Czy etyka blokuje postęp nauki

background image

Etyka zawodu psychologa

2

Czy etyka blokuje postęp

nauki?

background image

Czy etyka i psychologia mają coś

wspólnego?

background image

Przedmiot badawczy:

• Badanie ludzkiego postępowania

(zachowania).

background image

• Psychologia bada wszelkie zachowania

człowieka, określonych grup społecznych,

wyjaśnia przyczyny zachowań.

• Etyka bada wszelkie zachowania człowieka,

ale tylko pod kątem tego czy są moralne,

według takiego, czy innego systemu

etycznego.

• Etyka tworzy też teoretyczne rozważania na

temat wartości i tego co jest, a co nie jest

moralne i dlaczego.

background image

Jaki jest przedmiot badań

etyki psychologicznej?

background image

• Zachowania psychologów...

background image

Etyka stosowana

Pojęcie „etyki stosowanej” pojawiło się

dopiero w drugiej połowie XXw.

Etyka stosowana nie tworzy nowych

teorii, ale odnosi je do jakiegoś
obszaru zagadnień.

background image

• Najstarszą etyką stosowaną jest

etyka lekarska

sięgająca czasów Hipokratesa –

etyka powinności moralnych lekarza

wobec pacjenta.

background image

Co jest dobre?

background image

Co jest dobre?

Starożytna Grecja: moralną powinnością
człowieka jest szczęście sprawcy czynu
(eudajmonizm).

Etykę eudajmonistyczną oskarżono o
egoizm.

Co to jest szczęście?

background image

Co jest dobre

Brytyjski utylitaryzm (Jeremy Bentham, John Stuart

Mill) XIX w.:

Dobroć działania uzależniona jest od tego czy

przynosi maksimum korzyści tym, których dotyczy

(chodzi o szerszą społeczność). Idea szczęścia jest

nadal najważniejsza, ale miejsce egoizmu zajmuje

altruizm.
Dobro jednostki można (a nawet trzeba) poświęcić

dla dobra ogółu.

Zdrowy rozsądek każe kalkulować sumę zysków i

strat.

background image

Dlaczego przestrzegać

zasad?

Bo są słuszne (bez uzasadnienia).

„Bośmy się zgodzili, że bogowie dlatego
lubią to co zbożne, że ono jest zbożne, a
nie ono jest zbożne dlatego, że oni je lubią.
No nie?” (Platon)

background image

Dlaczego przestrzegać

zasad?

Teoria umowy społecznej (XVII-XVIIIw.)

Tomasz Hobbes, John Locke
Jean Jacques Rousseau

Moralne ograniczenia muszą wynikać z
ludzkiego rozumu i społecznych
konwencji, nie z objawienia.
Ludzie podporządkowują się normom nie
w imię ideałów, ale dla zachowania
porządku społecznego.

Sankcje prawne…

background image

Jakie powinny być granice postępowania?

Pomimo wielu porządków moralnych
osiągnięto zgodę w Deklaracji Praw
Człowieka ONZ.

background image

Idea sprawiedliwości i wzajemności

Odchylenie od równowagi, gdy „ja”
dobrowolnie bierze na siebie większe
zobowiązanie.

Szacunek dla człowieczeństwa
(personalizm).

Stoicy: Homo homini res sacra

background image

Jeśli odrzucimy moralne autorytety

jako źródła moralnego porządku,
pozostaje nam „odkrywanie” co jest
właściwe dla rozumnej i wolnej
istoty. Pojawia się koncepcja „prawa
naturalnego” (np. Święty Tomasz z
Akwinu).

background image

Powinność moralna nie dotyczy tylko

innych ludzi, ale i samego podmiotu.

Stąd, gdy człowiek zachował się

„niegodnie” (chodzi o godność
„osoby ludzkiej” – wolnej, rozumnej
istoty), czuje się z tym źle, nawet
jeśli nie spowodowało to znaczących
cierpień innych ludzi.

background image

• Etyka mówi o „osobie ludzkiej” jako

rozumnej i wolnej istocie.

• Termin „osoba” jest pojęciem

funkcjonującym na gruncie teologii,
filozofii i prawa. Osoba jest autorem
swoich działań, moralnym
podmiotem.

background image

• Etycy mianem „moralnego” nazywają

działanie rozumne i wolne.

• Działania, które nie były podjęte przez

istoty rozumne i wolne, nie mieszczą
się w polu rozważań etyki.

• W języku potocznym przez „moralny”

rozumiemy moralnie słuszny.

background image

• Działanie moralnie słuszne, ma się

przyczyniać do pomnażania dobra,
pomniejszania zła.

background image

Zasady postępowania

psychologa badacza

Ethical priciples in the conduct of
research with human participants

APA, 1982

background image

• Udział w badaniu musi być oparty na

porozumieniu pozbawionym

elementów nacisku i zależności.

