LĘK I STRES- Istota; Zaburzenia związane z lękiem i stresem: zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem (PTSD, ostras reakcja na stres i zaburzenie adaptacyjne) i pod postacią somatyczną (w których występuje lęk domniemany); Lęk przedoperacyjny

Lęk a strach

Strach (tzw. normalny lęk) jest uczuciem związanym z konkretnym zagrożeniem

Człowiek czujący niebezpieczeństwo doświadcza go na wielu różnych poziomach- 4 podstawowe aspekty strachu to:

aspekt poznawczy- percepcja i rozpoznanie bodźców stanowiących o zagrożeniu życia lub zdrowia jednostki

aspekt somatyczny- to uaktywnienie się części współczulnej układu autonomicznego w reakcji pogotowia, w formie walki lub ucieczki

aspekt emocjonalny-to uczucia przerażenia, grozy, paniki, którym towarzyszą doznania somatyczne drżenia, mrowienia, mdłości itp.

aspekt behawioralny- to dwie reakcje:

reakcje mimowolne będące wynikiem warunkowania klasycznego, oraz

reakcje sprawcze wynikające ze świadomych, zamierzonych prób poradzenia sobie z bodźcami zagrażającymi.

Lęk jest niejasnym poczuciem jakiegoś zagrożenia. Doświadczany jest identycznie na wszystkich opisanych powyżej poziomach, poza poznawczym.

Lęk

Generalnie lęk różni się od strachu tym, że albo osoba nie potrafi wskazać na bezpośrednio zagrażające bodźce, obawiając się czegoś nieokreślonego, albo wskazuje na bodźce, które generalnie nie są spostrzegane przez innych jako zagrażające.

W tym pierwszym przypadku osoba doświadcza lęku rozlanego, niespecyficznego, myśląc np. „czuję, że stanie się coś strasznego, choć jeszcze nie wiem co”.

W drugim obawia się np. burzy, otwartej przestrzeni lub pająków, doznając lęku specyficznego, który jest nieproporcjonalny do realnego niebezpieczeństwa. Zakłada się bowiem, że choć strach podczas burzy jest reakcją normalną, to jeśli jego natężenie przekroczy pewien (społecznie odczuwany) poziom, wtedy staje się fobią.

Objawy lęku- somatyczno-wegetatywne

sercowo-naczyniowe (kołatanie serca, częstoskurcz, wzrost RR, omdlenia, zawroty głowy), oddechowe (np. tzw. krótki oddech),skóra (zaczerwienienie, plamy, wysypka, potliwość), mięśniowo-szkieletowe (wzrost napięcia mięśni, skurcze, drżenia), żołądkowo-jelitowe (biegunka, nudności, bóle brzucha), zaburzenia potencji, metaboliczne (wzrost poziomu glukozy), inne objawy fizyczne (bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, uczucie gorąca, wysychanie w ustach, częstomocz)

Objawy lęku- poznawcze

myśli o zagrożeniu, zaburzenia uwagi, pamięci, obniżenie sprawności myślenia, zawężone pole spostrzegania

Objawy lęku- emocjonalne

obawa, niepokój, zamartwianie się, uczucie zagrożenia, trwożliwe oczekiwania, koszmary nocne, bezsenność, derealizacje

Objawy lęku-behawioralne

niepokój manipulacyjny (drżenie rąk), mimika wyrażająca strach, niepokój lokomocyjny, podniecenie ruchowe (agitacja, raptus), wycofanie ruchowe (w trakcie zagrożenia), unikanie (zanim wystąpi zagrożenie), agresja, osłabienie łaknienia, drżący głos

Objawy lęku- społeczne

szukanie wsparcia, bezradność, nieśmiałość, wycofanie się z kontaktów, nadmierna zależność, niechęć podejmowania ryzyka, inicjowanie aktywności zastępczej

Wyróżniamy następujące typy lęku:

uczucie lęku, nastroje lękowe, dysforię lub stan lęku

Uczucie lęku to reakcja psychiczna na bodźce zewnętrzne lub wewnętrzne.

