Odrębności anatomiczno-fizjologiczne

dróg oddechowych u dzieci

Kierownik Zakładu: Dr hab.n med. J.Piotrowska-

Jastrzębska

Zakład Propedeutyki Pediatrii

Akademii Medycznej w

Białymstoku

Układ oddechowy człowieka

Składa się z trzech głównych

elementów:



dróg przewodzących powietrze

(górne i dolne drogi oddechowe)



układu naczyniowego i chłonnego



zrębu łącznotkankowego

(podścielisko)

Układ oddechowy człowieka

Górne drogi oddechowe:



jama nosowa z zatokami obocznymi



gardło



ktrań

Dolne drogi oddechowe:



tchawica



oskrzela (różnej generacji)



tkanka płucna właściwa

Generacje dolnych dróg

oddechowych

Tchawica

0
Oskrzela główne
1
Oskrzela płatowe i segmentowe
2-4
Oskrzela małe
5-11
Oskrzeliki / oskrzeliki końcowe
12-16
Oskrzeliki oddechowe

17-19
Przewody pęcherzykowe

20-22
Woreczki pęcherzykowe
23
Pęcherzyk płucny
24

Przewodzenie i nawilżanie
powietrza (oczyszczanie
dróg oddechowych)

Częściowa wymiana gazowa

Wymiana gazowa

Struktura anatomiczna dróg

oddechowych

Składa się z 24 – 27 generacji rozwidleń



do 16 generacji są to drogi oddechowe

doprowadzające tzw. „ przestrzeń

martwa”



17 – 19 generacja tzw. ,,strefa
przejściowa’’



20 – 27 generacja jest to właściwa część

oddechowa płuc

Struktura podstawowej jednostki

czynnościowej (zrazik płucny)

Odrębności układu oddechowego

u dzieci

Dotyczą:



wielkości dróg oddechowych



swoistej budowy anatomiczno-

histologicznej



cech fizjologicznych



odrębnego oddziaływania ustroju

dziecka na różnorodne czynniki
szkodliwe

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci



są krótsze niż

u dorosłych



krótka odległość

pomiędzy

poszczególnymi

odcinkami całego

narządu dolne drogi

są w bliskości

górnych



krtań leży

stosunkowo wysoko i

bliżej jamy nosowo-

gardłowej

Sprzyja to łatwiejszemu
szerzeniu się zmian
zapalnych

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci



Krótkie drogi oddechowe u małych dzieci
powodują



Niedostateczne ogrzanie wdychanego
powietrza



Drażniące działanie na błonę śluzową także
niższych odcinków dróg oddechowych

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Trąbka
Eustachiusza



krótka



szersza



leży bardziej

poziomo

łatwość
przechodzenia
stanu zapalnego z
jamy nosowo-
gardłowej do ucha
środkowego

(łączy gardło z uchem środkowym)

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Ciało jamiste – splot naczyniasty

Kiselbacha:



lokalizacja – błona śluzowa przegrody
nosa



rola – ogrzewanie wdychanego powietrza



jest słabo rozwinięte u małych dzieci



jego rozwój następuje w 8-9 roku życia
(stąd szczególna tendencja do krwawień
z nosa w tym okresie życia)

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Krótkie są:



oskrzela główne



prawe oskrzele główne przebiega

inaczej niż

lewe

statystycznie więcej zapaleń w

prawym płacie płucnym

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Wąskie drogi oddechowe w tym wieku powodują
szczególną skłonność do:



zwężeń krtani i oskrzeli



nawet całkowitego zamknięcia ich światła

Zjawisko to jest potęgowane dodatkowo

wzmożoną

gotowością mięśniówki do skurczu ze względu na:



niedostateczną regulację korową mózgu polegającą na

przewadze pobudzenia nad hamowaniem

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Zwężeniu dróg oddechowych

sprzyja:



łatwość występowania stanów

zapalno-obrzękowych (duża ilość
tkanki chłonnej, dobre unaczynienie)



wzmożona pobudliwość odruchowo-

nerwowa dziecka



bardzo słaba siła wykrztuśna kaszlu

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

częściowe lub całkowite zamknięcie

oskrzela lub oskrzelika

niedodma odcinka płuca

zapalenie tkanki płucnej

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Ściany dróg oddechowych są

wiotkie



słabe i cienkie elementy chrzęstne

(krtań, tchawica, oskrzela)



mała zawartość tkanki



łącznej



elastycznej



mięśniowej

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Wiotkość dróg oddechowych

powoduje

Małą siłę oporową oskrzelików i małych oskrzeli

Może być to przyczyną zapadania się ścianek -

niedodma

lub przejściowego ,czy trwałego rozdęcia

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Błona śluzowa jest bogata w:



