PSYCHOLOGIA

KLINICZNA

mgr Monika Mak
Klinika i Katedra Psychiatrii
PAM

Zadania psychologii klinicznej

• Rozwój wiedzy teoretycznej (jako podstawa

stawiania zadań badawczych i sposobu opisu
i wyjaśniania zaburzeń psychicznych)

• Diagnoza zdrowia
i/lub zaburzeń
• Psychoterapia
• Psychologiczna rehabilitacja
• Prewencja zaburzeń
• Promocja zdrowia

Subdyscypliny i dyscypliny pochodne

•

Psychologia kliniczna człowieka

dorosłego

•

Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży

•

Neuropsychologia kliniczna

•

Psychologia zdrowia

- zdrowie somatyczne
- problematyka stresu i traumy
- zaburzenia psychosomatyczne

Problematyka ww. zazębia się w mniejszym lub

Problematyka ww. zazębia się w mniejszym lub

większym stopniu

większym stopniu

KONCEPCJE NORMALNOŚCI

•

Normalność jako zdrowie

– brak objawów chorobowych

•

Normalność jako utopia

– harmonia i optymalne funkcjonowanie

•

Normalność jako średnia statystyczna

– oszacowana na zasadach statystycznych

opisujących każdą osobę wg generalnych
założeń

•

Normalność jako proces

– końcowy rezultat wzajemnych

oddziaływań

Trudności diagnostyczne

• Diagnozę wyróżnia niejednoznaczny jej

przedmiot oraz brak w pełni
zobiektywizowanych metod badawczych

• Diagnoza zaburzeń powstaje na podstawie

opisu subiektywnych doznań pacjenta,
relacji z jego otoczenia, obserwacji przez
diagnozującego oraz metod badawczych
(możliwość zniekształceń)

Pomoc w określaniu co jest
zaburzeniem

• Międzynarodowa klasyfikacja chorób i

problemów zdrowotnych. Klasyfikacja
zaburzeń psychicznych i zaburzeń
zachowania

(ICD-10)

– autorstwa WHO

• Podręcznik diagnostyczny i

statystyczny zaburzeń psychicznych

(DSM-IV)

– autorstwa Amerykańskiego

Towarzystwa Psychiatrycznego

Diagnoza
psychologicznych
przyczyn i skutków
zaburzeń
psychicznych

Podstawowe narzędzia
diagnostyczne

•

Wywiad kliniczny i obserwacja

- informacje o objawach od pacjenta, od jego

otoczenia oraz obserwacja zachowania

(wygląd, mimika, pantomimika, sposób

nawiązywania kontaktu, reakcje emocjonalne

- historia powstania objawów, okoliczności, ich

dynamika, towarzyszące konsekwencje i

przebieg dotychczasowego leczenia

- informacje o przebiegu doświadczeń

życiowych (dzieciństwo, szkoła, praca

zawodowa, relacje interpersonalne, życie

seksualne)

CD.

- informacje o stosunku pacjenta do jego

doświadczeń, ocenie tych zdarzeń pod
kątem jaką mogły odegrać rolę w
powstaniu objawów na które cierpi
pacjent (poznawanie przekonań na swój
temat, osób znaczących, ocena
rozumienia mechanizmów powstawania
objawów

- podsumowanie i uzupełnienie (w

zależności od celów diagnozy (np. opinia
sądowa: zapoznanie się z aktami)

Podstawowe czynniki relacji lekarz-pacjent

• Lekarz powinien wczuwać się w

świat przeżyć pacjenta nie tracąc
własnego oglądu.

• Lekarz powinien umieć pozostawić

problemy pacjentów w miejscu
pracy

• Nie „korzystać z pacjentów” jako

substytutów braku relacji w życiu
osobistym lekarza.

Przeniesienie

• Uruchamiane oczekiwania, przekonania i

emocjonalne reakcje, które przenoszone są
na relację lekarz-pacjent.

• W przeniesieniu pacjent niekoniecznie

„wie” kim jest lekarz i jaki on jest w
realności. Nieświadomie projektuje na
niego własne doświadczenia jakich doznał
od osób ważnych w swoim życiu.

Przeciwprzeniesienie

Lekarz może „przenosić” swoje reakcje
na pacjenta. Mogą one przybierać formę
negatywnych uczuć, które są
destrukcyjne w tej relacji, ale także
mogą one przybierać formę pozytywną
w postaci idealizacji czy też erotyzacji.

