Afazja akustyczno –

gnostyczna

Patrycja Trybowska

Aleksandra
Wrześniewska

Agnieszka Piotrowska

Afazja akustyczno – gnostyczna,
przejawiajwia się głębokimi zaburzeniami
rozumienia mowy. Chory słyszy, ale nie
potrafi zidentyfikować dźwiękowej formy
wypowiedzi. W jego mowie
charakterystyczna jest „sałatka słowna” z
typowymi dla tego rodzaju afazji
neologizmami. W lżejszych postaciach
występują parafazje głoskowe.
Analogicznie do zaburzeń w mówieniu
obserwuje się zaburzenia pisania,
występują w tym typie afazji paragrafie
literowe o podłożu fonetycznym;

Carl Wernicke, niedługo po doniesieniach Broca,
przedstawił przypadki pacjentów, którzy potrafili
mówić w zasadzie normalnie, lecz nie rozumieli
mowy własnej i innych osób. U takich pacjentów
zlokalizowano uszkodzenie bocznej powierzchni
lewego płata skroniowego, a dokładniej –
uszkodzenie tylnej części górnego zakrętu
skroniowego lewego. Obszar ten po dziś dzień
nazywa się okolicą Wernickego, bądź "czuciowym
ośrodkiem mowy". Czuciowym, lub sensorycznym
dlatego, że jego funkcje powiązano z odbieraniem
mowy, z rozumieniem języka, a w neurofizjologii
pojęcie "czuciowy" określa właśnie struktury
zajmujące się odbieraniem i interpretowaniem
informacji pochodzącej z narządu zmysłu. W
przypadku tej afazji mowa jest płynna, z normalną
melodyjnością i intonacją. Poszczególne słowa
wypowiadane są bez wysiłku, zupełnie normalnie.
Jednakże słów tych jest bardzo dużo. W cięższych
przypadkach osoba chora może mówić tak wiele, że
ma to charakter nachalny, rozmówca nie jest
dopuszczany do głosu, a jeśli taka niekończąca się
wypowiedź zostanie zahamowana, po chwili znowu
pojawi się potok słów.

W tej afazji zasadniczo nie sposób mówienia
lecz to, co jest mówione, ulega zaburzeniu.
Mowa zawiera słowa użyte niezgodnie ze
swym znaczeniem, niekiedy można odnieść
wrażenie, jakoby były one dobierane losowo.
Zastępowanie właściwych słów innymi
określa się mianem parafazji werbalnych
(semantycznych). Czasami mogą też
występować inne zniekształcenia słów o
charakterze fonetycznym (co może budzić
duże rozbawienie u osób postronnych),
słowa w zdaniu mogą być zestawione
niegramatycznie, nielogicznie, tak, że nie
wiadomo, o czym osoba chora mówi

W cięższych przypadkach mogą występować również
słowa tak zniekształcone, że mają one charakter raczej
tworów słowopodobnych i nie mają odpowiednika w
języku ojczystym. W takich sytuacjach to, co mówi
osoba chora, jest już całkowicie pozbawione sensu (tzw.
żargonafazja, mowa żargonowa). Dodatkowo w mowie
osób chorych mogą też występować perseweracje, a
więc bezwiednie powtarzanie wcześniej
wypowiadanych, czy usłyszanych słów, czy ich
fragmentów. W tej afazji zaburzone jest również pisanie,
jak i czytanie, zaś głębokość tych deficytów odpowiada
stopniu nasilenia afazji. Osoba chora nie jest w stanie
powtarzać słów wypowiadanych przez inne osoby, ani
nazywać pokazywanych obiektów, ma też poważne
trudności z czytaniem i pisaniem, lecz nie dla tego, że
nie może mówić, lecz dla tego, że jej reakcje są błędne.

