucji

Import bezpośredni

Import bezpośredni jest realizowany

bezpośrednio między odbiorcami
(importerzy) a dostawcami
(eksporterzy) bądź poprzez
wyspecjalizowane przedsiębiorstwa
(firmy) handlu zagranicznego, które
występują, jako pośrednicy w handlu.

Formy handlu zagranicznego

Import bezpośredni

- wykazuje tendencje rosnącą,

- dotyczy szczególnie surowców i prefabrykatów

• dysponowanie przez długi czas dużym zapasem

• nieprzerwany przepływ materiałów

• bezpośredni kontakt z dostawcą

• wymaga orientacji na rynku

• własna akwizycja

• własny magazyn importowy

• ryzyko transportowe importera

• większe zaangażowanie kapitału

Formy handlu zagranicznego

Import pośredni

-stosowany do importu nieregularnego, niewielkich partii
towaru, PHZ kupuje hurtowo, umożliwia uszlachetnianie
w magazynie importera.

- w Polsce obowiązywał państwowy monopol handlu
zagranicznego

• rozproszony z wielu krajów

• znajomość rynku przez importera

• korzystne ceny

• brak problemu poszukiwania źródeł zaopatrzenia

• stała gotowość dostaw

Handel tranzytowy

W handlu tranzytowym obrót

towarowy nie jest dokonywany
bezpośrednio pomiędzy eksporterem w
kraju wytworzenia a importerem w
kraju odbiorcy lecz odbywa się za
pośrednictwem firmy tranzytowej
znajdującej się w kraju trzecim.

Formy handlu tranzytowego

Aktywny handel tranzytowy – krajowa
firma tranzytowa X sprzedaje towary
pochodzące z kraju Y do kraju Z.

Pasywny handel tranzytowy – zagraniczna
firma tranzytowa mająca siedzibę w kraju
A sprzedaje towary pochodzące z kraju B
na rynku krajowym C bądź towary
krajowe sprzedaje odbiorcom w kraju B

Handel tranzytowy

1. Bariery i preferencje polityczne
2. Bariery celne lub inne

preferencje handlowe

3. Umowy bilateralne
4. Znajomość rynków lokalnych
5. Skala działalności handlowej

Obrót uszlachetniający i reparacyjny

Obrót uszlachetniający – polega na

wysyłaniu za granicę produktu nie
wykończonego w celu odpłatnego
wykonania tam dalszych faz procesu
produkcji lub obróbki bądź też
wykończenia zewnętrznego. Towar
wraca następnie do kraju pochodzenia,
pozostając cały czas własnością
wysyłającego.

Obrót uszlachetniający i reparacyjny

Obrót uszlachetniający czynny – przyjmowanie

towarów do uszlachetnienia

Obrót uszlachetniający bierny – oddawanie

towaru do uszlachetnienia

Obrót reparacyjny – wysyłanie towarów za

granicę w celu ich naprawy albo

przyjmowanie ich do naprawy w kraju i

odsyłaniu z powrotem do właściciela (może

być czynny lub bierny)

Obrót licencjami i know how

Dotyczy niematerialnych dóbr

przemysłowych:

- wynalazki chronione patentem
- Znaki towarowe chronione rejestracją
- Wzory użytkowe i wzory zdobnicze

chronione rejestracją

- Know how

Inne formy handlu

zagranicznego

- Franchising
- Leasing
- Transakcje wiązane
- Transakcje barterowe
- Towarzystwa projektów

zagranicznych

- Inwestycje bezpośrednie

Formy handlu zagranicznego

Formy handlu na rynkach zorganizowanych

• targi – Düsseldorf, Köln, Mediolan,

• giełdy - towarowe, surowcowe, zbożowe: Chicago,

metale: Londyn, paliwa: Amsterdam

• giełdy frachtów - Londyn, Nowy Jork, Hamburg

• giełdy ubezpieczeń - Loyds of London

• aukcje – wełny: Australia, kauczuk: Kalkuta, konie: Janów

Podl.

• przetargi publiczne: Bank Światowy, Unia Europejska

• wolne obszary celne -

- wolne porty - Hamburg, Brema, Kopenhaga,Sztokholm

- strefy wolnocłowe - Barcelona, Kadyks

- strefy wolnego handlu - Singapur, Hong-Kong

- sklepy wolnocłowe (duty free)

Dochód narodowy

Dochód narodowy – jest sumą dochodów
uzyskiwanych w danej gospodarce w
określonym czasie, najczęściej w ciągu
jednego roku. Suma dochodów równa się
sumie wydatków lub wartości wytworzonych
w tym okresie dóbr finalnych.
Dochód narodowy brutto powiększony o
dochody netto z zagranicy daje produkt
krajowy brutto (PKB).