Wywiad z pacjentem

– Początkowa faza wywiadu ma zasadniczo

charakter otwarty. Lekarz umożliwia
pacjentowi wypowiedzenie się w jego
„języku”.

– Pytania zamknięte-otwarte pozwalają na

doprecyzowanie pewnych informacji.

Techniki stosowane w wywiadzie

•

CISZA

- może być konstruktywna i w szczególnych

sytuacjach może pozwolić pacjentowi na refleksję, płacz i
akceptację w przyjmowaniu nowych treści.

Techniki stosowane w wywiadzie

•

KONFRONTACJA

– Technika, która wskazuje

pacjentowi na to czego sam nie
zauważa, omija bądź zaprzecza.

Techniki stosowane w wywiadzie

•

KLARYFIKACJA

– Podczas rozmowy lekarz co jakiś czas krótko

podsumowuje to co pacjent powiedział.

Zapewnia to zgodność tego co pacjent

powiedział z tym co lekarz usłyszał.

Techniki stosowane w wywiadzie

•

OBJAŚNIENIE

– Lekarz wyjaśnia pacjentowi plan leczenia

w zrozumiałym dla niego języku i
umożliwia
mu zadawanie pytań jak i odpowiada

Techniki stosowane w wywiadzie

•

PORADA

– Będzie ona efektywna jeśli będzie

wynikać z empatii i dopiero po

uzyskaniu adekwatnych informacji

dotyczących problemu.

– Pacjenci czasem wymuszają porady
– Nie można pacjentowi wybrać drogi

życiowej

METODY DIAGNOSTYCZNE

Badanie
funkcjonowani
a
intelektualneg
o

•

Testy

– np. Skala Inteligencji

Wechslera w wersji dla dzieci
i dorosłych – uzyskujemy
iloraz inteligencji, a także
profilowy rozkład
poszczególnych zdolności

•

Ocena funkcjonowania
społecznego

– w oparciu o

informacje z wywiadu, a
także np. Skalę Dojrzałości
Społecznej Edgara Dolla

Matryce Ravena

Badanie funkcji poznawczych

• Diagnoza zdolności percepcyjnych, rozmaitych

właściwości uwagi i pamięci, uczenie się

materiału modalności werbalnej i wzrokowej itd.

• Funkcje poznawcze obniżone są w rozmaity

sposób w przebiegu różnych zaburzeń i chorób

psychicznych (schizofrenia, choroba afektywna

dwubiegunowa) , a także somatycznych

(choroba Alzheimera, otępienie czołowo-

skroniowe), a także u pacjentów

neurochirurgicznych (diagnoza

neuropsychologiczna)

CD

• Badanie funkcji poznawczych jest niezwykle

istotne w różnicowaniu pomiędzy etiologią
zaburzeń (np.zaburzenia psychiczne a
neurologiczne)

• Diagnoza neuropsychologiczna jako

podstawa do zaplanowania procesu
neurorehabilitacji ukierunkowanej na
indywidualne potrzeby pacjenta

OCENA FUNKCJI UWAGI

• Procesy uwagi można oceniać w prostych

próbach, Np. prezentując pojedyncze bodźce
wzrokowe (lub słuchowe) z pomiarem czasu
reakcji chorego.

• Podatność na dystrakcję można sprawdzić

porównując wykonanie jakiejkolwiek prostej
czynności (Np. czytania, liczenia) w sytuacji
bez i z wprowadzeniem bodźców
zakłócających.

•

Test ciągłego wykonywania

•

Test d2

•

Odejmowanie po 7 z mini mental

METODY OCENY PAMIĘCI

• próby werbalne (pamięć słów, cyfr)
• niewerbalne (pamięć wzrokowa figur, przestrzeni, topografii

czy pamięć rytmów itd..

•

Test 15 słów Rey’a, Figura Rey’a, cyfry z WAIS-R, Test

Bentona……

OCENA PAMIĘCI OPERACYJNEJ I FUNKCJI WYKONAWCZYCH

• Test Sortowania Kart Wisconsin

(Wisconsin Card Sorting Test-WCST).

OCENA PAMIĘCI OPERACYJNEJ I FUNKCJI WYKONAWCZYCH

• Test Łączenia Punktów

A i B (Trail Making Test
A&B), który bada
wzrokowo-
przestrzenną pamięć
operacyjną i zdolność
przełączania się na
nowe kryterium po
wyuczeniu jednej
zasady reagowania.

