Renesans w sztuce

Renesans w sztuce

weneckiej

weneckiej

GIORGIONE

GIORGIONE

właśc. Giorgio

właśc. Giorgio

Barbarelli da Castelfranco

Barbarelli da Castelfranco

(ok.

(ok.

1477–1510)

1477–1510)



jeden z głównych twórców renesansowego

jeden z głównych twórców renesansowego

malarstwa weneckiego,

malarstwa weneckiego,



uczeń G. Belliniego,

uczeń G. Belliniego,



tworzył:

tworzył:

–

obrazy religijne (

obrazy religijne (

Tronująca Madonna ze św.

Tronująca Madonna ze św.

Franciszkiem i św. Liberalisem

Franciszkiem i św. Liberalisem

w kościele

w kościele

S.Liberale w Castelfranco Veneto 1504,

S.Liberale w Castelfranco Veneto 1504,

Judyta

Judyta

),

),

–

obrazy mitologiczne (

obrazy mitologiczne (

Śpiąca Wenus

Śpiąca Wenus

, ukończona

, ukończona

przez Tycjana),

przez Tycjana),

–

portrety,

portrety,

–

kompozycje figuralne w pejzażu (

kompozycje figuralne w pejzażu (

Burza

Burza

,

,

Koncert

Koncert

,

,

Trzej filozofowie

Trzej filozofowie

).

).



Wybitny

Wybitny

kolorysta.

kolorysta.



Wrażliwy obserwator chwilowych stanów

Wrażliwy obserwator chwilowych stanów

natury i świata.

natury i świata.



Obrazy Giorgione cechuje:

Obrazy Giorgione cechuje:

–

harmonijne zespolenie przedstawionych postaci

harmonijne zespolenie przedstawionych postaci

z krajobrazem,

z krajobrazem,

–

miękki modelunek,

miękki modelunek,

–

liryzm i nastrojowość sugerujące treści symboliczne

liryzm i nastrojowość sugerujące treści symboliczne

i alegoryczne.

i alegoryczne.



Dążył do symbiozy malarstwa, muzyki i poezji.

Dążył do symbiozy malarstwa, muzyki i poezji.



Autorstwo wielu dzieł Giorgione jest sporne,

Autorstwo wielu dzieł Giorgione jest sporne,

przyjmuje się pogląd o istnieniu kręgu

przyjmuje się pogląd o istnieniu kręgu

Giorgione (tzw. giorgioneschi) złożonego

Giorgione (tzw. giorgioneschi) złożonego

z wielbicieli i naśladowców artysty.

z wielbicieli i naśladowców artysty.

Madonna

Madonna

z Castelfranco

z Castelfranco

Tronująca Madonna ze

Tronująca Madonna ze

św. Franciszkiem i św.

św. Franciszkiem i św.

Liberalisem

Liberalisem

w kościele

w kościele

S.Liberale

S.Liberale

w Castelfranco Veneto

w Castelfranco Veneto

1504

1504

tempera i olej na desce

tempera i olej na desce

200 × 152 cm

200 × 152 cm



Klarowna kompozycja, oparta o rygorystycznie przestrzeganą

Klarowna kompozycja, oparta o rygorystycznie przestrzeganą

zasadę symetrii.

zasadę symetrii.



Kubiczna, stopniowo wbudowywana w głąb architektura tronu

Kubiczna, stopniowo wbudowywana w głąb architektura tronu

i parawanowej ściany.

i parawanowej ściany.



Powietrzna przestrzenność pejzażu w tle.

Powietrzna przestrzenność pejzażu w tle.



Plastyczna bryłowatość figur i przedmiotów — oto cechy, jakie

Plastyczna bryłowatość figur i przedmiotów — oto cechy, jakie

Giorgione przejął ze stylu Belliniego.

Giorgione przejął ze stylu Belliniego.



To również Bellini uwrażliwił go na zjawisko przesycenia

To również Bellini uwrażliwił go na zjawisko przesycenia

powietrza światłem i na powietrzną miękkość w modelowaniu

powietrza światłem i na powietrzną miękkość w modelowaniu

brył postaci, przedmiotów czy pejzażu.

brył postaci, przedmiotów czy pejzażu.



Od Belliniego wywodzi się także maestria w iluzyjnym

Od Belliniego wywodzi się także maestria w iluzyjnym

oddaniu faktury i materii ciał, tkanin, zbroi.

oddaniu faktury i materii ciał, tkanin, zbroi.