Znaczenie handlu w gospodarce

narodowej

Wpływ handlu zagranicznego na
gospodarkę narodową obejmuje:

 wpływ na zmianę struktury dochodu narodowego

 wpływ na zwiększenie efektywności

gospodarowania

 wpływ na wielkość i dynamikę dochodu

narodowego

Wpływ na zmianę struktury

dochodu narodowego

• Czynnikiem, który w znacznym stopniu

uniezależnia strukturę dochodu narodowego
podzielonego od struktury istniejącego aparatu
wytwórczego są obroty handlowe z zagranicą.

Import bezpośredni, który dotyczy przywozu z
zagranicy surowców mineralnych i rolniczych
niemożliwych do wytworzenia w danym kraju,
bardzo istotnie wzbogaca strukturę
podzielonego dochodu narodowego.

Zmiana struktury dochodu

narodowego

Handel zagraniczny jest czynnikiem,

który umożliwia transformację
gospodarki danego kraju w kierunku
przezeń pożądanym

Handel zagraniczny może służyć do

transformacji struktury dóbr
konsumpcyjnych wytwarzanych w
danym kraju (przesunięcia struktury
popytu)

Zmiana struktury dochodu

narodowego

Handel zagraniczny może

stanowić jedyny sposób
rozwiązania problemu niedoborów
niektórych artykułów rolnych,
powstałych w wyniku wystąpienia
klęsk żywiołowych

Wpływ na zwiększenie

efektywności gospodarowania

1.

zmniejszenie przeciętnego kosztu
jednostkowego dóbr wytwarzanych w
kraju

2.

obniżenie jednostkowych kosztów
wytwarzania przez zwiększenie skali
produkcji (pełniejsze wykorzystanie
aparatu produkcyjnego, gromadzenie
doświadczeń)

Wpływ na zwiększenie

efektywności gospodarowania

• Specjalizacja międzynarodowa

wpływa na obniżenie kosztów

produkcji za pośrednictwem postępu

technicznego

• Transfer technologii - import

nowoczesnej technologii jest często

najtańszym sposobem zlikwidowania

luki technologicznej

Wpływ na zwiększenie

efektywności gospodarowania

• Wzrost konkurencyjności wyrobów na

rynkach krajowych i zagranicznych.

• Dodatnie saldo bilansu płatniczego
• Wzrost możliwości inwestycyjnych
• Wzrost bogactwa narodowego
• Uzyskanie przewagi w dłuższej

perspektywie czasowej

Wpływ na wielkość i dynamikę dochodu

narodowego od strony podaży

Handel zagraniczny poprzez

dodatnie saldo obrotów
handlowych z zagranicą,
powiększa podaż towarów
dostępnych w danym okresie w
danym kraju

Wpływ na wielkość i dynamikę dochodu

narodowego od strony podaży

W gospodarce zamkniętej

Y=I+K+G

Y- dochód narodowy
I – inwestycje
K – konsumpcja
G – wydatki państwa

Wpływ na wielkość i dynamikę dochodu

narodowego od strony podaży

Każdy kraj, w mniejszym lub

większym stopniu, dokonuje
wymiany handlowej z zagranicą

Y = I+K+G +NX

NX =Ex-Im

Wpływ na zwiększenie

efektywności gospodarowania

W gospodarce jest możliwa sytuacja,

że wielkość dochodu narodowego

wytworzonego nie będzie równa sumie dóbr

przeznaczonych na inwestycje i konsumpcję

• wielkość dochodu narodowego podzielonego jest

większa od wielkości dochodu narodowego
wytworzonego Im>Ex

• wielkość dochodu narodowego wytworzonego jest

większa od wielkości dochodu narodowego
podzielonego Ex>Im

Wpływ na zwiększenie

efektywności gospodarowania

Możliwość utrzymania przez

pewien czas nadwyżki importu nad
eksportem ma duże znaczenie dla
dynamiki wzrostu gospodarczego

Saldo handlu zagranicznego a wzrost

gospodarczy

Ujemne saldo handlu zagranicznego
oznacza, że kraj wykorzystuje zasoby
zagraniczne, tzn. następuje wzrost jego
zadłużenia do zagranicy albo spadek
rezerw walutowych. Po pewnym czasie
saldo ujemne musi być zastąpione
dodatnim.

