WPŁYW KULTURY NA EKSPRESJĘ EMOCJI.

KULTUROWE RÓŻNICE I PODOBIEŃSTWA

W EKSPRESJI EMOCJI.

ALEKSANDRA JAROSZ

BARTOSZ JAŹWA

KULTURA – złożony zbiór ludzkich języków, przekonań,

zwyczajów, tradycji i wartości wytworzony przez grupę

ludzi i dzielony z innymi osobami z tego samego

środowiska.

EKSPRESJA EMOCJI – wszelkie sygnały (zmiany w

wyglądzie organizmu, ruchy i dźwięki) emitowane przez

jednostkę, będące dla kogoś innego wskazówką

przeżywania przez tę osobę określonej emocji.

POJĘCIA KULTURY I EKSPRESJI EMOCJI

I. Czy ludzie wyrażają emocje w taki sam sposób

niezależnie od kultury w której żyją ?

PROBLEMATYKA

II. Czy w poszczególnych kulturach wyraża się

emocje tak samo często i intensywnie ?

CZY LUDZIE WYRAŻAJĄ EMOCJE W

TAKI SAM SPOSÓB NIEZALEŻNIE OD

KULTURY W KTÓREJ ŻYJĄ ?

Istnieje zbiór emocji podstawowych, które są podobnie

doświadczane przez różnych ludzi na całym świecie i

rozpoznawane na podstawie tych samych sygnałów

ekspresji.

Inne emocje są mieszanką różnych emocji podstawowych a

ich ekspresja jest odmienna w poszczególnych kulturach.

Psychologowie zaakceptowali tę ogólną ideę, ale nie

zgadzają się co do szczegółów.

Główne metody badań: obserwacja podobieństw w zakresie

mimiki w różnych kulturach, przyglądanie się reakcjom

emocjonalnym niemowląt.

EMOCJE PODSTAWOWE

EKMAN

PLUTCHIK

INNI

strach

złość

smutek

radość

wstręt

strach

złość

smutek

radość

wstręt

akceptacja

antycypacja

zaskoczenie

strach

złość

smutek

szczęście

miłość

EMOCJE PODSTAWOWE. DOWODY

EKMANA

Ekman, Friesen i Tomkins wybrali fotografie wyrazów

mimicznych, które ich zdaniem przedstawiały emocje

rozpoznawalne

we

wszystkich

kulturach.

Zaprezentowano je badanym z Argentyny, Brazylii, Chile,

Japonii i USA. Przedstawiciele wszystkich pięciu kultur

podobnie interpretowali sześć eksponowanych emocji:

złość, wstręt, strach, radość, smutek i zdziwienie.

DOWODY EKMANA. CZĘŚĆ II

Do emocji podstawowych zaliczamy: strach, złość

smutek, radość i wstręt. Potwierdza to badanie Ekmana i

Friesena nad ekspresją emocji u osób z plemienia Fore

oraz Amerykanów.

EMOCJA

TRAFNOŚĆ WYBORU

RADOŚĆ

ZŁOŚĆ

WSTRĘT

STRACH

SMUTEK

ZASKOCZENIE

92 %

85,3 %

83%

80,5 %

70 %

68 %, 42,7 % (przy równoczesnej

ekspozycji emocji strachu)

DOWODY EKMANA. CZĘŚĆ III

Ekman i Friesen (1972) pokazywali Amerykanom i

Japończykom niezwykle stresujące bodźce, nagrywając

kamerą wideo bez wiedzy osób badanych ich ekspresje

mimiczne. Na twarzach reprezentantów obu grup

pojawiały się takie same wyrazy mimiczne w tych

samych momentach. Odpowiadały one wyrazom

mimicznym uznawanym za uniwersalne.

INNE BADANIA

Badania porównujące sądy na temat ekspresji

mimicznych u osób z Japonii, Polski, USA, Sumatry,

Węgier i Wietnamu dowiodły wysokiej zgodności

pomiędzy tymi różnymi populacjami (Biehl i in. 1997).
Wyjątki:
-dorośli Japończycy radzili sobie znacznie gorzej z
rozpoznawaniem złości niż dorośli Amerykanie, Węgrzy,
Polacy i Wietnamczycy.
-dorośli

Wietnamczycy

radzili

sobie

gorzej

z

rozpoznawaniem wstrętu niż uczestnicy badania z
wszystkich pozostałych kategorii.

BADANIA NA NIEMOWLĘTACH

Kiedy niemowlętom po serii zdjęć ukazujących twarze

wyrażające pewien typ emocji (zaskoczenie, strach lub

złość) pokazywano fotografię przedstawiającą inną

emocję,

reagowały

na

nią

ze

zwiększonym

zainteresowaniem.
Przejawiały bardziej pozytywne zachowania (poruszanie
się w kierunku obiektu, uśmiech) wobec ekspresji
mimicznych

wyrażających

uczucia

związane

ze

szczęściem oraz bardziej negatywne zachowania
(oddalanie się, marszczenie czoła) wobec ekspresji
mimicznych związanych ze złością (Serrano i in. 1992).

BADAŃ NA NIEMOWLĘTACH CIĄG

DALSZY

Badacze

odwiedzili

w

domach

pięcio-

i

dwunastomiesięczne dzieci w Stanach Zjednoczonych i

Japonii. Poddali każde dziecko procedurze, w ramach

której łapano niemowlę za nadgarstki i krzyżowano je na

brzuszku. Niemowlęta z obu kultur poruszały mięśniami

twarzy według tego samego wzorca, czego rezultatem

były bardzo podobne sposoby ekspresji doznawania

przykrości. Podobny odstetek niemowląt japońskich i

amerykańskich

wyrażał

niezadowolenie

poprzez

wydawanie dźwięków oraz opór fizyczny (Camras i in.,

1992)

INNE ROZWIĄZANIA

Spontaniczne reakcje emocjonalne są w znacznym

stopniu uniwersalne dla całego gatunku. Inaczej jest w

przypadku, gdy wyrażamy pewne emocje świadomie i

dobrowolnie.

