Probiotyki –

panaceum czy

placebo?

Joanna Adamiak

Marta Błażejewska

Paulina Chachurska

Ponad 100 lat temu po raz pierwszy zaobserwowano
korzystny wpływ organizmów probiotycznych na organizmy
żywe. Od tego momentu preparaty te stosowane są w
profilaktyce i terapii wielu różnych chorób, przede
wszystkim dotyczących przewodu pokarmowego ale
również chorób związanych z układem immunologicznym.

Pomimo jednak szerokiego wachlarza wskazań do
stosowania probiotyków , w wielu przypadkach brakuje
odpowiednich badań potwierdzających ich właściwości
lecznicze.

Termin „probiotyk” oznaczający „dla życia”, został użyty po
raz pierwszy w 1965 roku . Określono w ten sposób
substancje wytwarzane przez mikroorganizmy, wykazujące
działanie stymulujące na wzrost innych organizmów.

PROBIOTYKI



Definicja obowiązująca do dziś została

sformułowana przez FAO/WHO w 2002r.

Określa probiotyki jako żywe

drobnoustroje, które podawane w

odpowiednich ilościach wywierają

korzystny wpływ na organizm gospodarza.



W wytwarzaniu substancji probiotycznych

największe znaczenie mają bakterie

produkujące kwas mlekowy (Lactobacillus i

Bifidobacterium) oraz drożdżaki. Ponadto

stosuje się też inne bakterie różnych

rodzajów.

Mikroorganizmy stosowane jako probiotyki

Rodzaj

Gatunek

Lactobacillus sps.

L.acidophilus L.reuteri
L.casei L.salivarius
L.fermentum L.bulgaricus
L.gasseri L.plantarum
L.johnsoni L.paracasei

Bifidobacterium

B.bifidum
B.breve
B.lactis
B.longum
B.infantis
B.adolescentis

Streptococcus sps.

S.thermophilus

Saccharomyces

S.boulardi

inne

Escherichia coli
Enterococcus faecalis
Enterococcus faecium
Bacillus cereus

Szczepy drobnoustrojów mogą być

wykorzystane jako probiotyki, jeśli:

– wykazują zdolność adherencji do

komórek nabłonka jelit,

– łatwo kolonizują przewód

pokarmowy,

– nie wytwarzają toksycznych

produktów metabolizmu,

szkodliwych dla organizmu

człowieka,

– są odporne na niskie pH soku

żołądkowego,

– pozostają żywe w obecności żółci,
– działają antagonistycznie wobec

bakterii patogennych przewodu

pokarmowego,

– zostały wyizolowane od człowieka.

Prebiotyki



Prebiotyki definiujemy jako składniki
żywności nieulegające trawieniu w
przewodzie pokarmowym człowieka,
mające zdolność selektywnego
promowania wzrostu bakterii korzystnych
dla zdrowia, takie jak: oligofruktoza,
inulina, galaktooligosacharydy, laktuloza.



Preparaty łączące w funkcjonalną całość
probiotyk z prebiotykiem noszą nazwę
synbiotyków.

Mechanizm działania

Przyjmuje się, że działanie probiotyków

obejmuje dwa mechanizmy:

- immunologiczny( związany m.in. ze

stymulacją układu

immunologicznego)

- nieimmunologiczny (związany m.in. z

hamowaniem rozwoju drobnoustrojów

patogenych)

MECHANIZMY

IMMUNOLOGICZNE

-

aktywacja lokalnych makrofagów do

prezentacji przeciwciał limfocytom B

-

wzmaganie aktywności fagocytarnej

granulocytów i makrofagów oraz ich

aktywności cytostatycznej

-

indukcja syntezy cytokin

- pobudzenie syntezy przeciwciał s IgA

MECHANIZMY

NIEIMMUNOLOGICZNE

-

konkurencja o receptory lub przyleganie do

komórek nabłonkowych uniemożliwiające

dostęp patogenów do nabłonka jelitowego

-

wytwarzanie związków o działaniu

przeciwdrobnoustrojowym

-

współzawodnictwo z innymi

mikroorganizmami o składniki odżywcze

-

zakwaszenie treści jelitowej hamujące wzrost

niektórych bakterii chorobotwórczych
- zmiatanie wolnych rodników

Mechanizm działania probiotyków na organizm człowieka

Probiotyki mogą być

dostarczane w postaci

fermentowanych produktów

mlecznych lub preparatów

farmaceutycznych.

Skuteczność ich działania

zależy od tego, czy dotrą w

miejsce swego działania w

stanie nienaruszonym,

unikając destrukcji przez

kwas żołądkowy lub sole

kwasów żółciowych.

