Ptaki
•
Przekształcenie przednich kończyn w skrzydła
•
Jako jedyne zwierzęta mają pióra
•
Najcięższy 156kg – struś afrykański; najlżejszy 5g – koliber
•
Największa rozpiętość skrzydeł 3,63 – sęp
•
Najszybciej lata sokół wędrowny – 360km/h
•
Największe jajo – struś afrykański 1,5kg (1jajo = 30 kurzych); najmniejsze jajo –
koliber 2,5g
•
Pierwotna funkcja piór – izolacja termiczna; następna wykształciła się funkcja
związana z lotem
•
Ciepło w ciele na b. ruchu mięśni albo spalani substancji odżywczych; temp. ciała
ptaka 38-44˚C
•
Jeśli ptaki mają kłopoty z temperaturą to tylko z obniżeniem; tylko parowanie –
poprzez drogi oddechowe
•
U ptaków występują worki powietrzne (umożliwiające podwójne oddychanie); są 10x
bardziej sprawne niż płuca u ssaków
•
Worki pow. Spełniają funkcję poduszki powietrznej – osłaniają narządy wewnętrzne;
stanowią izolację termiczną
•
Oddychanie podwójne, na wdechu i na wydechu przez płuca przepływa powietrze
natlenowane
•
Masa ciała, powierzchnia nośna, równowaga (środek ciężkości) – w osi skrzydeł
•
Nie mają zębów tylko dziób z płytek rogowych (dziób jest lekki)
•
Specyficzny żołądek z dwóch części – gruczołowa (trawienie chemiczne) i mięśniowa
(trawienie mechaniczne)
•
Połykają kamienie, które zalegają w części mięśniowej i rozcierają pokarm
(gastrolity)
•
Mają wole – ślepy uchyłek przełyku gdzie następuje wstępne rozmiękczanie
pokarmu
Grzebiące (Kuraki) -
Galioformes
•
Naziemne
•
Zazwyczaj śpią na drzewach
•
Pisklęta są zagniazdownikami, ale potrzebują opieki matki,
która je dogrzewa i chroni przed drapieżnikami
•
Żywią się pokarmem roślinnym, osobniki młode również
zwierzęcym
•
U większości występuje dymorfizm płciowy – strojne
poligamiczne samce nie biorą udziału w chowie młodych
Głuszec – Tetrao urogallus
•
Opierzony skok
•
Nie występuje ostroga
•
Nozdrza okryte piórami
•
Od wiosny do jesieni dietę
roślinną uzupełnia
bezkręgowcami i kręgowcami,
zimą żywi się igliwiem i
gałązkami drzew
Cietrzew – Tetrao tetrix
•
Tokuje na otwartych łąkach
śródleśnych ale zdarza się że
również z koron drzew
•
Gniazda zakłada na skraju
lasu, głównie na ziemi
•
Opierzony skok i nozdrza
•
Wyraźny dymorfizm płciowy
•
Zimowa dieta: pączki wierzb,
brzóz, olch; letnia –
wzbogacona dodatkowo
bezkręgowcami
•
Skrzekoty – niepłodne
mieszańce głuszca i
cietrzewia; są agresywne i
rozpędzają toki
Jarząbek – Bonasa bonasia
•
Jest monogamiczny
•
Kogucik ma czerwony podbródek
•
Kurka: szaro – prążkowana
•
Jesienią łączą się w pary, zimę
spędzają razem
•
Wiosną następują gody i
ponowne dobieranie się w pary w
związku z tym, że część nie
przeżywa zimy
•
Gromadzą zapasy tłuszczu na
zimę
•
Ptaki osiadłe; mają wymagania
co do siedlisk: musi występować
piasek, żwir oraz osłony – np.
gąszcz świerkowy; cień i woda
•
Pokarm: lato: owady, owoce runa.
