Polityka-sztuka rządzenia państwem, współcześnie całokształt działalności państwowej w kształtowaniu stosunków wew.w państwie i jego skutków zagranicą .działalność wpływająca na sprawy publiczne bez względu na to ,kto ja prowadzi, podmiotem polityki będzie nie tylko władza państwa, lecz także organizacja, grupa społeczna.
PG wg KRUSZCZYŃSKIEGO- bezpośrednie kierowanie gospodarka narodowa.
wg SECOMSKIEGO- określenie bieżących i perspektywicznych potrzeb oraz metod i środków jej realizacji. wg KUZINSKIEGO- wykorzystanie praw wykrytych w ekonomii
PG(ekonomiczna)świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, ,Na jej dynamikę ,strukturę funkcjonowania, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje gosp. z zagranicą.
Podmiotem polityki jest władza państwowa w której imieniu działania realizują odpowiednie jej organy(sposób powoływania, struktura, zakres i stopień odpowiedzialności, podejmowanie i przygotowywanie decyzji .
na świecie obserwujemy: podział lub fuzje organizmów państwowych.
Ingerencja władz państwowych w sprawy gospodarcze prowadzi do ograniczenia swobody poszczególnych jednostek. działania polityków tłumaczone są najczęściej dobrem publicznym i obowiązuje tutaj zasada: racjonalnego działania właściwe wykorzystanie tego czym dysponujemy, mądrej polityki ,wraz z integracja wzrasta odpowiedzialność państwa przed obywatelami.
PG jako nauka zajmuje się funkcjami państwa oraz działalnością publiczną. bada formy, cele, narzędzia i sposoby ich oddziaływania na społeczny proces gospodarczy.
Kryteria podziałowe nauk: 1)wg O.LANGE- ekonomia polityczna(teoria), ekonomia opisowa(praktyka) 2)KOTARBIŃSKI- nauki teoretyczne i stosowane 3)teoria polityki ekonomicznej: nauki pozytywne i normatywne
Realizując politykę możemy to czynić :-intuicyjnie ,-a podstawie doświadczenia, -na podstawie prób i błędów
Najważniejsze zagadnienia PE: kształtowanie stosunków społeczno-ekonomicznych, rywalizacja sposobów wykorzystania zasobów kraju, wybór i realizacja odpowiedniej strategii rozwoju.
Polityka ekonomiczna obejmuje także dorobek innych nauk: -ekonomicznych(polityka, regionalna, statystyka, programowanie, finanse, bankowość) -nauk nieekonomicznych(prawo, administracja, socjologia, ekologia, psychologia)
PE bada: struktury własnościowe, założenia kierunki i programy: cele i środki realizacji.
Metody badawcze w PG: -empiryczne- eksperyment ,doświadczenie; -dedukcyjne-od ogółu do szczegółu; -historia- uczyć się na bledach; -quasi-eksperyment- teoretyczne założenie; -analiza doświadczeń zagranicznych; -metoda prób i błędów
Zasady PG: - starożytności-polityczno etyczne; -średniowieczu-moralne; -17w.merkantylizm-gloryfikowal on role handlu zagranicznego; -18w.liberalizm-gospodarczy; -20w.interwecjonizm i neoliberalizm.
Partie polityczne- oddziaływanie państwa na gospodarkę wiąże się z przesłankami typu ideologicznego a interesy klasy warstw społecznych wyrażają partie polityczne które dzielimy na: *komunistyczne, *socjaldemokratyczne, *konserwatywne i liberalne-katolicka nauka społeczna, min ingerencji państwa i maksymalna swoboda.
Doktryna- zbiór uporządkowanych założeń i poglądów na temat określonej dyscypliny. wynikają one niekoniecznie z przesłanek ekonomicznych a z przesłanek ideologicznych, światopoglądowych, moralnych.
Przedmiotem PE jest gospodarka narodowa która składa się z licznych i różnorodnych jednostek wytwarzających dobra w procesie produkcyjnym. proces produkcyjny składa się z procesów realnych to co dotyczy bezpośrednio produkcji; procesów regulujących -otoczenie produkcji.
Do zgodnej działalności wszystkich podmiotów w gospodarce musi być zapewniony określony ład i porządek który wyznacza system ekonomiczny. jest to zbiór instytucji mechanizmów i zasad ich działania które regulują postępowanie wszystkich uczestników życia gospodarczego.
System ekonomiczny rozwiązuje podstawowe problemy-kto i ile produkuje dóbr podstawowych, dodatkowych, jak jest dzielone PKB.
Ustroje wg własności środków produkcji: *indywidualistyczne-oparte na prywatnej własności środków; *kolektywistyczne- własność państwowa ,spółdzielcza.
Systemy wg sposobu regulacji procesu gospodarczych: *kompatytywne- rynkowo gosp.; *gospodarki regulowanej centralnie planowanej.