Charakterystyczne dla tej afazji, jest to
że osoba chora nie posiada pełnego
wglądu w swoje zaburzenia, nie do
końca zdaje sobie sprawę z tego, że nie
rozumie mowy i że z jej mową jest coś
nie w porządku. Współcześnie
prowadzone badania sugerują, że do
wywołania pełnych objawów afazji
Wernickego musi zostać uszkodzony
znacznie rozleglejszy obszar mózgu niż
tylko "ośrodek Wernickego".
Uszkodzenia zlokalizowane wyłącznie w
jego obrębie wywołują mniej objawów
(czysta głuchota słów wg współczesnej
nomenklatury)

W afazji akustyczno- gnostycznej powtarzanie
zaburzone, podpowiadanie nie pomaga.
Pomaga natomiast podparcie wzrokowe –
pacjentowi łatwiej naśladować, kiedy widzi
ruchy narządu mowy u rozmówcy;

- zaburzenia rozumienia mogą także dotyczyć
komunikatów przekazywanych drogą
pozawerbalną ( np. gestami),

- całkowity brak rozumienia mowy przy
zasłoniętych ustach;

- z powyższymi objawami mogą
współwystępować : agrafia i aleksja
( zaburzenia rozumienia czytanego tekstu
wskazują na uszkodzenie dolnej części płata
ciemieniowego i okolicy zakrętu kątowego )

 



Rozumienie mowy, w

przypadku afazji

akustyczno-gnostycznej,

zaburzone jest na

poziomie pojedynczego

słowa.



Defekt słuchu

fonemowego odbiera

chorym umiejętność

wyraźnej i precyzyjnej

percepcji

przedmiotowego

odniesienia słowa i

znaczenia tego słowa,

co prowadzi do

rozerwania ścisłego

związku brzmienia i

znaczenia.



Znaczenie słowa i jego przedmiotowe
odniesienie chorzy rozpoznają z trudem
lub nie rozpoznają go wcale.



Czasami może być zachowane poczucie
znaczenia w najogólniejszym sensie.



Sprzyjają takiemu nieprecyzyjnemu
rozumieniu mowy następujące warunki
- intonacja, kontekst, częstotliwość
używania słowa, zachowanie
rozumienia konstrukcji gramatycznych,
sam dźwięk słowa.



Badania wykazują, że
najbardziej uszkodzony jest
rdzeń słowa, w największym
stopniu zachowany zaś
system afiksów.



Daje to podstawę do
szczątkowego rozumienia
mowy.



Defekt słuchu

fonemowego powoduje

wielorakie parafazje w

mowie ustnej oraz

paragnozje w

przyswajaniu mowy.



Paragnozje werbalne to

istota afazji akustyczno-

gnostycznej.



Zaburzenie rozumienia

dotyczy słów i nie

obejmuje w tym samym

stopniu innych cech

mowy.



Chorzy wyławiają czynniki prozodyczne mowy

oraz ogólną, gramatyczną budowę

wypowiedzi i, nie pojmując znaczenia

poszczególnych słów, domyślają się jej sensu.



Całe zachowanie pacjenta - jego nerwowość,

pilne śledzenie reakcji współrozmówcy,

zmienność potwierdzeń i zaprzeczeń -

pokazują jak uciążliwa jest to afazja, która

zamienia rozumienie znaczenia słów na

domyślanie się znaczenia słów.



Defekt słuchu fonemowego leży także u

podstaw zaburzeń ekspresji słownej. Mowa

chorego to płynny potok fluentów bez treści.



REHABILITACJA

Głównym zadaniem rehabilitacji jest

odbudowanie słuchu fonemowego, a
w konsekwencji przywrócenie
zdolności rozumienia mowy i
prawidłowej ekspresji słownej.



I etap rehabilitacji



W pierwszym etapie rehabilitacji
realizujemy zadanie zahamowania
potoku nieproduktywnej mowy.



Służą temu celowi następujące metody:

1. metody przestawiające uwagę chorego

z

mowy na inne formy działalności,
2. metody organizujące reżim językowy
chorego.



