PRZEDMIOT NAUKI
O FINANSACH
PUBLICZNYCH

1.

Pojęcie finansów publicznych.

Przedmiotem nauki

o finansach

publicznych

są zjawiska oraz

procesy związane z
powstaniem
i
rozdysponowaniem
pieniężnych środków
publicznych
zapewniających
funkcjonowanie sektora
publicznego.



Nauka o finansach publicznych bada zarówno przyczyny
dla których tworzy się fundusze publiczne jak też
różnorodne skutki jakie wywołuje tworzenie funduszy
publicznych.



Nowoczesna nauka o finansach publicznych nie
ogranicza się do badania gospodarki funduszami
publicznymi, stara się uchwycić związki przyczynowo –
skutkowe między gromadzeniem pieniężnych środków
publicznych a procesami gospodarowania, procesami
społecznymi i politycznymi.

2.

Kategoria potrzeb zbiorowych.

Potrzeba

-

jest pożądaniem wartości użytkowych (dóbr

i usług), wynikającym z osiągniętego rozwoju

gospodarczego i kulturalnego ludzkości.



potrzeby maja charakter nieograniczony,



wzrost potrzeb wywoływany jest postępem

technicznym, organizacyjnym, naukowym, rozwojem

twórczości kulturalnej, zmianami politycznymi,



zróżnicowany stopień zaspokajania potrzeb wynika z:

- przyjętego kryterium wyboru rodzaju potrzeb i poziomu

ich zaspokojenia,

- wpływu państwa oraz władz samorządowych,
- zachowań poszczególnych osób ( chęć zdobywania

wiedzy i kwalifikacji, umiejętność osiągania dochodów).



Potrzeby zbiorowe:



odbiorcą jest społeczeństwo jako całość lub grupa osób

(wspólnota gminna, wspólnota regionalna),



zaspokajanie potrzeb zbiorowych wymaga nakładów
kapitałowych i bieżących- władze publiczne zmuszone są
sięgać do dochodów innych podmiotów, głównie
gospodarstw domowych, przedsiębiorstw i zagranicy,



ich zaspokajanie ogranicza możliwości zaspokajania potrzeb
indywidualnych,



przykład: obrona narodowa, bezpieczeństwo publiczne,
administracja państwowa, korzystanie z dróg publicznych
itp.

3

. Dobro publiczne.



Dobro publiczne

–

dobro, które ze względu na cechy

fizyczne służy zbiorowości lokalnej lub całemu

społeczeństwu. Jest konsumowane przez wszystkich

członków danej zbiorowości, gdyż cechuje się

niepodzielnością korzyści z jego użytkowania, tj. powietrze,

rzeki, bezpieczeństwo zewnętrzne itd.

Kryteriami które decydują o tym, czy dane

dobro ma charakter publiczny czy prywatny są:

1. kryterium użyteczności ( kryterium społeczne):

brak jest zjawiska rywalizacji między użytkownikami danego dobra:

fakt korzystania przez jedną osobę z danego dobra nie uniemożliwia

korzystania z tego dobra innym osobom .

2. kryterium odpłatności- kryterium ekonomiczne

:

dobra publiczne zawsze są finansowane przez budżet państwa,

budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dla odbiorców

oznacza to, ze są one dostarczanie bezpłatnie lub za częściową

odpłatnością.

4.

Dobro społeczne.

Dobra społeczne

– to dobra, które ze względów

fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale dostępne
dla każdego obywatela, tak jak w przypadku klasycznych
dóbr publicznych.

Dobra społeczne wytwarza się dzięki istnieniu urządzeń,

które są własnością publiczna i które zostały sfinansowane
z funduszy publicznych. Mowa tutaj np. o szkołach
publicznych, obiektach szpitalnych i innych obiektach
służących ochronie zdrowia, obiektach sportowych itd.

Cele tworzenia dóbr publicznych



Przesłankami do tworzenia dóbr społecznych jest
umożliwienie konsumpcji tych dóbr obywatelom, których
dochody indywidualne mogłyby uniemożliwić lub ograniczyć
ich nabycie, gdyby były komercyjne. Typowymi takimi
dobrami są : ochrona zdrowia i edukacja. Dobra społeczne nie
wykluczają istnienia także prywatnego sektora tychże dóbr.



Wiąże się to z przejęciem przez władze publiczne

(państwowe i samorządowe) odpowiedzialności za kluczowe
dla życia obywateli dziedziny publiczne. Poza tym władze
publiczne maja obowiązek „bezpłatnego” dostarczania
określonych dóbr publicznych, co wiąże się z koniecznością
finansowania ich ze środków publicznych pochodzących
głownie z podatków.

Zależność miedzy dochodami indywidualnymi a
użytecznością dobra społecznego

.



Dla osób o wysokich dochodach użyteczność dóbr

społecznych jest niska, bo mogą one skorzystać z
prywatnych usług np. zdrowotnych czy edukacyjnych, które
maja wyższy standard niż usługi publiczne.



Wraz ze spadkiem poziomu dochodów indywidualnych

wzrasta użyteczność dobra społecznego. Jest to zrozumiale,
gdyż dla obywatela o niskich dochodach jedyna szansą
dostępu do pewnych dóbr jest ich bezpłatność.

5.

Finanse publiczne jako podmiot

zainteresowania rożnych dyscyplin



Nauki ekonomiczne.

Wynika to z pieniężnego

charakteru zjawisk i procesów występujących w obszarze
finansów publicznych, jak również z tego, ze są one
elementem systemu tworzenia i wykorzystywania
dochodów w gospodarce. Instrumenty finansowe, takie jak:
podatki, dotacje, pożyczki itd. wpływają na całą gospodarkę
narodowa oraz na mikropodmioty.



Socjologia.

Procesy tworzenia funduszy publicznych (np.

z podatków) oraz ich wykorzystywanie (np. zasiłki, renty,
emerytury, bezpłatne świadczenia zdrowotne) maja
charakter nie tylko gospodarczy ale również społeczny. Na
przykład analizą interesów grupowych realizowanych za
pośrednictwem finansów publicznych zajmuje się

socjologia.



Prawo.

Funkcjonowanie finansów publicznych jest

możliwe dzięki istnieniu norm prawnych. Zaczynając od
ustawy zasadniczej, w której określone są kompetencje
organów władzy w sprawach finansów publicznych (budżet
państwa, budżety samorządowe) poprzez ustawy o ustroju
budżetowym, ustawy podatkowe, itd., aż po szereg aktów
wykonawczych organów władzy rożnego szczebla.



Polityka.

Finanse publiczne są instrumentem władzy,

muszą dlatego być analizowane w kontekście
funkcjonowania mechanizmu politycznego. Chodzi np. o
badanie wpływu rożnych czynników politycznych na
wielkość funduszy publicznych, źródła ich powstawania i
kierunki wydatkowania środków publicznych.

Dziękuję za uwagę