Jesień: bukiew, żołędzie jałowiec,
zima: opadłe nasiona iglaków,
jesionu oraz pączki drzew
•
Występuje w górach i na
wschodzie
Kuropatwa – Perdix perdix
•
Bardzo silne nogi o nieopierzonym skoku
•
Świetnie uciekają (wygląda to jakby płynęły –
„ciekną”)
•
Występują ostrogi, większe u osobników
męskich
•
Skrzydła niezbyt silne
•
Silne nogi pomagają uciec przed naziemnym
drapieżnikiem
•
Ciemne, brunatne podkowy na brzuchu,
ciemniejsze i bardziej widoczne u kogucików
•
Samiczka ma poprzeczne białe prążki na
piórach
•
W czasie toków łączą się w pary, które bronią
terenów lęgowych
•
Kura wysiaduje jaja 23-27 dni
•
Wspólne wodzenie młodych
•
Pokarm: nasiona, chwasty i rośliny uprawne
z ziemi, bardzo istotny dostęp do owadów w
okresie lęgowym
•
Ptak który „kocha” małe pola uprawne
poprzecinane miedzami
•
Ptak stepowy, lepiej znosi chłodne wiosny niż
dżdżyste; nie lubi wilgoci
Przepiórka – Coturnix coturnix
•
Ptak średniej wielkości
•
U samca występuje ciemna
plama na podbródku
•
Żywi się nasionami, chwastami
i owadami
•
Występuje w pobliżu pól z
miedzami i nieużytkami
•
Ma charakterystyczny śpiew;
często naśladują go szpaki
•
Tylko jeden lęg w roku
•
Odlatują na początku września
Bażant – Phasianus colchicus
•
Łatwy do zaobserwowania na
polach i nieużytkach
•
Wyraźny dymorfizm płciowy
•
Młode wychowuje kura
•
Wczesną wiosną „haremowy”
samiec walczy z samcami
wolnymi lub tymi, które
zimowały w grupie męskiej
•
Pokarm stanowią nasiona i
owady
Dzięcioły
•
Sztywne pióra ogonowe działają jak sprężyna – podtrzymują postawę na
drzewie
•
Nie mogą siedzieć głową w dół – spadają
•
Schodzą z drzew „jak alpiniści”
•
Język spełniający rolę harpuna z zadziorami na końcu i lepką wydzieliną
•
Bardzo silne czaszki – doskonale amortyzują oczy
•
Cztery pazurki
Dzięcioł czarny – Dryocopus martius
•
Największy z dzięciołów,
bardzo często widywany
•
Występuje w lasach
mieszanych, iglastych – takich
które mają stare drzewa w
których może drążyć dziuple
•
Odżywia się owadami i
larwami owadów żyjących w
drewnie
•
Czerwona czapeczka (duża u
samca)
•
Jasne oko
•
Młode podobne do osobników
dorosłych bez szarej plamy
Dzięcioł zielony – Picus viridis
•
Na policzku samiec ma
czerwony pasek obwiedziony
na czarno, u samicy - czarny
pasek
•
Ma najdłuższy język wśród
dzięciołów (1,5 długości
czaszki z dziobem)
•
Wyrządza dość poważne
szkody odżywiając się
mrówkami – w okresie
jesienno zimowym w ich
poszukiwaniu niszczy
mrowiska – nawet metrowe
dziury
Dzięcioł zielono-siwy – Picus canus
•
Dużo mniejszy od zielonego
•
Samce i samice są podobne –
samce z czerwoną czapeczką
•
Nieco słabsza czaszka
Dzięcioł duży – Dendrocopos major
•
Występuje we wszystkich
rodzajach lasów
•
Co roku wykuwa nową dziuplę
•
Zimą chętnie odwiedza
karmiki
•
U samców występuje czerwona
plama z tyłu głowy
Dziecioł średni – Dendrocopos medius
•
Dużo mniejszy dziób niż u
Dzięcioła dużego
•
Ma mniejszą zdolność do
wykuwania dziupli
•
Bywa szkodliwy – znany z tego
że obrączkuje drzewa (jest to
swojego rodzaju „kuracja
witaminowa” – pije soki
drzewne uzupełniając w ten
sposób niedobór witamin)
Dzięciołek – Dendrocopos minor
•
Występuje w rzadkich lasach
liściastych i mieszanych w
okolicach łąk
•
Żeruje na cienkich gałęziach
•
Jest najmniejszym
europejskim dzięciołem
•
Brak czerwieni na pokrywie
podogonowej
•
Ma „brudne” policzki
Krętogłów – Jynx torquilla
•
Szaro – brązowe umaszczenie
•
Mały dziób – przypomina dziób
ptaków śpiewających
•
Sam nie robi dziupli
•
Kręci głową i wydaje przy tym
syki – robi to w momencie
zaniepokojenia
•
Zamieszkuje obrzeża lasów,
sady, parki, ogrody
•
Zjada mrówki
Blaszkodziobe -
Anseniformes
•
Blaszki na krawędziach dziobów
•
Miękki pokryty unerwioną skórą dziób z paznokciem (rogowym wyrostkiem)
•
Na brzegach dzioba blaszki lub ząbki pełniące rolę sita
•
U gatunków odżywiających się pokarmem drobniejszym (planktonową
zawiesiną) – blaszki; u gat. zjadających większy pokarm – ząbki, służą do
podtrzymywania i filtrowania pokarmu
Kaczkowate - Anatidae
• Mają 4 palce; 3 z przodu spięte błoną + 1 palec swobodny usadowiony
wyżej;
Kaczki:
• Właściwe ( pływające) : poszukują pokarmu na powierzchni wody, do
lotu startują bezpośrednio z powierzchni wody;
• Grążyce (nurkujące): mają trudności ze startem z powierzchni wody;
startują
metodą łabędzia; czwarty palec wyposażony w płatek skórny; pobierają
pokarm pod
wodą, doskonale nurkują, mają nogi przesunięte do tyłu
Łabędź niemy – Cygnus olor
•
Bardzo rzadko wydaje dźwięki
•
Gdy czuje się zagrożony – syczy
•
Podczas lotu skrzydła wydają
charakterystyczny świst
•
Kolor biały
•
Czerwono – pomarańczowo – żółty
dziób
•
U nasady dzioba czarna narośl
większa u samców
•
Charakterystyczne ułożenie
skrzydeł <-
•
Występuje dziko w pn. – wsch.
