1

Zaburzenia

seksualne

Mariusz Furgał

2

Czynniki istotne dla
prawidłowego
funkcjonowania seksualnego



Zewnętrzne i wewnętrzne narządy
płciowe



Hormony i neurohormony



Czynniki intrapsychiczne



Relacje interpersonalne



Warunki społeczno – ekonomiczne



Czynniki kulturowe

3

Poziomy funkcjonowania
seksualnego



Tożsamość



Orientacja



Preferencje



Rola



Realizacja

4

Dysfunkcje seksualne



Subiektywne poczucie niezdolności do

uczestniczenia w związkach seksualnych

odpowiednich do swoich pragnień



Pierwotne – wtórne



Sytuacyjne – uogólnione



Przyczyny



Czynniki fizjologiczne (patofizjologiczne)



Czynniki psychologiczne



Złożone

5

Kategorie dysfunkcji
seksualnych



Zaburzenia pożądania



Zaburzenia pobudzenia



Zaburzenia orgazmu



Zaburzenia seksualne przebiegające z bólem



Dysfunkcje seksualne spowodowane ogólnym

stanem zdrowia



Dysfunkcje spowodowane używaniem leków i

substancji psychoaktywnych



Inne, nieokreślone dysfunkcje seksualne

6

Pożądanie



W odróżnieniu od innych faz nie ma
swoistych cech fizjologicznych; jest
odbiciem motywacji, popędów oraz
osobowości człowieka; charakteryzują
ją fantazje seksualne oraz pragnienie
kontaktu seksualnego

7

Pożądanie - dysfunkcja



osłabienie pożądania seksualnego



awersja seksualna



osłabienie pożądania seksualnego
spowodowane chorobą somatyczną



dysfunkcja seksualna spowodowana używaniem
leków lub substancji psychoaktywnych, z
zaburzeniem pożądania seksualnego

8

Podniecenie



subiektywne odczucie przyjemności
seksualnej z towarzyszącymi zmianami
fizjologicznymi; obejmuje wszystkie
reakcje fizjologiczne charakteryzujące
fazę podniecenia i fazę plateau

9

Podniecenie - dysfunkcje



Brak reakcji genitalnych



Kobiety



Zaburzenia pobudzenia – 33% (czynniki

emocjonalne, fizjologiczne)



Mężczyźni



zaburzenie erekcji – 8% młodych mężczyzn

(czynniki emocjonalne i fizjologiczne)

10

Orgazm



Największe nasilenie przyjemności
seksualnej z rozładowaniem napięcia
seksualnego i rytmicznymi skurczami
mięśni krocza oraz narządów
rozrodczych miednicy małej

11

Orgazm - dysfunkcje



Kobiety



Stałe opóźnienie lub brak orgazmu przy prawidłowej fazie pobudzenia



Lęk przed ciążą, lęk przed odrzuceniem, wrogość wobec mężczyzn,

poczucie winy z powodu odczuwanego podniecenia, konflikty

małżeńskie.



Mężczyźni



Trudność w osiągnięciu ejakulacji, opóźniony wytrysk



Zwykle trudności interpersonalne



Przedwczesny wytrysk



Czynniki biologiczne – nadreaktywność układu współczulnego



Czynniki psychologiczne – troska o zaspokojenie partnerki, lęk przed

pochwą, kryzysy w związku, warunkowanie.



Inne dysfunkcje seksualne spowodowane chorobą somatyczną (u

kobiet lub mężczyzn);



Dysfunkcja seksualna spowodowana używaniem leków lub

substancji psychoaktywnych, z zaburzeniem orgazmu

12

Odprężenie



uczucie ogólnego odprężenia,
zadowolenia, rozluźnienie mięśni;
mężczyźni są niezdolni do ponownego
orgazmu przez pewien czas (okres
refrakcji), który wydłuża się z wiekiem;
kobiety są zdolne do osiągnięcia
kolejnych orgazmów, bez okresu
refrakcji

13

Odprężenie - dysfunkcje



Dysforia



Ból głowy

14

Zaburzenia seksualne
przebiegające z bólem



Pochwica



Mimowolny skurcz 1/3 zewnęrznej mięśni pochwy



Częściej u kobiet o wyższym statusie społecznym



Rygorystyczne wychowanie z restrykcją
seksualności, konflikt w relacjach



Dyspareunia



Stały lub okresowy ból w okolicach narządów
płciowych przed stosunkiem, w czasie stosunku lub
po nim



