BUDOWA I

BUDOWA I

FUNKCJONOWANIE

FUNKCJONOWANIE

UKŁADU POKARMOWEGO

UKŁADU POKARMOWEGO

CZŁOWIEKA

CZŁOWIEKA

TRAWIENIE

TRAWIENIE

•

Trawienie polega na rozkładzie

Trawienie polega na rozkładzie

pokarmu za pomocą enzymów na

pokarmu za pomocą enzymów na

substancje przyswajalne przez

substancje przyswajalne przez

organizm i wchłaniane przez błony

organizm i wchłaniane przez błony

komórkowe.

komórkowe.

Układ pokarmowy człowieka

Układ pokarmowy człowieka

składa się z przewodu

składa się z przewodu

pokarmowego i jego gruczołów

pokarmowego i jego gruczołów

oraz zębów i języka.

oraz zębów i języka.

•

Budowa układu pokarmowego człowieka:

Budowa układu pokarmowego człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

JAMA USTNA

JAMA USTNA

•

Jama ustna jako część

Jama ustna jako część

układu pokarmowego

układu pokarmowego

składa się z:

składa się z:



przedsionka jamy

przedsionka jamy

ustnej,

ustnej,



jamy ustnej właściwej,

jamy ustnej właściwej,



podniebienia twardego,

podniebienia twardego,



podniebienia miękkiego,

podniebienia miękkiego,



zębów (osadzonych w

zębów (osadzonych w

zębodołach),

zębodołach),



języka.

języka.

korona

korzeń

szkliwo

zębina

komora
zębowa

ozębina

kanał
korzenia

cement
(kostniwo)

szyjka
zęba

BUDOWA ZĘBA:

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

TRAWIENIE W JAMIE USTNEJ

TRAWIENIE W JAMIE USTNEJ

zachodzi dzięki ślinie

zachodzi dzięki ślinie

produkowanej przez ślinianki.

produkowanej przez ślinianki.

•

Funkcje śliny:

Funkcje śliny:



nawilżanie,

nawilżanie,



odkażanie (działanie antybakteryjne),

odkażanie (działanie antybakteryjne),



trawienie.

trawienie.



Enzymy zawarte w ślinie:

Enzymy zawarte w ślinie:

1.

1.

amylaza ślinowa (ptyalina) – rozkłada wielocukry

amylaza ślinowa (ptyalina) – rozkłada wielocukry

na dwucukry,

na dwucukry,



skrobia

skrobia

maltoza.

maltoza.



maltoza

maltoza

glukoza

glukoza

pH 7

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

GARDŁO I PRZEŁYK

GARDŁO I PRZEŁYK

•

małżowina

małżowina

nosowa dolna

nosowa dolna

•

przedsionek

przedsionek

nosa

nosa

•

podniebienie

podniebienie

twarde

twarde

•

język

język

•

języczek

języczek

•

przewód

przewód

nosowy górny

nosowy górny

•

część nosowa

część nosowa

gardła

gardła

•

część

część

krtaniowa

krtaniowa

gardła

gardła

•

przełyk

przełyk

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

ŻOŁĄDEK

ŻOŁĄDEK

•

wpust żołądka

wpust żołądka

•

dno żołądka

dno żołądka

•

trzon żołądka

trzon żołądka

dwunastnica

dwunastnica

odźwiernik

odźwiernik

część odźwiernikowa

część odźwiernikowa

TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU

TRAWIENIE W ŻOŁĄDKU

odbywa się przy pomocy soku

odbywa się przy pomocy soku

żołądkowego.

żołądkowego.

•

Zawarty w kwasie żołądkowym kwas solny (HCl) spełnia

Zawarty w kwasie żołądkowym kwas solny (HCl) spełnia

następujące funkcje:

następujące funkcje:



odkażanie,

odkażanie,



uaktywnianie enzymów.

uaktywnianie enzymów.



W skład soku żołądkowego wchodzą trzy enzymy:

W skład soku żołądkowego wchodzą trzy enzymy:

1.

1.

pepsyna – skraca długie łańcuchy aminokwasów,

pepsyna – skraca długie łańcuchy aminokwasów,



białka

białka

peptydy

peptydy

1.

1.

renina (podpuszczka) – produkowana tylko u młodych

renina (podpuszczka) – produkowana tylko u młodych

ssaków,

ssaków,



kazeina

kazeina

parakazeina

parakazeina

1.

