Ptaki

•

Przekształcenie przednich kończyn w skrzydła

•

Jako jedyne zwierzęta mają pióra

•

Najcięższy 156kg – struś afrykański; najlżejszy 5g – koliber

•

Największa rozpiętość skrzydeł 3,63 – sęp

•

Najszybciej lata sokół wędrowny – 360km/h

•

Największe jajo – struś afrykański 1,5kg (1jajo = 30 kurzych); najmniejsze jajo –
koliber 2,5g

•

Pierwotna funkcja piór – izolacja termiczna; następna wykształciła się funkcja
związana z lotem

•

Ciepło w ciele na b. ruchu mięśni albo spalani substancji odżywczych; temp. ciała
ptaka 38-44˚C

•

Jeśli ptaki mają kłopoty z temperaturą to tylko z obniżeniem; tylko parowanie –
poprzez drogi oddechowe

•

U ptaków występują worki powietrzne (umożliwiające podwójne oddychanie); są 10x
bardziej sprawne niż płuca u ssaków

•

Worki pow. Spełniają funkcję poduszki powietrznej – osłaniają narządy wewnętrzne;
stanowią izolację termiczną

•

Oddychanie podwójne, na wdechu i na wydechu przez płuca przepływa powietrze
natlenowane

•

Masa ciała, powierzchnia nośna, równowaga (środek ciężkości) – w osi skrzydeł

•

Nie mają zębów tylko dziób z płytek rogowych (dziób jest lekki)

•

Specyficzny żołądek z dwóch części – gruczołowa (trawienie chemiczne) i mięśniowa
(trawienie mechaniczne)

•

Połykają kamienie, które zalegają w części mięśniowej i rozcierają pokarm
(gastrolity)

•

Mają wole – ślepy uchyłek przełyku gdzie następuje wstępne rozmiękczanie
pokarmu

Grzebiące (Kuraki) -

Galioformes

•

Naziemne

•

Zazwyczaj śpią na drzewach

•

Pisklęta są zagniazdownikami, ale potrzebują opieki matki,
która je dogrzewa i chroni przed drapieżnikami

•

Żywią się pokarmem roślinnym, osobniki młode również
zwierzęcym

•

U większości występuje dymorfizm płciowy – strojne
poligamiczne samce nie biorą udziału w chowie młodych

Głuszec – Tetrao urogallus

•

Opierzony skok

•

Nie występuje ostroga

•

Nozdrza okryte piórami

•

Od wiosny do jesieni dietę
roślinną uzupełnia
bezkręgowcami i kręgowcami,
zimą żywi się igliwiem i
gałązkami drzew

Cietrzew – Tetrao tetrix

•

Tokuje na otwartych łąkach
śródleśnych ale zdarza się że
również z koron drzew

•

Gniazda zakłada na skraju
lasu, głównie na ziemi

•

Opierzony skok i nozdrza

•

Wyraźny dymorfizm płciowy

•

Zimowa dieta: pączki wierzb,
brzóz, olch; letnia –
wzbogacona dodatkowo
bezkręgowcami

•

Skrzekoty – niepłodne
mieszańce głuszca i
cietrzewia; są agresywne i
rozpędzają toki

Jarząbek – Bonasa bonasia

•

Jest monogamiczny

•

Kogucik ma czerwony podbródek

•

Kurka: szaro – prążkowana

•

Jesienią łączą się w pary, zimę
spędzają razem

•

Wiosną następują gody i
ponowne dobieranie się w pary w
związku z tym, że część nie
przeżywa zimy

•

Gromadzą zapasy tłuszczu na
zimę

•

Ptaki osiadłe; mają wymagania
co do siedlisk: musi występować
piasek, żwir oraz osłony – np.
gąszcz świerkowy; cień i woda

•

Pokarm: lato: owady, owoce runa.
Jesień: bukiew, żołędzie jałowiec,
zima: opadłe nasiona iglaków,
jesionu oraz pączki drzew

•

Występuje w górach i na
wschodzie

Kuropatwa – Perdix perdix

•

Bardzo silne nogi o nieopierzonym skoku

•

Świetnie uciekają (wygląda to jakby płynęły –
„ciekną”)

•

Występują ostrogi, większe u osobników
męskich

•

Skrzydła niezbyt silne

•

Silne nogi pomagają uciec przed naziemnym
drapieżnikiem

•

Ciemne, brunatne podkowy na brzuchu,
ciemniejsze i bardziej widoczne u kogucików

•

Samiczka ma poprzeczne białe prążki na
piórach

•

W czasie toków łączą się w pary, które bronią
terenów lęgowych

•

Kura wysiaduje jaja 23-27 dni

•

Wspólne wodzenie młodych

•

Pokarm: nasiona, chwasty i rośliny uprawne
z ziemi, bardzo istotny dostęp do owadów w
okresie lęgowym