Giorgione nie był zatem wynalazcą nowych rozwiązań

Giorgione nie był zatem wynalazcą nowych rozwiązań

artystycznych, nie był malarskim „rewolucjonistą”. Niemniej,

artystycznych, nie był malarskim „rewolucjonistą”. Niemniej,

potrafił dokonania Belliniego doprowadzić do najwyższego

potrafił dokonania Belliniego doprowadzić do najwyższego

poziomu warsztatowego wykonania.

poziomu warsztatowego wykonania.



Genialne jest w 

Genialne jest w 

Madonnie z Castelfranco

Madonnie z Castelfranco

połączenie surowego

połączenie surowego

rygoryzmu zsymetryzowanej kompozycji z delikatną

rygoryzmu zsymetryzowanej kompozycji z delikatną

miękkością modelunku kształtów i z sugestywnym

miękkością modelunku kształtów i z sugestywnym

przesyceniem powietrza światłem.

przesyceniem powietrza światłem.



Każda bryła przedmiotu, ciała czy fragmentu architektury

Każda bryła przedmiotu, ciała czy fragmentu architektury

albo pejzażu otoczona jest rozproszonym światłem i tkwi

albo pejzażu otoczona jest rozproszonym światłem i tkwi

w powietrzu.

w powietrzu.



Powierzchnia każdej rzeczy ma własną, odrębną fakturę —

Powierzchnia każdej rzeczy ma własną, odrębną fakturę —

leiście miękka w partii habitu św. Franciszka, metalicznie

leiście miękka w partii habitu św. Franciszka, metalicznie

twarda i pobłyskująca w zbroi św. Liberaliusza

twarda i pobłyskująca w zbroi św. Liberaliusza

(rozpoznawanego czasem także jako św. Jerzy), aksamitnie

(rozpoznawanego czasem także jako św. Jerzy), aksamitnie

matowa w partii dywanu pod tronem Madonny, lśniąca

matowa w partii dywanu pod tronem Madonny, lśniąca

puszyście miękkim, złotym połyskiem na sukni Marii.

puszyście miękkim, złotym połyskiem na sukni Marii.



Kolorystyka obrazu jest intensywna, ale chłodna (dziś

Kolorystyka obrazu jest intensywna, ale chłodna (dziś

fałszywie ociepla ją warstwa dawnych, sciemniałych

fałszywie ociepla ją warstwa dawnych, sciemniałych

werniksów, położonych na powierzchni).

werniksów, położonych na powierzchni).



Jest to kompozycja bardzo typowa dla

Jest to kompozycja bardzo typowa dla

wczesnorenesansowego malarstwa weneckiego.

wczesnorenesansowego malarstwa weneckiego.



Umieszczona pośrodku Madonna z Dzieciątkiem —

Umieszczona pośrodku Madonna z Dzieciątkiem —

personifikująca Kościół (

personifikująca Kościół (

Ecclesia

Ecclesia

) tronuje wysoko ponad

) tronuje wysoko ponad

postaciami świętych, ustawionymi symetrycznie po bokach

postaciami świętych, ustawionymi symetrycznie po bokach

— zgodnie z piętnastowiecznym schematem

— zgodnie z piętnastowiecznym schematem

Sacra

Sacra

Conversazione

Conversazione

.

.



Jeśli jednak nauczyciel Giorgiona, Bellini, rozdzielał

Jeśli jednak nauczyciel Giorgiona, Bellini, rozdzielał

przedstawienia Madonny i świętych na odrębne tablice

przedstawienia Madonny i świętych na odrębne tablice

ołtarzowe, to Giorgione zespolił je na jednej tablicy,

ołtarzowe, to Giorgione zespolił je na jednej tablicy,

w jednej wspólnej przestrzeni, na tle jednolitego pejzażu.

w jednej wspólnej przestrzeni, na tle jednolitego pejzażu.