OCENA PAMIĘCI OPERACYJNEJ I FUNKCJI WYKONAWCZYCH

• Test Stroopa (Color

Word Interference
Test) służy do
badania werbalnej
pamięci
operacyjnej i
składa się z trzech
części: RCNb
(reading colour
names in black),
NC (naming
colours) i NCWd
(naming colour of
word - different).

OCENA FUNKCJI WERBALNYCH

Test fluencji słownej.

• test fluencji kategorialnej (zwierzaki,

owoce, rośliny)

•

kryterium formalne np. wypowiedzenie jak

największej liczby słów rozpoczynających

się na podaną literę alfabetu (F, A, S), w

czasie l minuty

istotna jest liczba powtórzeń

(perseweracji) oraz liczba intruzji (słów

wtrąconych, nie należących do danej

kategorii)

• Bostoński Test Nazywania (Boston Naming

Test)

OCENA FUNKCJI WZROKOWO-
PRZESTRZENNYCH

• test rysowania zegara
• test rysowania figury Reya
• testy pamięci figur, orientacji wzrokowo-

przestrzennej

• testy badające czas reakcji na bodźce

wzrokowe

• test układania klocków
• testy labiryntów

COGTEST

•

Komputerowa bateria testów
zorientowanych na rozmaite funkcje
poznawcze

•

Obecnie trwają prace nad
tłumaczeniem i normalizacją polską

Diagnoza osobowości

•

Metody kwestionariuszowe

badające

rozmaite wymiary osobowości,
interpretowane są w oparciu o normy
ilościowe i analizę konfiguracji skal
(MMPI, EPQ-R)

•

Testy projekcyjne

odwołują się do treści

leżących poza świadomością jednostki
(Test Rorschacha, Test Apercepcji
Tematycznej)

W OBRĘBIE OSOBOWOŚCI ZWRACAMY UWAGĘ NA:

• Procesy motywacyjne
• Potrzeby
• Temperament
• Postawa
• Emocje
• Zainteresowania
• Uczucia
• Wartości
• Rodzaj stosowanych
mechanizmów obronnych

KONTAKT Z RODZINĄ CHOREGO
PSYCHIATRYCZNIE

• Pomoc w zrozumieniu rodzinie objawów choroby

psychicznej

• Udzielenie wskazówek co do opiekowania się chorym

• Sugerowanie fachowej pomocy gdy zaburzenia

prezentowane przez pacjenta ewidentnie wiążą się z

funkcjonowaniem całej rodziny

• Udzielenie informacji zarówno rodzinie jak i pacjentowi,

na temat pomocy poszpitalnej:

np. Kluby Pacjenta lub

oddziały dzienne dla schizofreników, oddziały terapii

odwykowej dla alkoholików i uzależnionych od substancji

psychoaktywnych, oddziały dzienne terapii nerwic

Diagnoza na potrzeby
psychoterapii

•

Diagnoza objawowa

– informacja z

jakim rodzajem zaburzeń pacjent
zgłasza się do psychoterapeuty.
Potrzebna do podjęcia decyzji o
konieczności leczenia a także do
wstępnego wyboru metody
psychoterapii

Diagnoza na potrzeby
psychoterapii CD

•

Diagnoza mechanizmów chorobowych

- analiza aktualnej sytuacji pacjenta

(funkcjonowanie w rodzinie, zawodowe oraz
społeczne)

- przyczyny zaburzeń (schematy poznawcze,

sposób przeżywania i reagowania
emocjonalnego, wzorce zachowań,
rozbieżność pomiędzy schematami,
reakcjami i wzorcami)