Europie
•
Zimą odlatuje na wybrzeże morza
Śródziemnego i Kaspijskiego; do
Indii
•
Część zostaje na zimę na
niezamarzających zbiornikach
wodnych
Łabędź krzykliwy – Cygnus cygnus
•
Nie ma guza na dziobie
•
Dziób cytrynowo – żółty z
czarnym pasem z boku
•
Ma mocny trąbiący głos
•
Nie unosi skrzydeł gdy pływa
(tak jak robi to łabędź niemy)
Łabędź czarnodzioby – Cygnus
columbianus
•
Tylko nasada dzioba żółta,
reszta czarna
•
Zamieszkuje w Polsce między
innymi zimą
Łabędź czarny – Cygnus atratus
•
Gatunek australijski
•
Czarne ubarwienie
•
Czerwony dziób
•
Samiec wysiaduje jaja na
zmianę z samicą
Gęś gęgawa – Anser anser
•
Ma metr długości
•
Ubarwienie szaro – popielate
•
Nie występuje dymorfizm
płciowy
•
Samiec zostaje w pobliżu
rodziny dopóki młode nie
dorosną
•
Żywi się trawami, zbożami,
roślinami wodnymi
•
Pasie się na łące
•
Jest bardzo czujna
•
Ma bardzo dobrą pamięć
•
Jasny paznokieć na dziobie
Gęś zbożowa – Anser fabalis
•
Bardzo podobna do gęgawej
•
Różni się tylko czarnym
paznokciem na dziobie
Gęś białoczelna – Anser albifrons
•
Biały paznokieć na dziobie
•
Białe ubarwienie wokół dzioba
niedochodzące do oczu
Gęś mała – Anser erythropus
•
Biały paznokieć na dziobie
•
Biała plama zachodząca
między oczy
•
Żółte otoczki oczu
Bernikla kanadyjska – Branta
canadensis
•
Sprowadzona do Polski w XVII
wieku
•
Występuje naturalnie w
Kanadzie i na Alasce
•
Gnieździ się w Irlandii,
Skandynawii czasem w Polsce
•
Mniej płochliwa od gęgawej
•
Lubi pola golfowe
Kaczka krzyżówka – Anas platyrhynchos
•
Wyraźny dymorfizm płciowy
ubarwienia; samica szaro –
brązowa, samiec kolorowy
•
Lata uderzając skrzydłami, nie
szybuje
•
Przodek kaczki domowej
•
Żyją wszędzie gdzie jest woda
•
Wszystkożerne
•
Chętnie zakładają gniazda na
drzewach
•
Samiec nie pomaga
wysiadywać jaj
Cyraneczka – Anas crecca
•
Jasno kasztanowa głowa z
zieloną przepaską
obramowana żółtymi paskami
•
Zamieszkuje płytkie jeziora i
stawy
•
Szybko uderza skrzydłami,
bardzo zwrotna
Rożeniec – Anas acuta
•
Kontrastowe ubarwienie
•
Spiczaste sterówki
•
Niebieski dziób
Płaskonos – Anas clypeata
•
Płaski, duży, szeroki dziób
•
Ubarwienie podobne do
krzyżówki
•
Wyraźny dymorfizm płciowy
Podgorzałka – Aythya nyroca
•
Brązowe ubarwienie
•
Dymorfizm płciowy prawie
niewidoczny – samica ma
brązowe oczy, samiec białe
Ogorzałka – Aythya marila
•
Zimuje w Polsce
•
Szary grzbiet
Czernica – Aythya fuligula
•
Czarny grzbiet
•
„irokez” na głowie
•
Żywi się głównie ślimakami i
skorupiakami
•
Zimą występuje na ujściach
rzek i przy niezamarzających
ciekach
Gągoł – Bucephale clangula
•
Gnieździ się w drzewach
•
Młode po wykluciu i
wyschnięciu opuszczają
dziuple - matka stojąc pod
drzewem nawołuje je a one
skaczą zwykle z bardzo wysoka