ZASADY PONOSZENIA PRZEZ ŻOŁNIERZY

ODPOWIEDZIALNOŚCI DYSCYPLINARNEJ

WYBRANE ZAGADNIENIA

M I N I S T E R S T W O O B R O N Y N A R O D O W

E J

DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI

OBRONNOŚCI

Warszawa 2009

Zagadnienia:
1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu

ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej.

2. Rodzaje odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy

za naruszenia prawa.

3. Najistotniejsze zmiany w sposobie ponoszenia

odpowiedzialności dyscyplinarnej przez żołnierzy.

Zagadnienia:
1. Podstawowe pojęcia dotyczące zasad i sposobu

ponoszenia odpowiedzialności dyscyplinarnej.

2. Rodzaje odpowiedzialności dyscyplinarnej żołnierzy

za naruszenia prawa.

3. Najistotniejsze zmiany w sposobie ponoszenia

odpowiedzialności dyscyplinarnej przez żołnierzy.

żołnierz

obwiniony

przełożony

przełożony dyscyplinarny

przewinienie dyscyplinarne

reagowanie dyscyplinarne

ukaranie

Zarys pojęć ustawowych (art. 3):

Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 3 pkt 1):

1) dyscyplina wojskowa – przestrzeganie przez żołnierza

przepisów prawa dotyczących służby wojskowej i
innych

przepisów

prawa

przewidujących

odpowiedzialność

dyscyplinarną

zasadach

i w trybie określonych w ustawie oraz wykonywanie
rozkazów
i decyzji wydanych w sprawach służbowych;

Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 3 pkt 1):

1) dyscyplina wojskowa – przestrzeganie przez żołnierza

przepisów prawa dotyczących służby wojskowej i
innych

przepisów

prawa

przewidujących

odpowiedzialność

dyscyplinarną

zasadach

i w trybie określonych w ustawie oraz wykonywanie
rozkazów
i decyzji wydanych w sprawach służbowych;

Istota dyscypliny wojskowej:

Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 17 ust. 1):

1. Żołnierz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za

popełnienie

przewinienia

dyscyplinarnego,

posiadającego jednocześnie znamiona innego czynu
zabronionego, jeżeli to naruszenie prawa miało związek
ze służbą wojskową, niezależnie od odpowiedzialności
ponoszonej na podstawie innych przepisów.

Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 17 ust. 1):

1. Żołnierz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną za

popełnienie

przewinienia

dyscyplinarnego,

1) czyny, za które właściwe organy są uprawnione do

nakładania kar porządkowych lub wymierzania kar
pieniężnych,

jeżeli

właściwy

organ

wystąpił

wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne do dowódcy
jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej;

1) czyny, za które właściwe organy są uprawnione do

nakładania kar porządkowych lub wymierzania kar
pieniężnych,

jeżeli

właściwy

organ

wystąpił

wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne do dowódcy
jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej;

2) czyny o znamionach przestępstwa ściganego na

wniosek dowódcy jednostki wojskowej albo wykroczenia
ściganego na żądanie dowódcy jednostki wojskowej lub
kierownika

instytucji

cywilnej,

jeżeli

uprawniony

dowódca lub kierownik instytucji cywilnej odstąpił od
złożenia wniosku albo żądania;

2) czyny o znamionach przestępstwa ściganego na

wniosek dowódcy jednostki wojskowej albo wykroczenia
ściganego na żądanie dowódcy jednostki wojskowej lub
kierownika

instytucji

cywilnej,

jeżeli

uprawniony

dowódca lub kierownik instytucji cywilnej odstąpił od
złożenia wniosku albo żądania;

3) czyny o znamionach przestępstwa lub wykroczenia albo

przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego,
jeżeli sąd lub prokurator albo inny organ uprawniony do
orzekania w tych sprawach wystąpił do dowódcy
jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej z
wnioskiem o ukaranie dyscyplinarne.