PSYCHOTERAPIA

•

Metoda leczenia

– stosowana w sposób świadomy, planowy i

systematyczny

•

Sposób leczenia

– Słowne i niesłowne interwencje psychoterapeuty

•

Podstawa leczenia

– Aktualna wiedza dotycząca zaburzeń zdrowia i

sposobów ich leczenia

•

Cel psychoterapii

– Uświadomienie przyczyn problemów zdrowotnych i

społecznych

– Usunięcie przyczyn zaburzeń przeżywania

zachowania

– Korekta nieharmonijnej sieci powiązań

psychospołecznych osobowości

– Nauczenie racjonalnych sposobów zachowania i

radzenia sobie

Psychoterapia psychoanalityczna

• ZAŁOŻENIE

– Zachowanie człowieka

zależy od wewnętrznych sił

popędowych z reguły

nieświadomych

• ŹRÓDŁO OBJAWÓW

– Lęk wyzwalany naporem

potrzeb popędowych i

ograniczeniami społecznymi

• CEL PSYCHOTERAPII

– Uświadomienie

nieświadomych przeżyć,

myśli i emocji kształtujących

zachowanie

MECHANIZMY OBRONNE OSOBOWOŚCI

Są specyficznym obronnym

procesem, operującym poza

świadomością z którego

człowiek

NIE ZDAJE SOBIE

SPRAWY

. Podejmowane

AUTOMATYCZNIE I

NIEŚWIADOMIE DZIAŁANIE

zmierza do

ROZŁADOWNIA

EMOCJONALNEGO NAPIĘCIA,

ROZWIĄZANIA KONFLIKTU

ORAZ ZMNIEJSZENIA LĘKU

.

Terapia behawioralna

1.Cel: przeuczenie, oduczenie nieprzystosowawczych

nawyków, wygaszanie objawów

2.Forma: indywidualna, potem grupowa
3.Temat: wywiad co do sytuacji lękorodnych; sytuacje

treningu

4.Techniki : behawioralne-

warunkowanie klasyczne

/ nawyk emocjonalny

powstaje na zasadzie związku B. war.- B. bezw. /

modelowanie

, naśladownictwo, trenowanie,

ćwiczenie,

warunkowanie sprawcze

/ najpierw

działanie potem nagroda/,

warunkowanie awersyjne

5.Relacja terapeutyczna: oparta na autorytecie

terapeuty.

IWAN PAWŁOW

• Psy Pawłowa i

warunkowanie klasyczne

• Kontynuatorzy badań –

warunkowanie
instrumentalne, oparte na
wzmocnieniach
pozytywnych i negatywnych

JOHN
B. WATSON

Zjawiska psychiczne są one swoistymi, ubocznymi

artefaktami działania

mózgu

, których nie da się

skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż mają one
strukturę chaotyczną i losową. Jeśli psychologia ma być
rzetelną nauką, musi się ograniczyć do

mierzalnych,

jasno zdefinowanych eksperymentów, w których ludzi
poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje
się ich określone reakcje na te bodźce.

Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych, znanych

z

nauk przyrodnicznych

metod badawczych do badania

ludzkiej psychiki.

L

udzie podobnie jak wszystkie inne zwierzęta działają wg

stosunkowo prostych zasad opierających na stałych,
odruchowych lub wyuczonych reakcjach na bodźce.
Według tego skrajnego poglądu, większość zdrowych
osobników ludzkich, niezależnie od ich "zawartości
mózgu" będzie w tych samych warunkach reagować
podobnie na podobne zestawy bodźców.



BURRHUS SKINNER

WALDEN TWO

Utopijna wizja idealnego,

scjentystycznego
społeczeństwa, z
wykorzystaniem podstaw
behawioryzmu w jego
tworzeniu.

ULRIK NEISSER I PSYCHOLOGIA
POZNAWCZA

• Przeciwstawienie się koncepcji człowieka

pasywnego

• Koncepcja aktywnego umysłu
• Sprzeciw wobec psychoanalizy i

behawioryzmu

• George Kelly – pionier psychologii

poznawczej, twórca rozległej koncepcji

Terapia poznawcza

1. Cel:

zmiana dezadaptacyjnych przekonań ,a tym samym

emocji i zachowań

2.Forma:

indywidualna, grupowa /terapia dyrektywna, sesje

ustrukturowane/.

3.Temat:

bieżąca rzeczywistość- myśli, emocje, zadania

domowe-obserwacja swoich przekonań, myśli

automatycznych w trudnych momentach, prowadzenie

dziennika, sprawdzanie błędnych przekonań z

rzeczywistością.

4.

4.

Techniki

Techniki

:

:

werbalne, behawioralne /włączające zadania

werbalne, behawioralne /włączające zadania

domowe/, ćwiczenie zachowań pożądanych w psychodramie

domowe/, ćwiczenie zachowań pożądanych w psychodramie

5.Relacja terapeutyczna

5.Relacja terapeutyczna

:

:

oparta na zaufaniu, autorytecie

oparta na zaufaniu, autorytecie

terapeuty.

terapeuty.