1.

lipaza żołądkowa – działa na tłuszcze.

lipaza żołądkowa – działa na tłuszcze.

pH 1,5

Pokarm w żołądku zalega od 2 do 8 godzin.

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

JELITO CIENKIE

JELITO CIENKIE

•

Na powierzchni

Na powierzchni

jelita cienkiego

jelita cienkiego

występują

występują

kosmki

kosmki

jelitowe

jelitowe

, które służą do

, które służą do

wchłaniania

wchłaniania

strawionego pokarmu.

strawionego pokarmu.

naczynia
limfatyczne

naczynia
krwionośne

pokarm

TRAWIENIE W JELICIE

TRAWIENIE W JELICIE

CIENKIM rozpoczyna się w

CIENKIM rozpoczyna się w

dwunastnicy – pierwszym

dwunastnicy – pierwszym

odcinku jelita cienkiego.

odcinku jelita cienkiego.

pH 8,5

Dwunastnica nie produkuje własnych enzymów ale pobiera je z
wątroby i z trzustki.

Wątroba produkuje:

żółć, która emulguje tłuszcze – rozbija tłuszcze na zawiesinę

mikroskopijnych kropelek.

Trzustka produkuje:

trypsynę,

chymotrypsynę,

lipazę trzustkową – kończy trawienie tłuszczów,

amylazę trzustkową,

skrobia

maltoza

rozkładają peptydy

TRAWIENIE W JELICIE

TRAWIENIE W JELICIE

CIENKIM umożliwia

CIENKIM umożliwia

wydzielany do niego sok

wydzielany do niego sok

jelitowy

jelitowy

•

Enzymy trawienne działające w jelicie cienkim:

Enzymy trawienne działające w jelicie cienkim:

1.

1.

karboksypeptydazy i aminopeptydazy – działają na

karboksypeptydazy i aminopeptydazy – działają na

peptydy rozkładając je na aminokwasy,

peptydy rozkładając je na aminokwasy,

2.

2.

maltaza

maltaza

•

maltoza

maltoza

2 cząsteczki glukozy

2 cząsteczki glukozy

1.

1.

sacharaza

sacharaza

2.

2.

laktoza

laktoza

sacharoz
a

glukoza

fruktoza

laktoza

glukoza

galaktoza

1.

1.

nukleazy – rozkładają kwasy nukleinowe.

nukleazy – rozkładają kwasy nukleinowe.

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

JELITO GRUBE

JELITO GRUBE

•

W skład jelita

W skład jelita

grubego

grubego

wchodzi:

wchodzi:



jelito ślepe,

jelito ślepe,



okrężnica,

okrężnica,



odbytnica.

odbytnica.

okrężnica

jelito kręte

zastawka
krętniczo-
kątnicza

ujście
wyrostka
robaczkoweg
o

wyrostek
robaczkow
y

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

WĄTROBA

WĄTROBA

•

przewód

przewód

wątrobowy

wątrobowy

mniejszy

mniejszy

•

przewód

przewód

pęcherzyko

pęcherzyko

wy

wy

•

pęcherzyk

pęcherzyk

żółciowy

żółciowy

•

dwunastnic

dwunastnic

a

a

•

drogi żółciowe

drogi żółciowe

wewnątrzwątrob

wewnątrzwątrob

owe

owe

•

przewód

przewód

wątrobowy

wątrobowy

mniejszy

mniejszy

•

przewód

przewód

żółciowy wspólny

żółciowy wspólny

•

przewód

przewód

trzustkowy

trzustkowy

•

Budowa układu pokarmowego

Budowa układu pokarmowego

człowieka:

człowieka:



jama ustna,

jama ustna,



gruczoły ślinowe,

gruczoły ślinowe,



gardło i przełyk,

gardło i przełyk,



żołądek,

żołądek,



jelito cienkie,

jelito cienkie,



jelito grube,

jelito grube,



wątroba,

wątroba,



trzustka.

trzustka.