Zastosowanie kliniczne
probiotyków

Probiotyki stosowane są w terapii, której założeniem jest

przywrócenie równowagi biocenozy jelitowej. Homeostaza

jelitowa zakłócana jest przy ostrych infekcjach, które są

podstawą wielu chorób przewlekłych takich jak alergie,

reakcje autoimmunologiczne czy choroby zapalne.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Biegunki.



BIEGUNKI – probiotyki mogą być

skutecznym środkiem zarówno

zapobiegającym, jak i leczącym.

- Biegunki infekcyjne – najpowszechniejszą

przyczyną są zakażenia rotawirusowe.

Badania wykazały, że probiotyki skracają

czas trwania choroby, zmniejszają ryzyko

odwodnienia oraz utrzymywania się

choroby a także zmniejszają liczbę stolców

w czasie jej trwania.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Biegunki c.d.

-

Biegunki poantybiotyczne – wyniki badań nie są

jednoznaczne, probiotyki stanowią obiecujący środek

zapobiegający biegunkom poantybiotykowym u dzieci,

z zastrzeżeniem, że konieczne są dalsze badania.

Badania wykazały również, że Saccharomyces

boulardii nie jest skuteczny w zapobieganiu tymże

biegunkom u osób starszych.

-

Biegunka podróżnych – biegunka ta jest skutkiem

kontaktu organizmu z nieznanymi patogenami. Z

przeprowadzonych badań wynika, że probiotyki są

skuteczne w zapobieganiu tym biegunkom, jakkolwiek

dopracowania wymaga informacja, który szczep

probiotyczny i w jakiej dawce wykazuje najwyższą

skuteczność.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Choroby jelit.



Choroby zapalne jelit –udział w powstawaniu tych

chorób mają czynniki genetyczne, środowiskowe

oraz immunologiczne. Probiotyki, w chorobach tych,

próbuje się stosować jako środki przywracające

równowagę mikrobiologiczną i normalizujące

odpowiedź immunologiczną.



Choroba Leśniowskiego – Crohna - badania

wykazały, że liczba chorych, u których nastąpiła

remisja choroby, nie różniła się pomiędzy grupą

przyjmującą probiotyk a grupą przyjmującą placebo.

Powtórzono badania, jednak z ich analizy wynika

również, że korzyści z stosowania probiotyków nie są

większe niż z placebo. Nie ma więc przesłanek do

stosowania probiotyków przy tej chorobie.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Choroby jelit.



Zaparcia czynnościowe – schorzenie częste wśród

dzieci oraz osób starszych; badania opublikowane

do tej pory nie dostarczają wystarczających

dowodów na zalecanie probiotyków w leczeniu

czynności zaparcia stolca.



Zespół jelita drażliwego – chorobie tej towarzyszą

zmiany jakościowe i ilościowe mikroflory jelita. Z

dokonanych przeglądów badawczych wynika, że

probiotyki mogą łagodzić niektóre objawy zespołu

jelita drażliwego, jednak potrzebne są kolejne

badania, które mają wykazać skuteczność

poszczególnych szczepów.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Choroby przewodu pokarmowego.



Profilaktyka raka okrężnicy – wyniki uzyskane w
badaniach in vitro i innych, są obiecujące jednak do tej
pory nie udało się jednoznacznie potwierdzić działania
probiotyków w zakresie profilaktyki nowotworu
okrężnicy.



Nietolerancja laktozy – zjawisko szeroko
rozpowszechnione. W licznych badaniach udowodniono
korzystny wpływ mlecznych produktów fermentowanych
na proces trawienia laktozy wyrażony brakiem wzrostu
stężenia wodoru w wydychanym powietrzu po spożyciu
laktozy. Jednakże nie wszystkie preparaty probiotyczne
łagodzą objawy nietolerancji laktozy.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Choroby przewodu pokarmowego i
inne.



Zakażenie Helicobacter pylori – zakażenie to może być
przyczyną takich chorób ja zapalenie żołądka, choroba
wrzodowa i inne. Analiza statystyczna przeprowadzonych
badań, wskazuje, że dodanie probiotyku do terapii
eradykacyjnej zwiększa skuteczność eradykacji H.pylori i
powoduje pozytywny wpływ na działanie niepożądane
związane z tą terapią.



Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – wyniki badań
przeprowadzonych do 2007 roku, wskazują , że probiotyki
są dobrze tolerowane, mogą plepszać wyniki badań
wątroby, jednak brak badań klinicznych z randomizacją
uniemożliwia jednoznaczną rekomendację stosowania
probiotyków w tym schorzeniu.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Choroby przewodu pokarmowego i
inne.