Nastrój powstaje gdy uczucie utrzymuje się przez dłuższy czas i dominuje nad współistniejącymi doznaniami.

O stanie lęku mówimy gdy uczucie lęku jest tak silne, że prowadzi do pobudzenia i różnych sensacji somatycznych.

Te rodzaje lęku mogą występować zarówno w warunkach prawidłowych, jak i psychopatologicznych, natomiast dysforia lękowa pojawia się tylko jako objaw patologiczny.

ZASADNICZE RODZAJE LĘKU
(klasyfikacja Sheenhana, 1989):

Lęk jako reakcja przystosowawcza lub odpowiedź na bezpośrednie niebezpieczeństwo, konflikt lub stres;

Izolowany lęk związany z określonym bodźcem, mający niewspółmiernie duże natężenie i prowadzący do unikania kontaktu z budzącymi zagrożenie bodźcami, co ma miejsce w fobiach;

Lęk pierwotnie autonomiczny, nie związany, przynajmniej przez pewien czas, z żadnymi wyraźnymi warunkami, co występuje w napadach paniki i lęku endogennym;

Lęk wtórny występujący jako objaw innych zaburzeń somatycznych i psychiatrycznych.

Lęk wtórny- objaw chorób somatycznych

Choroby układu krążenia (np. zagrażający zawał serca, napadowa przedsionkowa tachykardia, zator tętnicy płucnej)

Choroby endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy)

Reakcja anafilaktyczna

Hipoglikemia

Hipoksja

Hipowolemia (np. krwotok wewnętrzny)

Zespół abstynencyjny (np. alkoholowy, z odstawienia leków psychotropowych)

Rozpoczynające się stany majeczeniowe

Zatrucia (np. amfetaminą, kofeiną)

Zespół psychoorganiczny (np. zespół pourazowy, cerebrastenia, encefalopatia)

Astenia po przebytych chorobach somatycznych

Somatyczne podłoże lęku sugerują następujące okoliczności:

Jakiekolwiek zaburzenia świadomości, nawet niewielkie

Współwystępowanie objawów choroby somatycznej w okresie pojawienia się lęku

Objawy zespołu psychoorganicznego (np. perseweracje, zaburzenia pamięci, lepkość emocjonalna)

Brak istotnych zmian w sytuacji (społecznej lub psychologicznej) chorego w okresie poprzedzającym wystąpienie objawów

Brak wcześniejszych objawów nerwicowych w bardzo dokładnie zebranym wywiadzie.

Nerwicowy charakter lęku sugerują:

Wcześniejsze występowanie objawów nerwicowych

Współwystępowanie pojawienia się lęku ze zmianami w sytuacji chorego, a w szczególności takich okolicznościach jak:

zablokowanie dotychczasowych sposobów zaspokajania potrzeb (np. czerpania satysfakcji z kontaktów osobistych, pracy zawodowej, hobby, itp.)

pojawienie się strachu, wstydu lub poczucia winy,

utrata osoby będącej źródłem poczucia bezpieczeństwa, zmniejszenie samokontroli.

Lęk odczuwany jako objaw osiowy zaburzeń lękowych (nerwic)

Jest podstawą wyróżnienia zaburzeń lękowych

Kategoria zaburzeń lękowych obejmuje grupę zaburzeń, charakteryzujących się nadmiernymi reakcjami lękowymi przy jednoczesnym braku poważnego niebezpieczeństwa czy zagrożenia zewnętrznego.

Odgraniczenie od „normalnego” lęku nie wynika tu z samych form reakcji, tzn. objawy fizjologiczne, emocjonalne, poznawcze i związane z zachowaniem są podobne w lękach „normalnych” i „patologicznych”. Różne są natomiast czynniki wyzwalające, intensywność, czas trwania, odpowiedniość, jak również następstwa reakcji lękowych.