Ekman i Friesen wyodrębnili 5 typów takich sygnałów:

I.Emblematy

II.Ilustratory

III. Regulatory

IV.Manipulatory

V. Wskaźniki uczuć

Ze wszystkich sygnałów, które wysyłamy swojemu

otoczeniu społecznemu jedynie wskaźniki uczuć

mają z całą pewnością charakter ponadkulturowy.

Kultury różnią się pod względem reguł dotyczących

sposobów wyrażania uniwersalnych emocji, a zwłaszcza

stosowności okazywania każdej z nich w określonych

sytuacjach społecznych. Uczymy się ich w pierwszych

latach życia, a w momencie wejścia w dorosłość są już

tak dobrze przećwiczone, że stosujemy je niemal

automatycznie. Uniwersalne wrodzone wyrazy mimiczne

mogą wchodzić w interakcje z kulturowymi regułami

okazywania emocji i wraz z nimi kształtować sposoby

ekspresji emocji. Reguły okazywania emocji mogą

skłaniać jednostkę do wzmacniania, neutralizowania,

osłabiania lub maskowania uniwersalnych wyrazów

mimicznych (Ekman i Friesen, 1969).

EMOCJE A NORMY ICH WYRAŻANIA

PRZYKŁADY NORM

.

Członkowie ludu Wolof z Senegalu żyją w kulturze, w

której oczekuje się, że przedstawiciele wysokiej kasty

będą wykazywać duże opanowanie swoich emocji,

podczas gdy od reprezentantów niskich kast (szczególnie

kasty griotów) oczekuje się większej chwiejności

nastrojów. Griotowie są często wzywani "by wyrażać"

niegodne emocje za członków szlachetnej kasty.

Howell (1981) stwierdził u Chewong, niewielkiej grupy
tubylczych myśliwych i rolników z Malezji, istnienie
zakazu wszystkich emocji z wyjątkiem strachu i
nieśmiałości.

PRZYKŁADY NORM. CZĘŚĆ II

.

Averill (1982) stwierdził, na podstawie dzienników w

formie kwestionariuszowej, prowadzonych przez grupę

mieszkańców stanu Massachusetts, że incydenty gniewu

występowały mniej więcej raz w tygodniu.
Obiekt gniewu: osoby, które badany znał i lubił.
Powód:

potrzeba

potwierdzenia

autorytetu

lub

niezależności albo poprawa własnego wizerunku.

W Japonii, według Markus i Kitayamy (1991), uczucie to
jest uważane za wysoce niestosowne w relacjach między
krewnymi lub współpracownikami.

NIEMOWLĘTA RAZ JESZCZE

.

Kultura ma wpływ na wrodzone reakcje emocjonalne już
na bardzo wczesnych etapach życia.
Nawiązując do wczesniej przedstawionego badania
Camrasa,

nowsze

badania

wykazały,

że

jedenastomiesięczne dzieci z Chin okazały się mniej
ekspresyjne niż ich amerykańscy i japońscy rówieśnicy.

BADANIE MATSUMOTO (1991)

.

Biali Amerykanie oceniali okazywanie pogardy jako

bardziej

stosowne

niż

Amerykanie

pochodzenia

azjatyckiego, wstrętu jako bardziej stosowne niż

Amerykanie pochodzenia afrykańskiego i latynoskiego, a

smutku jako bardziej stosowne niż czarni Amerykanie i

badani pochodzenia azjatyckiego. W większym stopniu

akceptowali okazywanie emocji w miejscach publicznych

i w obecności dzieci niż badani pochodzenia

latynoskiego, w obecności przygodnych znajomych –

bardziej niż czarni Amerykanie oraz badani pochodzenia

azjatyckiego i latynoskiego, a w obecności osób o

niższym statusie – bardziej niż Amerykanie pochodzenia

afrykańskiego i latynoskiego.

KONTROLA EMOCJONALNA

.

McConatha, Lightner i Deaner (1994) porównali

Amerykanów i Brytyjczyków pod względem kontroli

emocjonalnej. Ustalili, że amerykańscy mężczyźni

częściej niż mężczyźni z Wielkiej Brytanii stosują

powtarzanie i hamowanie ekspresji emocji. Z kolei

Brytyjki częściej niż Amerykanki angażowały się w

procesy kontrolowania agresji.

EKSPRESJA EMOCJI A ORIENTACJE

KULTUROWE

.

Kultury indywidualistyczne: nacisk na potrzeby

jednostki.

Ważne:

natychmiastowe

nagrody,wolność,równość,

przyjemność osobista, ekscytujące życie.

Kultury kolektywistyczne: nacisk na potrzeby grupy.

Ważne: samodyscyplina, akceptacja swej pozycji w

życiu, szacunek do rodziców i innych starszych osób,

zachowanie własnego wizerunku, praca na rzecz

długoterminowych celów.

Studenci

będący

przedstawicielami

kultury

indywidualistycznej wskazywali na wyższy poziom

komfortu związany z wyrażaniem emocji negatywnych.

MATSUMOTO PO RAZ DRUGI

DZIĘKUJEMY