Ewakuacja
przedmedyczna

Rzadko zdarza się, aby świadkiem zdarzenia był zespół

ratownictwa medycznego. Często natomiast

bezpośrednio po wypadku zachodzi bezwzględna

konieczność ewakuacji pacjenta. Świadkowie zdarzenia

niedysponujący odpowiednim sprzętem i nie dość liczni,

aby przeprowadzić bezpieczną ewakuację rannego,

mogą się podjąć przemieszczenia go w sytuacjach

wyższej konieczności, a mianowicie:



gdy wokół miejsca zdarzenia istnieje strefa zagrożenia,

np. wybuchem, pożarem, skażeniem toksycznymi

substancjami (także gazami) - nie należy jednak

zapominać o własnym bezpieczeństwie i ograniczeniach

związanych ze zbliżaniem się do miejsca wypadku;



gdy poszkodowany znajduje się w przymusowej pozycji

stanowiącej bezpośrednie zagrożenie (np. pozycja

siedząca dla osoby we wstrząsie lub utrudniającej

przeprowadzenie niezbędnych natychmiastowych

zabiegów ratujących życie (resuscytacja).

Ewakuacja przedmedyczna

c.d.



Kiedy okoliczności zdarzenia nie stanowią

zagrożenia dla poszkodowanych, należy ograniczyć

się do udzielenia pierwszej pomocy, pamiętając o

unieruchomieniu głowy (u poszkodowanych po

wypadkach, pobitych, ale także nieprzytomnych,

których zawsze należy traktować jako urazowych

do momentu wykluczenia) i utrzymywaniu

drożności dróg oddechowych do czasu

przybycia kwalifikowanej pomocy.



Jedna osoba powinna zająć się utrzymywaniem

głowy w osi ciała z jednoczesnym wysunięciem

żuchwy do przodu w razie potrzeby; czynności tej

nie wolno przerwać aż do założenia profesjonalnego

unieruchomienia. Zabezpieczenie kręgosłupa

szyjnego jest daleko ważniejsze od

prowizorycznego unieruchomienia złamań, co

należy brać pod uwagę, gdy pomocy udziela jedna

osoba.

Chwyt Raudkego

(Rauteka)

Chwyt Raudkego (Rauteka)
c.d.



Najbezpieczniejszą metodą wyciągnięcia

poszkodowanego z pojazdu w pojedynkę w

sytuacji zagrożenia jest chwyt Raudkego

(Rauteka).



Pozycja powyższa nie zapewnia stabilizacji

kręgosłupa szyjnego, warto więc

zastosować modyfikację tego chwytu,

polegającą na przytrzymaniu ręką

wkładaną pod dalsze ramię pacjenta jego

żuchwy i dociśnięciu jej do własnej klatki

piersiowej. Powyższa modyfikacja chwytu

Raudkego umożliwia stabilizację kręgosłupa

szyjnego. Można ją zastosować, gdy nie ma

dużych dysproporcji między gabarytami

osoby wyciąganej i wyciągającej.

Chwyt Raudkego z

unieruchomieniem głowy

Ewakuacja z miejsca

wypadku



Jeżeli w pobliżu miejsca zdarzenia znajduje się duży

płaski przedmiot, na przykład drzwi, oraz kilka osób

do pomocy, można przy użyciu tego przedmiotu

ewakuować poszkodowanego ze strefy zagrożenia,

a także wyjąć go z samochodu w sposób

atraumatyczny. Za priorytet należy przyjąć

oddelegowanie jednej osoby do zabezpieczenia

kręgosłupa szyjnego - jej zadaniem będzie

utrzymywanie głowy w osi ciała niezależnie od

zmian pozycji rannego oraz utrzymanie drożności

dróg oddechowych.



Drzwi należy podsunąć jak najbliżej pośladków

osoby wyciąganej, a przesunięcie powinno się

odbywać na zasadzie wyciągu osiowego. Kolejne

osoby powinny być odpowiedzialne za stabilizację i

przesuwanie klatki piersiowej, miednicy i nóg

pacjenta. Technika ta zbliżona jest do ewakuacji z

pojazdu przy użyciu deski ortopedycznej.

Ewakuacja z miejsca wypadku

c.d.



Chorego z urazem po ewakuacji należy

położyć płasko na ziemi. Jeżeli nie ma

potrzeby prowadzenia zabiegów

resuscytacyjnych, należy zadbać o

stabilizację kręgosłupa szyjnego do czasu

założenia profesjonalnego unieruchomienia.

Do prowizorycznego unieruchomienia głowy

najlepiej wykorzystać własne ręce i kolana.