Zaburzenia lękowe to grupa jednostek psychopatologicznych odpowiadająca w dużej części zaburzeniom dawniej określanym jako nerwice

Zaburzenia lękowe wg ICD-10: F40-F41

AGORAFOBIA- F.40.0 Lęk przed przebywaniem w miejscach i sytuacjach, z których trudno się bezpiecznie i szybko wydostać, zwłaszcza w sytuacjach publicznych, na otwartej przestrzeni, wśród tłumu (ale też w zamkniętej przestrzeni).

FOBIE SPOŁECZNE F.40.1 Lęk przed złą oceną ze strony innych ludzi, Dominujące są objawy wegetatywne i lęk przed ich wystąpieniem (poceniem się, zaczerwienieniem, drżeniem), kompromitacją, ujawnieniem braku wiedzy, niekompetencji itp.

Specyficzna fobia społeczna- przed konkretnymi sytuacjami np. wystąpieniem publicznym, pisaniem, jedzeniem w miejscach publicznych.

Uogólniona fobia społeczna- lęk dotyczy większości sytuacji społecznych i wszelkich kontaktów międzyludzkich (osobowość unikająca). Te same osoby nie mają żadnych trudności z tymi samymi czynnościami w samotności. W przeciwieństwie do fobii specyficznych (które rozpoczynają się w dzieciństwie) fobie społeczne rozpoczynają się w wieku dojrzewania lub w dorosłości.

SPECYFICZNE POSTACIE FOBII 40.2 zwane też fobiami prostymi, związane są z irracjonalnym lękiem przed pojedynczymi przedmiotami lub grupami przedmiotów (ożywionymi lub nie), doznaniami cielesnymi lub sytuacjami. Są to stany leku np. przed zachorowaniem na chorobę zakaźną, przed myszami, burzą, brudem, ciemnością, pająkami, ostrymi przedmiotami, małżeństwem, i posiadaniem potomstwa, przejściem przez most, nad przepaścią, piorunami, itp. Jest bardzo wiele rodzajów. Dotyczy 10% osób dorosłych.

Fobie

To lęki uwarunkowane sytuacyjnie, które występują w postaci natychmiastowych, intensywnych i niekontrolowanych reakcji, pojawiających się w obecności czynnika wyzwalającego lęk.

Są one odczuwane przez samych pacjentów jako przesadzone i irracjonalne, prowadzą do cierpienia i w istotny sposób utrudniają pacjentowi kierowanie własnym życiem.

Najczęściej występuje agorafobia z lękami napadowymi lub bez lęków napadowych (wyzwalacze: tłum, domy towarowe, korzystanie ze środków komunikacji miejskiej, samochodów, samolotów, podróże, sytuacje oczekiwania, kino, teatr).

Główna składowa- lęk przed przeżyciem ataku paniki i związanych z nim stanów somatycznych, (jak np. zawał, biegunka), poza tym doznawanie derealizacji i depersonalizacji.

Często, ale nie zawsze od lęku uwalnia pozostanie w domu.

Nasilenie: od wybiórczego unikania aż po nieopuszczanie domu.

Ponad połowa tych pacjentów ma też objawy lęku panicznego.

ZABURZENIA LĘKOWE Z NAPADAMI PANIKI (lęk paniczny) F 41.0

Różnica między lękiem a paniką - ataki paniki są krótkotrwałe, ale też bardziej intensywne, występują nagle i osiągają szczytowe natężenie w ciągu 10 min. potem lęk słabnie; atak rzadko trwa ponad godzinę.

Powikłaniem ataku paniki może być agorafobia.

Pierwszy atak paniki poprzedza zwykle złe samopoczucie lub wydarzenie traumatyczne. Bodziec początkowy w ataku nie musi wypływać z zagrożenia, lecz może brać się z innych przyczyn, takich jak wysiłek fizyczny, złość lub środki psychotropowe.

Występuje u 0,6-2,4 % populacji, dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Lęk paniczny pojawia się niezależnie od pory dnia, nieregularnie i niezależnie od okoliczności. Napadowi towarzyszy obawa przed nagłą śmiercią lub utratą przytomności. Przed pojawieniem się kolejnego napadu może pojawić się trwożliwe oczekiwanie, które znacznie upośledza codzienną aktywność i prowadzi do unikania wielu sytuacji.

