Polityka ekologiczna

państwa

Polityka ochrony środowiska

(ekologiczna)

„Celem polityki ochrony środowiska
jest doprowadzenie do takiego
przebiegu działalności gospodarczej,
który można pogodzić z celami
ochrony środowiska i celami o
charakterze społecznym”

Rozwój trwały i zrównoważony

- 1

To proces oparty na założeniach:

•

dążeniu do równowagi między ładem przyrodniczym,

ekonomicznym i społecznym,

•

tzw. ekologizacji gospodarki (leśnej, rolnej itp.),

polegającej na planowaniu i prowadzeniu działań w

taki sposób, aby nie naruszać trwale równowagi

przyrodniczej; pojęcie to dotyczy również

dostosowania prowadzonej gospodarki do warunków

środowiska przyrodniczego,

•

równoczesnej ekonomizacji gospodarki, gdzie przyjęto

osiąganie celów ekologicznych przy minimalnych

kosztach społecznych,

•

poprawie jakości życia mieszkańców w sposób

niegenerujący konfliktów ekologicznych, przy założeniu

efektywnego wykorzystania zasobów i walorów

środowiska regionu,

•

zachowaniu najcenniejszych przyrodniczo obszarów w

regionie poprzez ich czynną i bierną ochronę.

Rozwój trwały i zrównoważony

- 2

Wymiar

ekologiczny

Wymiar

ekonomiczny

Wymiar

społeczno-

kulturowy

Rozwój

zrównoważon

y

Polityka ekologiczna - podział

Dzieli się na:
• prewentywną - stymulowanie zmian w gospo-

darce tak, aby przechodzić od tzw.

technologii brudnych do technologii czystych,

o niskim poziomie emisji zanieczyszczeń

• reaktywną – przedsięwzięcia, których celem

jest eliminacja bądź minimalizacja

zanieczyszczeń i odpadów powstających

podczas procesów produkcji i konsumpcji

oraz ograniczenie uciążliwości tych

zanieczyszczeń i odpadów, które już powstały

Instrumenty polityki

ekologicznej

• prawne
• administracyjne
• ekonomiczne
• informacyjno-planistyczne
• techniki oddziaływania

psychospołecznego

Ochrona przyrody w Polsce

Historia ochrony przyrody - 1

• Bolesław Chrobry (992-1025) – nakazał

ochronę bobra

• Władysław Jagiełło (1420 i 1423) – nakazał

ochronę starych drzew (zwł. dębów),

bartnych, zakazał wycinki cisów, ograniczył

możliwość polowania na jelenie, dziki, łosie,

tarpany i tury

• Zygmunt Stary (1523) – nakazał ochronę

żubra, tura, bobra, sokoła i łabędzia

• Stefan Batory (1578) – zabronił używania

włoków, bosaków i sieci o zbyt małych

oczkach do łowienia ryb w okresie „od czasu

zeszłych lodów do św. Jana”

Historia ochrony przyrody -

2

• Zygmunt III (1597) – zakazał polowania na tury
• w XVII i XVIII wieku ukazały się pierwsze w

Polsce ustawy dotyczące zalesienia i hodowli
lasów oraz ograniczające wyrąb lasów

• w 1868 roku Sejm Krajowy w Lwowie uchwalił

ustawę dotyczącą „zakazu łapania, wytępiania i
sprzedawania zwierząt alpejskich właściwych
Tatrom: świstaka i dzikich kóz – kozic”

• w 1886 roku powstał I w Polsce prywatny

rezerwat „Pamiątka Pieniacka” chroniący
starodrzew bukowy na Podolu

Źródło: GUS

Obszary chronione w Polsce*

• Ogółem (bez obszarów Natura 2000)

stanowią 32,3% powierzchni kraju, z czego:

• Parki narodowe: 1%
• Rezerwaty przyrody: 0,5%
• Parki krajobrazowe: 8%
• Obszary chronionego krajobrazu: 22,3%
• Stanowiska dokumentacyjne, użytki

ekologiczne, zespoły przyrodniczo-
krajobrazowe: 0,4%

* - dane za 2007 rok

Obecny system ochrony

przyrody

System ochrony przyrody w Polsce

obejmuje:

• obszary chronione (parki narodowe,

rezerwaty przyrody, parki

krajobrazowe, użytki ekologiczne,

stanowiska dokumentacyjne),

• zespoły przyrodniczo-krajobrazowe,
• obszary Natura 2000,
• pomniki przyrody,
• ochronę gatunkową grzybów, roślin i

zwierząt

Czerwone Księgi

• Polska Czerwona Księga Roślin
• Polska Czerwona Księga Zwierząt

Czerwone księgi (i czerwone listy)

stanowią wykaz gatunków

wymarłych, ginących, zagrożonych,

rzadkich (narażonych) oraz

ocalonych od wyginięcia z

uwzględnieniem przyczyn zagrożenia

Inne formy ochrony

• ochrona siedlisk przyrodniczych

• LKP – leśne kompleksy promocyjne
• lasy ochronne – glebochronne,

wodochronne, uzdrowiskowe, nasienne,

ostoje zwierzyny, strefy górnej lub dolnej

granicy występowania lasu, w miastach i

wokół miast, w strefach oddziaływania

przemysłu, cenne pod względem

przyrodniczym i pozostałe

WeSOCH

Wielkoobszarowy System Obszarów

Chronionych tworzą: parki narodowe i

krajobrazowe, rezerwaty przyrody i

obszary chronionego krajobrazu,

które są z sobą połączone

korytarzami ekologicznymi, czyli

takimi obszarami (niezabudowanymi),

które leżą między wymienionymi

obszarami chronionymi, umożliwiając

swobodną migrację roślin i zwierząt

Sieć obszarów Natura 2000 - 1

• Sieć ta jest pochodną dwóch dyrektyw Unii

Europejskiej:

Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Rady

79/409/EWG),

Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady

92/43/EWG).

• W sieci Natura 2000 znalazły się dwa typy

obszarów:

obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) dziko

żyjących,

specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO),

tworzone nie tylko w celu ochrony wybranych

siedlisk ale i dla ochrony dzikiej fauny i flory.

Sieć obszarów Natura 2000 - 2

Parki

narodowe

Rezerwaty

przyrody

Parki

krajobrazow

e

Inne formy

ochrony

przyrody

Ekosyste-

my leśne

Ekosystem

y nieleśne

Obszary nie objęte ochroną

Obszary chronione

Sieć Natura

2000

Ekosystem

y wodne

Tworzenie obszarów Natura

2000

Dyrektywa

Ptasia, zał. I i

gat. wędrowne

Dyrektywa

Siedliskowa,

zał. I i II

Kryteria

BirdLife

Internation

al

Kryteria

zał. III DS

Lista

krajowa

Lista

krajowa

potencj

a-lnych

SOO

Obszary

Specjalnej

Ochrony

(OSO)

Weryfikacja

przez

Komisję

Europejską

Obszary o

Znaczeniu

dla

Wspólnoty

(OZW)

Wyznacz

enie

przez

kraj

człon-

kowski

Specjalne

Obszary

Ochrony

(SOO)

NATURA

2000

Źródło: Makomaska-Juchiewicz, Tworek, Cierlik

Polityka ekologiczna państwa -

1

Cele średniookresowe (do 2016 roku):

• wprowadzenie oceny oddziaływania na

środowisko we wszystkich branżach

gospodarki

• rozwój proekologicznej produkcji towarów,

ekoinnowacji i wzrost świadomości

konsumentów

• wprowadzenie i upowszechnienie systemów

zarządzania środowiskowego i certyfikacji

• stworzenie systemu zapobiegającego

powstawaniu szkód w środowisku

• zakończenie budowy krajowego systemu

oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych

dla wszystkich aglomeracji

Polityka ekologiczna państwa -

2

Cele średniookresowe (do 2016 roku) – cd.:

• zwiększenie znaczenia planów

zagospodarowania przestrzennego (dot.

planowania inwestycji, w tym uwzględnienie w

planach wyników monitoringu środowiska)

• zachowanie bioróżnorodności, rozwój

gospodarczy ma współistnieć z przyrodą

(inwentaryzacja przyrodnicza, waloryzacja)

• kształtowanie odpowiedniej struktury wiekowej

i gatunkowej lasów, zwiększanie lesistości

• racjonalne gospodarowanie zasobami wody

(powierzchniowymi i podziemnymi), ich

ochrona przed zanieczyszczeniem,

oszczędność

Polityka ekologiczna państwa -

3

Cele średniookresowe (do 2016 roku):
• rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i

leśnych

• przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych

(erozja, zakwaszenie, złe nawożenie,

zanieczyszczenia z przemysłu)

• rekultywacja gleb zdegradowanych
• rozpoznanie złóż i racjonalne wykorzystywanie

kopalin

• likwidacja emisji substancji niszczących warstwę

ozonową (wycofanie z obrotu i stosowania w Polsce)