• Osoba badana musi uzyskać pełną

informację na temat badania.
Procedury badawcze zakładające

wprowadzenie osób badanych w błąd,

są akceptowalne tylko w szczególnie

uzasadnionych przypadkach.

background image

• Pacjent musi mieć prawo do

wycofania się z badania w dowolnym
momencie bez podawania powodu.

• Badacz nie może narażać osób

badanych na dyskomfort psychiczny
i fizyczny.

• Po zakończeniu badania badacz musi

wyjaśnić wszystkie procedury.

background image

• Jeśli udział w badaniu wiąże się z

dyskomfortem, należy wprowadzić
procedury niwelujące ten
dyskomfort.

• Należy zachować całkowitą

tajemnicę dotyczącą danych
osobowych uczestników badania.

background image

Czy psychologowie przestrzegają

podstawowych zasad w badaniach
naukowych, rozpowszechnianiu ich
wyników, uzasadnianiu metod
terapeutycznych?

background image

Przypadek Phineasa

Gage’a

Brygadzista kolejowy z Vermont, pod

koniec XIXw. Uległ ciężkiemu
wypadkowi, który zmienił jego
osobowość.

Od ponad stu lat nie może się doczekać

utajnienia swoich danych osobowych,
choć nie wyrażał zgody na ich
przetwarzanie.

background image

Badania inteligencji

• Goddard, 1913
Badanie imigrantów Skalą Inteligencji

Bineta:

Opóźnienie umysłowe stwierdzono u:
87% Rosjan,
83% Żydów,
80% Węgrów,
79% Włochów.

background image

Yerkes, w czasie I wojny

światowej

Testy Inteligencji Alfa i Beta, na 12

tysiącach rekrutów:

Obniżona inteligencja u

Afroamerykanów,oraz

emigrantów z krajów słowiańskich (w

tym z Polski) i Europy południowej.

background image

• Inteligencję uważano

za zdeterminowaną dziedzicznie,
niezmienną,
mierzalną za pomocą testów.

Wyniki testów decydowały o dostępie

do edukacji, pracy i awansu.

background image

Dane „naukowe” posłużyły

Kongresowi Amerykańskiemu do
opracowania ustaw imigracyjnych,
nakładających ostre limity
imigracji z regionów o obniżonej
inteligencji.

Między innymi te właśnie ustawy

uniemożliwiły emigrację do USA
Żydów z Europy ogarniętej
nazizmem.

Ustawa Immigration Restriction Act

obowiązywała w latach 1924-1965.

background image

• Wczesne prace dotyczące

inteligencji u różnych mniejszości
etnicznych i rasowych prowadzone
były przez zwolenników eugeniki
(np. Yerkes).

background image

Eugenika

Pojęcie wprowadzone w 1883 r.

przez Sir Francisa Galtona,
kuzyna Karola Darwina, które
dotyczyło selektywnego
rozmnażania zwierząt lub
ludzi, aby ulepszać gatunki z
pokolenia na pokolenie.

background image

W praktyce eugenika:

Doprowadziła do

segregacji rasowej (np. USA),
przymusowej sterylizacji (np.
Szwecja),
eksterminacji (Niemcy).

background image

Cele eugeniki:

• Podniesienie „jakości” rodzaju

ludzkiego, poprzez:

eliminację puli genów osób

„nieprzydatnych” (chorych,
niepełnosprawnych umysłowo,
odmiennych kulturowo, etnicznie,
rasowo).

promowanie rozrodczości osób

„lepszych”.

background image

Segregacja rasowa

Zakaz związków seksualnych,

małżeńskich między osobami
należącymi do różnych ras w USA
(do drugiej połowy XXw.).

background image

Przymusowa sterylizacja

• Między 1907 a 1963 rokiem w

Stanach Zjednoczonych, na mocy
ustawodawstwa eugenicznego,
przymusowo wysterylizowano ponad
64 tys. osób (przede wszystkim
cierpiących na różne zaburzenia
fizyczne i umysłowe).

background image

Przymusowa sterylizacja

• W latach 1936-1976 w Szwecji

przymusowo wysterylizowano ok. 63
tys. osób "nieprzydatnych" lub
"niedostosowanych społecznie,
głównie z powodów rasowo-
biologicznych. (dot. dużego odsetka
Cyganów)

background image

Eksterminacja

Czysta rasa germańska...

W latach 30. i 40. w Niemczech

przeprowadzono sterylizację setek

tysięcy osób umysłowo upośledzonych.

W przymusowych programach eutanazji

zabito dziesiątki tysięcy osób uznanych

instytucjonalnie za „podludzi”.

Propozycje eutanazji pojawiały się też w

USA, ale nie zostały zrealizowane.

background image

Badania Rosenthal,

1968;1994

• Przeprowadziła badanie IQ w

szkołach, wylosowała 20% dzieci i
poinformowała nauczycieli o
wybitnych uzdolnieniach tych dzieci.

• Pod koniec roku wybrane dzieci

uzyskiwały wyższe wyniki IQ.

background image

Badania Rosenthal

• Wprowadzenie osób badanych w

błąd co do celu badania i
stosowanych procedur.