Modele systemów ekonomicznych na świecie: 1)indywidualistyczno- kompatytywny(kapitalizm rynkowy) USA, Nowa Zelandia, Australia, WB; 2)indywidualistyczno-planowy(gosp. kapitalistyczna regulowana przez centralne planowanie)NIEMCY; 3)kolektywistyczno planowy; KUBA, CHINY, Korea płn.; 4)kolektywistyczno kompetytywny, Rosja ,Chiny.
Decydująca rola systemu ekonomicznego wynika z 3 przesłanek: *decyduje on o kształcie i strukturze strefy regulacji, *rozstrzyga o strukturze organów które prowadza politykę; *ingerując w sprawy gospodarki oddziaływujemy na efektywność tej gosp..
Kategoria zysku-w gospodarce rynkowej podstawowe decyzje z nią związane podejmują właściciele przedsiębiorstw instytucji zakładów itd. a cały proces gospodarki regulują mechanizmy rynkowe które są oparte na kategorii zysku, która pobudza wszystkich uczestników życia gospodarczego do: *max wydajności, *ciągłych permanentnych innowacji, *ciągłego inwestowania.
Funkcje państwa w gospodarce rynkowej polegają na przestrzeganiu: *zasad wolności gospodarki *poszanowania własności prywatnej, *swobody przedsiębiorstw.
Do zadań państwa w gospodarce rynkowej należy: *gwarancja bezpieczeństwa zew.(obrona narodowa); *bezpieczeństwa wewnętrznego(policja); *utrzymanie wymiaru sprawiedliwości; *utrzymanie szkolnictwa; *kształtowanie systemu pieniężnego.
Inne funkcje państwa w gospodarce rynkowej: *stabilizowanie gosp.(zmniejszenie wahań działalności gospodarki inwestycji); *ochrona środowiska naturalnego, *racjonalne użytkowania zasobów naturalnych; *przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji; * regulowanie warunków pracy i ochrona pracowników; *kształtowanie systemów ubezpieczeń społecznych; *zapewnienie ochrony zdrowia.
Funkcje państwa w gospodarce socjalistycznej: *państwo jako 1 wielkie przedsiębiorstwo; *wykorzystanie środków przymusy i represji; *administracyjne rozdzielnictwo zasobów; *pieniądz jako 1 z instrumentów obrotu( kartki talony). Charakteryzuje się ono daleko posuniętą uniformizacją stosunków społeczno-ekonomicznych i politycznych. Istnieje tu społeczna własność środków produkcji pozostających w rękach państwa i swobodni wytwórcy zatrudnieni w państwowych zakładach. Istotną różnicą pomiędzy państwami kapitalistycznymi a socjalistycznymi, jest forma własności – w państwach kapitalistycznych większość dóbr skupiona jest w rękach tzw. klasy średniej oraz wyżej, w krajach socjalistycznych własność jest domeną państwa, rozumianego jako prawny przedstawiciel całego narodu i ogółu żyjących w nim obywateli.
Ważniejsze kierunki oddziaływania polityki: *zapewnienie stałego dopływu środków do budżetu ; *wspieranie i rozwój tych rodzajów gospodarek które nie są objęte zainteresowaniem przedsiębiorstw prywatnych; *osłona działalności gospodarki krajowej przed konkurencja zagraniczną; *ochrona przed działaniem organizacji monopolistycznych; *usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarki; *ochrona środowiska; *utrzymanie ładu społecznego.
Cechy wspólne TRIADY-CENTRUM(unia, tygrysy azjatyckie, USA) światowej gospodarki i światowego kapitalizmu: *panowanie nad inflacją , *przeprowadzają procesy związane z prywatyzacją, *zmniejszenie kosztów pracy, *wzrost wydajności użytkowania zasobów, *restrukturyzacja najwyżej rozwiniętych gospodarek; *ustabilizowanie ceny energii i podstawowych surowców; *otwartość na wymianę handlowa i współpracę przedsiębiorstw.
Uwarunkowania polityki gosp
1)zew: *otoczenie międzynarodowe, * położenie geograficzne, *sytuacja międzynarodowa, *przynależność krajów, do bloków gospodarczych politycznych militarnych; *restrykcje(importowo-eksportowe embargo, weto, wto, ograniczenia kredytów i walutowe); *warunki wymiany terms of trade; *zadłużenia zagraniczne i warunki regulacji tych zadłużeń-obsługa kredytu; *stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych.
2)uwarunkowania wew,: *stan i struktura zasobów kraju: *czynniki przyrodnicze: bogactwa naturalne, surowce mineralne zasoby wodne, gleby i lasy; *czynniki ludzkie-demograficzne i społeczne-charakter ilościowy i jakościowy ,liczna struktura ludności kraju, struktura narodowościowa, *czynniki materialne-zagospodarowanie kraju i regionów, wyposażenie w majątek trwały ważny jest jego stopień nowoczesności oraz zużycia technicznego i ekonomicznego, rozmiary i kierunek inwestycji.
