Stres

Neuroplastyczność

Neuroplastyczność

•

połączenia neuronalne rozwijają się i

połączenia neuronalne rozwijają się i

zmieniają w reakcji na nowe

zmieniają w reakcji na nowe

doświadczenia i uczenie się,

doświadczenia i uczenie się,

•

integracja sieci neuronowych,

integracja sieci neuronowych,

•

ekspresja genów odpowiedzialnych

ekspresja genów odpowiedzialnych

za funkcje mózgu w dużej części

za funkcje mózgu w dużej części

odbywa się po urodzeniu pod

odbywa się po urodzeniu pod

wpływem reakcji ze środowiskiem.

wpływem reakcji ze środowiskiem.

Kandel - „psychologiczne”

Kandel - „psychologiczne”

procesy uczenia się

procesy uczenia się

prowadzą do „biologicznych”

prowadzą do „biologicznych”

modyfikacji w obrębie

modyfikacji w obrębie

mózgu,

mózgu,

Pojęcie stresu

Pojęcie stresu

•

Claude Bernard - „środowisko

Claude Bernard - „środowisko

wewnętrzne”

wewnętrzne”

•

Walter Cannon - „homeostaza”

Walter Cannon - „homeostaza”

•

Hans Selye - „teoria stresu”

Hans Selye - „teoria stresu”

•

stresor

stresor

•

reakcja stresowa.

reakcja stresowa.

Pojęcie stresu

Pojęcie stresu

Ujęcie psychologiczne:

Ujęcie psychologiczne:

–

bodziec, sytuacja lub wydarzenie

bodziec, sytuacja lub wydarzenie

zewnętrzne o określonych właściwościach,

zewnętrzne o określonych właściwościach,

–

jako reakcje wewnętrzne człowieka,

jako reakcje wewnętrzne człowieka,

doświadczane w postaci określonego

doświadczane w postaci określonego

przeżycia,

przeżycia,

– jako relacja między czynnikami

zewnętrznymi a właściwościami człowieka.

Stres wg Lazarusa

Stres wg Lazarusa

•

„

„

określona relacja między osobą a

określona relacja między osobą a

otoczeniem, która oceniana jest

otoczeniem, która oceniana jest

przez osobę jako obciążająca lub

przez osobę jako obciążająca lub

przekraczająca jej zasoby i

przekraczająca jej zasoby i

zagrażająca jej dobrostanowi”.

zagrażająca jej dobrostanowi”.

„

„

Radzenie sobie ze

Radzenie sobie ze

stresem”

stresem”

•

„

„

stale zmieniające się poznawcze i

stale zmieniające się poznawcze i

behawioralne wysiłki, mające na celu

behawioralne wysiłki, mające na celu

opanowanie określonych zewnętrznych

opanowanie określonych zewnętrznych

i wewnętrznych wymagań, ocenianych

i wewnętrznych wymagań, ocenianych

przez osobę jako obciążające lub

przez osobę jako obciążające lub

przekraczające jej zasoby”.

przekraczające jej zasoby”.

„

„

Radzenie sobie ze

Radzenie sobie ze

stresem”

stresem”

•

funkcja instrumentalna,

funkcja instrumentalna,

•

f. samoregulacji emocji,

f. samoregulacji emocji,

•

indywidualny styl radzenia sobie,

indywidualny styl radzenia sobie,

•

czynniki wrodzone (ogólne

czynniki wrodzone (ogólne

tendencje) .

tendencje) .

Strategie radzenia sobie

Strategie radzenia sobie

•

konfrontacja

konfrontacja

•

dystansowanie się

dystansowanie się

•

samokontrola

samokontrola

•

poszukiwanie wsparcia społecznego

poszukiwanie wsparcia społecznego

•

przyjmowanie odpowiedzialności

przyjmowanie odpowiedzialności

•

ucieczka

ucieczka

•

planowanie rozwiązywania problemów

planowanie rozwiązywania problemów

•

pozytywne przewartościowanie.

pozytywne przewartościowanie.

Pojęcie stresu

Pojęcie stresu

Selye 1960

Selye 1960

Ujęcie biologiczne

• reakcja stresowa ma charakter

ogólnoustrojowy i jest niespecyficzna tzn.
niezależnie od charakteru czynników
wywołujących jej podstawowe
mechanizmy są takie same.