Musi wystąpić co najmniej 3-4 spośród nast. objawów:

przyspieszone oddychanie i uczucie duszności, zaburzenie równowagi i omdlenia, zaburzenia rytmu serca, bóle w klatce piersiowej, drżenie ciała, dreszcze lub uczucie gorąca, nadmierne pocenie się, dławienie się, nudności i bóle brzucha, derealizacja lub depersonalizacja, strach przed śmiercią, strach przed „zwariowaniem”lub utratą kontroli.

ZABURZENIE LĘKOWE UOGÓLNIONE F 41.1

To przewlekły, uporczywy lęk pojawiający się bez uchwytnej przyczyny, choć również związany z poczuciem zagrożenia.

Uważa się, że cierpi nań ok. 6-12 % pacjentów objętych podstawową opieką zdrowotną. Problem dotyczy głównie dorosłych, z przewagą kobiet. Kryterium wykluczenia jest obecność realnego stresu.

Objawy:

fizyczne- niepokój ruchowy, napięcie mięśniowe, bóle mięśniowe, pocenie się, zaburzenia gastryczne, zmęczenie,

psychologiczne- trudności w koncentracji uwagi „pustka w głowie”, drażliwość, zaburzenia snu, klinicznie znaczące dolegliwości psychiczne, zaburzenia funkcjonowania społecznego, zawodowego i w innych sferach.

Ludzie ci choć bardzo cierpią (nawet gdy wszystko układa się dobrze wciąż są w lęku i napięciu), ale dość rzadko trafiają do szpitali psychiatrycznych. Częściej natomiast odwiedzają lekarzy innych specjalności. Trwa to przez większość życia lub wkradający się stopniowo lęk trwa już i narasta do jego końca (stąd sugestia by uznać zespół uogólnionego leku za zaburzenie osobowości).

Zaburzenia obsesyjno- kompulsyjne [nerwica natręctw] F 42

Lęk jest u podstaw tego zaburzenia, ale nie jest bezpośrednio obserwowalnym objawem

Występują obsesje- uporczywe i mimowolne nawracające myśli, impulsy i wyobrażenia. Są one doznawane jako własne, nienarzucane, mimo krytycznej oceny ich absurdalności, niedorzeczności i awersyjności.

Oraz kompulsje- powtarzające się pojedyncze lub złożone zachowania wykonywane w określony sposób, w określonym porządku, z towarzyszącymi im szczególnymi procedurami (sprawdzanie, mycie, czyszczenie, liczenie, porządkowanie, rytuały, zbieractwo).

Występowanie objawów powoduje zaburzenia codziennej aktywności pacjenta, jego funkcjonowania społecznego.

Aby rozpoznać- pacjent musi mieć do nich krytyczny stosunek i nie może być związku z używaniem substancji psychoaktywnych lub leków.

ZABURZENIE ZWIĄZANE ZE STRESEM F 43

PTSD (posttraumatic stress disorder)- zespół stresu pourazowego F 43.1

Ostra reakcja na stres F 43.0

Zaburzenia adaptacyjne F 43.2

PTSD- kryteria rozpoznawcze

PTSD (posttraumatic stress disorder)- zespół stresu pourazowego może być stwierdzony u osoby, która: przeżyła traumatyzujące zdarzenie (np. zagrożenie śmiercią), w rezultacie którego doznaje uporczywych objawów lęku lub pobudzenia, które nie występowały przed urazem, nie przestaje przeżywać tego zdarzenia, uporczywie unika bodźców kojarzących się z urazem, wykazuje objawy zwiększonego pobudzenia układu nerwowego, których nie wykazywała przed urazem. Zaburzenie to powoduje klinicznie istotne upośledzenie w życiu społecznym, zawodowym lub in. obszarach aktywności życiowej (izolacja, unikanie związków interpersonalnych itp.)