Polityka energetyczna: Polska co roku potrzebuje 20 mln t ropy i 14 mld m3 gazu ziemnego (sami możemy zaspokoić 5% zapotrzebowania na ropę i 40% zapotrzebowania na gaz)
Gazprom- rosyjski monopolista, jest obecny w ponad 25krajach europy. W 2006r. ponad 161 mld m3 gazu Gazprom dostarczył do europy środkowej i zachodniej.
Polska jest pierwsza w europie i druga na świecie w ilości samochodów na gaz.(1. M-ce Korea płn.)
Problem gazu: 1.mała ilość gazu 2.brak floty do przewozu gazu 3.kosztowne rurociągi
Konsekwencje terapii gazowej dla Ukrainy: *uświadomienie państwom UE możliwości przykręcenia kurka z gazem; *dynamiczniej będą podejmowane kroki aby zapobiec sytuacji kryzysowej-dywersyfikacja; *obniżenie energochłonności gospodarek poszczególnych krajów, *uzmysłowienie aspektów rynkowych w handlu paliwami,* możliwości powrotu do energii atomowej i węgla.
Niezależność polski wzrośnie jeżeli *powstaną elektrownie jądrowe, *nowe rurociągi, * terminal LNG, *nowe magazyny gazu.
Czynniki oddziaływania na sytuacje ekonomiczna rolnictwa: ceny, system kredytów, skala produkcji.
System cen-obejmuje z jednej strony ceny na produkty wytworzone w danym dziale gospodarki narodowej, a z drugiej strony ceny na środki produkcji i usługi niezbędne do ich wytworzenia. w rolnictwie system cen obejmuje dodatkowo ceny żywności.
Wskaźnik relacji nożyce cen- mówi o tym jaki jest stosunek dynamiki wzrostu cen na wybrane produkty w odniesieniu do poprzedniego roku do dynamiki wzrostu cen środków produkcji i usług niezbędnych do ich wytworzenia.
Właściwa polityka wobec rolnictwa: Mądre ustawy, odpowiednie do nich decyzje, adekwatne do potrzeb pieniądze.
Różnice rolnictwa polskiego a UE: niższy poziom produkcyjny .większe rozdrobnienie strukturalne jednostek gospodarczych ,większe zatrudnienie przypadające na jednostkę powierzchni, gorsze wyposażenie techniczne gospodarstw i ich otoczenia.
Koniec komfortu po 1989 działania producentów rolnych przyczyny: *zmienna koniunktura cenowa-ceny ustalało państwo potem ceny odzwierciedlały wartość; *rozwarcie nożyc cen na produkty rolne środki do produkcji rolniczej-dynamika wzrostu cen wybranych produktów była niższa od dynamiki wzrostu cen środków produkcyjnych; *kłopoty ze zdobyciem niektórych produktów; *wzrost wymogów jakościowych- kiedyś kupowano wszystko nie zwracając uwagi na jakość a teraz nie; *kłopoty ze ściąganiem należności- kiedyś było trudniej.
Główne przyczyny spadku cen rolniczych: *stała zdolność negocjowania na zmieniającą się sytuacje na rynku głównie światowym; *nasz dotychczasowy sposób interweniowania znacznie odstaje od tego jaki jest w UE I CEFTA- z dopłat korzystają ci co sprzedają np. nawozy sztuczne; *produkcja rolnicza rośnie- szybciej niż popyt na towary; *rolnictwo nie nadążą za rozwojem pozostałych gałęzi gospodarki.
Nie możemy pomóc rolnictwu, bo: jesteśmy kilkakrotnie biedniejsi, 80%biednych nie może pomóc 20% jeszcze biedniejszym, na żywność w budżetach domowych polskich rodzin i tak przeznaczamy duże sumy na żywność.
Polityka pieniężna-działalność banku centralnego, który ją prowadzi w imieniu państwa realizując podstawowe cele makro. Podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen w danym okresie. Pozostałe cele: wysokie zatrudnienie, wzrost gospodarczy, stabilność stóp procentowych, stabilność rynków finansowych, stabilność rynków walutowych.
Instrumenty polityki pieniężnej- bezpośrednie: (stopy oprocentowań kredytów i depozytów oraz pułapy kredytowe). Instrumenty te mają dużą skuteczność, ale stosowane są tylko gdy jest niski poziom rynków finansowych i gdy SA zadłużenia finansowe. Wadą ich jest; ograniczenie konkurencji, powstawanie zjawisk patologicznych i sprzyjają rozwojowi szarej strefy. Pośrednie: (rynkowe) , które poprzez oddziaływanie na instrumenty finansowe wpływają na cenę pieniądza i innych aktywów należą do nich; rezerwy obowiązkowe, operacje otwartego rynku, transakcje kredytowo-depozytowe.
Metody banku wywierania wpływu na podaż pieniądza: Zwiększenie podaży pieniądza; obniżanie stóp procentowych, zakup papierów wartościowych, obniżka wskaźników rezerw obowiązkowych.- polityka ekspansywna. Zmniejszenie podaży pieniądza: podwyżka stóp procentowych, sprzedaż papierów wartościowych, podwyższenie wskaźników rezerw obowiązkowych . – polityka restrykcyjna