Judyta

Judyta



1504

1504



Olej na płótnie

Olej na płótnie



Ermitaż, Sankt

Ermitaż, Sankt

Petersburg, Rosja

Petersburg, Rosja

Trzej filozofowie

Trzej filozofowie



1508,

1508,



olej na płótnie,

olej na płótnie,



Kunsthistorisch

Kunsthistorisch

es Museum,

es Museum,

Wiedeń

Wiedeń

Śpiąca Wenus

Śpiąca Wenus



1508 , olej na płótnie

1508 , olej na płótnie



Dresden Gallery, Drezno

Dresden Gallery, Drezno

Burza

Burza



1510

1510



olej na

olej na

płótnie

płótnie



Galleria

Galleria

dell'Accadem

dell'Accadem

ia, Wenecja

ia, Wenecja

TYCJAN

TYCJAN

,

,

właśc. Tiziano Vecellio

właśc. Tiziano Vecellio

(ok. 1485 lub 1488–1576)

(ok. 1485 lub 1488–1576)

czołowy przedstawiciel koloryzmu

czołowy przedstawiciel koloryzmu

weneckiego,

weneckiego,

uczeń

uczeń

G. Belliniego

G. Belliniego

i 

i 

Giorgiona

Giorgiona

,

,

1533 mianowany w Bolonii przez Karola V

1533 mianowany w Bolonii przez Karola V

malarzem nadwornym,

malarzem nadwornym,

1545–46 w Rzymie,

1545–46 w Rzymie,

1548 i 1550–51 w Augsburgu na dworze

1548 i 1550–51 w Augsburgu na dworze

cesarskim.

cesarskim.

We wczesnych dziełach Tycjana

We wczesnych dziełach Tycjana

(

(

Miłość niebiańska i miłość ziemska

Miłość niebiańska i miłość ziemska

ok. 1515) jest widoczny wpływ

ok. 1515) jest widoczny wpływ

malarstwa Giorgiona, którego obraz

malarstwa Giorgiona, którego obraz

Śpiąca Wenus

Śpiąca Wenus

— ukończył.

— ukończył.

Następnie wykształcił własny styl,

Następnie wykształcił własny styl,

pełen rozmachu i spontaniczności,

pełen rozmachu i spontaniczności,

o nasyconym kolorycie, bogatym

o nasyconym kolorycie, bogatym

światłocieniu i wielkiej swobodzie

światłocieniu i wielkiej swobodzie

pędzla.

pędzla.

Malował:

Malował:



obrazy

obrazy

religijne

religijne

o różnym charakterze

o różnym charakterze

i przeznaczeniu

i przeznaczeniu

(

(

Grosz czynszowy

Grosz czynszowy

ok. 1517,

ok. 1517,

Assunta

Assunta

1516,

1516,

Madonna rodziny Pesaro

Madonna rodziny Pesaro

ok. 1526,

ok. 1526,

Prezentacja Marii w świątyni

Prezentacja Marii w świątyni

1534–38),

1534–38),



liczne przedstawienia

liczne przedstawienia

mitologiczne

mitologiczne

, tzw.

, tzw.

poezje, pełne cielesnego wdzięku

poezje, pełne cielesnego wdzięku

i nieskrępowanej zmysłowości

i nieskrępowanej zmysłowości

(

(

Bachanalia

Bachanalia

1519,

1519,

Bachus i Ariadna

Bachus i Ariadna

1522),

1522),



portrety

portrety

o znakomitej psychologicznej

o znakomitej psychologicznej

charakterystyce modela (

charakterystyce modela (

Pietro Aretino

Pietro Aretino

1545,

1545,

Karol V

Karol V

1548),

1548),



wreszcie

wreszcie

sceny historyczne

sceny historyczne

i 

i 

alegoryczne

alegoryczne

.

.

Późne dzieła o stłumionych barwach,

Późne dzieła o stłumionych barwach,

szorstkiej fakturze, pozorach

szorstkiej fakturze, pozorach

nieukończenia cechuje głębia

nieukończenia cechuje głębia

religijnego przeżycia

religijnego przeżycia

(

(

Cierniem koronowanie

Cierniem koronowanie

ok. 1570,

ok. 1570,

Pietà

Pietà

ok. 1576).

ok. 1576).

Za życia cieszył się wielką sławą,

Za życia cieszył się wielką sławą,

przyjaźnią wybitnych humanistów

przyjaźnią wybitnych humanistów

i możnych mecenasów, mając

i możnych mecenasów, mając

licznych uczniów Tycjana oddziałał na

licznych uczniów Tycjana oddziałał na

wiele pokoleń późniejszych malarzy,

wiele pokoleń późniejszych malarzy,

zwłaszcza w XVII i XIX w.

zwłaszcza w XVII i XIX w.