Jeżeli zastaje się poszkodowanego w pozycji

na brzuchu lub na boku, niekiedy istnieje

konieczność wykonania obrotu i ułożenia

pacjenta na plecach. Ma to miejsce w razie

trudności z utrzymaniem drożności dróg

oddechowych, konieczności wykonania

zabiegów resuscytacyjnych czy opanowania

krwotoków na przedniej powierzchni ciała.

Ewakuacja z miejsca wypadku

c.d.



Do bezpiecznego wykonania takiego

obrotu są niezbędne przynajmniej trzy

osoby. Jedna odpowiada za utrzymanie

głowy w osi kręgosłupa, a kolejne za

stabilizację i obrócenie barków i miednicy

pacjenta.



Ręce obracających powinny być

skrzyżowane dla uzyskania jak najbardziej

zsynchronizowanych ruchów.



Naprzemienne ułożenie rąk przez

kolejnych ratowników umożliwia lepszą

synchronizację podczas manewru

obracania. Należy pamiętać o stabilizacji

głowy; osoba za to odpowiedzialna

dyryguje pracą zespołu.

Ułożenie rąk podczas

obracania pacjenta na bok

Ewakuacja z miejsca wypadku

c.d.



Dla pacjentów z wydolnym

krążeniem i oddychaniem, ale

nieprzytomnych, u których istnieje

ryzyko wymiotów, odpowiednia jest

pozycja boczna ustalona (inaczej

zwana pozycją bezpieczną).

Powyższa pozycja zabezpiecza

przed zachłyśnięciem. Można ją

zastosować u pacjentów z

zachowanym oddechem i

krążeniem, u których wykluczono

możliwość urazu.

Ewakuacja medyczna



Do podnoszenia osób bez urazów może służyć wiele

rodzajów noszy: od deski ortopedycznej począwszy,

przez nosze karetkowe, płachtę ratowniczą, krzesło

transportowe, na zwykłym kocu kończąc. Stosując

sprzęt przygodny, bez atestu np. koc czy krzesło,

trzeba zwrócić uwagę na wytrzymałość tych

przedmiotów i dostosowanie do masy pacjenta. W

wypadku sprzętu medycznego należy zaznajomić się z

instrukcjami obsługi i bezpieczeństwa (dopuszczalne

obciążenie, zasady prawidłowego trzymania

uchwytów, niezbędna liczba osób do obsługi).



Bezpieczne przeniesienie pacjenta na nosze wymaga

współpracy kilkorga ratowników. Optymalna liczba to 5

osób, ale można również wykonać tę czynność w

mniejszym składzie.

 
UWAGA! Przy podnoszeniu ręce podkładamy jak

najgłębiej pod pacjenta; niedopuszczalne jest np.

trzymanie za pasek, które doprowadza do powstania

nadmiernej lordozy lędźwiowej.

Ustawienie ratowników w celu

przełożenia pacjenta na nosze

Ewakuacja medyczna

c.d.

Pamiętaj !



Gdy nie ma na miejscu wystarczającej

liczby ratowników do przeprowadzenia

bezpiecznej ewakuacji pacjenta, a

miejsce zdarzenia jest dla

poszkodowanego niebezpieczne

(możliwość pożaru, wybuchu, skażenia -

decyduje straż pożarna) lub jego stan

wymaga natychmiastowej ewakuacji,

należy wynieść pacjenta, za priorytet

uznając ratowanie jego życia. Gdy

natomiast stan rannego jest stabilny, a

miejsce zdarzenia bezpieczne, asekuruje

się kręgosłup szyjny i wykonuje czynności

ratunkowe, oczekując na posiłki (większą

liczbę ratowników).

Przekładanie na nosze

przez tzw. rolowanie

Przekładanie na nosze

przez tzw. rolowanie c.d.

Przekładanie na wsuniętą

deskę (zespół 5 ratowników)

Przekładanie pacjenta na

leżącą obok deskę

Metoda przekładania na

deskę ortopedyczną przez 3

osoby

Układanie na desce



Po położeniu pacjenta na desce należy go umiejscowić

dokładnie na środku. Przemieszczenie pacjenta może

dokonywać się jedynie poprzez wyciąg osiowy, nie wolno

przesuwać poszkodowanego w bok z uwagi na możliwość

traumatyzacji uszkodzonego kręgosłupa



Dwie osoby mogą bezpiecznie jedynie podnieść pacjenta

leżącego na plecach za pomocą noszy podbierających.



Jedna osoba stabilizuje głowę (również po założeniu

kołnierza). Drugi ratownik zapina zamek podbieraków od

strony głowy pacjenta, a następnie przechodzi na drugą

stronę noszy i zwiera obie ich części jak najmocniej

dociskając do podłoża podczas przesuwania.