3) czyny o znamionach przestępstwa lub wykroczenia albo

Przepis ustawy o dyscyplinie wojskowej (art. 17 ust. 2):

Inne czyny za które żołnierz ponosi

odpowiedzialność dyscyplinarną:

ODPOWIEDZIALNOŚĆ JAKO ŻOŁNIERZA

INNE CZYNY

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

WYKROCZENIA

SKARBOWE

PRZESTĘPSTWA

WOJSKOWE

PRZESTĘPSTW

POWSZECHNE

I SKARBOWE

„TYPOWE”

PRZEWINIENIA

DYSCYPLINARNE

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA

NARUSZENIA

DYSCYPLINY

FINANSÓW

PUBLICZNYCH

ODPOWIEDZIALNOŚĆ JAKO OBYWATELA

PRZEWINIENIA

ZWIĄZANE ZE

SPECJALNOŚCIĄ

ZAWODOWĄ

Rodzaje odpowiedzialności żołnierzy

za naruszenia prawa:

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA

JEŻELI CZYN MA JAKIKOLWIEK

ZWIĄZEK ZE SŁUŻBĄ WOJSKOWĄ

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

DYSCYPLINARNA

ŻOŁNIERZ

WINA

PRZEWINIENIE

DYSCYPLINARNE

ISTOTA ODPOWIEDZIALNOŚCI

DYSCYPLINARNEJ

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINAR

WOJSKOWY

ORGAN

PORZĄDKO

ŻANDARME

RIA

WOJSKOWA

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINAR

DZIAŁANIA
WYCHOWAWCZE:

 zwrócenie uwagi

 rozmowa ostrzegawcza

POSTĘPOWANIE
DYSCYPLINARNE:

•odstąpienie od ukarania

•ukaranie karą lub
środkami (środkiem)
dyscyplinarnymi

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE:

niedopuszczenie do
wykonywania czynności
służbowych

osadzenie w izbie zatrzymań

zawieszenie w czynnościach
służbowych

ORZECZENIA DYSCYPLINARNE

UMORZENIE

POSTĘPOWANIA

DYSCYPLINARNEG

UMORZENIE

POSTĘPOWANIA

DYSCYPLINARNEG

UNIEWINNIENIE

UKARANIE

ODSTĄPIENIE

OD UKARANIA

PODSTAWOWY ALGORYTM

ORZEKANIA

NIEWINNY

art. 47 ust. 1

pkt 1-3

art. 47 ust. 1

pkt 1-3

art. 47 ust. 1

pkt 4-5

art. 47 ust. 1

pkt 4-5

art. 23 ust. 1

art. 20

OBWINIONY

Organ orzekający wymierza obwinionemu karę

dyscyplinarną lub stosuje wobec niego środek
dyscyplinarny według swojego uznania, w
granicach

przewidzianych

ustawą,

uwzględniając :

1) stopień

winy,

stopień

szkodliwości

przewinienia

dyscyplinarnego

oraz

cele

zapobiegawcze i wychowawcze, które przez
ukaranie ma się osiągnąć;

2) sposób

popełnienia

przewinienia

dyscyplinarnego, rodzaj i stopień naruszenia
ciążących na obwinionym obowiązków, rodzaj
i

rozmiar

następstw

przewinienia

dyscyplinarnego oraz właściwości i warunki
osobiste żołnierza, przebieg jego służby przed
popełnieniem przewinienia dyscyplinarnego i
zachowanie się żołnierza po jego popełnieniu;

3) okoliczności obciążające;
4) okoliczności łagodzące.

ZASADY KARANIA I (art. 20)

ZASADY KARANIA II (art. 21)

Jedno przewinienie dyscyplinarne

Jedna kara

dyscyplinarna

Kilka przewinień dyscyplinarnych

(rozpatrywanych łącznie)

Jedna kara dyscyplinarna odpowiednio surowsza

Niezależnie od liczby przewinień dyscyplinarnych

można zastosować jeden lub więcej środków

dyscyplinarnych.

UKARANIE ZA JEDNO

PRZEWINIENIE

DYSCYPLINARNE

TYLKO

KARA

ŚRODE

TYLKO

ŚRODEK/

Przedawnienie karalności

następuje po upływie

1 roku

1 roku od

dnia popełnienia przewinienia dyscyplinarnego!

Przedawnienie karalności (art. 22):

WYJĄTEK I

ZWOLNIENIE ZE SŁUŻBY

WYJĄTEK II

Z INNYCH PRZEPISÓW

WYJĄTEK IV

W OKRESIE ZAWIESZENIA POSTĘPOWANIA DYSCYPLINARNEGO

NIE BIEGNIE TERMIN PRZEDAWNIENIA Z WYJĄTKIEM – WYJĄTKU II

WYJĄTEK III

SKUTKOWE

!!!

Jeżeli ukarany w okresie próby popełnia

przewinienie dyscyplinarne lub uchyla się od

spełnienia obowiązku wynikającego z

zastosowanego środka dyscyplinarnego organ

orzekający

może

może zarządzić wykonanie

ukarania, które zostało zawieszone.