Koncert wiejski

Koncert wiejski



1510-1511

1510-1511



Olej na

Olej na

malowidło

malowidło



Luwr, Paryż

Luwr, Paryż

Miłość ziemska i niebiańska

Miłość ziemska i niebiańska

1514

1514

Flora

Flora

1515-

1515-

1520

1520

Assunta

Assunta

1516-

1516-

1518

1518



Olej na drewnie

Olej na drewnie



Santa Maria

Santa Maria

Gloriosa dei

Gloriosa dei

Frari, Wenecja

Frari, Wenecja

Bachanalie

Bachanalie

1523-1525

1523-1525



Olej na

Olej na

płótnie

płótnie



Muzeum

Muzeum

Prado, Madryt

Prado, Madryt

Wenus z Urbino

Wenus z Urbino



1538 Galleria Uffizi, Florencja

1538 Galleria Uffizi, Florencja

Karol V na koniu 1548

Karol V na koniu 1548

Karol V

Karol V

w fotelu

w fotelu

1548

1548

Portret

Portret

papieża

papieża

Pawła III

Pawła III

z nepotami

z nepotami

1546

1546

olej na płótnie,

olej na płótnie,

210 × 174 cm

210 × 174 cm

Museo Nazionale di

Museo Nazionale di

Capodimonte

Capodimonte

Neapol

Neapol

Portret papieża Pawła III z nepotami

Portret papieża Pawła III z nepotami

1546

1546



Obraz ukazuje papieża Pawła III Farnese z jego kuzynami, stryjecznymi

Obraz ukazuje papieża Pawła III Farnese z jego kuzynami, stryjecznymi

wnukami:

wnukami:

księciem Ottavio Farnese

księciem Ottavio Farnese

i 

i 

kardynałem Alessandro Farnese

kardynałem Alessandro Farnese

.

.



W tym zestawieniu postaci papieża z jego nepotami nawiązał Tycjan

W tym zestawieniu postaci papieża z jego nepotami nawiązał Tycjan

do słynnego dzieła Rafaela,

do słynnego dzieła Rafaela,

Portretu Leona × z kardynałami

Portretu Leona × z kardynałami

(Giulianem de' Medici i Luigim de' Rossis) z 1518 r. (Florencja, Uffizi).

(Giulianem de' Medici i Luigim de' Rossis) z 1518 r. (Florencja, Uffizi).



Wobec obrazu Rafeala zmienił jednak diametralnie sposób ujęcia.

Wobec obrazu Rafeala zmienił jednak diametralnie sposób ujęcia.

Zamiast prostego zestawienia wyizolowanych postaci wprowadził

Zamiast prostego zestawienia wyizolowanych postaci wprowadził

pełną ruchu akcję.

pełną ruchu akcję.



Książę Ottavio gnie się w dworskim ukłonie przed papieżem, ich

Książę Ottavio gnie się w dworskim ukłonie przed papieżem, ich

spojrzenia spotykają się, tworząc pełną psychologicznego napięcia

spojrzenia spotykają się, tworząc pełną psychologicznego napięcia

grę.

grę.



Kardynał Alessandro, widoczny z tyłu, za plecami Pawła III, spogląda

Kardynał Alessandro, widoczny z tyłu, za plecami Pawła III, spogląda

wprost na widza.

wprost na widza.

Wydaje się, że przeciwstawienie statuarycznej pozy kardynała

Wydaje się, że przeciwstawienie statuarycznej pozy kardynała

i kornego ukłonu księcia wyrażać ma ideę wyższości władz kościelnej

i kornego ukłonu księcia wyrażać ma ideę wyższości władz kościelnej

nad świecką.

nad świecką.



Poraża psychologiczna ekspresja wizerunku samego papieża. Jest

Poraża psychologiczna ekspresja wizerunku samego papieża. Jest

starcem, jakby skurczony w osłabłym ciele, ale wnikliwe, świdrujące,

starcem, jakby skurczony w osłabłym ciele, ale wnikliwe, świdrujące,

pełne inteligencji spojrzenie, jak też mocny gest dłoni zaciśniętej na

pełne inteligencji spojrzenie, jak też mocny gest dłoni zaciśniętej na

poręczy tronu, ujawniają jego niezmożoną siłę, władczość woli

poręczy tronu, ujawniają jego niezmożoną siłę, władczość woli

i przenikliwość umysłu.

i przenikliwość umysłu.