A więc 4 kryteria:

A-narażenie na wpływ zdarzenia urazowego (bezpośrednie doświadczenie, bycie świadkiem, skonfrontowanie się ze zdarzeniem obejmującym autentyczną śmierć lub zagrożenie śmiercią, zranienie czy naruszenie integralności osoby) i reakcja osoby obejmowała intensywny strach, przerażenie, bezradność

B- kryterium ponownego przeżywania (urazowe przeżycie jest przeżywane ponownie np. poprzez natrętne wspomnienia, wyobrażenie, spostrzeganie, przykre sny, intensywne dolegliwości psychiczne podczas ekspozycji na coś co symbolizuje lub przypomina jakiś aspekt urazowego zdarzenia, przy tym też fizjologiczna reaktywność)

C-kryterium unikania- uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem- próby unikania myśli, uczuć, rozmów związanych z urazem, aktywności, miejsc i ludzi z nim związanych, niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów urazu, poczucie odrzucenia przez innych i zrażenia się do ludzi, zawężone odczuwanie uczuć (np. niemożność odczuwania miłości), poczucie braku perspektyw na przyszłość

D- kryterium nadmiernej pobudliwości (nieobecne przed urazem)- trudności z zasypaniem lub pozostawaniem we śnie, drażliwość lub wybuchy gniewu, trudności z koncentracją, nadmierna czujność, wyolbrzymiona reakcja na bodziec.

PTSD to taki szczególny stan świadomości, w którym obrazy urazu pozostawione w mózgu nadal w nim tkwią, nie znikają, a co najwyżej ulegają przekształceniu.

PTSD często towarzyszy rozpoznanie depresji i lęku, które z uwagi na natężenie może być rozpoznane niezależnie. Nierzadkie są też zachowania autodestrukcyjne i próby samobójcze. A także uzależniania.

Objawy występują przynajmniej przez miesiąc. Postać ostra- objawy trwają do 3 miesięcy, postać przewlekła- powyżej 3 mies.

Późny początek rozpoznawany jest kiedy objawy pojawiają się co najmniej 6 mies. Po powodującym uraz wydarzeniu.

Gdy objawy utrzymują się bardzo długo- powyżej 6 mies. od traumy to diagnozuje się już nie PTSD, ale trwałą zmianę osobowości po katastrofie.

Charakteryzuje się wielością objawów i z tego powodu bywa mylony z różnymi innymi zaburzeniami (objawami może być lęk, depresja, nadużywanie śr. psychoaktywnych, nadczujność, zaburzenia odżywania, problemy somatyczne, myśli i próby samobójcze, złe stosunki z ludźmi itp..)

Jego podstawą jest złe, fałszywe przystosowanie do traumatyzującego zdarzenia

Każdy może stać się ofiarą PTSD w specyficznych warunkach (także dzieci)

Największe prawdopodobieństwa u ofiar katastrofy spowodowanej przez człowieka, której powinno się było zapobiec i która wykracza poza akceptowane normy moralne i społeczne

Ocena i interwencja jest szczególnie trudna, kiedy traumatyzujące zdarzenie jest natury rodzinnej lub seksualnej.

Pracownicy służby zdrowia i służb społ. powinni być wyszkoleni i wyczuleni na szybkie rozpoznawanie PTSD i sprawną ocenę stanu psychicznego ofiary

LECZENIE -wymaga podejścia humanistycznego, behawioralnego i biologicznego. A więc farmakoterapia powinna być łączona z psychoterapią.

PTSD występuje u nie mniej niż 80% osób narażonych na działanie ekstremalnego bodźca stresowego. Nie rozwija się u każdego. To czy wystąpi zależy od predyspozycji genetycznej, wcześniejszych doświadczeń psychiatrycznych i traumatycznych, relacji rodzinnych w przeszłości, bieżącego wsparcia społecznego i osobowości przed urazem.

