Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Wykład
MAKRO
MAKRO
€
€
konomia
konomia
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Cykle koniunkturalne
Business cycle, trade cycle
W gospodarce rynkowej takie agregatowe
wielkości jak np. dochód narodowy, produkcja,
konsumpcja, zatrudnienie i inwestycje nie rosną
równomiernie. Ich tempo wzrostu
charakteryzuje się okresowymi wahaniami. Te
okresowe zmiany poziomu aktywności
gospodarczej nazywamy cyklem
koniunkturalnym.
Cyklem koniunkturalnym nazywamy
wahania rzeczywistej wielkości produkcji wokół
trendu długookresowego, który ukazuje zmiany
wielkości produkcji potencjalnej.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Fazy cyklu
koniunkturalnego
Faza kryzysu (A-B) –
charakteryzuje się nadprodukcją,
czyli przewagą podaży w
porównaniu z efektywnym
popytem.
Faza depresji (zastoju) (B-C) –
odznacza się względną
stabilizacją gospodarki na
obniżonym poziomie.
Fazę ożywienia (C-D) cechuje
wzrost poszczególnych
wskaźników aktywności
gospodarczej.
Faza rozkwitu (D-E)
charakteryzuje się dalszym
wzrostem poszczególnych
wskaźników, ale już w
zwolnionym tempie.
A
B
C
D
E
D
o
ch
ó
d
n
a
ro
d
o
w
y
0
Cza
s
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Współczesny przebieg
cyklu
PKB
czas
Ekspansja
Recesja
Ekspansja
Recesja
Ekspansja - faza wzrostowa, łączy ożywienie i rozkwit
Recesja - fas spadkowa, łączy kryzys i depresję
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Rodzaje wahań cyklicznych
cd.
PKB
czas
Trend długi
Trend średni
Trend krótki
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Modyfikacja przebiegu
cyklu
Klasyczny cykl
przebieg gwałtowny
- przedłużone fazy spadkowe
- zmniejszona głębokość faz spadkowych
- zmniejszona amplituda wahań
PKB
PKB
czas
czas
Współczesnego cykl
przebieg łagodny
A
m
p
lit
u
d
a
w
a
h
a
ń
A
m
p
lit
u
d
a
w
a
h
a
ń
Amplituda wahań koniunktury - rozpiętość między górnym a
dolnym punktem zwrotnym
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Rodzaje wahań
cyklicznych
1.
Cykle Kitchena – trwają ok. 3,5 roku –
zwane cyklami krótkimi (lub cyklami
zapasów).
2.
Cykle Juglara – trwają ok. 8-10 lat –
zwane cyklami średnimi.
3.
Cykle Kondratiewa – trwają 50-60 lat
– zwane cyklami długimi.
Cykle o różnej długości pozostają wobec siebie
w określonej relacji. Krzywa cyklu dłuższego
jest trendem cyklu krótszego (cyklu niższego
rzędu).
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Cykl koniunkturalny w Polsce
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Cykl koniunkturalny w Polsce
c.d.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego
Główną rolę w wahaniach cyklicznych
spełniają czynniki realne, które
oddziałują na gospodarkę losowo,
powodując trwałe zmiany PNB,
po szoku produkcja nie powraca do
wielkości wyznaczonej przez trend,
wywołany szokiem wzrost produkcji
przenosi się na wszystkie przyszłe
okresy – zmienia się więc sama linia
trendu,
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego – c.d.
gdy wszystkie szoki mają charakter
trwały, nie następują odchylenia
rzeczywistego PNB od
wyrównanego trendu
potencjalnego PNB, gdyż oba
rodzaje PNB są tożsame,
głównym czynnikiem powodującym
szoki realne, o trwałym znaczeniu
dla PNB, jest postęp techniczny,
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego –
c.d.
Kapitał ma nie tylko bezpośredni wpływ
na produkcję pojedynczego
przedsiębiorstwa, lecz także pośredni
wpływ na produkcję innych podmiotów
gospodarczych (spillovers),
jeżeli wpływ ten jest dostatecznie silny,
może doprowadzić do tego, że w skali
całej gospodarki nie wystąpią malejące
przychody z kapitału w długim okresie,
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Szkoła realnego cyklu
koniunkturalnego
– wpływ państwa
państwo powinno prowadzić odpowiednią
politykę inwestycyjną, promującą inwestycje
o silnych efektach zewnętrznych,
zalicza się do nich inwestycje w rozwój
badań naukowych, szkolnictwo,
infrastrukturę, nowe technologie itp.
wyszukiwanie dziedzin o silnych efektach
zewnętrznych staje się zresztą jednym z
najbardziej efektywnych sposobów
wpływania przez państwo na rozwój
gospodarczy.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Wskaźniki koniunktury
Wskaźniki koniunktury służące do
uprzedzającego ostrzegania o stanie
gospodarki dzielą się na trzy
rodzaje:
• uprzedzające
• równoczesne
• opóźnione
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Wskaźniki koniunktury
c.d.