•

To terapia krótkoterminowa. Możliwe łączenie z innymi

To terapia krótkoterminowa. Możliwe łączenie z innymi

metodami leczniczymi.

metodami leczniczymi.

Terapia humanistyczna

1.Cele terapii (zwłaszcza Rogersa):
wzrost samoakceptacji klienta, pomoc w

uświadomieniu własnych potrzeb i możliwości –

bez dyrektywnego dążenia do zmian zachowania,

poszerzenie możliwości „ bycia w świecie”,

zwiększenie poczucia sensu istnienia.

2.Forma: indywidualna lub grupowa-

niedyrektywna, oparta na bezwarunkowej

akceptacji klienta.

3.Wybór tematu (przedmiotu pracy):

teraźniejszość i przyszłość w kontekście celów

terapii

Terapia humanistyczna cd.

4.Wybór technik: werbalne i przeżywaniowe

5.Relacja terapeutyczna:

Autentyzm, kongruencja-

zachowanie terapeuty

zgodne z tym, jaki jest naprawdę, bez ukrywania
własnych reakcji;

Bezwarunkowa akceptacja

bez względu na zachowanie

i wypowiedzi klienta;

Empatia

- zdolność terapeuty do wczuwania się w świat

przeżyć klienta.

PIRAMIDA POTRZEB ABRAHAMA MASLOWA

Psychoterapia grupowa

• Termin „psychoterapia grupowa” wprowadził Moreno,

twórca psychodramy.

• Punktem wyjścia jest założenie, że źródłem zaburzeń

psychicznych człowieka są nie tylko jego wewnętrzne

konflikty, ale także patologiczne interakcje

zachodzące między nim a grupą np. rodzinną.

• Korekcja tych zaburzeń powinna odbywać się także

w analogicznej grupie, jaką staje się grupa

terapeutyczna. W niej zachodzą interakcje i

uruchamiane są procesy nazywane dynamiką grupy.

• Źródłem bodźców jest terapeuta, poszczególni

pacjenci, jak i sama grupa. Interwencje terapeuty w

grupie psychoterapeutycznej stosowane są w sposób

świadomy, planowy i systematyczny. Istotnym

elementem funkcjonowania grupy jest wspólny cel.

ZADANIA NEUROPSYCHOLOGII

• ROLA DIAGNOZY NEUROPSYCHOLOGICZNEJ
• DIAGNOZA NEUROPSYCHOLOGICZNA JAKO

PODSTAWA REHABILITACJI

• DIAGNOZA NEUROPSYCHOLOGICZNA A

POMOC CHOREMU I JEGO RODZINIE

• Neuropsychologia wyrosła na pograniczu psychologii

klinicznej i neurologii.

• priorytetowe zadanie - analiza konsekwencji uszkodzenia

mózgu danego człowieka.

dwa istotne czynniki leżące u źródła rozwoju tej dyscypliny.

• wzrost pod koniec XIX wieku opisów zaburzeń procesów

poznawczych (wówczas jeszcze tak nie określanych) w

wyniku ogniskowego uszkodzenia mózgu.

• rozwój metod psychometrycznych w psychologii, czyli

mówiąc ogólnie – wynalezienie testów psychologicznych.

•

Neuropsychologia wypracowała w praktyce procedury

umożliwiające dosyć trafne wnioskowanie o lokalizacji

uszkodzenia mózgu w konkretnym przypadku, które

służyły medycynie aż do czasu wprowadzenia tomografii

komputerowej w latach 70. XX wieku.

NEUROPSYCHOLOGIA

•

“ze względu na swą treść, różni się (…) od innych

działów nauk neurologicznych tym, że jej

przedmiotem nie są ani ukryte mechanizmy

molekularnych lub biochemicznych podstaw

czynności nerwowych, ani różnicowanie

morfologiczne i ewolucja układu nerwowego, ani

też fizjologiczne mechanizmy procesów

nerwowych, lecz rola, jaką poszczególne struktury

układu nerwowego odgrywają w organizowaniu

czynności psychicznych człowieka.”