ZAWIESZENIE UKARANIA (art. 23)

Organ orzekający może warunkowo zawiesić

wykonanie orzeczonej kary pieniężnej oraz

środka dyscyplinarnego polegającego na

zobowiązaniu do wykonania dodatkowych zadań

służbowych.

Zawieszenie następuje na okres próby

(1-3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się

orzeczenia).

1)   upomnienie;
2)   nagana;
3)   kara pieniężna;
4)   ostrzeżenie o

niepełnej przydatności na

zajmowanym stanowisku

służbowym;
5) odwołanie z

zajmowanego stanowiska

służbowego;
6) ostrzeżenie o

niepełnej przydatności do

służby wojskowej;
7) usunięcie ze służby

wojskowej.

1)   upomnienie;
2)   nagana;
3)   kara pieniężna;
4)   ostrzeżenie o

niepełnej przydatności na

zajmowanym stanowisku

służbowym;
5) odwołanie z

zajmowanego stanowiska

służbowego;
6) ostrzeżenie o

niepełnej przydatności do

służby wojskowej;
7) usunięcie ze służby

wojskowej.

Sankcje dyscyplinarne:

KARY DYSCYPLINARNE

Art. 24

ŚRODKI DYSCYPLINARNE

Art. 36

1) zobowiązanie

przeproszenia

pokrzywdzonego;
2)

zobowiązanie

wykonania dodatkowych

zadań służbowych;
3)

zobowiązanie

naprawienia wyrządzonej

szkody;
4) pozbawienie prawa do

noszenia

odznaki

honorowej lub odznaki

tytułu honorowego oraz

udziału w uroczystościach

wojskowych

państwowych z udziałem

wojska;
5) podanie informacji o

ukaraniu do wiadomości

innych osób.

1) zobowiązanie

przeproszenia

pokrzywdzonego;
2)

zobowiązanie

wykonania dodatkowych

zadań służbowych;
3)

zobowiązanie

naprawienia wyrządzonej

szkody;
4) pozbawienie prawa do

noszenia

odznaki

honorowej lub odznaki

tytułu honorowego oraz

udziału w uroczystościach

wojskowych

państwowych z udziałem

wojska;
5) podanie informacji o

ukaraniu do wiadomości

innych osób.

ARESZT IZOLACYJNY

Art. 88

WYMIERZANIE KAR

KARY DYSCYPLINARNE (art. 24):

upomnienie

nagana

kara pieniężna

ostrzeżenie o niepełnej

przydatności na

zajmowanym stanowisku

służbowym

odwołanie z zajmowanego

stanowiska służbowego

usunięcie ze

służby

kandydackiej,

przygotowawczej

lub zawodowej

KAŻDY PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY

OD DOWÓDCY DRUŻYNY

WZWYŻ

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY

(

KPT. LUB KPT.

MARYNARKI)

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY

OD DOWÓDCY JW WZWYŻ

LUB KIEROWNIK

INSTYTUCJI CYWILNEJ

- żołnierza służby kandydackiej ,

przygotowawczej

–

KOMENDANT SZKOŁY

WOJSKOWEJ

- zawodowego – ORGAN UPRAWNIONY

DO POWOŁANIA

DO ZAWODOWEJ SŁUŻBY

WOJSKOWEJ

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY OD

DOWÓDCY JW (PŁK, KMDR)

WZWYŻ

LUB KIEROWNIK

INSTYTUCJI CYWILNEJ

ostrzeżenie o niepełnej

przydatności do służby

kandydackiej,

przygotowawczej lub

zawodowej

UPRAWNIENI DO ICH
WYMIERZANIA (art. 25):

Środek dyscyplinarny -

Środek dyscyplinarny - jest dodatkową dolegliwością

wymierzaną sprawcy przewinienia obok

lub niekiedy zamiast kary dyscyplinarnej.

Środek dyscyplinarny -

można zastosować wobec

każdego żołnierza.

Niezależnie od liczby przewinień można zastosować

jeden lub więcej środków dyscyplinarnych.