II etap rehabilitacji



Głównym zadaniem drugiego etapu

rehabilitacji jest przygotowanie pacjentów

do słuchania mowy.



Stosowane obecnie metody prowadzą

początkowo do rozumienia ogólnego sensu

i skrótu tekstu, potem do rozumienia

zdania, a w końcu oddzielnych słów.



W końcowych stadiach tego etapu

prowadzimy pracę nad dokładnym

rozumieniem tekstu dźwiękowego na

różnych poziomach jego organizacji.



Stosujemy metodę „wprowadzenia w

kontekst".



Metoda ta obliczona jest na zaistnienie

u pacjenta gotowości do słuchania

tekstu.



Wytwarza ona pożądany stan

emocjonalny.



Wyjaśniamy choremu o czym będzie

mowa, jaki jest temat opowiadania,

które przeczytamy.



Czytamy tekst - powoli i wyraźnie.

METODA ANALITYCZNEGO
SŁUCHANIA TEKSTU



Czytamy pacjentowi tekst.



Chory powinien powiedzieć, jaki jest

temat opowiadania lub pokazać

właściwą ilustrację.



Powinien też policzyć zdania w tekście.



Jest to metoda skłaniającą pacjenta do

analitycznej percepcji tekstu.



Potem, w taki sam sposób,

postępujemy ze zdaniem.



III etap rehabilitacji



Zadaniem trzeciego etapu rehabilitacji jest

odbudowanie świadomego i różnicującego

wydzielania fraz z tekstu i słów z frazy.



Na początku etapu nadal pracujemy metodą

„analitycznego słuchania tekstu”. Pacjent

powinien wydzielić wszystkie frazy z tekstu,

który czyta mu logopeda. Następnie

powinien każdą z fraz odnieść do właściwego

miejsca na ilustracji tematycznej oraz

policzyć słowa we frazie. Na koniec chory

powinien umieć odnieść każde słowo we

frazie do właściwego elementu ilustracji.



IV etap rehabilitacji

Kiedy chory nauczył się już rozumieć i

wykonywać instrukcje, kiedy rozumie
oddzielne słowa i całe opowiadania,
przechodzimy do najważniejszego
zadania w rehabilitacji afazji akustyczno-
gnostycznej - do odbudowania słuchu
fonemowego. Dopiero teraz, po
właściwym przygotowaniu, praca z
dźwiękiem może stać się przedmiotem
świadomej analizy.



Bezpośrednie różnicowanie
dźwięków jest niemożliwe dla
chorych z afazją akustyczno-
gnostyczną.



Jednak powinniśmy uczyć
rozpoznawania dźwięków mowy
poprzez serię czynności i
operacji, które odwołują się do
zachowanego analizatora
wzrokowego i kinestetycznego
oraz do zachowanej percepcji
semantycznej organizacji
mowy.



Zaczynamy pracę od metod
klasyfikacji przedmiotowej o
wzrastającym stopniu trudności.



Początkowo ćwiczymy klasyfikacje
przedmiotów, wspomagając się
zapisywaniem słów, po kilku
zajęciach pracujemy już tylko na
materiale ustnym.

klasyfikacja optyczno-
akustyczna



Polecamy choremu rozdzielić obrazki

na dwie grupy - owoce i transport.



Po wypracowaniu umiejętności

słyszenia i rozumienia oddzielnych

słów, przechodzimy do pracy nad

wydzielaniem pierwszych głosek w

słowie

(Od jakiej głoski zaczyna się to

słowo?).

ETAPY

1. Kojarzenie optycznego wzorca litery z
jej treścią dźwiękową i znaczeniową.
2.Zwiększenie stopnia trudności, podając
litery bardziej zbliżone do siebie w
zakresie cech graficznych, a również co
do istoty artykulacyjnej.

klasyfikacja akustyczna



Chory musi dobrać obrazki do
głoski wypowiedzianej przez
logopedę.