Ostre zapalenie trzustki – przeprowadzone
badania wskazywały, że synbiotyki mają
korzystny wpływ na przebieg tej choroby poprzez
zmniejszenie ryzyka powikłań zapalnych oraz
zapobieganie niewydolności narządowej.
Opublikowane ostatnio wyniki badań są jednak
odmienne od wyżej przedstawionych. Wynika z
nich, że zastosowanie probiotyku nie tylko nie
zmniejszało liczby powikłań zapalnych, ale
wiązało się ze zwiększoną śmiertelnością.
Obecnie nie zaleca się używania probiotyków w
tego typu schorzeniach.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.



Zakażenia dróg oddechowych – czynnikiem

wywołujący różne schorzenia dróg oddechowych

są m.in. infekcje wirusowe i bakteryjne. Rozważa

się stosowanie probiotyków w profilaktyce zakażeń

górnych dróg oddechowych. Autorzy badań u

części pacjentów odnotowali mniejszą liczbę

zachorowań oraz łagodnijszy przebieg infekcji, u

innych z kolei, stwierdzili działania niepożądane

związane ze stosowaniem probiotyków.

Stwierdzono, że probiotyki mogą łagodzić przebieg

i skracać czas trwania choroby, ale nie mają

wpływu na częstość jej występowania.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.



Alergia i nadwrażliwość pokarmowa –jest ona
objawem nieprawidłowej odpowiedzi
immunologicznej na antygeny pokarmowe.
Bakterie probiotyczne mają zdolność modyfikacji
struktury antygenów, redukcji ich
immunogenności oraz zmniejszeniem
przepuszczalności bariery jelitowej. Ponadto
wykazują one właściwości przeciwzapalne.
Przeprowadzone badana wskazują jednak , że
nadal nie ma wystarczających dowodów na
redukcję wyprysku atopowego u niemowląt.

Kliniczne zastosowanie probiotyków.
Infekcje związane z zabiegami
chirurgicznymi.

Rodzaj operacji i liczba

ocenianych badanych

Wpływ probiotyku na liczbę infekcji

Różne zabiegi operacyjne

w obrębie jamy brzusznej
n=3(55,56,57)

Brak wpływu

Resekcja trzustki
n=2(58,59)

Mniejsza liczba infekcji wśród pacjentów przyjmujących

probiotyk(58,59), krótszy czas hospitalizacji

Resekcja wątroby
n=2(60,61)

Mniejsza liczba infekcji u pacjentów przyjmujących

probiotyk w obu badaniach.

Transplantacja wątroby
n=2(62,63)

Mniejsza liczba infekcji u pacjentów przyjmujących

synbiotyk w obu badaniach.

Uraz
n=2(64,65)

Mniejsza liczba infekcji, niższy wskaźnik zachorowań na

sepsę, krótszy czas pobytu na oddziale intensywnej

terapii oraz wentylacji mechanicznej u pacjentów

przyjmujących synbotyk (64);
Mniejsza liczba infekcji wśród pacjentów przyjmujących

synbiotyk(65)

Bezpieczeństwo w stosowaniu
probiotyków



Produkty probiotyczne przyjmowane doustnie w
tradycyjnych dawkach przez ogólnie zdrowe osoby
uważane są za bezpieczne.



Istnieje kilka zagrożeń związanych ze stosowaniem
probiotyków, są to m.in.:

-translokacja poza układ pokarmowy i wywołanie infekcji

układowej

-transfer genów związanych z antybiotykoopornością na

inne bakt. Kolonizujące uk. Pokarmowy, w tym patogeny

-ryzyko wystąpienia bakteriemii i fungemii związanej z

probiotykami jest niewielkie, aczkolwiek odnotowano
kilka takich przypadków.

PODSUMOWNIE

Probiotyki są stosowane w lecznictwie od bardzo dawna, ale

ich potencjał terapeutyczny nie został do końca poznany.

Intuicyjnie wiemy, w jakich schorzeniach mogą przynieść

korzyści, a w jakich ich nie stosować. Badania wykazały,

że preparaty probiotyczne zwiększają skuteczność terapii

eradykacyjnej oraz odporność na infekcje. Redukują one

również ryzyko wystąpienia infekcji u pacjentów

poddanych zabiegom chirurgicznym. Interpretacja badań

dotyczących probiotyków jest jednak trudna, gdyż wyniki

nie są jednoznaczne. Ogólnie probiotyki uważa się za

bezpieczne, jednak pojawiły się doniesienia o działaniach

niepożądanych związanych z terapią przy ich użyciu. W

świetle ostatnich badań przyjmuje się , że istnieje grupa

pacjentów, u których stosowanie probiotyków jest

ryzykowne. Nie umniejsza to jednak pozytywnej roli, jaką

probiotykoterapia odgrywa we współczesnej medycynie.

DZIĘKUJEMY