Saldo handlu zagranicznego a wzrost

gospodarczy

Saldo dodatnie oznacza, że

zagranica korzysta z części
zasobów krajowych. W przyszłości
umożliwi to krajowi realizowanie
dochodu podzielonego wyższego
niż dochód wytworzony.

Pośrednicy w obrocie

międzynarodowym

Pośrednicy działający na własny rachunek i

we własnym imieniu

• koszty, ryzyko, zysk, strata na koszt

pośrednika

• pośrednicy tacy sprzedają dalej towar

dystrybutorom - dealerom

• typowo stosowane w handlu samochodami,

sprzętem

gospodarstwa domowego

Pośrednicy działający na cudzy rachunek

•zysk lub strata mocodawcy, prowizja dla
pośrednika

•mogą działać w cudzym imieniu:
- bezpośrednie przeniesienie praw i obowiązków na
mocodawcę: przedstawiciel, agent, cif-agent,
makler

•mogą działać we własnym imieniu
- pośrednie przeniesienie praw i obowiązków na
mocodawcę: komisant, konsygnator

Agent zagraniczny

granica

informacja rynkowa

umowa agencyjna

EKSPORTER AGENT
ODBIORCY

magazyn wysyłkowy
targi, wystawy
obsługa klientów

Cif - agent

- jest szczególnym rodzajem agenta: zawiera umowy z więcej
niż jednym zleceniodawcą, wobec których zachowuje
niezależność.

- Cif - agent realizuje transakcje na warunkach dostawy CIF;
ma pełnomocnictwo w tym zakresie i ustala koszty CIF na
własną odpowiedzialność

- dostawy realizowane są przeważnie do importerów;
nie utrzymuje kontaktów z końcowymi odbiorcami.

Schemat transakcji z udziałem cif
- agenta

granica

eksporter 1

umowy

agencyjne

eksporter 2

eksporter 3

dostawa na warunkach CIF

Cif -

agent

I

m

p

o

r
t

e

r

z

y

K

l
i

e

n

c

i

Komisant i konsygnator

Umowa komisowa polega na tym, że przyjmujący
zlecenie tj. komisant podejmuje się transakcji kupna
lub sprzedaży w imieniu w imieniu własnym, ale
na rachunek zleceniodawcy czyli komitenta.

Sprzedaż komisowa może być prowadzona ze składu
konsygnacyjnego na podstawie umowy konsygnacyjnej.
Konsygnator (odpowiednik komitenta) zleca
konsygnatariuszowi (odpowiednik komisanta) sprzedaż

towaru ze składu zwanego składem konsygnacyjnym.

Transakcja komisowa

prowizja komisowa i zwrot poniesionych kosztów

umowa komisu z ustaloną zakup w
minimalną ceną sprzedaży w imieniu
własnym

zawiadomienie o wykonaniu

zlecenia

rozliczenie
informacja o kontrahencie

GRANICA prawo
zastawu

eksporter

komitent

komisant

importer

kontrahent

Transakcja konsygnacyjna

umowa konsygnacyjna

umowa komisu + składu sprzedaż w
imieniu

własnym

możliwość

wyboru / sprawdzenia

GRANICA

Komitent

Konsygnator

Komisant

Konsygnatariusz

Importer

kontrahent

Skład

konsygnacyjny

konsygnatora lub

konsygnatariusza

Dystrybutor - dealer

GRANICA

umowa sprzedaż
dystrybucyjna na własny
rachunek

(wyłączność i we własnym
sprzedaży) imieniu

Producent

eksporter

Dystrybutor

importer

K

l
i

e

n

c

i

Skład towarów

sieć handlowa

Formy handlu zagranicznego

Specjalni pośrednicy

COMPRADOR - rodzaj maklera w imporcie i eksporcie

w Azji Południowo-Wschodniej

BROKER - makler działający na giełdzie londyńskiej

pośredniczący pomiędzy klientem i jobberem

JOBBER/DEALER - działa na giełdzie wyłącznie

na własny rachunek. W HZ kupiec okazjonalny.

DYSTRYBUTOR - w USA hurtownik

KONSULTANT - consulting engineer - doradca

prowadzący biuro inżynierskie/konstrukcyjne

Dziękuję za uwagę