Dwóch ratowników może również bezpiecznie ewakuować

osobę siedzącą (np. pasażera samochodu). Procedurę tę

mogą bezpiecznie przeprowadzić dwie osoby jedynie przy

użyciu kamizelki Kendricka (KED), która prawidłowo

założona, pozwala na unieruchomienie głowy, klatki

piersiowej i miednicy. Kamizelka KED nadaje się do

zastosowania jedynie wobec pacjentów w dość dobrym

stanie ogólnym, bez znacznych zaburzeń oddychania i

krążenia.

Kamizelka Kendricka

Transport pacjenta po

urazie

Osoby udzielające pomocy zobowiązane są

przestrzegać następujących zasad:

1.

Transport pacjenta urazowego w obrębie

miejsca zdarzenia oraz na oddział

ratunkowy w szpitalu musi się odbywać w

myśl zasady jednych noszy. Zarówno

materac próżniowy, jak i deska

ortopedyczna, są przenikliwe dla promieni

rentgenowskich. Pacjent nie powinien być

przekładany z noszy, na których został

przywieziony, do momentu wykluczenia

urazu kręgosłupa i miednicy.

2.

W przypadku wymiotów u pacjenta

prawidłowo unieruchomionego na desce lub

materacu próżniowym obraca się na bok

całą deskę, a nie głowę poszkodowanego.

Transport pacjenta po

urazie

3.

Do transportu pacjentów z urazami lub z

podejrzeniem urazów nadają się wyłącznie

nosze ortopedyczne, takie jak deska

ortopedyczna czy materac próżniowy. Na

miękkich noszach karetkowych można

przewozić tego typu pacjentów jedynie po

zdjęciu materaca. Nosze podbierające

nadają się jedynie do podniesienia pacjenta

i przełożenia go na właściwe nosze

ortopedyczne. Do ewakuacji pacjenta z

urazami nie nadaje się miękka płachta

ratownicza.

4.

Po położeniu deski ortopedycznej lub

materaca na nosze karetkowe zawsze

należy przypiąć do nich pacjenta.

Transport pacjenta po

urazie

5.

Do transportu pacjenta z ubytkami neurologicznymi

czy porażeniami wynikającymi z urazu kręgosłupa

trwającego powyżej 60 min należy używać

wyłącznie materaca próżniowego. Powoduje on

równomierny nacisk na całą tylną powierzchnię

ciała, w przeciwieństwie do deski ortopedycznej,

która uciska głównie na kolce kości biodrowych,

pośladki i łopatki. Pacjent z porażeniami jest

narażony na bardzo szybkie powstawanie odleżyn,

dlatego tak ważne jest rozłożenie nacisku na

większą powierzchnię.

6.

Pacjenci we wstrząsie powinni być transportowani z

uniesionymi nogami. Istotna jest możliwość

ustawienia noszy karetkowych w pozycji

Trendelenburga; podnoszenie samych nóg u

pacjenta z podejrzeniem urazu miednicy jest

niewskazane.

Transport pacjenta po

urazie

7.

Przytomni pacjenci z dusznością (np.

wynikającą z odmy) powinni mieć uniesiony

tułów. Manewr ten również należy wykonać

przy użyciu całych noszy. Jedynie pacjenta z

wykluczonym urazem miednicy można

przewozić w pozycji półsiedzącej.

8.

Jeżeli na miejscu zdarzenia nie ma

wystarczającej liczby ratowników, aby

bezpiecznie ułożyć pacjenta do transportu

na noszach ortopedycznych, a stan rannego

jest stabilny - należy czekać na posiłki. Gdy

jednak stan poszkodowanego się pogarsza

lub wymaga natychmiastowej interwencji w

szpitalu, trzeba podjąć decyzję o

natychmiastowym transporcie dla ratowania

życia pacjenta.

Transport pacjenta po

urazie

9.

Pacjentów z dusznością pochodzenia

nieurazowego należy przewozić w pozycji

półsiedzącej lub siedzącej, pamiętając o

możliwości szybkiego ułożenia płaskiego w

przypadku pogorszenia stanu pacjenta i

konieczności wykonywania zabiegów

ratowniczych. Niektórym pacjentom z

dusznością pewną ulgę przynosi odgięcie

głowy do tyłu.

10.

Pacjentom z dolegliwościami związanymi

z tzw. ostrym brzuchem znaczącą ulgę

może przynieść ugięcie nóg w kolanach,

pozwalające rozluźnić mięśnie brzucha. W

wypadku towarzyszącego urazu można

jedynie uruchomić funkcję amortyzacji

lawety noszy.

Transport pacjenta po

urazie

11.

Kobiety w widocznej ciąży powinny mieć uniesione

prawe biodro, w miarę możliwości unieść prawą

stronę całych noszy (lub deski, materaca

próżniowego), a nie samo biodro. Podczas

zagrażającego w karetce porodu należy zadbać o

przewożenie ciężarnej przodem do kierunku jazdy,

aby umożliwić personelowi wykonywanie

niezbędnych czynności bez przemieszczania się po

samochodzie.