Uprzedzające:
• realna podaż pieniądza
• zamówienia
• zapasy
• opóźnienia dostaw
• wzrost kredytu
• ceny akcji
• nowe pozwolenia gospodarcze
• ceny towarów
• spożycie indywidualne
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Wskaźniki koniunktury
c.d.
Równoczesne:
• zatrudnienie,
• produkcja przemysłowa,
• inwestycje
• przyrost dochodu
.
Opóźnione:
• jednostkowe koszty pracy,
• trwanie bezrobocia,
• stopy procentowe,
• kredyt konsumencki;
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Wskaźniki koniunktury
c.d.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Podsumowanie
Ścieżka długookresowego wzrostu jest
wyznaczana dla gospodarki przez
wzrost podaży czynników produkcji oraz
zmiany efektywności ich wykorzystania,
utrzymanie gospodarki na określonej ścieżce
wzrostu w praktyce gospodarowania wymaga
zróżnicowanego pod względem zakresu i
formy koordynowania lub stymulowania
decyzji produkcyjnych i inwestycyjnych przez
rząd.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Cykl a wzrost gospodarczy
Cykl koniunkturalny – okresowe wahania
aktywności gospodarczej wokół trendu
20
25
30
35
40
45
50
55
60
D
o
ch
ó
d
n
a
ro
d
o
w
y
Czas
Linia trendu
Gospodarka
stacjonarna
20
30
40
50
60
70
80
90
100
D
o
ch
ó
d
n
a
ro
d
o
w
y
Czas
Gospodarka wzrostowa
Linia trendu
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Metody oddziaływania państwa na
przebieg cyklu koniunkturalnego
Wyróżniamy:
Interwencjonizm antykryzysowy –
którego celem jest łagodzenie skutków
zaistniałego już kryzysu
Interwencjonizm antycykliczny –
rozszerzenie interwencji na wszystkie
fazy cyklu. Celem jest:
Przeciwdziałanie bieżącym wahaniom
koniunktury, zwłaszcza poziomu
zatrudnienia
Łagodzenie fluktuacji i zmniejszenie
amplitudy wahań koniunkturalnych
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Polityka antycykliczna
Przykłady
manewrowanie stopą procentową,
zmiany stopy opodatkowania,
regulowanie wydatków
budżetowych państwa,
zakazy i zezwolenia na
prowadzenie określonych rodzajów
działalności gospodarczej.
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę
Interwencjonizm państwa
Polityka fiskalna
Polityka
pieniężna
stymulacyjna
ekspansywna
restrykcyjna
restrykcyjna
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę
1.
Stymulacyjna polityka fiskalna:
Zmniejszenie przychodów budżetu
i zwiększenie wydatków
Wzrost deficytu budżetowego
Wzrost wydatków konsumpcyjnych
i inwestycyjnych
Wzrost
poziomu
produkcji i
zatrudnienia
Wzrost cen
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę
2.
Restrykcyjna polityka fiskalna:
Zwiększenie przychodów budżetu i
ograniczenie wydatków
Spadek deficytu budżetowego
Zmniejszenie konsumpcji i
inwestycji
Spadek
poziomu
produkcji i
zatrudnienia
Spadek cen
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę
3.
Ekspansywna polityka pieniężna:
Obniżenie stopy rezerw minimalnych, stopy
redyskontowej oraz skupowanie przez bank centralny
papierów wartościowych
Rosną możliwości udzielania kredytów, rośnie podaż
pieniądza, obniża się stopa procentowa
Wzrost konsumpcji i inwestycji
Wzrost
poziomu
produkcji i
zatrudnienia
Wzrost cen
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Stabilizujące oddziaływanie państwa
na gospodarkę
4.
Restrykcyjna polityka pieniężna:
Wzrost stopy rezerw minimalnych, stopy
redyskontowej oraz sprzedaż przez bank centralny
papierów wartościowych
Zmniejszenie rozmiarów kredytów, maleje podaż
pieniądza, podwyższa się stopa procentowa
Zmniejszenie konsumpcji i inwestycji
Spadek poziomu
produkcji i
zatrudnienia
Spadek cen
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Oddziaływanie państwa
na przebieg cyklu koniunkturalnego
przekształcenia strukturalne
zmiana struktury przestrzennej
gospodarki
inwestycje w rozwój nowoczesnych
gałęzi produkcji
organizacja i kierunki badań naukowych
Interwencjonizm ex ante (interwencjonizm rozwojowy):
podejmowanie działań zmierzających do zapewnienia
odpowiednich warunków rozwoju gospodarczego w długim
okresie
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Postęp techniczny
Nakłady na Badania i Rozwój
Postęp techniczny
Wzrost zdolności wytwórczej
Wzrost
produkcji i
zatrudnienia
Spadek cen
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką
Przebieg cyklu koniunkturalnego
a aktywność militarna
Wzrost aktywności militarnej
Wzrost wydatków z budżetu państwa
Wzrost popytu zagregowanego
Wzrost
produkcji i
zatrudnienia
Spadek cen
Wzrost deficytu budżetu państwa