OSTRA REAKCJA NA STRES

To przejściowe zaburzenie o znacznym nasileniu, które rozwija się u osoby bez żadnych innych widocznych zaburzeń psychicznych w odpowiedzi na wyjątkowy fizyczny lub psychiczny stresor, i które zwykle zanika w ciągu godzin lub dni trwa najwyżej do 1 miesiąca). Często poprzedza PTSD.

Jeżeli objawy trwają ponad miesiąc i spełnione są wszystkie kryteria PTSD, to wówczas rozpoznaje się PTSD.

Kryteria objawowe to zasadniczo objawy PTSD oraz co najmniej 3 spośród 5 wymienionych objawów dysocjacyjnych:

subiektywne poczucie odrętwienia, wyobcowania lub barku wrażliwości emocjonalnej

zredukowana czujność w stosunku do otoczenia (oszołomienie)

derealizacja

depersonalizacja

amnezja dysocjacyjna (niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów urazu)

Oszołomieniu towarzyszy zawężenie świadomości, po ustąpieniu bezpośredniego zagrożenia może wystąpić dysocjacyjny stupor lub nadmierne pobudzenie (ucieczka, fuga). Silny stupor może ujawnić się zmniejszeniem lub nieobecnością ruchów dowolnych i mowy, a nawet normalnej reakcji na światło, hałas lub dotyk. Osoba ma poczucie braku kontaktu ze swoim ciałem, otaczający świat wydaje się nierealny, podobny do snu. Utrzymuje się stan bezradności i poczucie winy za przeżycie. Może być też impulsywność i ryzykowane zachowanie.

Ostrą reakcję na stres rozpoznaje się po wykluczeniu działania jakiejś substancji psychoaktywnej oraz tego, że stan może wynikać z ogólnego stanu zdrowia.

Ostra reakcja na stres może się rozwinąć u 9 na 10 osób narażonych na działanie ostrego ekstremalnego stresu. Istnieje indywidualna odporność na uraz (bariera dla bodźca) jak w PTSD.

ZABURZENIA ADAPTACYJNE

Zaburzenie przystosowawcze, które pojawia się w odpowiedzi na zidentyfikowane stresowy psychospołeczne (lub związane ze zdrowiem- np. rozpoznanie postepującej choroby, wypadek), których natężenie nie było ani niezwykłe, ani nie miało cech katastrofy.

Objawy- poza zasadniczymi objawami dolegliwości psychicznych (obniżony nastrój, lęk, zamartwianie się, rzadziej-dramatyczne zachowania o charakterze gwałtownym wybuchy agresji, zachowania dysocjacyjne) , przejawiają się znacznie upośledzonym funkcjonowaniem społecznym i zawodowym.

ZE WZGLĘDU NA DOMINUJĄCE OBJAWY WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE FORMY ZABURZEN ADAPTACYJNYCH:

krótka reakcja depresyjna, reakcja depresyjna przedłużona, reakcja mieszana lękowo-depresyjna, głównie z zaburzeniami innych emocji, głównie z zaburzeniami zachowania, z mieszanymi zaburzeniami zachowania i emocji

LECZENIE nastawione jest na:

redukcję leku, poprawę nastroju, osiągnięcie lepszego funkcjonowania społecznego i zawodowego, opanowanie możliwych zachowań agresywnych i dyssocjacyjnych, zapobieżenie wystąpieniu innych zaburzeń

Celem podejmowanej interwencji prewencyjnej (gdy istnieje groźba rozwoju innych zaburzeń) jest wsparcie normalnej reakcji na nienormalne zdarzenie (np. przy przedłużającej się żałobie)

Zespoły zaburzeń, u podłoża których występuje lęk domniemany

Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F 44

Amnezja dysocjacyjna

Fuga dysocjacyjna

Osłupienie dysocjacyjne

Trans i opętanie

Dysocjacyjne zaburzenia ruchu i czucia- zaburzenia konwersyjne

Zaburzenia somatoformiczne F 45

Zaburzenie somatyzacyjne (z somatyzacją)