W tradycyjnych interpretacjach uważano, że to

W tradycyjnych interpretacjach uważano, że to

dzieło Tycjana miałoby ukazywać papieża jako

dzieło Tycjana miałoby ukazywać papieża jako

starca osaczonego przez dwóch przedstawicieli

starca osaczonego przez dwóch przedstawicieli

skłóconych stronnictw politycznych

skłóconych stronnictw politycznych

szesnastowiecznego Rzymu, partii „kardynalskiej”

szesnastowiecznego Rzymu, partii „kardynalskiej”

i partii „senackiej”, czyli — władzy kościelnej

i partii „senackiej”, czyli — władzy kościelnej

i władzy świeckiej, miejskiej, senatorskiej. Wydaje

i władzy świeckiej, miejskiej, senatorskiej. Wydaje

się jednak, że portret wykonany przez Tycjana

się jednak, że portret wykonany przez Tycjana

wyraża zupełnie odwrotną intencję samego

wyraża zupełnie odwrotną intencję samego

papieża: jawi się on tu jako mądry mediator

papieża: jawi się on tu jako mądry mediator

między stronnictwami i jako uosobienie obu

między stronnictwami i jako uosobienie obu

władztw: kościelnego i świeckiego.

władztw: kościelnego i świeckiego.



Trzeba pamiętać, że to właśnie Paweł III był twórcą

Trzeba pamiętać, że to właśnie Paweł III był twórcą

i organizatorem

i organizatorem

Soboru Trydenckiego

Soboru Trydenckiego

(1545–1563),

(1545–1563),

który dokonał fundamentalnej reformy Kościoła

który dokonał fundamentalnej reformy Kościoła

katolickiego i który szukał formuły pogodzenia

katolickiego i który szukał formuły pogodzenia

sakralności Kościoła z życiem ludzi świeckich.

sakralności Kościoła z życiem ludzi świeckich.



Jednak nie polityczny kontekst obrazu stanowił i stanowi

Jednak nie polityczny kontekst obrazu stanowił i stanowi

o jego sile wyrazu. Tworzy ją napięcie psychologiczne między

o jego sile wyrazu. Tworzy ją napięcie psychologiczne między

postaciami i wyrazistość wizerunku papieża, a przede

postaciami i wyrazistość wizerunku papieża, a przede

wszystkim — czysto malarskie walory obrazu.

wszystkim — czysto malarskie walory obrazu.



Powstał on w dojrzałym okresie twórczości Tycjana, już po

Powstał on w dojrzałym okresie twórczości Tycjana, już po

odejściu od żywej wielobarwności wczesnego stylu,

odejściu od żywej wielobarwności wczesnego stylu,

wyniesionej ze studiowania dzieł Giovanniego Belliniego

wyniesionej ze studiowania dzieł Giovanniego Belliniego

i Giorgiona, i od konsystencjonalnej zwartości materii ciał,

i Giorgiona, i od konsystencjonalnej zwartości materii ciał,

tkanin czy przedmiotów, jak też — od zabiegu wtopienia figury

tkanin czy przedmiotów, jak też — od zabiegu wtopienia figury

lub przedmiotu w nasyconą powietrzem i światłem przestrzeń.

lub przedmiotu w nasyconą powietrzem i światłem przestrzeń.



Teraz, w latach czterdziestych (i późniejszych), Tycjan stwarza

Teraz, w latach czterdziestych (i późniejszych), Tycjan stwarza

obrazy ograniczone kolorystycznie, zamknięte w jednej

obrazy ograniczone kolorystycznie, zamknięte w jednej

tonacji. Tu dominuje barwa czerwona, głównie cynober szat

tonacji. Tu dominuje barwa czerwona, głównie cynober szat

i kotary oraz karmin kapy na stole, oraz prześwietlona

i kotary oraz karmin kapy na stole, oraz prześwietlona

złocistym blaskiem biel szaty papieża. Czerwienie te i biele są

złocistym blaskiem biel szaty papieża. Czerwienie te i biele są

proste, pozbawione efektu nakładania, przełamywania bądź

proste, pozbawione efektu nakładania, przełamywania bądź

mieszania kolorów albo odcieni. I — choć obraz najwyraźniej

mieszania kolorów albo odcieni. I — choć obraz najwyraźniej

nie został wykończony, choć brak mu w wielu partiach

nie został wykończony, choć brak mu w wielu partiach

ostatecznej warstwy modelującej kształty — to jednak

ostatecznej warstwy modelującej kształty — to jednak

pozostaje jasne, że to właśnie owa mocna ekspresja

pozostaje jasne, że to właśnie owa mocna ekspresja

nasyconej czerwieni i złociście połyskliwej bieli miała tworzyć

nasyconej czerwieni i złociście połyskliwej bieli miała tworzyć

podstawę dla końcowego efektu dzieła.

podstawę dla końcowego efektu dzieła.

