Polityka regionalna

Polityka regionalna

• to całokształt czynności państwa w zakresie

świadomego oddziaływania na rozwój
społeczno-ekonomiczny regionów kraju

• to taka działalność państwa, która dąży do

realizacji celów i zadań związanych z
rozwojem regionalnym w stopniu
optymalnym, zgodnie z polityką rozwoju
społeczno-gospodarczego oraz z istniejącą
koncepcją przestrzennego
zagospodarowania kraju

Regiony

• Region jest pewnym obszarem kraju,

który wyróżnia się z otoczenia

charakterystycznymi cechami:

geograficznymi, fizycznymi,

kulturowymi itp.

• Na najwyższym poziomie uogólnienia

wyróżnia się regiony:

– społeczno-gospodarcze
– przyrodnicze (fizycznogeograficzne)

Rodzaje regionów

Regiony:

•

społeczne i kulturowe

•

przyrodnicze (fizycznogeograficzne)

•

gospodarcze (ekonomiczne) - obszar stanowiący

sprzężony, funkcjonalny kompleks o charakterze

produkcyjno-usługowym i określonym profilu

gospodarczym

Region gospodarczy:
•

jest składową większego terytorium (np. kraju);

•

ma pewną specjalizację produkcyjno-usługową;

•

ma co najmniej jeden ośrodek miejski, pełniący

ważną rolę na obszarze regionu;

•

stanowi zwarty przestrzennie obszar

Regiony

rozwinięte i
rozwijające
się

opóźnione w
rozwoju

rozwijające się dynamicznie i
harmonijnie

dysponujące warunkami do
przyspieszenia procesu
wzrostu

wymagające harmonizacji
procesu rozwoju

nierozwinięte,
wymagające
aktywizacji

depresji

„nowych możliwości”

„oczekujące”

„przygraniczne”

wymagające rekonwersji
strukturalnej

wymagające generalnej
konstrukcji

Kryterium
podziału:
stan
zagospoda-
rowania

Autor: Z. Silski

Regiony NUTS

• NUTS 1 – główne regiony społeczno-

gospodarcze (97 takich regionów w UE)

• NUTS 2 – regiony podstawowe dla polityki

regionalnej (271 regionów)

• NUTS 3 – małe regiony wyodrębniane dla

potrzeb specjalnych diagnoz (1303 regionów)

Regiony NUTS w Polsce

• NUTS 1 – 6 jednostek (grupy po kilka

województw)

• NUTS 2 – 16 jednostek (region NUTS 2 =

województwo)

• NUTS 3 – 66 jednostek (grupują powiaty)

Źródło: GUS

Regiony NUTS w Polsce

Eurostat

Źródło: Eurostat

Eurostat

Dyspersja regionalnego PKB

per capita

Dyspersja regionalnego PKB na mieszkańca
(na poziomie NUTS 3) jest mierzona jako
bezwzględna różnica między wartością PKB
per capita dla danego regionu oraz danego
kraju z uwzględnieniem liczby (udziału)
mieszkańców wyrażone jako % PKB. jeśli nie
ma różnic między poziomem PKB per capita
między krajem a położonymi w nim
regionami to dyspersja wynosi 0. Dyspersja
rośnie ze wzrostem różnic

Eurostat

Czynniki rozwoju

regionalnego

• mierzalne (tzw. twarde): infrastruktura (jej

dostępność i stan), struktura rynku pracy
(kapitał ludzki), istniejące na rynku
podmioty gospodarcze (z uwzględnieniem
struktury branżowej), położenie
geograficzne regionu i zasoby naturalne

• niemierzalne (tzw. miękkie): jakość

środowiska przyrodniczego, stosunki
społeczne, polityka władz, uwarunkowania
kulturowe itp.

Czynniki lokalizacji

Uwarunkowania lokalizacji

REGION

regionalny

potencjał

rozwoju

klimat

polityczny

klimat społecz-

no-kulturowy

klimat

ekonomiczny

klimat

administracyjn

naturalne

ludzkie

kapitałowe

przedsiębiorczo

ść

wiedzy i

technologii

ludzki

kulturowy

społeczny

finansowy

fizyczny

i materialny

Atrakcyjność

konkurencyjność

Rozwój Regionalny

Autor: D.
Waldziński

Teorie rozwoju regionalnego

• Zadaniem teorii rozwoju regionalnego

jest nie tylko wyjaśnienie przyczyn
różnic istniejących w rozwoju
gospodarczym różnych regionów, ale i
stworzenie ogólnych założeń
planowania regionalnego, którego
celem jest zniwelowanie różnic w
rozwoju gospodarczym regionów

• teorie rozwoju od góry i od dołu

Teoria rozwoju endogenicznego

teoria regionalnego rozwoju endogenicznego

(zwana również teorią rozwoju lokalnego),

czyli teoria rozwoju „o własnych siłach”.

Zakłada się w niej, że ponieważ podstawowe

czynniki rozwoju regionów są mało mobilne,

to powinny być one jak najlepiej

wykorzystane, a celem polityki regionalnej

jest usunięcie wewnętrznych barier wzrostu.

