„

„

Wartości tworzywem

Wartości tworzywem

wychowania moralnego:

wychowania moralnego:

rola wartości w

rola wartości w

wychowaniu moralnym,

wychowaniu moralnym,

altruizm wartością

altruizm wartością

nadrzędną w wychowaniu

nadrzędną w wychowaniu

moralnym inne wartości w

moralnym inne wartości w

wychowaniu moralnym z

wychowaniu moralnym z

teorii i badań dotyczących

teorii i badań dotyczących

wartości”.

wartości”.

„Potrzebni są nam ludzie o mocnym kręgosłupie,

który nie chwieje się wraz z każdą zmianą wiatru.

Decyduje o nim posiadanie hierarchii wartości, do

której jest się przywiązanym i z której nie

zamierza się rezygnować. Uparta obrona tych

wartości stanowi o postawie, którą nazywamy

godnością. Potrzebni są nam ludzie wrażliwi na
krzywdę i niezasłużone przywileje, ludzi, którzy

spieszą innym z pomocą i nie odwracają się od

przyjaciół, gdy im się nie powiedzie. Walczą, gdy

zachodzi po temu potrzeba, przestrzegając reguł

gry, nie rzucają się we trzech na jednego i nie

kopią pokonanych. Potrzebni są nam ludzie,

którym się ufa. Brak zaufania bowiem w

obcowaniu z ludźmi czyni społeczeństwo chorym”.

Maria Ossowska
1896-1974
(Teoretyk nauki o moralności i

moralista).

Wartości są pojęciami ( zasadami,

Wartości są pojęciami ( zasadami,

regułami) na podstawie których człowiek

regułami) na podstawie których człowiek

podejmuje decyzje, buduje związki z

podejmuje decyzje, buduje związki z

ludźmi, postępuje w życiu.

ludźmi, postępuje w życiu.

Powstają one w wyniku:

 Własnych doświadczeń i związanych z

nimi przeżyć

 Wzorów kulturowych, interpretacji

zdarzeń przekazywanych przez osoby
znaczące (głównie rodziców)

 Wewnętrznej aktywności polegającej na

analizowaniu, uogólnianiu, próbach
zrozumienia itd.

Czym są wartości?

Czym są wartości?

Socjolog powie:

„wartością jest to, co uruchamia ludzką motywację”;

„przedmiot godny pożądania, zasługujący na akceptację”,

„ogólne kryterium stosowania różnych przedmiotów, które

decydują o tym, że wobec danego obiektu żywimy taką

postawę”.

H. Swida

Filozof powie:



„ wartość rozpatrywana sama w sobie należy do innego

porządku (...)



„urzeczywistnienie (lub realizacja) wartości jest w jakiś

sposób możliwa”



„w wyniku ich urzeczywistnienia rzeczywistość ulega

szczególnej przemianie, stając się czymś wartościowym”

W. Stróżewski

Filozof J. M. Bocheński uważa że:

„To, dzięki czemu dany przedmiot jest wartościowy,

nazywa się wartością, wtórnie bywają tak nazywane,

mniej ściśle wartościowe przedmioty”.

Psycholog

jak mówi o wartościach, ma na uwadze z

jednej strony

sam proces wartościowania, jego

warunki, urzeczywistnienia wartości przez

konkretne osoby i grupy, a także poziom ich

uświadomienia i odkrycia oraz proces przypisywania

osobom, zdarzeniom i rzeczom poziomu integracji z

wartościami.

Według ekonomistów

wartość to czysty zysk w wyniku

wymiany

danej rzeczy, „mierzony albo ilością

otrzymanych towarów albo pewnym środkiem

wymiany- na ogół pieniędzmi”

W pedagogice

definiuje się wartość jako coś „co jest

ważne i cenne

dla jednostki i społeczeństwa oraz

jest godne pożądania, co łączy się z pozytywnymi

odczuciami i stanowi jednocześnie cel dążeń

ludzkich”.