Napięcie i lęk, urazy seksualne w dzieciństwie, gwałt



U mężczyzn – rzadko, zwykle podłoże somatyczne

15

Dysfunkcje seksualne,
spowodowane zaburzeniami
somatycznymi



Zaburzenia erekcji



50% ma takie podłoże



Dyspareunia



30-40% u kobiet ma takie podłoże,



Osłabienie pożądania seksualnego

16

Dysfunkcje seksualne,
spowodowane zaburzeniami
somatycznymi



Inne



Zaburzenia orgazmu u mężczyzn po
zabiegach, urazach, w przebiegu chorób,
zaburzeń hormonalnych



Zaburzenia orgazmu u kobiet w wyniku
chorób, zwłaszcza zaburzeń hormonalnych

17

Dysfunkcje seksualne
spowodowane używaniem leków
i substancji



Środki serotoninergiczne



Środki antydopaminowe (neuroleptyki)



Środki anykoncepcyjne



Leki o działaniu antycholinergicznym



narkotyki

18

Leczenie zaburzeń
seksualnych



Trening umiejętności i zachowań seksualnych



Systematyczna desensytyzacja



Dyrektywna terapia małżeńska



Terapia psychodynamiczna



Terapia grupowa



Farmakoterapia



Metody chirurgiczne



Hipnoterapia

19

Zaburzenia

identyfikacji

płciowej

20

Zaburzenia identyfikacji
płciowej



Grupa zaburzeń w której dominującym
objawem jest stałe pragnienie pełnienia
roli płci przeciwnej oraz poczucie
niewłaściwości własnej płci biologicznej
(urodzenie z niewłaściwą płcią).
(Niezadowolenie – dysforia płciowa).

21

Wymiary płciowości



Płeć genetyczna – określona poprzez

chromosomy płciowe;



Płeć biologiczna – wyrażona biologicznymi

cechami płciowymi;



Płeć psychologiczna – definiowana poprzez

poczucie bycia mężczyzną bądź kobietą;



Płeć kulturowa – dotycząca tego jak dana płeć

psychologiczna realizuje się w relacjach i

realiach społecznych;



Orientacja seksualna – oznaczająca kierunek

popędu seksualnego.

22

Zaburzenia identyfikacji
płciowej



Zaburzenia identyfikacji płciowej w
dzieciństwie,



Transseksualizm,



Transseksualizm o typie podwójnej roli

23

Zaburzenia identyfikacji
płciowej



W klasyfikacji DSM-IV-TR - Zaburzenie
identyfikacji płciowej (Gender Identity
Disorder)



w kategorii tej brak jest podziału na
subkategorie, a pojęcie
transseksualizmu nie już używane

24

Zaburzenia identyfikacji
płciowej w dzieciństwie



Przed okresem pokwitania



Dziecko wykazuje trwałe i nasilone
niezadowolenie z powodu swojej płci lub
też dowodzi, że przynależy do innej płci



Występuje u niego utrwalona niechęć do
ubioru zwyczajowo przypisywanemu
danej płci



Brak akceptacji swoich organów
płciowych

25

Transseksualizm



Związany z chęcią zmiany płci.



Chęć przekształcenia ciała za pomocą
zabiegów



Towarzyszące zaburzenia osobowości
borderline i depresja

26

Etiologia



Czynniki biologiczne – wpływy
hormonów płciowych



Czynniki psychospołeczne



Brak w otoczeniu wzorca własnej płci



Jawne lub ukryte zachęty opiekunów do
podejmowania ról płci przeciwnej



Maltretowanie fizyczne i molestowanie
seksualne

27

Transseksualizm
epidemiologia



Rozpowszechnienie



Mężczyźni – 1/10 000



Kobiety – 1/30 000



Mężczyźni do kobiet – 4:1



Prawie wszystkie kobiety – orientacja
homoseksualna



50% mężczyzn – orientacja homoseksualna

28

Leczenie



Psychoterapia indywidualna i rodzinna



Operacja zmiany płci



Zmiana płci metrykalnej



Hormonoterapia



Chirurgia

29

Transseksualizm o typie
podwójnej roli



Noszenie ubrania płci przeciwnej w celu
chwilowego doświadczenia
przynależności do przeciwnej płci