naczynia krwionośne

łatwiej dochodzi



naczynia chłonne do obrzmienia

i przekrwienia

śluzówki

Odrębności dróg oddechowych u

dzieci

Suchość błony śluzowej



gruczoły surowicze i śluzowo-surowicze

są słabo rozwinięte



upośledzona zdolność nawilżania i

oczyszczania wdychanego powietrza

łatwiej o zakażenia i szerzenie się stanów

zapalnych

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci



mała wilgotność błony śluzowej tchawicy i
oskrzeli

( niedojrzałość elementów wydzielniczych)

suchość dróg oddechowych
nieprawidłowa funkcja rzęsek



upośledzone wychwytywanie i zlepianie

z wdychanego powietrza zanieczyszczeń i

innych

szkodliwych czynników (infekcyjnych)

Tkanka podporowa układu

oddechowego

W oskrzelach



niekompletne pierścienie chrzęstne



płytki chrzęstne



mięśnie gładkie



włókna elastyczne



włókna kolagenowe

Struktura anatomiczna dróg

oddechowych

Oskrzela



do 7 – 10 generacji mają w ścianie

chrząstki



powyżej 10 generacji – budowa

mięśniowo-

błoniasta

Oskrzela chrzęstne mają średnicę 15-20 mm

→2 mm

Pęcherzyki płucne – przekrój 0,2 mm

Skurcz mięśni w oskrzelach

Dużych



zbliżenie

końców
chrząstek

Średnich i

drobnych



zwężenie

światła



skrócenie
oskrzeli

Oskrzeliki o średnicy poniżej 2 mm

Nie posiadają:



chrząstek



gruczołów śluzowych

Posiadają:



mięśnie gładkie



tkankę łączną



komórki kubkowe ( wydzielające śluz)

Struktura anatomiczna dróg

oddechowych

Podstawową jednostką strukturalno-

czynnościową płuca jest:

- przewody pęcherzykowe
- woreczki pęcherzykowe
- pęcherzyki płucne

Komunikację pomiędzy pęcherzykami

płucnymi zapewniają pory - Kohna

Gronko płucne

Odrębności dróg oddechowych

w zależności od wieku

w ie lk o ś ć

lic z b a

p o w ie r z c h n ia

P ę c h e r z y k i p łu c n e

Poniżej 2 mż
40-120 μm

8 rok życia
200 μm

Dorosły 25 rż
250-300 μm

20 mln 2,8 m2

300 mln 32 m2

600 mln 75 m2

Odrębności dróg oddechowych u

dzieci - surfaktant

Woreczek pęcherzykowy – 6 typów

komórek

Pneumocyty typu I → 4% wszystkich komórek płucnych
Pneumocyty typu II – 6% wszystkich komórek płucnych

produkują surfaktant
19 hbd – są obecne
25-26 hbd – wtręty lamelarne, w których odkłada się
surfaktant i stamtąd wydzielany jest na

zewnątrz

do 32 hbd – jest w stadium „presurfaktantu”

Skład surfaktantu ( powyżej 36 hbd)

Lipidy → 80 - 90%



Fosfolipidy 85%



fosfatydylocholina



fosfatydyloglicerol



fosfotydyloinozytol



sfingomielina



Tłuszcze obojętne – 5%

Cholesterol

Białka → 10%

Hydrofobowe Hydrofilowe
SP-B; SP-C SP-A; SP-D

Czynniki wpływające na produkcję

surfaktantu

Pobudzają



glikokortykosteroi
dy



hormony tarczycy

Hamują



niedotlenienie



kwasica



hipowolemia



hipotermia

Działanie surfaktantu

1. Właściwości mechaniczne

•

obniżenie napięcia

na pęcherzyki płucne powierzchniowego

•

zwiększenie

podatności

•

stabilizacja

•

ułatwiona resorbcja

płynu wewnętrznego
2. Interakcje z makrofagami ( aktywacja fagocytozy)
3. Działanie ochronne na nabłonek oddechowy