Bariery te można usuwać m.in. przez

tworzenie nowych przedsiębiorstw lub

modernizację istniejących, a nie przez

poszukiwanie optymalnej lokalizacji produkcji

Tradycyjne teorie rozwoju

Teoria regionalnego rozwoju

endogenicznego

Założenia:

- przepływ czynników produkcji

- mała mobilność zasobów regionalnych między
regionami

Główne czynniki rozwoju:

- przyciąganie inwestorów zewnętrznych
- zmniejszenie kosztów produkcji
- uprzemysłowienie regionu

- powstawanie nowych firm i zapoczątkowanie
nowych rodzajów produkcji
- przedsiębiorczość i wdrażanie innowacji (nowe
technologie, produkty i metody organizacji
pracy)
- tworzenie miejsc pracy we wszystkich
dziedzinach gospodarki (np. w sferze usług, a
nie tylko w przemyśle)

Cele:

- redystrybucja środków z regionów bardziej do
mniej rozwiniętych jako sposób zmniejszenia
dysproporcji międzyregionalnych
-

maksymalizacja

efektywności

poprzez

przestrzenną koncentrację inwestycji

- stworzenie równych szans przedsiębiorstwom z
regionów mniej i bardziej rozwiniętych
- zapewnienie konkurencyjności firmom z
regionów

słabo

rozwiniętych

międzynarodowym rynku

Instrumenty polityki gospodarczej:

bodźce

finansowe

dla

przedsiębiorstw

inwestujących w regionach słabo rozwiniętych
- rozwój infrastruktury
-

umowy

wielkimi

przedsiębiorstwami

krajowymi i międzynarodowymi, dotyczące
inwestycji w regionach słabo rozwiniętych
gospodarczo

- nakłady na B i R oraz popieranie transferu
technologii
- kształcenie zawodowe
- rozwój tzw. usług produkcyjnych (np.
doradztwo, marketing, reklama itp.)
- popieranie rozwoju kooperacji między firmami
lokalnymi, współpracy z firmami zagranicznymi
oraz między sektorem publicznym a prywatnym
- opracowanie zasad polityki regionalnej i
ochrony środowiska, odpowiednich dla danego
obszaru

Autor: J. Chmiel

Polityka regionalna

• Politykę regionalną można podzielić na

inter- oraz intraregionalną.

• Polityka intraregionalna to ta, w której

przyjmuje się istnienie aktywności oddolnej
społeczności lokalnej (władz lokalnych).

• W przypadku polityki interregionalnej

dominu-jącą rolę odgrywają władze
centralne. Ich działalność jest skierowana
na wyrównywanie różnic w poziomach
rozwoju gospodarczego regionów

Główne cele polityki

regionalnej

• optymalne wykorzystanie czynników

warunkujących rozwój gospodarczy

• wyznaczenie funkcji, jakie poszczególne

regiony mają pełnić w gospodarce narodowej

• likwidowanie różnic istniejących między

regionami w zakresie zaspokajania potrzeb

ich mieszkańców

• zapewnienie rozwoju gospodarki regionalnej

w sposób harmonijny

• racjonalne wykorzystanie środowiska

przyrodniczego oraz jego ochrona

Polityka regionalna – cele

cd.

Do celów polityki regionalnej zalicza się

niwelowanie dysproporcji w rozwoju

regionów przez: sprzyjanie wzrostowi

regionu, jego promocję, stymulowanie zmian

(strukturalnych i sektorowych) w regionach –

koniecznych z powodu szybkiego postępu

technologicznego – oraz wzrost

konkurencyjności regionu. Rozwój regionu

nie powinien odbywać się jednak kosztem

regionów sąsiednich. Wzrost

konkurencyjności regionów wiąże się z

uzyskiwaniem wzajemnych korzyści

Działalność władz lokalnych i

regionalnych - 1

Podstawowe opracowania:
• dotyczące polityki przestrzennej
• będące instrumentami polityki

przestrzennej

• opierające się na przepisach

szczególnych

Działalność władz lokalnych i

regionalnych - 2

Sfery działania jednostek samorządu
terytorialnego:

• regulacyjno-prawna
• informacyjno-promocyjna
• inwestycyjno-organizacyjna
• finansowo-redystrybucyjna (pomocowa)
• koordynacyjno-rozjemcza (arbitrażowa)

Konkurencyjność regionu

• zespół wszystkich cech, które decydują o

atrakcyjności regionu jako miejsca

zamieszkania i alokacji zasobów

kapitałowych;

• bezpośrednie lub pośrednie konkurowanie

regionów; regiony rywalizują z sobą w

sposób bezpośredni lub pośredni

• zdolność gospodarki regionu do absorpcji

podmiotów prowadzących działalność

gospodarczą, kapitału, nowych technologii

oraz ludzi

Czynniki konkurencyjności

regionu

• Czynniki egzogeniczne (zewnętrzne):

uwarunkowania związane z procesem globalizacji,

uwarunkowania polityczne (w tym historyczne i

związane z położeniem geograficznym regionu)

oraz uwarunkowania związane ze stanem i

zasobami (czyli kwestią jakościową i ilościową)

środowiska przyrodniczego lub siecią

komunikacyjną

• Czynniki endogeniczne (wewnętrzne): struktura

ekonomiczna, zagospodarowanie ogólne, zaplecze

badawcze, ośrodki akademickie, otoczenie

okołobiznesowe, stan środowiska przyrodniczego i

wolna przestrzeń pod zabudowę, dochody regionu,

zdolności przyciągania inwestycji prywatnych,

pozyskiwania subwencji i dotacji, konkurencyjności

istniejących w regionie przedsiębiorstw, zasobów

siły roboczej, wizerunek regionu

Mierniki konkurencyjności

regionu - 1

• innowacyjność i kapitał ludzki – wydatki na

B+R (dawniej), wydatki na B+R w stosunku
do PKB (obecnie), współczynnik
innowacyjności (liczba wniosków patentowych
na mieszkańca), poziom wykształcenia, liczba
młodzieży uczęszczająca do szkół określonego
typu, udział osób korzystających z kształcenia
ustawicznego

• instytucje i kapitał społeczny – liczba

instytucji, liczba ich klientów

• infrastruktura podstawowa (tzw. ciężka)