Brak motywów seksualnych oraz brak
trwałego pragnienia zmiany płci na
inną,



Częściej u mężczyzn, zwykle
heteroseksualnych

30

Parafilie

31

Ekshibicjonizm



obnażanie narządów płciowych w miej
scach publicznych, rzadko występuje u
kobiet



osoba obnażająca się chce zaskoczyć
kobietę - jej reakcja jest
potwierdzeniem sprawności prącia

32

Ekshibicjonizm - leczenie



psychoterapia analityczna wglądowa,
techniki awersyjne;



ignorowanie obnażającego się
mężczyzny,

33

Fetyszyzm



pobudzenie seksualne w wyniku
kontaktu z przedmiotami (np. butami,
włosami. ubraniem)



występuje prawie wyłącznie u
mężczyzn; postępowanie takie często
wywołuje poczucie winy

34

Fetyszyzm - leczenie



psychoterapia analityczna wglądowa,
techniki awersyjne, wygaszanie (np.
pacjent masturbuje się w obecności
fetysza tak długo, aż straci on swój
pobudzający seksualnie efekt - przesyt
masturbacyjny)

35

Froteryzm



ocieranie się narządami płciowymi o
kobietę w celu osiągnięcia podniecenia
seksualnego i orgazmu



stosowane w zatłoczonych miejscach,
np. w metrze, przez biernych,
niepewnych siebie mężczyzn

36

Froteryzm - leczenie



Psychoterapia analityczna wglqdowa,
techniki awersyjne, terapia grupowa;
podawanie antyandrogenów

37

Pedofilia



aktywność seksualna z dziećmi poniżej
13 r.ż.;



95% to kontakty heteroseksualne,5% -
homoseksualne;



wysokie ryzyko powtarzania zachowań;



lęk przed kontaktami seksualnymi z
dorosłymi,



niska samoocena

38

Pedofilia - leczenie



leczenie stacjonarne w odpowiedniej
placówce; terapia grupowa,
psychoterapia analityczna wglądowa,
leczenie antyandrogenami w celu
zmniejszenia popędu seksualnego

39

Masochizm



pobudzenie seksualne jest osiągane w
sytuacji fizycznego lub psychicznego
maltretowania i poniżania przez inną
osobę



obrona przed poczuciem winy związanej
z seksualnością - karanie siebie

40

Masochizm - leczenie



terapia grupowa, psychoterapia
analityczna wglądowa

41

Sadyzm



Pobudzenie seksualne jest osiągane
przez zadawanie cierpienia fizycznego
lub psychicznego innej osobie



najczęściej spotykany wśród mężczyzn;
nazwa pochodzi od nazwiska markiza
de Sade; w niektórych przypadkach
może dochodzić do gwałtu

42

Sadyzm - leczenie



psychoterapia analityczna wglądowa,
techniki awersyjne

43

Fetyszyzm
transwestycyjny



przebieranie się w stroje płci przeciwnej



zwykle służy do osiągnięcia podniecenia
seksualnego u heteroseksualistów;
najczęściej są to mężczyźni. którzy
przebierają się w stroje kobiece; nie
należy mylić z transseksualizmem, w
którym dominuje pragnienie zmiany płci

44

Fetyszyzm
tranwestycyjny - leczenie



psychoterapia analityczna wglądowa

45

Oglądactwo



podniecenie seksualne osiągane jest
podczas podglądania zachowań seksualnych
innych osób (np. stosunek seksualny, nagie
osoby); odmianą tej parafiIii jest słuchanie
telefonicznych rozmów o treści erotycznej



częstsze jest u mężczyzn



podglądaniu zwykle towarzyszy
masturbacja; osoby z tym zaburzeniem są
często zatrzymywane przez policję

46

Oglądactwo - leczenie



Psychoterapia analityczna wglądowa,
techniki awersyjne

47

Inne parafilie



Koprofilia



Urofilia



Zoofilia



Apotemnofilia



Nekrofilia



Wykonywanie obscenicznych telefonów,



Zadzierzgiwanie się lub niedotlenienie celem
intensyfikacji pobudzenia seksualnego,



Preferowanie partnerów kalekich, bądź ułomnych