1

REHABILITACJA

Choroba Parkinsona

Uniwersytet Medyczny
Klinika Rehabilitacji Medycznej

mgr Agnieszka Leszczyńska

2

Choroba Parkinsona



Parkinsonizm może być wynikiem pierwotnych
zmian zwyrodnieniowych schorzeń mózgu o
nieznanej etiologii lub powstawać jako rezultat
szeregu przyczyn możliwych do identyfikacji.



Leki, szczególnie fenotiazyny i butyrofenony,
stanowią najczęstszą przyczynę parkinsonizmu
wtórnego.

3



Rzadziej jest on następstwem:



Mnogich udarów mózgowych,



Encefalopatii pourazowej (bokserskiej),



Zatrucia manganem.

Klasyfikacja parkinsonizmu.

1.

Idiopatyczny parkinsonizm pierwotny

2.

Choroby zwyrodnieniowe z parkinsonizmem

3.

Parkinsonizm o znanej etiologii

4

Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona jest przewlekłą, postępującą zwyrodnieniową
chorobą ośrodkowego układu nerwowego (o.u.n.).

Objawy kliniczne choroby Parkinsona:



wzmożenie napięcia mięśniowego typu sztywności z objawem
koła zębatego lub rury ołowianej( przy uszkodzeniu
piramidowym) - prowadzi to do zaburzenia postawy ciała:



pochylona sylwetka



daszkowate ułożenie rąk (element zawsze się potwierdza)



objaw poduszki



zubożenie ruchowe - dotyczy zarówno ruchów dowolnych jak
i zautomatyzowanych,

5



chód drobnymi kroczkami z towarzyszącą niekiedy retro (do tyłu)- lub
propulsją (do przodu; przy dotknięciu chory leci do przodu), lateropulsja -
do boku,



amimia - twarz maskowata, nie ma wyrazu bólu,





miktografia - pismo nieczytelne,



bradylalia - mowa powolna, spowolnienie mowy;



mowa monotonna - skandowana, szept, kącik ust pochyla się
i wycieka ślina,



brak balansowania kończynami górnymi podczas chodzenia.

6



drżenie spoczynkowe (obj. kliniczne dalsze - obejmuje
dystalne części kończyn. W kończynach górnych ma
charakter kręcenia pigułek, liczenia pieniędzy,



objawy wegetatywne;



nadmierna czynność gruczołów skóry (łojowych,
potowych)- tzw. naoliwiona twarz



ślinotok



żywa gra naczyniowa - często zaczerwieniona
twarz,

7



zaburzenia psychiczne:



depresja



spowolnienie psychiczne



otępienie



czasem zaburzenia emocjonalne

8



Spowolnienie ruchowe utrudnia choremu wykonywanie czynności
życiowych, zwiększa się w stanach nasilonej emocji, a w
połączeniu ze sztywnością i zaburzeniem odruchów posturalnych
prowadzi do nieprawidłowego chodu i skłonności do upadków.



W zaawansowanej chorobie dochodzić może do akinezji
i incydentów tzw. zamrożenia, czyli zablokowania ruchu
(niemożności poruszania się podczas wykonywania określonej
sekwencji ruchów).



Mogą też występować trudności w utrzymaniu pionowej postawy
ciała podczas stania na wąskiej podstawie lub nawet w siedzeniu
i przy zmianach pozycji.

9

Charakterystyczne są:

- pochylona sylwetka,

- uboga mimika

Typowa sylwetka chorego.

10

STADIA EWOLUCJI CHOROBY PARKINSONA wg Hoehna i Yahra

(1967)



Stadium 0

Brak objawów parkinsonowskich,



Stadium I

Objawy jednostronne, bez wpływu na

codzienne

funkcjonowanie,



Stadium II

Objawy z przewagą po jednej stronie;

niewielkie upośledzenie codziennego

funkcjonowania,

11



Stadium III Obustronność objawów z zaznaczoną

niestabilnością postawy; chory niezależny od
otoczenia,



Stadium IV Upośledzenie sprawności znacznego stopnia,
zachowane samodzielne chodzenie,



Stadium V

Chory przykuty do wózka inwalidzkiego lub

łóżka,

całkowicie zależny od otoczenia.

12

REHABILITACJA

Leczenie farmakologiczne i rehabilitacja powinny się stale
uzupełniać.



Systematyczna, stale modyfikowana farmakoterapia w leczeniu
powinna uwzględnić, od wczesnych okresów, kompleksową
rehabilitację i zapewnić jej ciągłość przez całe życie pacjenta.