Przechodząc od klasyfikacji optyczno-
akustycznej do klasyfikacji
akustycznej, pracujemy jeszcze raz
na tym samym materiale graficznym,
podając go w tej samej co poprzednio
kolejności.



Rezultaty pracy utrwalamy w
ćwiczeniach typu: zapisywanie
oddzielnych dźwięków, wymyślanie
słów na daną literę i zapisywanie ich,
poszukiwanie znajomych dźwięków i
słów w czytanym tekście, dobieranie
obrazków do wypowiadanego słowa
itp



Ćwiczenia te odgrywają również istotną
rolę w aktualizacji paragramatycznej
organizacji słów, w ożywianiu
semantycznych i syntaktycznych
stosunków słowa.



Wykorzystanie sposobu paragramatycznej
więzi słów w rehabilitacji rozumienia
mowy, zajmuje ważne miejsce w
opisywanej metodyce. Wiadomo bowiem,
że znaczenie słowa konkretyzuje się i
precyzuje w zdaniu, w systemie związków
z innymi słowami.

metoda kojarzenia dźwięku z
jego artykulacją



Do odtwarzania słuchu fonemowego
przygotowane są specjalne programy
złożone z serii następujących po sobie
operacji.



Ich celem jest doprowadzenie do
umiejętności wydzielania dźwięku z
głośnej mowy.



W rezultacie tych ćwiczeń poprawia się
rozumienie mowy.

1. PROGRAM



Pomocą do realizacji
pierwszego programu jest
ilustracja przedmiotu.



Chory powinien uświadomić
sobie nazwę przedmiotu
oraz określić dźwięk, od
którego zaczyna się nazwa.



1.Proszę popatrzeć na obrazek.



2.Pomyśleć, jak nazywa się ten przedmiot.



3.Proszę popatrzeć, jak wymawia się dźwięk, od

którego zaczyna się to słowo (logopeda

prezentuje

ułożenie artykulatorów, nie wymawiając dźwięku).



4.Proszę znaleźć wśród leżących liter tę właściwą.



5.Proszę z zamkniętymi oczami dotknąć litery.



6.Wypowiedzieć dźwięk.



7.Wypowiedzieć dźwięk ponownie patrząc w lustro.



8.Ten sam dźwięk odtwarzany jest z magnetofonu.



9.Proszę rozpoznać dźwięk i znaleźć właściwą literę.

2. PROGRAM



Drugi program charakteryzuje
się wyższym stopniem
złożoności, ukierunkowany jest
bezpośrednio na odbudowę
rozumienia mowy dźwiękowej.



Ten program ukierunkowany
jest na samodzielne
rozpoznanie dźwięku w
procesie od słowa przez
przedmiot do dźwięku.



1. Proszę uważnie wysłuchać

słowa.



2. Proszę znaleźć właściwy

rysunek.



3. Proszę popatrzeć, jak wymawia

się pierwszy dźwięk tego słowa.



4. Proszę posłuchać, jak to brzmi.



5. Wypowiedzieć ten dźwięk

patrząc w lustrze na usta

logopedy.



6. Jeszcze raz wysłuchamy

brzmienia tego dźwięku.



7. Proszę znaleźć odpowiednią

literę.



Celem opisanej metody jest

odbudowanie percepcji mowy,

odbudowanie umiejętności różnicowania

dźwięków oraz odnoszenia dźwięków do

przedmiotów.



Metoda opiera się na współdziałaniu

analizatorów - słuchowego, wzrokowego

i kinestetycznego.



W metodyce zwalczania defektów

słuchu fonemowego ważne miejsce

zajmują metody intonacyjne, rytmiczno-

melodyczne, wprowadzanie w kontekst.



Pacjenta należy cały czas
przygotować do słuchania mowy,
relacjonować mu co się dzieje, a
także gotowość do zajęć, do przerwy.



Od samego początku rehabilitacji na
zajęciach odtwarzamy sprawność
czytania i pisania.