Zaburzenie autonomiczne występujące pod postacią somatyczną

Uporczywe bóle psychogenne

Zaburzenie hipochondryczne

Lek przedoperacyjny

Dlaczego leczenie chirurgiczne wiąże się ze szczególnie dużym obciążeniem psychicznym pacjenta:

z powodu uprzedmiotowienia pacjenta, z powodu dramatycznego (z punktu widzenia pacjenta) przebiegu leczenia operacyjnego

Główne źródła obaw pacjentów przed operacją:

Lęk przed okaleczeniem, Lęk przed bólem, Lęk przed śmiercią

SPRZĘŻENIE ZWROTNE:

POZIOM LĘKU ↔ REAKCJE POZNAWCZE

Metody przygotowania pacjentów do operacji redukujące lęk przedoperacyjny

Informowanie pacjentów w zakresie dostosowanym do indywidualnego stylu radzenia sobie ze stresem i do stopnia zagrożenia wynikającego z planowanego leczenia operacyjnego

Oddziaływanie na stan emocjonalny pacjenta-psychoterapia powierzchowna:

hipnoza, trening relaksacyjny, terapia odreagowująca.

Oddziaływanie na poziom poznawczy-

dostarczanie pacjentom informacji związanych z operacją i okresem pooperacyjnym wraz z instrukcjami dotyczącymi pożądanych zachowań w okresie rekonwalescencji (często połączone z ćwiczeniami i wykorzystaniem materiałów poglądowych)

Jak przeprowadzić przygotowanie do operacji- wskazówki praktyczne

ZAKRES ODDZIAŁYWANIA

W przypadkach dużego ryzyka operacyjnego i wobec pacjentów reagujących silnym lękiem-najbardziej optymalne jest oddziaływanie na ich stan emocjonalny

Przy pomyślnej prognozie i umiarkowanych reakcjach lękowych- korzystne efekty daje informowanie pacjentów

Ogólnie najskuteczniejsze jest kompleksowe oddziaływanie na różne poziomy regulacji psychicznej

Tym lepsze rezultaty im bardziej wszechstronne informacje, ale należy mieć na uwadze indywidualne zapotrzebowanie pacjenta na informacje i pamiętać, że szczegóły medyczne są na ogół bezwartościowe

Informacje o rzadkich i mało prawdopodobnych komplikacjach stanowią niepotrzebne obciążenie emocjonalne i mogą przynieść szkodę

KIEDY PRZEPROWADZAĆ INFORMOWANIE?

Najlepiej kilkakrotnie w ważnych momentach pobytu w szpitalu lub przynajmniej w przeddzień operacji

KTO POWINIEN REALIZOWAĆ PRZYGOTOWANIE?

Psycholog lub przeszkolona pielęgniarka /lekarz/fizjoterapeuta

Badania lęku przedoperacyjnego i jego następstw:

Badania Janisa- stwierdzono krzywoliniową zależność pomiędzy nasileniem lęku przed operacją a przystosowaniem w okresie rekonwalescencji:

grupa umiarkowanie obawiająca się operacji osiągnęła najlepsze przystosowanie,

pacjenci, których lęk był niewielki, po operacji zachowywali się agresywnie, odmawiali współpracy, zgłaszali różnorodne skargi i pretensje,

pacjenci z silnym lękiem przedoperacyjnym w stosunku do personelu przejawiali postawy kooperatywne, ale w dalszym ciągu wykazywali objawy silnego lęku wobec normalnych wydarzeń i dolegliwości pooperacyjnych

WNIOSEK: niewystępowanie lęku antycypacyjnego uniemożliwia dokonanie „obróbki poznawczej” nadciągającego niebezpieczeństwa jakim jest operacja

Umiarkowany lęk zapewnia przygotowanie psychiczne do operacji i dobre przystosowanie pooperacyjne. Strach (nie lęk) przedoperacyjny może odgrywać rolę mobilizującą energię, motywować do współpracy z personelem leczącym i pobudzać poczucie odpowiedzialności.

Dostarczenie informacji pacjentom o nieprzyjemnych stronach operacji może ułatwić adaptację pooperacyjną.

11

---