Correggio

Correggio

(1489-1534)

(1489-1534)



tworzył na przełomie renesansu

tworzył na przełomie renesansu

i manieryzmu,

i manieryzmu,



freski w Camera di S. Paolo (1518),

freski w Camera di S. Paolo (1518),

w kościele S. Giovanni (1520–23)

w kościele S. Giovanni (1520–23)

i katedrze

i katedrze

w Parmie (1526–30),

w Parmie (1526–30),



liczne obrazy religijne, w których zastosował

liczne obrazy religijne, w których zastosował

silny światłocień (

silny światłocień (

chiaroscuro

chiaroscuro

) oraz efekty

) oraz efekty

iluzjonistyczne,

iluzjonistyczne,



po 1530 obrazy mitologiczne:

po 1530 obrazy mitologiczne:

Danae

Danae

,

,

Leda

Leda

z łabędziem

z łabędziem

,

,

Jupiter i Io

Jupiter i Io

, wywarł wpływ na

, wywarł wpływ na

malarstwo barokowe.

malarstwo barokowe.

Święta noc

Święta noc

1522

1522



Olej na

Olej na

drewnie

drewnie



Galeria

Galeria

Drezdeńska

Drezdeńska

Wizja św.

Wizja św.

Jana

Jana

Ewangelisty

Ewangelisty

TINTORETTO

TINTORETTO

(1518–94)

(1518–94)



w Wenecji tworzył cykle monumentalnych obrazów

w Wenecji tworzył cykle monumentalnych obrazów

religijnych, historycznych i biblijnych: w Scuola di

religijnych, historycznych i biblijnych: w Scuola di

S. Rocco (1564–76, 1583–87), w Pałacu Dożów

S. Rocco (1564–76, 1583–87), w Pałacu Dożów

(1562–87), w Scuola di S. Marco (od 1548),

(1562–87), w Scuola di S. Marco (od 1548),

w kościołach, m.in. S. Giorgio Maggiore (1592–94),

w kościołach, m.in. S. Giorgio Maggiore (1592–94),



wykształcił styl pełen dynamiki i dramatycznej

wykształcił styl pełen dynamiki i dramatycznej

ekspresji,

ekspresji,



w kompozycjach religijnych stosował niezwykłe

w kompozycjach religijnych stosował niezwykłe

efekty świetlne, układy diagonalne i skróty

efekty świetlne, układy diagonalne i skróty

perspektywiczne,

perspektywiczne,



malował też portrety (

malował też portrety (

Doża Pietro Loredano

Doża Pietro Loredano

1567–

1567–

70,

70,

Portret weneckiego admirała

Portret weneckiego admirała

, obecnie

, obecnie

w Muzeum Nar. w Warszawie).

w Muzeum Nar. w Warszawie).

Ostatnia Wieczerza 1592-1594

Ostatnia Wieczerza 1592-1594

Ostatnia Wieczerza

Ostatnia Wieczerza

1594

1594



olej na płótnie

olej na płótnie



Wenecja, kościół San Giorgio Maggiore

Wenecja, kościół San Giorgio Maggiore



Tintoretto wprowadził do sztuki weneckiej silne elementy

Tintoretto wprowadził do sztuki weneckiej silne elementy

manierystyczne.

manierystyczne.



Wykorzystując Tycjanowskie bogactwo kolorystycznych odcieni,

Wykorzystując Tycjanowskie bogactwo kolorystycznych odcieni,

zdynamizował kompozycję, podkreślając ruch w obrazie siłą

zdynamizował kompozycję, podkreślając ruch w obrazie siłą

rozedrganego światła. Świetnym tego przykładem jest słynna

rozedrganego światła. Świetnym tego przykładem jest słynna

Ostatnia Wieczerza

Ostatnia Wieczerza

z 1594 r., powstała u schyłku życia artysty.

z 1594 r., powstała u schyłku życia artysty.