Z socjologicznego

punktu widzenia

wartości nie są jednolite. Dla jednych
może to być dobro jednostkowe
subiektywne lub obiektywne, dla drugich-
dobro społeczne, dla innych- jedno i
drugie jednocześnie. Najbardziej
spornym problemem jest sposób istnienia
wartości, chodzi o to czy wartości istnieją
obiektywnie w konkretnych przedmiotach
jako ich własności, czy też tkwią w
człowieku i mają swoje źródło w jego
zróżnicowanych dążeniach i potrzebach.

Według koncepcji

Według koncepcji

obiektywistycznych

obiektywistycznych

wartości są:

wartości są:

 autonomiczne w stosunku do ocen

(istnieją niezależnie od ocen)

 mają charakter absolutny i

powszechnie ważny

 są od człowieka niezależne (np.

dobro, piękno, prawda,
sprawiedliwość).

Zgodnie z

Zgodnie z

subiektywistyczną teorią

subiektywistyczną teorią

wartości są:

wartości są:

 wytworem ocen
 są tworzone przez człowieka w

wyniku subiektywnych doznań
czy interakcji międzyludzkich
(przeżycia decydują czy dana
wartość jest dla nas ważna)

 są subiektywnymi zjawiskami

świadomości ludzkiej.

Klasyfikacja wartości:

Klasyfikacja wartości:

Według Edwarda Sprangera:

 wartości teoretyczne

, reprezentatywne dla ludzi, którzy

najbardziej cenią odkrywanie prawdy, jaką daje nauka.

 wartości ekonomiczne

, charakterystyczne dla ludzi

ceniących najwyżej dobra materialne

 wartości estetyczno-artystyczne

, bliskie ludziom

ceniącym najbardziej przeżycia piękna i harmonii

 wartości społeczne

, za którymi opowiadają się ludzie

ceniący najwyżej bezinteresowne działania na rzecz

innych

 wartości polityczne

, reprezentowane przez tych, którzy

cenią najwyżej władzę i wpływy

 wartości religijne

, charakterystyczne dla ludzi

ceniących najbardziej prawdy, których źródłem jest

religia

Według Miltona Rokeacha:

Wartości ostateczne

(odnoszą się do najważniejszych celów):

 bezpieczeństwo narodowe
 bezpieczeństwo rodziny
 dojrzałą miłość
 dostatnie życie
 mądrość
 poczucie dokonania
 poczucie własnej

godności

 pokój na świecie
 prawdziwą przyjaźń

 przyjemność
 równowagę

wewnętrzną

 równość
 szczęście
 świat piękna
 uznanie społeczne
 wolność
 zbawienie
 życie pełne wrażeń

Wartości instrumentalne

(najogólniejsze sposoby postępowanie):

 ambicję
 szerokość horyzontów

intelektualnych

 zdolności
 urok, czar osobisty
 czystość
 odwagę
 umiejętność

przebaczania

 opiekuńczość
 uczciwość



twórczą
wyobraźnię



niezależność



intelektualizm



logiczność



miłość,
wrażliwość



posłuszeństwo



grzeczność



odpowiedzialność

Według J. Jedlińskiego:

 transcendentne

(Bóg, świętość, wiara, zbawienie)

 uniwersalne

(dobro, prawda)

 estetyczne

(piękno)

 poznawcze

(wiedza, mądrość, refleksyjność)

 moralne

(bohaterstwo, godność, honor, miłość,

przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość,

skromność, szczerość, uczciwość, wierność)

 społeczne

(demokracja, patriotyzm,

praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina)

 witalne

(siła, zdrowie, życie)

 pragmatyczne

(praca, spryt, talent, zaradność)

 prestiżowe

(kariera, władza, sława, majątek,

pieniądze)

 hedonistyczne

(radość, seks, zabawa)

Rola wartości w

Rola wartości w

wychowaniu moralnym

wychowaniu moralnym

.

.