Środki dyscyplinarne:

STOSOWANIE ŚRODKÓW

DYSCYPLINARNYCH

zobowiązanie do

przeproszenia

pokrzywdzonego

ŚRODKI DYSCYPLINARNE (art. 33):

zobowiązanie do

wykonania

dodatkowych zadań

służbowych

podanie informacji o

ukaraniu do

wiadomości innych

osób

zobowiązanie do

naprawienia

wyrządzonej szkody

pozbawienie prawa do

noszenia

odznaki

honorowej

lub odznaki

tytułu honorowego

oraz

udziału

w uroczystościach

wojskowych

i państwowych z

udziałem wojska

KAŻDY

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY

OD DOWÓDCY

DRUŻYNY

WZWYŻ

PRZEŁOŻONY

DYSCYPLINARNY

OD DOWÓDCY

PLUTONU

WZWYŻ

UPRAWNIENI DO ICH
WYMIERZANIA (art. 34):

Upomnienie

Może ukarać każdy

przełożony

dyscyplinarny

Można

ukarać każdego

żołnierza

NAGANA

WYMIERZANIE KAR

Kara pieniężna

od 1 – 10 stawek dziennych

uposażenia zasadniczego

Od kapitana (kapitana

marynarki) wzwyż lub

kierownik IC

Można

ukarać każdego

żołnierza

Kara ostrzeżenia o niepełnej

przydatności

na zajmowanym stanowisku

służbowym

Może ukarać przełożony

dyscyplinarny zajmujący

stanowisko służbowe

nie niższe niż dowódcy

jednostki wojskowej lub

kierownika instytucji

cywilnej

WYMIERZANIE KAR

Można ukarać każdego

żołnierza zajmującego

stanowisko służbowe.

Karę ostrzeżenia o niepełnej przydatności na zajmowanym
stanowisku służbowym wymierza się przez wytknięcie
żołnierzowi przewinienia dyscyplinarnego, jakiego się
dopuścił, oraz ostrzeżenie, że kolejne rażące naruszenie
dyscypliny wojskowej może skutkować wymierzeniem
surowszej kary dyscyplinarnej, w szczególności kary
odwołania z zajmowanego stanowiska służbowego.

Kara odwołania z zajmowanego

stanowiska służbowego

Oznacza zwolnienie z dotychczas zajmowanego

stanowiska

służbowego oraz utratę uprawnień z nim związanych, a

następnie wyznaczenie na inne stanowisko służbowe lub

przeniesienie do rezerwy kadrowej .

Ukarać może przełożony dyscyplinarny

zajmujący stanowisko służbowe nie

niższe niż dowódca jednostki

wojskowej zaszeregowane do stopnia

etatowego

co najmniej podpułkownika

(komandora por.).

Karę tę można wymierzyć, jeżeli żołnierz popełnił
przewinienie dyscyplinarne:
1)   o którym mowa w art. 17 ust. 2 pkt 2 lub 3;
2)   polegające na rażącym niedopełnieniu obowiązków lub
przekroczeniu uprawnień wynikających z zajmowanego
stanowiska służbowego;
3)   przed zatarciem uprzednio orzeczonej kary ostrzeżenia o
niepełnej przydatności na zajmowanym stanowisku
służbowym.

WYMIERZANIE KAR

Można ukarać każdego

żołnierza, który posiada

stanowisko służbowe.

Kara ostrzeżenia o niepełnej

przydatności

do służby wojskowej […]

Może ukarać przełożony

dyscyplinarny zajmujący

stanowisko służbowe nie

niższe niż dowódcy

jednostki wojskowej lub

kierownik IC

WYMIERZANIE KAR

Można ukarać każdego

żołnierza spośród

pełniących wymienione

rodzaje służb.

Karę ostrzeżenia o niepełnej przydatności do służby
kandydackiej, służby przygotowawczej, okresowej służby
wojskowej albo do zawodowej służby wojskowej wymierza
się

przez

wytknięcie

żołnierzowi

przewinienia

dyscyplinarnego, jakiego się dopuścił, oraz ostrzeżenie, że
kolejne naruszenie dyscypliny wojskowej przed zatarciem
ukarania może skutkować ukaraniem karą usunięcia ze
służby kandydackiej, służby przygotowawczej, z okresowej
służby wojskowej albo zawodowej służby wojskowej.

Kara usunięcia z służby wojskowej

[…]

Oznacza zwolnienie z tej służby.

Może ukarać:

Może ukarać:
a) żołnierza służby kandydackiej lub służby
przygotowawczej – rektor uczelni wojskowej lub
komendant szkoły podoficerskiej, centrum lub
ośrodka szkolenia,
b) żołnierza okresowej służby wojskowej -
przełożony dyscyplinarny zajmujący stanowisko
służbowe nie niższe niż dowódcy jednostki
wojskowej,
c) żołnierza zawodowego – organ wojskowy,
który byłby uprawniony do powołania tego
żołnierza do zawodowej służby wojskowej w
chwili wymierzania kary, albo nadrzędne nad
nim organy wojskowe.