• oś podwzgórzowo-przysadkowo-

nadnerczowa

• dystres i eustres

Eustres

Eustres

ostra reakcja stresowa prowadząca do

wytworzenia nowego mechanizmu
adaptacyjnego, która ma zazwyczaj
charakter korzystny dla organizmu

Dystres

Dystres

•

skutek nierozwiązanego stresu i ma

skutek nierozwiązanego stresu i ma

najczęściej charakter przewlekły, który

najczęściej charakter przewlekły, który

wiąże się z zaburzeniami adaptacji,

wiąże się z zaburzeniami adaptacji,

•

przedłużona hiperkortyzolemią i

przedłużona hiperkortyzolemią i

nadczynność lub dysregulacja układu

nadczynność lub dysregulacja układu

sympatycznego,

sympatycznego,

•

osłabienie procesów pamięciowych,

osłabienie procesów pamięciowych,

immunosupresja, zahamowanie produkcji

immunosupresja, zahamowanie produkcji

hormonów płciowych, osteoporoza,

hormonów płciowych, osteoporoza,

nadciśnienie tętnicze krwi, tachykardia,

nadciśnienie tętnicze krwi, tachykardia,

•

rola w rozwoju chorób układu sercowo-

rola w rozwoju chorób układu sercowo-

naczyniowego, metabolicznych,

naczyniowego, metabolicznych,

endokrynologicznych i nowotworowych,

endokrynologicznych i nowotworowych,

psychicznych .

psychicznych .

Mechanizmy reakcji

Mechanizmy reakcji

stresowej

stresowej

Neuroplastyczność II

Neuroplastyczność II

•

korelacja między wyższym poziomem

korelacja między wyższym poziomem

wykształcenia, ćwiczeniem umiejętności,

wykształcenia, ćwiczeniem umiejętności,

zaangażowaniem w pracę umysłową a

zaangażowaniem w pracę umysłową a

liczbą neuronów i ich połączeń,

liczbą neuronów i ich połączeń,

•

silny stres hamuje uczenie się i rozwój

silny stres hamuje uczenie się i rozwój

mózgu, łagodny i umiarkowany wzmaga

mózgu, łagodny i umiarkowany wzmaga

wytwarzanie komórek w obszarach

wytwarzanie komórek w obszarach

związanych z uczeniem się.

związanych z uczeniem się.

Wpływ na funkcje

Wpływ na funkcje

poznawcze

poznawcze

•

zaburzenie reakcji wygaszania,

zaburzenie reakcji wygaszania,

•

uszkodzenie komórek nerwowych

uszkodzenie komórek nerwowych

przez glukokortykoidy (szczególnie

przez glukokortykoidy (szczególnie

hipokampa),

hipokampa),

•

zaburzenia funkcji poznawczych,

zaburzenia funkcji poznawczych,

pamięci, koncentracji uwagi.

pamięci, koncentracji uwagi.

Zmiany neuroprzekaźników

Zmiany neuroprzekaźników

•

norepinefryna (noradrenalina) - lęk,

norepinefryna (noradrenalina) - lęk,

pobudzenie, drażliwość, wzrost

pobudzenie, drażliwość, wzrost

napięcia, reakcja przestrachu,

napięcia, reakcja przestrachu,

•

dopamina – nadmierna czujność,

dopamina – nadmierna czujność,

nastawienie paranoiczna, zaburzenia

nastawienie paranoiczna, zaburzenia

spostrzegania pod wpływem stresu,

spostrzegania pod wpływem stresu,

•

serotonina – drażliwość, agresja,

serotonina – drażliwość, agresja,

pobudzenie, przemoc.

pobudzenie, przemoc.

Wolne i szybkie sieci strachu

Wolne i szybkie sieci strachu

•

system szybki-odruchowy, informacja

system szybki-odruchowy, informacja

ze zmysłów przez wzgórze do ciała

ze zmysłów przez wzgórze do ciała

migdałowatego walka, ucieczka

migdałowatego walka, ucieczka

(ukł. autonomiczny),

(ukł. autonomiczny),

•

system wolny – hipokamp, kora

system wolny – hipokamp, kora

świadoma analiza.

świadoma analiza.

Ciało migdałowate

Ciało migdałowate

•

przechowuje nabyte we wczesnym

przechowuje nabyte we wczesnym

okresie życia lęki, poczucie

okresie życia lęki, poczucie

bezpieczeństwa i przywiązanie,

bezpieczeństwa i przywiązanie,

•

w wieku kilku lat sieci neuronowe są

w wieku kilku lat sieci neuronowe są

zaprogramowane przez wczesne

zaprogramowane przez wczesne

uczenie się emocji,

uczenie się emocji,

•

później integracja z systemami

później integracja z systemami

korowymi (trauma zaburza).

korowymi (trauma zaburza).

Stres a opieka macierzyńska

Stres a opieka macierzyńska

•

charakter i poziom matczynej opieki

charakter i poziom matczynej opieki

moduluje struktury odpowiedzialne

moduluje struktury odpowiedzialne

za reakcję stresową,

za reakcję stresową,

•

intensywna opieka (szczury) osłabia

intensywna opieka (szczury) osłabia

biologiczną reakcję na stres,

biologiczną reakcję na stres,

•

separacja sprzyja osłabieniu pamięci

separacja sprzyja osłabieniu pamięci

w wieku dorosłym.

w wieku dorosłym.