• Badanie miało długotrwały wpływ na

funkcjonowanie osób badanych.

background image

Doświadczenie bycia osobą

badaną...

• 1997. Ethics & Behavior:

• 32% doświadczeń pozytywnych.
• 41% doświadczeń negatywnych.
• 27% doświadczeń mieszanych.

background image

• 80% osób pozytywnie spostrzegało

procedurę pozyskiwania świadomej
zgody.

• 20% negatywnie: niepełna informacja

• Zaledwie 17% osób spostrzegało

świadomą zgodę jako moment
podejmowania decyzji.

Doświadczenie bycia osobą

badaną...

background image

• Postrzeganie celu świadomej zgody:

• Informacja o badaniu
• Informacja, że mogą się wycofać
• Ochrona badacza
• Prawo do przetwarzania danych
• Decyzja o udziale

Doświadczenie bycia osobą

badaną...

background image

Przeciwnicy kodeksów i

komisji etycznych

• Farr, J.L., Seaver, W.B. (1975).

American Psychologist.

Unikanie stresujących procedur

może spowolnić postęp nauki.

Wykazano wpływ świadomej zgody

na wyniki uzyskiwane tak prostą
metodą jak warunkowanie
(Schwartz, 1973).

Psychologowie są bardziej wrażliwi

etycznie, niż studenci.

background image

Przeciwnicy kodeksów i

komisji etycznych

• Sprawdźmy:

Jak osoby badane doświadczają

procedur, w których pojawia się
różny stopień fizycznego i
psychicznego dyskomfortu i stresu.

Jak osoby badane oceniają różny

stopień ingerencji w ich prywatność.

background image

Eksperyment Milgrama

background image

Eksperyment Milgrama

• Wprowadzenie osób badanych w błąd co do

celu badania i stosowanych procedur.

• Na osoby badane wywierano nacisk, aby

kontynuowały badanie pomimo chęci

przerwania.

• Osoby badane zostały wprowadzone w stan

bardzo silnego napięcia.

• Badacz poinformował osoby badane o

faktycznym przebiegu zdarzeń. Długofalowe

skutki negatywne nie zostały przez to

zniwelowane.

background image

• Esperyment Ascha

background image

Eksperyment Ascha

• Wprowadzenie osób badanych w

błąd co do celu badania i

stosowanych procedur.

• Osoby badane zostały wprowadzone

w stan napięcia.

• Badacz poinformował osoby badane

o faktycznym przebiegu zdarzeń.

Długofalowe skutki negatywne nie

zostały przez to zniwelowane.

background image

• Eksperyment Zimbardo

background image

Eksperyment Zimbardo

• Wprowadzenie osób badanych w błąd co do celu

badania i stosowanych procedur.

• Na osoby badane wywierano nacisk, aby

kontynuowały badanie pomimo chęci

przerwania.

• Osoby badane zostały wprowadzone w stan

bardzo silnego napięcia, cierpienia

psychicznego i fizycznego. Miały miejsce

wypadki zachowania zdehumanizowanego.

• Badacz poinformował osoby badane o

faktycznym przebiegu zdarzeń. Długofalowe

skutki negatywne nie zostały przez to

zniwelowane.


Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czy rozwój duchowy postępuje etapami, ezoteryka
Dr Jerzy Jaśkowski Kongres Wakcynologów czy spotkanie handlowców Argument siły czy siła argumentów
Etyka katolicka a zagadnienia nauki i medycyny Przegląd Powszechny 1937 04 t 214
Estetyka czy etyka
Dr Jerzy Jaśkowski Kongres Wakcynologów czy spotkanie handlowców Argument siły czy siła argumentów
K Lewandowska Karać czy leczyć strategie postepowania
kodeks postepowania w dziedzinie reklamy, Reklama,Marketing itp, Etyka reklamy
ROZUM CZY SERCE CO W DZISIEJSZYM ŚWIECIED POWINNO KIEROWAĆ POSTĘPOWANIEM CZŁWOWIEKA
etyka zawodowa pracownika socjalnego, Nauki o Rodzinie, N AUKI I NAUKI, PRACA SOCJALNA I POMOC SPOŁE
System świateł ruchu drogowego czy zalecane dzienne spożycie (EUFIC), Wielka przyszłość nauki o mały
Mrzygłocka Chojnacka,etyka w biznesie, MOTYWY POSTĘPOWANIA
Czy należy zmienić wytyczne postępowania resuscytacyjnego, Pierwsza pomoc
Mrzygłocka Chojnacka,etyka w biznesie, CZY? SIĘ POGODZIĆ ŻYCIE GOSPODARCZE Z CNOTAMI MORALNYMIx
1dobrowolny zakres postepowania w zakresie reklamy i promocji piwa, Reklama,Marketing itp, Etyka rek
Czy ponosimy odpowiedzialność za swoje czyny wobec innych ludzi, Etyka i filozofia
Etyka utylitaryzmu-folia, cOś do NaUkI, Filozoficznie

więcej podobnych podstron