Tintoretto drastycznie zmienił konwencję przedstawiania

Tintoretto drastycznie zmienił konwencję przedstawiania

Ostatniej Wieczerzy, stworzoną przez malarzy wczesnego

Ostatniej Wieczerzy, stworzoną przez malarzy wczesnego

renesansu — Andrea del Castgna czy Leonarda da Vinci.

renesansu — Andrea del Castgna czy Leonarda da Vinci.



Zamiast poziomego i frontalnego ustawienia stołu i siedzących

Zamiast poziomego i frontalnego ustawienia stołu i siedzących

za nim Chrystusa i apostołów, wprowadził

za nim Chrystusa i apostołów, wprowadził

dynamiczny układ

dynamiczny układ

diagonalny

diagonalny

: stół perspektywicznym ukosem „ucieka” w głąb.

: stół perspektywicznym ukosem „ucieka” w głąb.



Owej „ucieczce” przestrzeni poddane są też wymiary postaci

Owej „ucieczce” przestrzeni poddane są też wymiary postaci

ludzkich. Tintoretto śmiało zerwał z tradycyjnym, warstwowym

ludzkich. Tintoretto śmiało zerwał z tradycyjnym, warstwowym

budowaniem przestrzeni w następujących kolejno po sobie

budowaniem przestrzeni w następujących kolejno po sobie

planach. Głęboka przestrzeń obrazu jest jednolitym wnętrzem,

planach. Głęboka przestrzeń obrazu jest jednolitym wnętrzem,

bez podziałów na plan pierwszy, środkowy i tło.

bez podziałów na plan pierwszy, środkowy i tło.



Ukośny układ kompozycji

Ukośny układ kompozycji

powoduje, że Chrystus nie jest już

powoduje, że Chrystus nie jest już

wyeksponowany frontalnym ujęciem w środku grupy apostołów.

wyeksponowany frontalnym ujęciem w środku grupy apostołów.

A jednak nadal pozostaje w centrum kompozycji, wyróżniony

A jednak nadal pozostaje w centrum kompozycji, wyróżniony

jeszcze ekspresyjnym blaskiem wielkiej świetlistej aureoli oraz

jeszcze ekspresyjnym blaskiem wielkiej świetlistej aureoli oraz

dynamicznym ruchem, w jakim powstaje od stołu i udziela

dynamicznym ruchem, w jakim powstaje od stołu i udziela

komunii św. Janowi Ewangeliście.

komunii św. Janowi Ewangeliście.



Wśród apostołów panuje poruszenie.

Wśród apostołów panuje poruszenie.



Z napięciem obserwują oni Nauczyciela i dyskutują nad

Z napięciem obserwują oni Nauczyciela i dyskutują nad

sakramentalnymi słowami Chrystusa, ustanawiającymi

sakramentalnymi słowami Chrystusa, ustanawiającymi

Eucharystię.

Eucharystię.



Wokół energicznie krząta się służba.

Wokół energicznie krząta się służba.



Wrażenie ekspresyjnej ruchliwości postaci i przestrzeni,

Wrażenie ekspresyjnej ruchliwości postaci i przestrzeni,

dramatycznego zgiełku, nerwowego napięcia, towarzyszącego

dramatycznego zgiełku, nerwowego napięcia, towarzyszącego

wydarzeniu, uzyskał Tintoretto przede wszystkim przez

wydarzeniu, uzyskał Tintoretto przede wszystkim przez

wprowadzenie postaci kłębiących się w powietrzu aniołów

wprowadzenie postaci kłębiących się w powietrzu aniołów

o przeźroczystych, eterycznych, mglisto-chmurzastych ciałach.

o przeźroczystych, eterycznych, mglisto-chmurzastych ciałach.



Te duchowe zjawy przesycone są nieziemskim światłem.

Te duchowe zjawy przesycone są nieziemskim światłem.



Gra cieni i świateł w obrazie — płynnych, migotliwych,

Gra cieni i świateł w obrazie — płynnych, migotliwych,

rozedrganych, stopiona z blasków aureoli, dymów kaganka,

rozedrganych, stopiona z blasków aureoli, dymów kaganka,

jarzących się refleksów na szatach i sprzętach, świetlistości ciał

jarzących się refleksów na szatach i sprzętach, świetlistości ciał

aniołów — wypełnia całą przestrzeń, przenika powietrze, by

aniołów — wypełnia całą przestrzeń, przenika powietrze, by

stworzyć aurę metafizycznego niepokoju i nieziemskiej natury

stworzyć aurę metafizycznego niepokoju i nieziemskiej natury

wydarzenia, które oglądamy — ustanowienia sakramentu

wydarzenia, które oglądamy — ustanowienia sakramentu

eucharystii, mistycznej tajemnicy religii chrześcijańskiej.

eucharystii, mistycznej tajemnicy religii chrześcijańskiej.