Karę usunięcia ze służby wojskowej […], można wymierzyć,

jeżeli żołnierz popełnił rażące przewinienie dyscyplinarne:
1) o którym mowa w art. 17 ust. 2 pkt 2 lub 3;
2) przed zatarciem uprzednio orzeczonej kary ostrzeżenia o

niepełnej przydatności do służby kandydackiej, służby

przygotowawczej, okresowej służby wojskowej albo do

zawodowej służby wojskowej;
3) które świadczy, że postępowanie tego żołnierza nie daje

rękojmi dalszego rzetelnego pełnienia służby wojskowej.

WYMIERZANIE KAR

Można ukarać

każdego

żołnierza spośród

pełniących

wymienione rodzaje

służb.

Kara aresztu izolacyjnego

(

od 7 – 14

dni)

W czasie odbywania tej kary ukarany przebywa w izbie

zatrzymań,

a ponadto ma obowiązek wykonywać pod kontrolą

dodatkowe zadania służbowe na rzecz jednostki

wojskowej, określone przez przełożonego,

w wymiarze do 8 godzin dziennie.

Wymierza

wojskowy sąd

garnizonowy

na wniosek

dowódcy JW

lub kierownika

UWAGA: wymierza się także

żołnierzom zawodowym

Można wymierzyć za każdy rodzaj czynu w czasie „W”

WYMIERZANIE KAR

Zobowiązanie do przeproszenia pokrzywdzonego

Zobowiązanie do naprawienia wyrządzonej szkody

Pozbawienie prawa do noszenia odznaki tytułu honorowego

oraz uczestnictwa w uroczystościach z udziałem wojska

Podanie informacji o ukaraniu do wiadomości innych osób

Można zastosować samoistnie albo obok dowolnej kary

dyscyplinarnej

STOSOWANIE ŚRODKÓW

DYSCYPLINARNYCH

Może ukarać każdy

przełożony dyscyplinarny

Można

ukarać każdego

żołnierza

Może ukarać każdy

przełożony dyscyplinarny

Można

ukarać każdego

żołnierza

Zobowiązanie do wykonania

dodatkowych zadań

służbowych:

można zastosować samoistnie albo obok kary

dyscyplinarnej:

• upomnienia,

• nagany,

• kary pieniężnej,

• ostrzeżenia o niepełnej przydatności do

stanowiska

• ostrzeżenia o niepełnej przydatności do

pełnionej służby wojskowej

STOSOWANIE ŚRODKÓW

DYSCYPLINARNYCH

oznacza obowiązek wykonywania przez

ukaranego w czasie wolnym od zajęć
służbowych zadań służbowych na rzecz
jednostki wojskowej lub instytucji cywilnej,
określonych przez przełożonego
dyscyplinarnego w wymiarze do trzech godzin
dziennie;

stosuje się na okres od trzech do czternastu

dni;

Wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej
niezależnie od innej: karnej, korporacyjnej, itd.

Wprowadzenie kategorii wykroczeń „na żądanie”

NAJWAŻNIEJSZE ZM. W REAGOWANIU

Zaostrzenie warunków ponoszenia odpowiedzialności

Poszerzenie grona przełożonych
uprawnionych do reagowania dyscyplinarnego

Działanie na czas „W’

Wydłużenie okresu przedawnienia ukarania

Kodeks wykroczeń - art. 33 § 4 pkt 7, art. 51 § 2 i art. 70 § 2:
Zaostrzenie odpowiedzialności za popełnienie wykroczeń pod
wpływem alkoholu lub narkotyków

Kodeks karny - art. 323 § 3 i art. 338:
Zmiana zasad wykonywania kary ograniczenia wolności przez
żołnierzy innych niż zasadniczej służby wojskowej, określenie dolnej
granicy samowolnego oddalenia będącego przestępstwem oraz objęcie
odpowiedzialnością żołnierzy wszystkich rodzajów pełnionej służby
wojskowej za nieusprawiedliwioną nieobecność w służbie

Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia - nowy art. 86a:
Ustanowienie wykroczeń, które mogłyby być ścigane na żądanie
dowódcy jednostki wojskowej lub kierownika instytucji cywilnej

Ustawa o Żandarmerii Wojskowej … - art. 4, 17 i 45:
Określenie nowych funkcji izb zatrzymań, podporządkowania ich
Żandarmerii Wojskowej oraz włączenie dyżurnego parku technicznego
do wojskowych organów porządkowych

ZMIANY W INNYCH PRZEPISACH