•

Ptak który „kocha” małe pola uprawne
poprzecinane miedzami

•

Ptak stepowy, lepiej znosi chłodne wiosny niż
dżdżyste; nie lubi wilgoci

Przepiórka – Coturnix coturnix

•

Ptak średniej wielkości

•

U samca występuje ciemna
plama na podbródku

•

Żywi się nasionami, chwastami
i owadami

•

Występuje w pobliżu pól z
miedzami i nieużytkami

•

Ma charakterystyczny śpiew;
często naśladują go szpaki

•

Tylko jeden lęg w roku

•

Odlatują na początku września

Bażant – Phasianus colchicus

•

Łatwy do zaobserwowania na
polach i nieużytkach

•

Wyraźny dymorfizm płciowy

•

Młode wychowuje kura

•

Wczesną wiosną „haremowy”
samiec walczy z samcami
wolnymi lub tymi, które
zimowały w grupie męskiej

•

Pokarm stanowią nasiona i
owady

Dzięcioły

•

Sztywne pióra ogonowe działają jak sprężyna – podtrzymują postawę na
drzewie

•

Nie mogą siedzieć głową w dół – spadają

•

Schodzą z drzew „jak alpiniści”

•

Język spełniający rolę harpuna z zadziorami na końcu i lepką wydzieliną

•

Bardzo silne czaszki – doskonale amortyzują oczy

•

Cztery pazurki

Dzięcioł czarny – Dryocopus martius

•

Największy z dzięciołów,
bardzo często widywany

•

Występuje w lasach
mieszanych, iglastych – takich
które mają stare drzewa w
których może drążyć dziuple

•

Odżywia się owadami i
larwami owadów żyjących w
drewnie

•

Czerwona czapeczka (duża u
samca)

•

Jasne oko

•

Młode podobne do osobników
dorosłych bez szarej plamy

Dzięcioł zielony – Picus viridis

•

Na policzku samiec ma
czerwony pasek obwiedziony
na czarno, u samicy - czarny
pasek

•

Ma najdłuższy język wśród
dzięciołów (1,5 długości
czaszki z dziobem)

•

Wyrządza dość poważne
szkody odżywiając się
mrówkami – w okresie
jesienno zimowym w ich
poszukiwaniu niszczy
mrowiska – nawet metrowe
dziury

Dzięcioł zielono-siwy – Picus canus

•

Dużo mniejszy od zielonego

•

Samce i samice są podobne –
samce z czerwoną czapeczką

•

Nieco słabsza czaszka

Dzięcioł duży – Dendrocopos major

•

Występuje we wszystkich
rodzajach lasów

•

Co roku wykuwa nową dziuplę

•

Zimą chętnie odwiedza
karmiki

•

U samców występuje czerwona
plama z tyłu głowy

Dziecioł średni – Dendrocopos medius

•

Dużo mniejszy dziób niż u
Dzięcioła dużego

•

Ma mniejszą zdolność do
wykuwania dziupli

•

Bywa szkodliwy – znany z tego
że obrączkuje drzewa (jest to
swojego rodzaju „kuracja
witaminowa” – pije soki
drzewne uzupełniając w ten
sposób niedobór witamin)

Dzięciołek – Dendrocopos minor

•

Występuje w rzadkich lasach
liściastych i mieszanych w
okolicach łąk

•

Żeruje na cienkich gałęziach

•

Jest najmniejszym
europejskim dzięciołem

•

Brak czerwieni na pokrywie
podogonowej

•

Ma „brudne” policzki

Krętogłów – Jynx torquilla

•

Szaro – brązowe umaszczenie

•

Mały dziób – przypomina dziób
ptaków śpiewających

•

Sam nie robi dziupli

•

Kręci głową i wydaje przy tym
syki – robi to w momencie
zaniepokojenia

•

Zamieszkuje obrzeża lasów,
sady, parki, ogrody

•

Zjada mrówki

Blaszkodziobe -

Anseniformes

•

Blaszki na krawędziach dziobów

•

Miękki pokryty unerwioną skórą dziób z paznokciem (rogowym wyrostkiem)

•

Na brzegach dzioba blaszki lub ząbki pełniące rolę sita

•

U gatunków odżywiających się pokarmem drobniejszym (planktonową
zawiesiną) – blaszki; u gat. zjadających większy pokarm – ząbki, służą do
podtrzymywania i filtrowania pokarmu

Kaczkowate - Anatidae

• Mają 4 palce; 3 z przodu spięte błoną + 1 palec swobodny usadowiony
wyżej;

Kaczki:

• Właściwe ( pływające) : poszukują pokarmu na powierzchni wody, do
lotu startują bezpośrednio z powierzchni wody;