Łuria A. R. (1976) Problemy neuropsychologii i neurolingwistyki. Wybór prac. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

•

Zasadniczy schemat

-

dokładne opisanie przyczyn i

lokalizacji uszkodzenia, oraz na dokonaniu pomiaru

procesów poznawczych. Na tej podstawie wnioskuje się o

wpływie danego uszkodzenia na stan procesów

poznawczych, co umożliwia tworzenie hipotez o znaczeniu

uszkodzonej struktury mózgu dla funkcjonowania umysłu.

• Przykład
pacjenci z Alzheimerem, przynajmniej we wczesnym

stadium, mają duże trudności z uczeniem się nowych

informacji werbalnych, podczas gdy umiejętności i

procedury percepcyjno-motoryczne nie stanowią dla nich

większych trudności.

Dokładnie odwrotny profil zaburzeń zaobserwowano w

przypadku pacjentów cierpiących na chorobę Parkinsona.

W obu przypadkach uszkodzenie mózgu obejmuje inne

struktury, na podstawie tych badań wnioskuje się o

istnieniu przynajmniej dwóch, względnie niezależnych

systemów pamięci, mających odmienne mechanizmy

mózgowe i prawdopodobnie też odmienną historię

ewolucyjną.

TRUDNOŚCI DIAGNOSTYCZNE

•

Zazwyczaj nie ma możliwości dokonania pomiaru

procesów poznawczych przed uszkodzeniem, jak

też badania grupowe wymagają obniżenia

standardów w porównaniu do innych dziedzin

psychologii

, gdzie bez trudu można zbadać np.

1000 studentów tworzących w miarę jednolitą

grupę.

• neuropsychologia dostarcza najpełniejszego

wglądu w naturę uszkodzenia mózgu, jak i stan

procesów poznawczych, zwłaszcza tych bardziej

złożonych.

•

badanie neuropsychologiczne generalnie ma na

celu ocenę stanu procesów poznawczych bez

względu na to, na co choruje i czy w ogóle

choruje osoba badana.

ZMIANA ROLI DIAGNOZY NEUROPSYCHOLOGICZNEJ

• Zmniejszenie przydatności lokalizacyjnego aspektu

diagnozy neuropsychologicznej

• Ocena rodzaju i głębokości zaburzeń czynności

psychicznych

• Identyfikacja niezaburzonych czynności jako punkt

wyjściowy do rehabilitacji poznawczej

• Ocena dynamiki przebiegu choroby i jej następstw

• Wczesne wykrywanie procesu otępiennego (łagodne

zaburzenia poznawcze)

• Diagnoza różnicowa

KONTAKT Z RODZINĄ CHOREGO NEUROLOGICZNIE

• Najważniejsze jest by rodzinę uświadomić, że działanie

chorego wynikające z jego zaburzonych czynności
psychicznych, nie stanowią przejawu jego złej woli czy
złośliwości ale jest objawem choroby.

• Zdarza się, że wykonywane przez chorego działania

kompensacyjne pozwalające mu osiągnąć cel w danej
sytuacji, są oceniane jako dziwne i są uniemożliwiane.
Rodzinie trzeba wytłumaczyć ich znaczenie oraz
możliwość wykorzystania ich w procesie rehabilitacji.

KONTAKT Z RODZINĄ CHOREGO NEUROLOGICZNIE

• Wyniki badania neuropsychologicznego stają

się w niektórych przypadkach podstawą do

udzielenia rodzinom wskazówek co do

ograniczeń jakie należy zastosować wobec

chorego by ustrzec go przed konsekwencjami

przedwczesnej samodzielności.

• Należy poinformować rodzinę o

zachowanych funkcjach i możliwościach
chorego i sposobach ich wykorzystania w
codziennym funkcjonowaniu.

• Chodzi o to by na podstawie wiedzy o

rodzaju i głębokości zaburzeń czynności
psychicznych, rodzina wiedziała jak
postępować z pacjentem, by nie narażać go
na niebezpieczeństwo, nie stawiać zbyt
wysokich wymagań, ale również by nie
ograniczać go nadmiernie i nie wyłączać z
codziennej aktywności.

ORZECZNICTWO RENTOWE

• Ocena faktycznego stanu zdrowia pacjenta

i zachowanych możliwości, a nie fakt
samego przebycia choroby jako podstawa
decyzji o dalszych losach chorego

• Unikanie wyłączania ze społeczności ludzi

sprawnych i stawiania wysokich wymagań
tym, którzy z powodów deficytów
poznawczych nie są w stanie im sprostać

NEUROREHABILITACJA POZNAWCZA

PLASTYCZNOŚĆ NEURONALNA

Zmienność morfologiczna neuronów w zdrowym

mózgu podczas jego rozwoju i starzenia się.