• zamkniecie i rekultywacja składowisk odpadów nie

spełniających norm unijnych, ograniczenie ilości

wytwarzanych odpadów na mieszkańca

Cele średniookresowe (do 2016 roku):
• zwiększenie odzysku energii z odpadów

komunalnych

• stworzenie takiego systemu selekcji

sortowania i odzysku odpadów komunalnych,

aby na składowiska trafiało nie więcej niż

50% odpadów z gospodarstw domowych

• ochrona przed ponadnormatywnym hałasem

i promieniowaniem elektromagnetycznym

• monitoring i ochrona przed poważnymi

awariami w przemyśle

Polityka ekologiczna państwa -

4

Ocena stanu środowiska w

Polsce

Źródło: GUS

Dane: GUS

Źródła zanieczyszczeń wód

• zanieczyszczenia komunalne (ścieki miejskie) –

mieszanina ścieków z gospodarstw domowych,

szpitali, pralni, itp., ich głównym składnikiem jest

woda

• zanieczyszczenia przemysłowe - powstają one w

procesach wydobycia kopalin, obróbki surowców,

wytwarzania dóbr, mycia i oczyszczania wyrobów, w

transporcie, podczas chłodzenia maszyn, procesów

filtracji itp., zawierają sole metali ciężkich, kwasy i

zasady mineralne, cyjanki, toksyczne związki

organiczne; tutaj wlicza się także wody chłodnicze o

podwyższonej temperaturze

• zanieczyszczenia rolnicze - skutek chemizacji

rolnictwa (stosowania środków ochrony roślin – zapraw

do ziarna, pestycydów, herbicydów – oraz nawozów

sztucznych), ale również zmywania nawozów

organicznych do wód (np. gnojowicy) i stosowania

coraz większej liczby maszyn (oleje, paliwa itp.)

Źródło: GUS

Źródło: GUS

Średniodobowe zużycie wody

przez Europejczyka (w litrach)

Źródło: Karaczun, Indeka

Problemy ochrony gleb

• ponad 50% gleb jest zakwaszonych
• erozja: 25% gleb jest zagrożonych

erozją wietrzną, a 28% - erozją wodną

• niewłaściwe praktyki rolnicze

(wyjaławianie = złe nawożenie,

zakwaszanie, zasolenie gleb,

niewłaściwe stosowanie środków

ochrony roślin)

• zajmowanie terenów przez budownictwo

mieszkaniowe i przemysł

Emisja zanieczyszczeń

powietrza

Naturalne źródła zanieczyszczeń

• erupcje wulkanów

• emisja gazów z bagien i procesów rozkładu

materii organicznej

• pożary
Antropogeniczne źródła emisji zanieczyszczeń;

• motoryzacja

• eksploatacja węgla

• systemy ogrzewania domów

• zakłady przemysłowe i elektrownie

• wysypiska śmieci

Zakłady szczególnie

uciążliwe

• zakłady hutnicze i metalowe
• rafinerie
• zakłady przemysłu chemicznego

• Zakłady przemysłowe emitują do

atmosfery: SO

X

, NO

X

, CO

X

i inne gazy

szklarniowe (metan oraz podtlenek azotu),

pyły i substancje specyficzne ( np. chlorek

winylu, cyjanowodór i cyjanki, fenol,

formaldehyd, nitrobenzen, toluen itd.)

źródło:

GUS

Redukcja zanieczyszczeń

powietrza w Polsce

Polityka ekologiczna
państwa

Odpady stałe – główne

problemy

• toksyczność
• zajmowanie coraz to nowych

powierzchni (wysypiska)

• powodowanie wtórnych

zanieczyszczeń gleby, wód i
powietrza

• wysoki koszt rekultywacji wysypisk

Źródło: GUS

GUS

Obszary ekologicznego

zagrożenia

• OEZ to obszar, gdzie nastąpiło całkowite

załamanie równowagi ekologicznej

• Przejawami tego załamania są: utrata

odporności, utrata zdolności do

samooczyszczania się środowiska,

degradacja układów biologicznych,

wzrost zagrożenia dla zdrowia ludzi,

wzrost zachorowań na choroby

spowodowane zanieczyszczeniem

środowiska

a – parki narodowe w

OEZ

b – OEZ:

1.

szczeciński

2.

gdański

3.

bydgosko-toruński

4.

poznański

5.

inowrocławski

6.

włocławski

7.

płocki

8.

koniński

9.

legnicko-głogowski

10.

łódzki

11.

tomaszowski

12.

puławski

13.

chełmski

14.

turoszowski

15.

jeleniogórski

16.

wałbrzyski

17.

wrocławski

18.

opolski

19.

bełchatowski

20.

częstochowski

21.

myszkowsko-zawierciański

22.

Białe Zagłębie

23.

tarnobrzeski

24.

rybnicki

25.

górnośląski

26.

krajkowski

27.

tarnowski

OEZ w Polsce

Gdański OEZ

• obejmował: Zatokę Gdańską, Zalew

Wiślany i sąsiadujące z nimi pasy lądu

• główne źródła zanieczyszczenia: porty i

transport morski, wody rzek, ścieki z 3-
miasta, zanieczyszczenia z dna morskiego,
odpady przemysłowe i energetyczne,
zanieczyszczenia z atmosfery

• skutki: pustynia beztlenowa, skażenia

bakteriologiczne, skażenia chemiczne,
eutrofizacja