Stymulacja rozwoju osobowości dzieci i młodzieży

to u podstaw przekazanie im stosunku do

wartości:

 uczenia rozróżniania co dobre, a co złe
 pokazywanie co stanowi prawdę, a co fałsz

 

Konsekwencje stymulacji rozwoju:

 umiejętność oceniania rzeczywistości i

dokonywania wyborów

 sterowanie własnym działaniem: podejmowanie

działań ocenianych jako wartościowe,

zaniechanie działań bezsensownych.

 

 

Altruizm jako jeden z

Altruizm jako jeden z

podstawowych celów

podstawowych celów

wychowania – argumenty:

wychowania – argumenty:

 najwyższą miarą efektywności pracy

wychowawczej jest to, w jaki sposób
wychowanek okazuje innym szacunek,
życzliwość, zrozumienie

 stwarza możliwość godnego przetrwania w

warunkach stechnizowanej cywilizacji
(poczucie osamotnienia – np. komputer)

 warunkuje pozytywne funkcjonowanie grup
 człowiek ma możliwość pełniejszej

samorealizacji i samodoskonalenia się.

Inne wartości w

Inne wartości w

wychowaniu

wychowaniu

 przyjaźń
 uczciwość
 rzetelność
 odpowiedzialność
 podmiotowość łącznie z

wymiarem osobowym
człowieka (wartość osoby
ludzkiej)

 religijność
 tolerancja
 godność
 prawa

ludzkie

 solidarność

Poza wymienionymi wartościami istnieją

inne, które należy uwzględniać w

wychowaniu moralnym

sprawiedliwość,

nieszkodzenie,

prawda

Teoria wartości

Teoria wartości

Wg teorii Gordona W. Allporta:

 istnieje ścisły związek pomiędzy preferowanymi

przez jednostkę wartościami a jej postępowaniem

 wartości tworzą układ hierarchiczny
 system wartości ma charakter idealnego wzorca.

Wg Charlesa Morrisa:

 jednostka preferuje do pewnego rodzaju wartości

(wartości operatywne)

 preferowanie wartości wyobrażalnych

(przewidywanie)

 preferowanie wartości obiektywnych

(preferowanie, niezależnie od tego, czy faktycznie

jest preferowane lub uważane za godne

pożądania).

Wg Miltona Rokeacha:

 trwałe przekonanie jednostki, że określone

postępowanie czy końcowy efekt jest bardziej
pożądany z osobistego i społecznego punktu
widzenia niż zachowanie przeciwstawne

 odpowiednio uzewnętrznione zachowania i postawy

nie poddają się łatwo zmianie

M. Rokeach wyróżnia wartości:

 ostateczne (finalne) – określają stan finalny dążeń

ludzkich np. wolność, mądrość

 instrumentalne – pożądane sposoby zachowania

umożliwiające osiąganie wartości finalnych.

Wg Abrahama H. Maslowa i Carla R. Rogersa:

 biologiczne uwarunkowania preferowanych przez
jednostkę wartości
 wybory uzależnione są od zaspokojenia lub
niezaspokojenia odczuwalnych aktualnie potrzeb.

Badania nad

Badania nad

wartościami

wartościami

Metody badania wartości:

 metoda Allporta – Vermona - Lidzeja
 kwestionariusz Miltona Rokeacha
 kwestionariusz Piotra Olesia i Stanisława

Popka

 test „Drogi życia” Charlesa Morrisa (1966)
 test wyboru wartości moralnych Cz.

Matusewicza

Inne metody badań

Inne metody badań

wartości

wartości

 test pomiaru intensywności wartości,
 inwentarz wartości,
 skala wartości personalnych,
 technika „hierarchii wartości”,
 skala sensu życia,
 kwestionariusz kryzysu wartościowaniu,
 technika „Poglądy młodzieży”,
 lista celów ułożona na podstawie

przeglądu polskich badań socjologicznych,

 ankieta „100 zdań – 100 pytań”.