12.

Każdy pacjent przewożony ambulansem powinien

być przypięty co najmniej trzema pasami

bezpieczeństwa, niezależnie od stanu i pozycji, w

której jest transportowany. Pełne bezpieczeństwo

zapewnia jedynie użycie pasów szelkowych, które

dodatkowo zabezpieczają przed wysunięciem się

pacjenta w wypadku gwałtownego hamowania lub

uderzenia w przód czy tył pojazdu.

Transport pacjenta po

urazie

13.

Należy również zadbać o to aby w ambulansie

znajdowały się składane foteliki dla przewożonych

w pozycji siedzącej dzieci. Jeżeli dziecko nie jest

unieruchomione na noszach, nie powinno jechać

na kolanach matki ani na fotelu dla dorosłych, ale

w foteliku zapewniającym mu maksimum

bezpieczeństwa.
Warto również włączyć do sprzętu karetkowego

specjalną torbę do przewożenia noworodków po

porodzie, który odbył się poza szpitalem. Pozwala

ona na zapewnienie dziecku komfortu cieplnego, a

tym samym zabezpiecza przed powikłaniami

wynikającymi z wyziębienia.

14.

Podczas transportu należy regularnie oceniać

funkcje życiowe pacjenta oraz powtarzać badanie.

Ułożenie na wznak

Z cienką poduszką pod głowę

stosujemy, jeśli nie ma
konieczności zastosowania
jednego ze specjalnych ułożeń.
To ułożenie wymagane jest
podczas sztucznego oddychania
lub masażu serca.

Ułożenie na boku - pozycja

boczna ustalona

Stosujemy u każdego nieprzytomnego

oddychającego samoistnie i mającego
prawidłową akcję serca. Położenie to
zapobiega niedrożności dróg
oddechowych, dodatkowo należy
naciągnąć szyję i odgiąć głowę.

Ułożenie na wznak z

wałkiem pod kolanami

Stosujemy w przypadku zranień

jamy brzusznej i bólów brzucha,
można lekko unieść tułów

Ułożenie

przeciwwstrząsowe

Zalecane nawet przy podejrzeniach rozwijania

się wstrząsu. Chorego kładzie się na plecach
z nogami uniesionymi na wysokość 30-40
cm (nie więcej !). Ułożenia tego nie
stosujemy przy złamaniach miednicy,
uszkodzeniach czaszkowo- mózgowych oraz
uszkodzeniach klatki piersiowej i brzucha

Ułożenie z uniesionym

tułowiem

Stosujemy przy niewielkiej

duszności, urazach czaszkowo-
mózgowych, którym nie
towarzyszy utrata przytomności.
Tułów podciąga się w górę około
30-40

o

, podkładając pod plecy

koce lub poduszki.

Ułożenie półsiedzące

Stosujemy przy ciężkiej duszności

(astma) lub w przypadku
zranienia w obrębie klatki
piersiowej

Bezpieczeństwo

ratowników



Przemieszczanie pacjentów jest ciężką pracą,

niosącą ze sobą ryzyko traumatyzacji układu

kostno-stawowego ratowników. Oprócz kręgosłupa

na urazy narażone są szczególnie ramiona,

nadgarstki, dłonie i stopy. Pracownicy służb

ratowniczych muszą nie tylko dbać o swoją formę

fizyczną (aby zminimalizować ryzyko urazu), ale

również orientować się w sposobach prawidłowego

podnoszenia ciężarów oraz we własnych

możliwościach wykorzystania sprzętu

pomocniczego.



Podczas podnoszenia poszkodowanego z ziemi nie

wolno się schylać! Stojąc jak najbliżej

podnoszonego, należy, jeżeli trzeba, ugiąć nogi w

kolanach, do pozycji kucznej włącznie. Alternatywą

do uginania kolan jest stanięcie okrakiem nad

osobą podnoszoną – taką pozycję można również

uznać za względnie bezpieczną.

Bezpieczeństwo ratowników

c.d.



Właściwe dobranie zespołów

ratunkowych oraz unikanie dużych

dysproporcji wzrostu i masy ratowników

pozwoli bardziej płynne, a tym samym

bezpieczniejsze przeprowadzenie

transportu. Również wspólne ćwiczenia

wpłyną pozytywnie na sprawność

działania i tym samym zmniejszą liczbą

doznawanych kontuzji.



Przed dopuszczeniem pracownika do

ręcznych prac transportowych

pracodawca zobowiązany jest

przeszkolić personel w dziedzinie

bezpieczeństwa i higieny pracy, w

szczególności w zakresie prawidłowych

sposobów podnoszenia ciężarów.