Specyficzna zmienność w odpowiedzi na

zewnętrzną stymulację środowiska i osobnicze

doświadczenia jednostki.

Do niedawna dominacja poglądu, że kora

mózgowa ssaków jest statyczna, nie dająca

wielu szans na całkowity bądź częściowy powrót

do funkcjonowania sprzed uszkodzenia.

Pojawienie się dowodów, że niektóre obwody

neuronalne mogą być modyfikowane po

uszkodzeniach mózgu.

Zdolność mózgu do zmian i modyfikacji nazywana

jest

plastycznością neuronalną

NEUROBIOLOGIA PLASTYCZNOŚCI
NEURONALNEJ

• Na plastyczność neuronalną mogą wpływać zarówno

farmakologiczne leczenie neurotrofowe jak i

oddziaływania terapeutyczne w postaci terapii

behawioralnej oraz neurorehabilitacji poznawczej

•

istnieje kilka protein charakteryzujących się

właściwością stymulacji neuromitozy i tworzenia

połączeń synaptycznych.

• czynnik wzrostu nerwu (NGF)

• mózgowy czynnik neurotrofowy (BDNF)

• neurotrofina – 3 (NT-3)

• rzęskowy czynnik neurotrofowy (CNTF)

ZABURZENIA FUNKCJI POZNAWCZYCH W
SCHIZOFRENII

w badaniach neuropsychologicznych

pacjentów z rozpoznaną schizofrenią,
ujawniają się zaburzenia poznawcze (pamięć
operacyjna i funkcje wykonawcze - lokalizacja
czołowa (kora przedczołowa))

dysfunkcje poznawcze u członków rodziny

schizofreników

schizofrenia jako choroba neurorozwojowa i

neurodegeneracyjna

REHACOM

COGPACK

Semantische Aufgaben

Orientierung im Labyrinth

Reihen

Uhr ablesen, stellen

AFASYSTEM

PRZYSZŁOŚĆ NEUROREHABILITACJI

• lepsze zrozumienie wielowymiarowości poziomów,

na których odbywa się neurorehabilitacja.

• potrzeba połączenia behawioralnego poziomu

analizy natury rehabilitacji funkcji poznawczych z z

neurofizjologicznym i neurochemicznym i stworzenie

interdyscyplinarnego podejścia

• kompleksowy, elastyczny model postępowania z

pacjentem, czerpiący z dziedziny biologii, genetyki,

neuropsychologii i psychiatrii

•

Przywracanie pacjentów z dysfunkcjami

poznawczymi do efektywnego funkcjonowania w

społeczeństwie.

ORZECZNICTWO
SĄDOWO -
PSYCHOLOGICZNE

• Psychologia sadowa jest wykorzystania

dorobku i metod różnych gałęzi psychologii do

celów sądowo – opiniodawczych

• P.S. nie posiada paradygmatów postępowania,

wyodrębnionych metod, które pozwoliłyby

zakwalifikować ją jako zupełnie odrębną gałąź

psychologii stosowanej.

• P.S. to również podstawowa wiedza o

najbardziej podstawowych zasadach

funkcjonowania prawa w tym tych pojęć i

definicji, które najczęściej wymagają

ekspertyzy sadowo-psychologicznej.

ORZECZNICTWO
W SPRAWACH
KARNYCH

ZAGADNIENIA OBEJMUJĄCE EKSPERTYZĘ
(GRCAR, JAŚKIEWICZ-OBYDZIŃSKA)

• Osobowość sprawcy
• Zachowanie zarzucane podejrzanemu
• Psychologiczne aspekty śladów
• Wyjaśnienia podejrzanego
• Zeznania świadków
• Procesy psychiczne (sprawcy,

świadkowie)

• Sytuacja rodzinna małoletniego

Psychologiczne aspekty śladów

• Psychologiczne zasady prowadzenia

śledztwa (uzyskiwanie informacji,

podejmowanie decyzji)

• Wiedza o zachowaniach przestępczych

(teorie osobowościowe)

• Metodologia zbierania i analizy danych
• (profiling)

AKTUALNIE NAJCZĘSTSZE PYTANIA KIEROWANE
DO PSYCHOLOGA

•

W przestępstwach przeciwko zdrowiu

i życiu

• Czy sprawca tempore criminis

znajdował się pod wpływem silnych

emocji (strachu, lęku)