TRZUSTKA

TRZUSTKA

przewó
d
żółciow
y
wspóln
y

odźwierni
k

przewód
trzustkowy

głowa trzustki

trzon
trzustk
i

ogon
trzustki

przewód
trzustkow
y
dodatkow
y

WCHŁANIANIE

WCHŁANIANIE

•

Wchłanianie odbywa się w jamie

Wchłanianie odbywa się w jamie

ustnej, żołądku, jelicie cienkim i jelicie

ustnej, żołądku, jelicie cienkim i jelicie

grubym. Najlepiej do tego procesu

grubym. Najlepiej do tego procesu

przystosowane jest jelito cienkie,

przystosowane jest jelito cienkie,

dzięki pofałdowanym ścianom i

dzięki pofałdowanym ścianom i

występujących w nim kosmkom

występujących w nim kosmkom

jelitowym.

jelitowym.

WCHŁANIANIE

WCHŁANIANIE

•

Produkty trawienia przenikają przez błony

Produkty trawienia przenikają przez błony

komórkowe nabłonka jelitowego:

komórkowe nabłonka jelitowego:



do krwi

do krwi

(aminokwasy, cukry, produkty z

(aminokwasy, cukry, produkty z

rozpadu kwasów nukleinowych, witaminy

rozpadu kwasów nukleinowych, witaminy

rozpuszczalne w wodzie),

rozpuszczalne w wodzie),



do limfy

do limfy

(produkty rozkładu tłuszczów,

(produkty rozkładu tłuszczów,

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach),

witaminy rozpuszczalne w tłuszczach),



do jelita grubego

do jelita grubego

(nie strawiony pokarm,

(nie strawiony pokarm,

woda, sole żółciowe i inne substancje).

woda, sole żółciowe i inne substancje).

TRAWIENIE

TRAWIENIE



Układ pokarmowy człowieka składa się z

Układ pokarmowy człowieka składa się z

przewodu pokarmowego i jego

przewodu pokarmowego i jego

gruczołów oraz zębów i języka. Przewód

gruczołów oraz zębów i języka. Przewód

pokarmowy rozpoczyna się otworem

pokarmowy rozpoczyna się otworem

ustnym, a kończy otworem odbytowym.

ustnym, a kończy otworem odbytowym.



Człowiek, jako organizm cudzożywny,

Człowiek, jako organizm cudzożywny,

potrafi wytwarzać własne związki

potrafi wytwarzać własne związki

organiczne jedynie z gotowych

organiczne jedynie z gotowych

związków węgla wytworzonych przez

związków węgla wytworzonych przez

inne organizmy.

inne organizmy.

AMYLAZY

AMYLAZY

TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW

TRAWIENIE WĘGLOWODANÓW

1.

Jama ustna – ślina zawiera enzym amylazę ślinową,

która zapoczątkowuje trawienie skrobi i glikogenu;

2.

Dwunastnica – enzym amylaza trzustkowa, następuje

dalszy rozkład skrobi i glikogenu do związków prostszych,

głównie dwucukrów;

3.

Jelito cienkie – enzymy amylolityczne, zachodzi końcowy

etap trawienia węglowodanów do cukrów prostych,

głównie do glukozy;

4.

Trawienie węglowodanów nie może zachodzić w żołądku,

gdyż panuje tam kwaśny odczyn.

5.

Wchłanianie i przemiany węglowodanów: węglowodany

zawarte w pożywieniu ulegają rozłożeniu pod wpływem

enzymów na monosacharydy (glukozę, fruktozę i

galaktozę), które są następnie wchłaniane z przewodu

pokarmowego do krwi żyły wrotnej. Wraz z nią są

przenoszone do wątroby, gdzie następuje przekształcenie

fruktozy i galaktozy na glukozę.

LIPAZY

LIPAZY

TRAWIENIE TŁUSZCZÓW

TRAWIENIE TŁUSZCZÓW

1. Jama ustna i żołądek – znajdujące się tu lipazy mogą rozkładać

1. Jama ustna i żołądek – znajdujące się tu lipazy mogą rozkładać

tłuszcz, ale tylko ten, który w produktach występuje w stanie

tłuszcz, ale tylko ten, który w produktach występuje w stanie

zemulgowanym np. tłuszcz mleczny. Inne rodzaje tłuszczu muszą

zemulgowanym np. tłuszcz mleczny. Inne rodzaje tłuszczu muszą

najpierw zostać zemulgowane przez żółć wydzielaną do

najpierw zostać zemulgowane przez żółć wydzielaną do

dwunastnicy;

dwunastnicy;

