Promieniowanie ultrafioletowe

Generacja, detekcja, zastosowanie



źródła lampowe w tym:

rtęciowe nisko- i średnioprężne

kwarcowe niskociśnieniowe
halogenkowe wysokoprężne
metahalogenkowe promienniki UV
lampy Wooda (czarny luminofor na bańce)



lampy fluorescencyjne specjalnego typu w tym:

świetlówki aktyniczne
świetlówki bakteriobójcze



lasery (azotowy)



łuk elektryczny

Sztuczne źródła

promieniowania

ultrafioletowego

Lampy rtęciowe

UV-A

Jest to źródło światła, w którym powstaje ono dzięki
wyładowaniu elektrycznemu w parach rtęci. Lampa
zbudowana jest z zewnętrznej bańki szklanej
najczęściej

pokrytej

luminoforem,

w

której

umieszczona jest mniejsza rurka - jarznik. Jest on
wypełniony argonem, zawiera niewielką ilość rtęci
oraz

elektrody

pomiędzy

którymi

następuje

wyładowanie. W normalnych lampach rtęciowych
szkło bańki odcina większość promieniowania UV, w
wykonaniu szczególnym odwrotnie: przepuszcza UV
a odcina VIS

Lampy kwarcowe

Są to specjalne lampy wyładow-
cze, w których źródło promie-
niowania nadfioletowego powstaje
poprzez wzbudzenie par rtęci bądź
gazów szlachetnych pod wpływem
pola elektrycznego. Lampa taka
jest

wykonywana

ze

szkła

kwarcowego

, które w niewielkim

stopniu pochłania promieniowanie
UV.

(lampy rtęciowe)

Lampy

metalohalogenk

owe

Są to lampy wyładowcze w których
światło powstaje dzięki wyładowaniu
elektrycznemu w mieszaninie par
rtęci, argonu oraz halogenków metali
(niekiedy również innych gazów
szlachetnych oraz bromu lub jodu).
Gazy te są pod wysokim ciśnieniem
jest to lampa jest wysokoprężna.
Składa się z ceramicznego lub
kwarcowego

jarznika

oraz

zewnętrznej bańki szklanej, która
może być (ale nie musi !) pokryta
powłoką

rozpraszającą światło i

zatrzymującą promieniowanie UV.

Widma lamp metalohalogenkowych

Łuk elektryczny

Widmo promieniowania łuku
() elektrycznego podczas

spawania stali elektrodą
wolframową w osłonie argonu

Względne krzywe widmowe
skuteczności Sef()

rumieniowej UV











2

1

)

(

)

(











d

S

K

ef

m

sk



sk

(

)



poligrafia (suszenie farb i lakierów UV,

wykonywanie
form drukowych dla offsetu i sitodruku);



przemysł spożywczy i rolnictwo (uzdatnianie wody,

wyjaławianie opakowań, sterylizacja powietrza i
powierzchni);



medycyna i kosmetyka (sterylizacja powietrza,

powierzchni
i płynów, wyjaławianie narzędzi, fototerapia
(łuszczyca,rany);



przemysł meblarski (suszenie klejów, szpachlówek i

lakierów);



przemysł elektroniczny: fotolitografia, kasowniki

pamięci EPROM,



badania naukowe, przyrządy pomiarowy,

defektoskopia, itp.



chemia; badania, znaczniki, reakcje fotochemiczne



systemy bezpieczeństwa: weryfikacja dokumentów



salony kosmetyczne (opalanie)

Zastosowanie

promieniowania

ultrafioletowego

Działanie promieniowania ultrafioletowego na

człowieka

Promieniowanie UV wnika do

2 mm

w głąb

tkanek.
Do reakcji organizmu na działanie promieni
UV zalicza się:



powstanie pigmentu (opalenizna),



wzmożenie rozpadu białek,



zmniejszenie zwiększonego stężenia glukozy,



synteza związków przeciwkrzywiczych,



szybszy wzrost komórek naskórka,



pobudzenie działania przysadki, tarczycy,

nadnerczy, jajników, jąder,



obniżenie podwyższonego ciśnienia krwi,



zwiększenie liczby krwinek czerwonych i białych.



działanie bakteriobójcze.

Korzystne skutki działania promieniowania

ultrafioletowego na człowieka

1. działanie przeciwkrzywiczne ,wytwarzanie
witaminy D3,
2. wzrost odporności,
3. niszczenie drobnoustrojów
4. przyśpieszanie gojenia ran i owrzodzeń

Korzystne skutki objawiają się przy małych dawkach

Lecznicze działanie promieniowania

ultrafioletowego

na człowieka

Zastosowania do celów
leczniczych:



przewlekły nieżyt oskrzeli,



dychawica oskrzelowa,



krzywica,



trądzik pospolity,



czyraczność,



owrzodzenia troficzne,



trudno gojące się rany,



utrudniony zrost kostny,



stany rekonwalescencji,



niedoczynność tarczycy,



niedoczynność jajników.

Niekorzystne skutki naturalnego działania

promieniowania ultrafioletowego na człowieka

Działanie na skórę:



Rumień (proces zapalny skóry) –

UV-C

, UV-B,

UV-A(działa

najsłabiej)



Przebarwienia na skórze



Zmiany przednowotworowe i nowotworowe

Niekorzystne skutki naturalnego działania

promieniowania ultrafioletowego na człowieka

Prawdopodobna krzywa czułości reakcji
aktynicznej wywołującej raka skóry

Niekorzystne skutki naturalnego działania

promieniowania ultrafioletowego na człowieka

Działanie na oko:
1. Promieniowanie o  < 290 nm jest silnie

pochłaniane przez rogówkę i
spojówkę oka. UV-C
2. Promieniowanie o  > 290 nm jest

przepuszczany przez

rogówkę i ciecz

wodnistą oka, i jest pochłaniane

przez

soczewkę. UV-B +UV-A



Zapalenie spojówki i rogówki

(czas utajenia 5-10godz.)



Zmętnienie soczewki (zaćma)



Choroby siatkówki

Krzywe czułości aktynicznej reakcji zapalenia

spojówki i zapalenia rogówki

Spawanie - łuk

Niekorzystne skutki naturalnego działania

promieniowania ultrafioletowego na człowieka

Ochrona oczu:
1. Zmniejszenie ekspozycji:
Powierzchnia ziemi odbija 7-9% padającego

promieniowania UV

Śnieg lub woda odbija 80-90% padającego

promieniowania UV

2. Okulary
Normalne soczewki nie przepuszczają UV-C, UV-B i

połowę UV-A od 330-350 nm. W zakresie 350-
400 nm przepuszczają 30-40%

Soczewki barwione przepuszczają 7-10%
Soczewki fotochromy nie przepuszczają UV-A

Sztuczne źródła promieniowania optycznego

Procesy technologiczne

spawanie łukowe i gazowe,
cięcie łukiem plazmowym,
cięcie tlenowe,
natryskiwanie cieplne,
elektrodrążenie,
zgrzewanie,
procesy hutnicze (wytop stali, żeliwa, metali

nieżelaznych,

szkła)