Traumatyczne

Traumatyczne

doświadczenia

doświadczenia

•

stres matki związany z niższą wagą

stres matki związany z niższą wagą

dziecka przy urodzeniu,

dziecka przy urodzeniu,

nadpobudliwością, nad aktywnością i

nadpobudliwością, nad aktywnością i

trudnościami w nauce,

trudnościami w nauce,

•

zmiany w mózgu niemowląt, których

zmiany w mózgu niemowląt, których

matki doświadczają depresji,

matki doświadczają depresji,

•

wczesne traumatyczne doświadczenia

wczesne traumatyczne doświadczenia

brak integracji między

brak integracji między

świadomymi informacjami, wrażeniami,

świadomymi informacjami, wrażeniami,

afektem, zachowaniem zaburzenia

afektem, zachowaniem zaburzenia

psychiczne w życiu dorosłym.

psychiczne w życiu dorosłym.

Wpływ stresu na rozwój CUN

Wpływ stresu na rozwój CUN

•

„

„

uwrażliwienie” osi ppn i ukł

uwrażliwienie” osi ppn i ukł

autonomicznego (przez CRF),

autonomicznego (przez CRF),

•

trwałe zmiany biochemiczne,

trwałe zmiany biochemiczne,

•

zwiększone ryzyko zaburzeń

zwiększone ryzyko zaburzeń

psychicznych w wieku dorosłym,

psychicznych w wieku dorosłym,

•

zmiany neuroanatomiczne.

zmiany neuroanatomiczne.

Przewlekły stres a depresja

Przewlekły stres a depresja

•

w zespole depresyjnym podobne

w zespole depresyjnym podobne

zmiany biologiczne jak w stresie

zmiany biologiczne jak w stresie

przewlekłym: długotrwała aktywacja

przewlekłym: długotrwała aktywacja

osi PPN, hamowania zwrotnego,

osi PPN, hamowania zwrotnego,

aktywności układu

aktywności układu

noradrenergicznego,

noradrenergicznego,

•

podanie CRF – objawy podobne do tych

podanie CRF – objawy podobne do tych

w stresie przewlekłym i depresji,

w stresie przewlekłym i depresji,

•

zmiany neuroanatomiczne w depresji:

zmiany neuroanatomiczne w depresji:

hipokamp, ciało migdałowate.

hipokamp, ciało migdałowate.

Strategie postępowania

Strategie postępowania

•

„

„

zdrowy” tryb życia (samokontrola),

zdrowy” tryb życia (samokontrola),

•

psychoterapia (wzrost integracji sieci

psychoterapia (wzrost integracji sieci

neuronalnych),

neuronalnych),

•

farmakoterapia - leki p-depresyjne

farmakoterapia - leki p-depresyjne

normalizują CRF, ACTH, kortyzol,

normalizują CRF, ACTH, kortyzol,

zmniejszają syntezę i gęstość

zmniejszają syntezę i gęstość

receptorów glikokortykoidowych

receptorów glikokortykoidowych

(poprawa efektywności sprzężenia

(poprawa efektywności sprzężenia

zwrotnego).

zwrotnego).

Zaburzenia nerwicowe,

Zaburzenia nerwicowe,

związane ze stresem i pod

związane ze stresem i pod

postacią somatyczną

postacią somatyczną

•

zaburzenia lękowe w postaci fobii

zaburzenia lękowe w postaci fobii

•

inne zaburzenia lękowe (lęk napadowy,

inne zaburzenia lękowe (lęk napadowy,

uogólniony, zaburzenia depresyjne i lękowe

uogólniony, zaburzenia depresyjne i lękowe

mieszane)

mieszane)

•

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

•

reakcja na ciężki stres i zaburzenia

reakcja na ciężki stres i zaburzenia

adaptacyjne

adaptacyjne

•

zaburzenia dysocjacyjne

zaburzenia dysocjacyjne

•

zaburzenia pod postacią somatyczną

zaburzenia pod postacią somatyczną

•

inne zaburzenia nerwicowe

inne zaburzenia nerwicowe

Ostra reakcja na stres

Ostra reakcja na stres

•

podczas lub bezpośrednio po urazie,

podczas lub bezpośrednio po urazie,

zanika w ciągu godzin, dni

zanika w ciągu godzin, dni

•

subiektywne poczucie odretwienia,

subiektywne poczucie odretwienia,

wyobcowania

wyobcowania

•

zredukowana czujność (oszołomienie)

zredukowana czujność (oszołomienie)

•

derealizacja, depersonalizacja

derealizacja, depersonalizacja

•

amnezja dysocjacyjna.

amnezja dysocjacyjna.