Rehabilitacja w szpitalu, ośrodku rehabilitacyjnym, sanatorium,
poradni rehabilitacyjnej odgrywa rolę diagnostyczno-
weryfikacyjną oraz edukacyjną dla pacjenta i jego rodziny
(opiekunów).

13

Ćwiczenia i aktywność fizyczna, będące podstawowym elementem

rehabilitacji, powinny stać się rutynową częścią codziennych zajęć

pacjenta.

„Rehabilitacja rozciąga się na okres zawarty miedzy łóżkiem

chorego

a jego warsztatem pracy"

Howard Rusk

14

Cele rehabilitacji jako procesu medyczno-społecznego:



Profilaktyka wczesnego upośledzenia sprawności fizycznej



Profilaktyka wczesnego upośledzenia sprawności fizycznej
i psychicznej oraz stanu trwałej niepełnosprawności



Kompensacje ubytków funkcji uszkodzonych narządów i układów
organizmu ludzkiego

15



Adaptację, czyli przystosowanie pacjenta do zmienionych przez
chorego warunków bytowania w środowisku



Stworzenie warunków do jak najdłuższego zachowania poczucia
samodzielności i przydatności społecznej oraz zapobieganie
zmianie środowiska (przeniesienie do domu opieki społecznej)

16

Rehabilitacja w chorobie Parkinsona wyznacza trzy kierunki

działania:

1. Ocena stopnia naruszenia sprawności fizycznej i psychicznej
2. Usprawnianie lecznicze
3. Pomoc psychologiczno-zawodową

Ćwiczenia zalecane w chorobie Parkinsona



Ćwiczenia oddechowe



Ćwiczenia równoważne i postawy



Chód w różnych warunkach



Biologiczne sprzężenie zwrotne



Muzykoterapia i taniec

17



Hipoterapia



Ćwiczenia koordynacyjne



Ćwiczenia rozciągające



Ćwiczenia mięśni twarzy



Ćwiczenia wolne z piłką, laską, taśmą



Gry i zabawy ruchowe



Ćwiczenia w wodzie



Terapia zajęciowa

18



Ćwiczenia mają wpływ na:



utrzymanie prawidłowej postawy i chodu,



zmniejszenie sztywności i drżenia



wygaszenie ruchów mimowolnych



samopoczucie chorego,



funkcję narządów wewnętrznych



możliwości kontynuowania pracy zawodowej.

19

W początkowym okresie choroby szczególny nacisk kładzie się na:



ćwiczenia chodu lub jego korekcję,



utrzymanie prawidłowej postawy ciała,



aktywność ruchową i społeczno - zawodową.

Zaleca się:



umiarkowany wysiłek fizyczny (pracę w ogrodzie, czynności

domowe, majsterkowanie),



uprawianie turystyki pieszej z czynną kontrolą prawidłowości

chodu

i postawy.



turystyka rowerowa,



spacery,



narciarstwo biegowe,



chodzenie po schodach i ścieżkach zdrowia,



gry ruchowe.

20

W czasie hospitalizacji konieczne są:



ćwiczenia chodu w terenie w różnych, odpowiednio
przygotowanych warunkach,



ćwiczenia w ciepłej wodzie (pływanie w basenie lub ciepłych
wodach naturalnych),



systematyczne wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych,
zalecanych osobom zdrowym w ramach gimnastyki porannej
lub kondycyjnej,

Przy dobrym stanie ogólnym można w miarę treningu zwiększać

liczbę

powtórzeń ćwiczeń co kilka dni oraz wzbogacać je innymi układami

zalecanymi osobom zdrowym i osobom z bólami kręgosłupa.

21

W cięższych przypadkach jako wyjściowa do ćwiczeń wskazana jest:



pozycja siedząca lub leżąca;



odpowiednie zmniejszanie i rozłożenie w czasie liczby powtórzeń,
aby nie powodować przemęczenia pacjenta

Chory po ćwiczeniach :



nie może być blady lub silnie zaczerwieniony,



spocony.

Występujące zawroty głowy, nudności, zadyszka, uczucia kołatania
serca czy przedłużająca się tachykardia – natychmiastowa zmiana
programu ćwiczeń oraz ustalenie dopuszczalnego obciążenia
fizycznego.