• Grążyce (nurkujące): mają trudności ze startem z powierzchni wody;
startują
metodą łabędzia; czwarty palec wyposażony w płatek skórny; pobierają
pokarm pod
wodą, doskonale nurkują, mają nogi przesunięte do tyłu

Łabędź niemy – Cygnus olor

•

Bardzo rzadko wydaje dźwięki

•

Gdy czuje się zagrożony – syczy

•

Podczas lotu skrzydła wydają
charakterystyczny świst

•

Kolor biały

•

Czerwono – pomarańczowo – żółty
dziób

•

U nasady dzioba czarna narośl
większa u samców

•

Charakterystyczne ułożenie
skrzydeł <-

•

Występuje dziko w pn. – wsch.
Europie

•

Zimą odlatuje na wybrzeże morza
Śródziemnego i Kaspijskiego; do
Indii

•

Część zostaje na zimę na
niezamarzających zbiornikach
wodnych

Łabędź krzykliwy – Cygnus cygnus

•

Nie ma guza na dziobie

•

Dziób cytrynowo – żółty z
czarnym pasem z boku

•

Ma mocny trąbiący głos

•

Nie unosi skrzydeł gdy pływa
(tak jak robi to łabędź niemy)

Łabędź czarnodzioby – Cygnus

columbianus

•

Tylko nasada dzioba żółta,
reszta czarna

•

Zamieszkuje w Polsce między
innymi zimą

Łabędź czarny – Cygnus atratus

•

Gatunek australijski

•

Czarne ubarwienie

•

Czerwony dziób

•

Samiec wysiaduje jaja na
zmianę z samicą

Gęś gęgawa – Anser anser

•

Ma metr długości

•

Ubarwienie szaro – popielate

•

Nie występuje dymorfizm
płciowy

•

Samiec zostaje w pobliżu
rodziny dopóki młode nie
dorosną

•

Żywi się trawami, zbożami,
roślinami wodnymi

•

Pasie się na łące

•

Jest bardzo czujna

•

Ma bardzo dobrą pamięć

•

Jasny paznokieć na dziobie

Gęś zbożowa – Anser fabalis

•

Bardzo podobna do gęgawej

•

Różni się tylko czarnym
paznokciem na dziobie

Gęś białoczelna – Anser albifrons

•

Biały paznokieć na dziobie

•

Białe ubarwienie wokół dzioba
niedochodzące do oczu

Gęś mała – Anser erythropus

•

Biały paznokieć na dziobie

•

Biała plama zachodząca
między oczy

•

Żółte otoczki oczu

Bernikla kanadyjska – Branta

canadensis

•

Sprowadzona do Polski w XVII
wieku

•

Występuje naturalnie w
Kanadzie i na Alasce

•

Gnieździ się w Irlandii,
Skandynawii czasem w Polsce

•

Mniej płochliwa od gęgawej

•

Lubi pola golfowe

Kaczka krzyżówka – Anas platyrhynchos

•

Wyraźny dymorfizm płciowy
ubarwienia; samica szaro –
brązowa, samiec kolorowy

•

Lata uderzając skrzydłami, nie
szybuje

•

Przodek kaczki domowej

•

Żyją wszędzie gdzie jest woda

•

Wszystkożerne

•

Chętnie zakładają gniazda na
drzewach

•

Samiec nie pomaga
wysiadywać jaj

Cyraneczka – Anas crecca

•

Jasno kasztanowa głowa z
zieloną przepaską
obramowana żółtymi paskami

•

Zamieszkuje płytkie jeziora i
stawy

•

Szybko uderza skrzydłami,
bardzo zwrotna

Rożeniec – Anas acuta

•

Kontrastowe ubarwienie

•

Spiczaste sterówki

•

Niebieski dziób

Płaskonos – Anas clypeata

•

Płaski, duży, szeroki dziób

•

Ubarwienie podobne do
krzyżówki

•

Wyraźny dymorfizm płciowy

Podgorzałka – Aythya nyroca

•

Brązowe ubarwienie

•

Dymorfizm płciowy prawie
niewidoczny – samica ma
brązowe oczy, samiec białe

Ogorzałka – Aythya marila

•

Zimuje w Polsce

•

Szary grzbiet

Czernica – Aythya fuligula

•

Czarny grzbiet

•

„irokez” na głowie

•

Żywi się głównie ślimakami i
skorupiakami

•

Zimą występuje na ujściach
rzek i przy niezamarzających
ciekach

Gągoł – Bucephale clangula

•

Gnieździ się w drzewach

•

Młode po wykluciu i
wyschnięciu opuszczają
dziuple - matka stojąc pod
drzewem nawołuje je a one
skaczą zwykle z bardzo wysoka