Zaburzenia stresowe

Zaburzenia stresowe

pourazowe - PTSD

pourazowe - PTSD

•

zdarzenie obejmujące śmierć, zagrożenie

zdarzenie obejmujące śmierć, zagrożenie

śmiercią, naruszenie integralności fizycznej

śmiercią, naruszenie integralności fizycznej

•

intensywne, ponowne przeżywanie

intensywne, ponowne przeżywanie

•

unikanie i

unikanie i

psychiczne

psychiczne

odrętwienie

odrętwienie

•

fizjologiczne

fizjologiczne

pobudzenie

pobudzenie

PTSD – ponowne

PTSD – ponowne

przeżywanie

przeżywanie

•

uporczywe wspomnienia wydarzeń

uporczywe wspomnienia wydarzeń

•

uporczywe sny

uporczywe sny

•

fizyczne, psychiczne odczucia powrotu

fizyczne, psychiczne odczucia powrotu

wydarzenia (np. omamy)

wydarzenia (np. omamy)

•

nawrót wskutek

nawrót wskutek

ekspozycji

ekspozycji

przypominającej aspekt

przypominającej aspekt

wydarzenia

wydarzenia

Zaburzenia stresowe

Zaburzenia stresowe

pourazowe - PTSD

pourazowe - PTSD

•

ponowne przeżywanie – uaktywnienie

ponowne przeżywanie – uaktywnienie

systemów podkorowych (ciało

systemów podkorowych (ciało

migdałowate) przez bodźce

migdałowate) przez bodźce

przypominające uraz,

przypominające uraz,

•

unikanie – np. amnezja, ochrona przed

unikanie – np. amnezja, ochrona przed

niebezpieczeństwem, pogłębia

niebezpieczeństwem, pogłębia

dezintegrację sieci neuronalnych,

dezintegrację sieci neuronalnych,

•

fizjologiczne pobudzenie –

fizjologiczne pobudzenie –

rozregulowanie ciała migdałowatego i

rozregulowanie ciała migdałowatego i

układu autonomicznego.

układu autonomicznego.

Zaburzenia adaptacyjne

Zaburzenia adaptacyjne

•

w ciągu miesiąca od zadziałania

w ciągu miesiąca od zadziałania

stresora, trwają do 6 m-cy

stresora, trwają do 6 m-cy

•

Ocena związku między objawami a

Ocena związku między objawami a

poprzedzającą historią życia,

poprzedzającą historią życia,

osobowością i wydarzeniem

osobowością i wydarzeniem

stresowym,

stresowym,

•

Reakcje depresyjne, lękowe,

Reakcje depresyjne, lękowe,

zaburzenia emocji, zachowania.

zaburzenia emocji, zachowania.

Zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

•

histeria - ”głodna macica”,

histeria - ”głodna macica”,

•

podlega sugestii

podlega sugestii

•

„

„

pithiatismus” – „uleczalna przez

pithiatismus” – „uleczalna przez

perswazję,

perswazję,

•

objaw histeryczny – zniekształcona,

objaw histeryczny – zniekształcona,

przemieszczona i symboliczna forma

przemieszczona i symboliczna forma

konfliktu wewnętrznego

konfliktu wewnętrznego

Zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

•

częściowa lub całkowita utrata normalnej

częściowa lub całkowita utrata normalnej

integracji pomiędzy wspomnieniami z

integracji pomiędzy wspomnieniami z

przeszłości, poczuciem tożsamości,

przeszłości, poczuciem tożsamości,

wrażeniami czuciowymi i kontrolą

wrażeniami czuciowymi i kontrolą

dowolnych ruchów ciała,

dowolnych ruchów ciała,

•

amnezja, fuga, osłupienie, trans i

amnezja, fuga, osłupienie, trans i

opętanie, dysocjacyjne zaburzenia ruchu

opętanie, dysocjacyjne zaburzenia ruchu

i czucia, osobowość mnoga.

i czucia, osobowość mnoga.

Zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia dysocjacyjne

•

aspekty kulturowe (Europa, Indie, USA)

aspekty kulturowe (Europa, Indie, USA)

•

społeczności plemienne – latah, imu,

społeczności plemienne – latah, imu,

pibloktoq, lulu

pibloktoq, lulu

•

amnezja, fuga – częściej w czasie wojen,

amnezja, fuga – częściej w czasie wojen,

katastrof, mężczyźni

katastrof, mężczyźni

•

urazy z dzieciństwa

urazy z dzieciństwa

•

korzyść pierwotna i wtórna

korzyść pierwotna i wtórna

•

współwystępowanie innych zaburz.

współwystępowanie innych zaburz.

psychicznych

psychicznych

Terapia

Terapia

•

Psychoterapia,

Psychoterapia,

•

Farmakoterapia

Farmakoterapia

(benzodiazepiny, leki

(benzodiazepiny, leki

przeciwdepresyjne - SSRI).

przeciwdepresyjne - SSRI).