2. Jelito cienkie – tutaj zachodzi właściwy proces trawienia lipidów.

2. Jelito cienkie – tutaj zachodzi właściwy proces trawienia lipidów.

Tłuszcze są najpierw emulgowane pod wpływem kwasów

Tłuszcze są najpierw emulgowane pod wpływem kwasów

żółciowych, a następnie trawione pod wpływem lipaz zawartych w

żółciowych, a następnie trawione pod wpływem lipaz zawartych w

soku trzustkowym i jelitowym. Końcowym produktem trawienia

soku trzustkowym i jelitowym. Końcowym produktem trawienia

lipidów są monoglicerydy i wolne kwasy tłuszczowe. Cholesterol

lipidów są monoglicerydy i wolne kwasy tłuszczowe. Cholesterol

obecny w produktach w formie estrów,

obecny w produktach w formie estrów,

jest trawiony przez enzym esteraza obecny w soku trzustkowym.

jest trawiony przez enzym esteraza obecny w soku trzustkowym.

3. W wyniku trawienia tłuszczów powstają różne związki, których

3. W wyniku trawienia tłuszczów powstają różne związki, których

wchłanianie z przewodu pokarmowego przebiega różnymi

wchłanianie z przewodu pokarmowego przebiega różnymi

drogami: glicerol oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, są

drogami: glicerol oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, są

wchłaniane bezpośrednio do krwi żyły wrotnej, natomiast

wchłaniane bezpośrednio do krwi żyły wrotnej, natomiast

długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, monoglicerydy oraz

długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, monoglicerydy oraz

cholesterol są wchłaniane do limfy, a dopiero stamtąd trafiają do

cholesterol są wchłaniane do limfy, a dopiero stamtąd trafiają do

krwi.

krwi.

PROTEAZY

PROTEAZY

TRAWIENIE BIAŁEK

TRAWIENIE BIAŁEK

1.

1.

Żołądek – sok żołądkowy zawiera enzym

Żołądek – sok żołądkowy zawiera enzym

pepsynę

pepsynę

,

,

który rozrywa

który rozrywa

wiązania peptydowe białek (renina u niemowląt ułatwia trawienie

wiązania peptydowe białek (renina u niemowląt ułatwia trawienie

kazeiny);

kazeiny);

2.

2.

Jelito cienkie – białka są trawione pod wpływem enzymów

Jelito cienkie – białka są trawione pod wpływem enzymów

proteolitycznych, zawartych w soku trzustkowym (trypsyna,

proteolitycznych, zawartych w soku trzustkowym (trypsyna,

chymotrypsyna, elastaza, karboksypeptydaza) oraz w jelitowym

chymotrypsyna, elastaza, karboksypeptydaza) oraz w jelitowym

(m.in. aminopeptydaza). Końcowymi produktami trawienia białek

(m.in. aminopeptydaza). Końcowymi produktami trawienia białek

są aminokwasy.

są aminokwasy.

3.

3.

Aminokwasy obecne we krwi pochodzą z trzech podstawowych

Aminokwasy obecne we krwi pochodzą z trzech podstawowych

źródeł: rozpadu białek organizmu (katabolizm), z pożywienia oraz

źródeł: rozpadu białek organizmu (katabolizm), z pożywienia oraz

z endogennej syntezy (anabolizm). Są one następnie

z endogennej syntezy (anabolizm). Są one następnie

wykorzystywane do odbudowy białek organizmu, syntezy innych

wykorzystywane do odbudowy białek organizmu, syntezy innych

związków lub ulegają spaleniu. Pierwszym etapem spalenia białek

związków lub ulegają spaleniu. Pierwszym etapem spalenia białek

jest deaminacja aminokwasów, toksyczny amoniak jest

jest deaminacja aminokwasów, toksyczny amoniak jest

metabolizowany w wątrobie do mocznika, ten jest wydalany przez

metabolizowany w wątrobie do mocznika, ten jest wydalany przez

nerki z moczem. Szkielety węglowe pozostałe po deaminacji mogą

nerki z moczem. Szkielety węglowe pozostałe po deaminacji mogą

być wykorzystane do syntezy tłuzczu zapasowego. Ostatecznym

być wykorzystane do syntezy tłuzczu zapasowego. Ostatecznym

efektem spalenia białek jest uwolnienie energii oraz wytworzenie

efektem spalenia białek jest uwolnienie energii oraz wytworzenie

dwutlenku węgla i wody (cykl Krebsa)

dwutlenku węgla i wody (cykl Krebsa)