pęcherzyków płucnych

Rozwój płuc w ontogenezie



Płuca ukształtowane w okresie wewnątrzłonowym

rozwijają się nadal po urodzeniu



Następuje dalsza proliferacja pęcherzyków płucnych

(wzrost ilości) i powiększanie ich rozmiaru



Najbardziej dynamiczny rozwój i tworzenie nowych

pęcherzyków płucnych następuje w czasie pierwszych 3

lat życia



Nowe pęcherzyki powstają na pewno do 8 roku życia; a

być może nawet do 25 roku życia



Ostateczna liczba pęcherzyków płucnych zależy

głównie od wymiarów ciała (powierzchnia, wzrost), a

wg niektórych autorów jest uwarunkowana genetycznie

Objętość płuc



podwojenie objętości płuc – do 6-go
miesiąca życia



czterokrotne zwiększenie objętości płuc –

- do końca 1-go roku życia



pięciokrotne – do 2-go roku życia



dziesięciokrotne – do 10 roku życia

Powierzchnia oddechowa płuc jest u

dzieci mniejsza niż u dorosłych

Rozwój płuc w ontogenezie



Wraz z wiekiem wzrasta upowietrzenie płuc,

a obniża się ilość tkanki śródmiąższowej



Od 4-5 roku życia przyrost objętości pluc zależy

od powiększania się rozmiarów pęcherzyków i oskrzeli



O stopniu rozwoju części oddechowej płuc świadczy

zawartość powietrza w 1 g tkanki płucnej, która

wynosi:

noworodek – 2,5 ml
dziecko 4-letnie – 6,0 ml
dziecko 10-letnie – 8,0 ml

Rozwój płuc w ontogenezie



U najmłodszych dzieci (do 4 roku życia) obserwuje się

jakby opóźniony rozwój obwodowych dróg
oddechowych w odcinkach powyżej 15 generacji
i są one nieproporcjonalnie wąskie



Po 5 roku życia współczynnik przewodzenia powietrza

w obwodowych oskrzelach gwałtownie wzrasta



Mięśnie oskrzeli, głównie obwodowych,

są u noworodków i niemowląt słabo rozwinięte ,
zawierają mniej włókien elastycznych



Po 3-4 roku życia następuje intensywny przyrost

mięśniówki oskrzeli i tkanki elastycznej

Odrębności w budowie i

funkcjonowaniu płuc u dzieci



czym młodsze dziecko , tym słabiej rozwinięte
przewody pęcherzykowe



mniejsza liczba niecałkowicie wykształconych
pęcherzyków płucnych



mała ilość włókien sprężystych w tkance
śródmiąższowej – skłonność do niedodmy,
rozedmy, stanów zapalnych z odczynem
śródmiąższowym



zaburzona przepuszczalność naczyń
krwionośnych – skłonność do obrzęku,
gorszego utlenienia i wymiany gazowej

Unaczynienie płuca



Przebiega równolegle z rozwojem dróg
powietrznych



Po porodzie tworzą się głównie tętniczki i żyły
wewnątrz gronka płucnego



Liczba ich intensywnie wzrasta między 4 mż a 3 rż



Po 5 rż liczba naczyń na powierzchni płuc obniża
się , gdyż szybciej rosną pęcherzyki



Między 11 a 19 rż formuje się dojrzały typ
unaczynienia płucnego , a włókna mięśniowe
penetrują aż do tętnic unaczyniających gronko
płucne

Odrębności dróg oddechowych

u dzieci

Węzły chłonne płuc mają:



szerokie zatoki



bogatą sieć naczyń krwionośnych



słaby rozwój otoczki
łącznotkankowej

i wewnętrznych beleczek

Odrębności budowy klatki piersiowej

u dzieci



w okresie niemowlęcym - klatka piersiowa
beczkowata

- szerokość prawie równa głębokości
- żebra ustawione poziomo – nie biorą udziału

w rozszerzaniu wdechowym klatki

- niemowlę oddycha głównie przeponą



upośledzona zdolność obniżania się przepony w
czasie wdechu ze względu na opór dużych
narządów jamy brzusznej (wątroba, śledziona)



oddechy niemowlęcia są płytkie i częste

Liczba oddechów u dzieci w

zależności od wieku



noworodek - 40 oddechów /
minutę



niemowlę - 20 - 30 oddechów /
minutę



dziecko 3-letnie - 16 - 20 oddechów /
minutę

PODSUMOWANIE (1)



Drzewo oskrzelowe jest ukształtowane w okresie życia

płodowego, i w tym czasie osiąga już ostateczną liczbę
generacji



Pęcherzyki płucne rozwijają się po urodzeniu , liczba ich

narasta do 8 roku życia, a wymiary swoje powiększają
do zakończenia rozwoju ontogenetycznego



Światło obwodowych oskrzeli do 3-4 roku życia jest

nieproporcjonalnie wąskie , co sprzyja ich obturacji ,
rozdęciu płuc, rozedmie odcinkowej, niedodmie

PODSUMOWANIE (2)



Rozrost naczyń krwionośnych zaopatrujących drogi

doprowadzające przebiega równolegle z rozwojem

gronka,

a rozwój tkanki mięśniowej jest opóźniony w

porównaniu

z rozwojem naczyń



W wieku rozwojowym odrębności w budowie klatki

piersiowej (kształt beczkowaty, poziome ustawienie

żeber

w stosunku do kręgosłupa oraz wiotkość dróg
oddechowych) stwarzają gorsze warunki wentylacji