• Czy emocja ta wykluczała możliwość

kierowania swoim zachowaniem

• Czy sprawca działał w stanie silnego

wzburzenia

Opiniowanie w sprawach nieletnich

• Rodzinne ośrodki konsultacyjno-

diagnostyczne

• Zalecenia co do środka

wychowawczo-poprawczego i metod
resocjalizacji

WIARYGODNOŚĆ ZEZNAŃ NIELETNICH

• Np. sprawy przestępstw seksualnych
• Rola psychologa polega tu również na chronieniu

nieletniego przed naciskami, sugestiami, a także
minimalizowanie stresu związanego z
przesłuchiwaniem

Wiarygodność zeznań

• Rola psychologa nie ogranicza się do

obserwatora, ale ma on prawo zadawać

pytania

• Czasem wymagane dodatkowe badania

(wskazane!)

• Nie ma metody by stwierdzić, że świadek albo

sprawca kłamie…

• Terminologia: zamiast wiarygodność -

prawdopodobieństwo

• Czasem sądy domagają się od biegłych

wypowiadania się stricte na temat
wiarygodności – jest to kompetencja
wyłącznie sądu

• Do biegłego należy ocena zdolności

spostrzegania, zapamiętywania, odtwarzania

• Ocena czy opiniowany ma tendencje do

fantazjowania, przeinaczania faktów
(obowiązkowo czytać dokładnie akta!)

• Pewne cechy osobowości pozwalają na

wnioskowanie na temat wartości poznawczej
zeznań.

ART. 31 § 1

Nie popełnia przestępstwa kto z powodu
• choroby psychicznej
• upośledzenia umysłowego
• innego zakłócenia czynności psychicznych
nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia

lub pokierować swoim postępowaniem

art. 31 § 2

• Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność

rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania
postępowaniem była w znacznym stopniu
ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne
złagodzenie kary

art. 31 § 3

• Przepisów powyższych nie stosuje się, gdy sprawca

wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia
powodujący wyłączenie lub ograniczenie
poczytalności, które przewidywał lub mógł
przewidzieć

KRYTERIA NIEPOCZYTALNOŚCI

•

Biologiczno-psychiatryczne

–

Patologiczne (ch. psychiczna, organiczne
uszkodzenia m

ó

zgu

–

Niepatologiczne np.

• Intoksykacja
• Brzemiennośc
• Okres dojrzewania płciowego

• Psycholog wypowiada się również

razem z biegłymi psychiatrami jeśli
chodzi o detencję osoby chorej
psychicznie, która dokonała
przestępstwa.

ORZECZNICTWO W
SPRAWACH CYWILNYCH

•

Poddanie

przymusowemu leczeniu psychiatrycznemu

.

•

Wnioski o

ubezwłasnowolnienie

całkowite lub

częściowe.

•

Oceny

zdolności osoby do dokonywania czynności

prawnych

(najczęściej do składania tzw. oświadczeń

woli). Gro przypadków to wszelakie komplikacje z

realizacją i potwierdzeniem ważności testamentów.

•

Określenie

odpowiedzialności za poczynioną szkodę

-

psycholog musi określić, czy dana osoba podejmując

określone działania rozumiała ich sens i była w stanie

przewidzieć ich skutki.

•

Określenie

związku pomiędzy śmiercią lub doznaną

krzywdą a konkretnymi działaniami osób trzecich

(np.

w przypadku samobójstw).

•

Ustalenie tożsamości

osoby lub autora anonimów.

•

Spraw dotyczących

nieletnich, władzy rodzicielskiej

lub prawa opieki nad dzieckiem, zdolności do

zawarcia małżeństwa itd.

ORZEKANIE O
UZALEŻNIENIU OD
ALKOHOLU

• Ukończenie kursu dla biegłych
• Procedura wpisania na listę biegłych przy

odpowiednim Sądzie Okręgowym

• Para biegłych: psychiatra i psycholog

• Orzeczenie czy opiniowany jest

osobą

uzależnioną od alkoholu

• W razie uzależnienia –

wskazanie

odpowiedniego sposobu leczenia

(leczenie zamknięte lub
ambulatoryjne)

DZIĘKUJĘ ZA CIERPLIWE
WYSŁUCHANIE