VERONESE

VERONESE

(1528–88)

(1528–88)

Uczta w Kanie Galilejskiej

Uczta w Kanie Galilejskiej

Uczta w Kanie Galilejskiej

Uczta w Kanie Galilejskiej

1563

1563



olej na płótnie, 666 × 990 cm

olej na płótnie, 666 × 990 cm



Paryż, Luwr

Paryż, Luwr



Obok Tycjana i Tintoretta, Veronese był najwyżej

Obok Tycjana i Tintoretta, Veronese był najwyżej

cenionym malarzem weneckim drugiej połowy

cenionym malarzem weneckim drugiej połowy

XVI w., zwłaszcza jako autor wielkich płócien

XVI w., zwłaszcza jako autor wielkich płócien

dekorujących wnętrza kościołów, Pałacu Dożów

dekorujących wnętrza kościołów, Pałacu Dożów

i innych budowli publicznych.

i innych budowli publicznych.



Uczta w Kanie

Uczta w Kanie

z Luwru jest jednym z największych

z Luwru jest jednym z największych

wymiarami płócien Veronesa.

wymiarami płócien Veronesa.



Pierwotnie wisiało w klasztorze San Giorgio

Pierwotnie wisiało w klasztorze San Giorgio

Maggiore.

Maggiore.



Religijne wydarzenie ukazane zostało w pełnej

Religijne wydarzenie ukazane zostało w pełnej

przepychu scenerii architektonicznej, na tle

przepychu scenerii architektonicznej, na tle

kolumnad, tarasów i schodów, w niemal

kolumnad, tarasów i schodów, w niemal

scenograficzno-teatralnej aranżacji.

scenograficzno-teatralnej aranżacji.



Architektura ta czerpie motywy z budowli wielkiego

Architektura ta czerpie motywy z budowli wielkiego

weneckiego budowniczego, Jacopa Sansovina.

weneckiego budowniczego, Jacopa Sansovina.



Ewangeliczna uczta przedstawiona została jak

Ewangeliczna uczta przedstawiona została jak

paradna uroczystość dworska, z tłumem ruchliwych

paradna uroczystość dworska, z tłumem ruchliwych

postaci, odzianych w bogate stroje, z malowniczymi

postaci, odzianych w bogate stroje, z malowniczymi

motywami rodzajowymi (karły, psy, małpki), których

motywami rodzajowymi (karły, psy, małpki), których

obecność nie jest wcale uzasadniona tekstem

obecność nie jest wcale uzasadniona tekstem

Pisma.

Pisma.



Podkreślanie tego świeckiego splendoru w scenach

Podkreślanie tego świeckiego splendoru w scenach

religijnych naraziło zresztą Veronesa na proces

religijnych naraziło zresztą Veronesa na proces

przed sądem Inkwizycji w 1573 r., dotyczący obrazu

przed sądem Inkwizycji w 1573 r., dotyczący obrazu

Uczta w domu Lewiego

Uczta w domu Lewiego

.

.



Doczesny przepych wyraża się w obrazie paryskim,

Doczesny przepych wyraża się w obrazie paryskim,

tak jak w innych dziełach artysty, w bogactwie

tak jak w innych dziełach artysty, w bogactwie

kolorystyki.

kolorystyki.



Barwy są mocne, jasne, nasycone, pełne blasku.

Barwy są mocne, jasne, nasycone, pełne blasku.

Veronese zestawia je w śmiałych, acz zawsze

Veronese zestawia je w śmiałych, acz zawsze

przemyślanych i wyrafinowanych kontrastach.

przemyślanych i wyrafinowanych kontrastach.



Obraz staje się swoistym spektaklem, efektowną

Obraz staje się swoistym spektaklem, efektowną

demonstracją zmysłowego bogactwa, prawdziwą

demonstracją zmysłowego bogactwa, prawdziwą

ucztą

ucztą

dla oczu.

dla oczu.