22



Hipoterapia - zalecana jest zwłaszcza w początkowym okresie
choroby; jest ona cennym uzupełnieniem konwencjonalnych
metod terapeutycznych. Wpływa bowiem również na poprawę:



koordynacji,



równowagi i stabilizację postawy,



normalizację napięcia mięśniowego,



poprawę percepcji i orientacji przestrzennej



korzystnie oddziałuje na psychikę pacjenta.

23



Ćwiczenia rozciągające (stretching)

Włączenia do programu rozciągania różnych grup mięśniowych są ważną
składową wszystkich programów ćwiczeń w chorobie Parkinsona m.in.:



mięśni piersiowych



mięśni górnej części klatki piersiowej,



zginaczy i prostowników szyi,



mięśni tułowia,



zginaczy bioder i mięśni kończyn dolnych.

Ćwiczenia te mogą być wykonywane w leżeniu na brzuchu, a także w

pozycji

wyprostowanej, siedzącej oraz w połączeniu z ćwiczeniami

oddechowymi.

24



Pacjenci powinni ponadto unikać częstego przyjmowania pozycji
zgięcia w stawach biodrowych i kolanowych (siedzenie).



Łączny efekt sztywności i zubożenia ruchowego ogranicza
zdolność poruszania się w sposób płynny, według
kontrolowanych, prawidłowych stereotypów ruchowych.

25

W warunkach szpitalnych prowadzi się ćwiczenia z rytmicznym

obciążaniem

kończyn dolnych i kontrolą zmiany ustawienia ciała:



ćwiczenia przed lustrem,



ćwiczenia równoważne na specjalnych platformach,
wykorzystujące zasadę biologicznego sprzężenia zwrotnego,
pomagające w kontroli rzutu środka ciężkości na podstawę,



ćwiczenia z użyciem roweru stacjonarnego,



ćwiczenia ruchów naprzemiennych,

26



nauka chodzenia - zwrócenie uwagi pacjenta na rozszerzenie
podstawy chodu i wykonywanie dłuższych kroków,
rozpoczynając od kończyny zdrowszej, co pozwala na
łatwiejsze zainicjowanie ruchu i ułatwia zmianę jego kierunku,



nauka padania - aczkolwiek utrudniona z powyższych
powodów - powinna więc uzupełniać program kinezyterapii,
zwłaszcza w początkowych okresach choroby.

27

W reedukacji chodu ważne są:



ćwiczenia tułowia



ćwiczenia ruchów skrętnych; często zaburzonych, będących istotną
składową samodzielnego chodu i aktywności ruchowej

Pacjent może mieć trudności z przyjęciem postawy wyprostowanej
warunkującej chód. Stosuje się wówczas ćwiczenia wstawania z

krzesła.

Zajęcia realizowane w ramach terapii zajęciowej doskonalą możliwości:



manualne,



uczą posługiwania się pomocami ortopedycznymi,



poprawiają koordynację ruchów precyzyjnych,



poprawiają ogólną koordynację ruchową.

28



Istotne są ćwiczenia pisania ręcznego, szczególnie gdy jest ono

nieodłącznie związane z wykonywaniem zawodu.



Zaburzenia mowy w chorobie Parkinsona mogą mieć wpływ na
dalszą aktywność zawodową pacjenta. Mają one specyficzny
charakter:



siła głosu jest obniżona,



ton głosu podwyższony, lecz monotonny, bez zmiany intonacji,



rytm przyspieszony, bez przerywników i akcentacji (prozodia).

Zaburzenia mowy mogą być korygowane poprzez intensywne

ćwiczenia:



fonacyjne,



artykulacyjne,



oddechowe.

29

W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić różne postacie
dyzartrii, dlatego prowadzi się ćwiczenia mięśni:



ust,



języka,



twarzy,



ćwiczenia mimiczne, przydatne w terapii mowy, a także ze
względu na korekcję typowego objawu „maskowatości twarzy",

30

W celu zmniejszenia sztywności i wzmożonego napięcia

mięśniowego

oraz ogólnego zwiększenia sprawności chorych stosuje się:



masaż (segmentarny, podwodny, wirowy),



kinezyterapię w basenie (ćwiczenia w ciepłej wodzie),



kąpiele solankowe, radonowe, peloidoterapię (pasta borowinowa
na kończyny o temp. 35-37 °C przez 15-30 minut, codziennie lub
co drugi dzień, 10-20 zabiegów w serii).



leczenie uzdrowiskowe (w Busku, Ciechocinku, Iwoniczu,
Kamieniu Pomorskim, Połczynie czy Konstancinie)