POŁOŻENIE
PRAWNE OSÓB
POŁOŻENIE
PRAWNE OSÓB
ZDOLNOŚĆ
PRAWNA
Możność bycia podmiotem praw i
obowiązków
Zależy od 3 status:
Libertatis (wolności)
Civitatis (obywatelstwa)
Familiae (pozycji w rodzinie)
Grupy ze wg. na
status
Libertatis
WOLNI
NIEWOLNICY
Podziały
Wolny:
Wolnourodzony (ingenuus)
Wyzwoleniec (libertinus)
Grupy ze wg. na
status
Libertatis
WOLNI
NIEWOLNICY
(CIVITATIS)
Perygryni
Latyni
Obywatele rzymscy
Cives romani
Uprawnienia:
Ius conubii
Ius
commerci
-
prawo
do
uczestniczenia
w
obrocie
gospodarczym
Ius suffragii - prawo głosowania
Ius honorum - prawo wyboru na
urząd państwowy
PODZIAŁY
Latyni:
Veteres, prisci - ius conubii, ius
commercii
Coloniarii - ius commercii
Iuniani
Perygryni:
Dedicticii
Perigrini dediticii
G. 1.14. Perigrini dediticii nazywa
się tych, co niegdyś chwyciwszy za
broń, walczyli przeciwko ludowi
rzymskiemu, a następnie pokonani
poddali się.
Sposoby nabycia
obywatelstwa
Zrodzenie z iustum matrimonium
Dziecko pozamałżeńskie obywatelem
jeśli matka obywatelką w chwili jego
urodzenia
Nadania:
Lex Iulia et Plautia Papiria (90-89
p.n.e.)
-
obywatelstwo
nadano
wszystkim mieszkańcom Italii.
Constitutio
Antoniniana
Edykt cesarza Karakalli (Marcus
Aurelius Antoninus)
212 r. n.e
Nadanie obywatelstwa wszystkim
wolnym mieszkańcom cesarstwa
rzymskiego, z wyjątkiem perigrini
dediticii
Tria Nomina
Praenomen (imię) - Gaius Gnaeus, Marcus,
Quintus, Publius, Tiberius, Titus, Lucius
Nomen gentile (gentilicium) - nazwa rodu,
z którego się pochodziło - Aemilius,
Claudius,
Julius,
Aurelius,
Antonius,
Valerius
Cognomen
Np . Gaius Julius Caesar, Marcus Tullius
Cicero, Tiberius Julius Alexander
Grupy ze wg. na
status
Libertatis
WOLNI
NIEWOLNICY
(CIVITATIS)
Perygryni
Latyni
Obywatele rzymscy
(FAMILIAE)
SUI IURIS
ALIENI IURIS
Pokrewieństwo
POKREWIEŃSTWO
AGNACYJNE
(agnatio) - osoby, które podlegały
lub mogły podlegać władzy tego
samego zwierzchnika familijnego
(pater familias)
POKREWIEŃSWTO
KOGNACYJNE
(cognatio) - oparte na więzach
krwi
Stopnie pokrewieństwa
Pokrewieństwo w linii prostej (linea
recta)
i
linii
bocznej
(linea
transversa vel obliqua)
Krewni wstępni (ascendenci) i
zstępni (descendenci)
Quot generationes, tot gradus - ile
urodzeń, tyle stopni
Powinowactwo
Powinowactwo
(adfinitas)
-
stosunek powstały na skutek
zawarcia małżeństwa pomiędzy
jednym z małżonków, a krewnymi
drugiego
Nie oblicza się stopni
ZDOLNOŚĆ
PRAWNA
Tylko wolny obywatel rzymski sui
iuris
Niezależna od wieku i płci
Nie
mieli
jej:
niewolnicy,
nieobywatele, osoby alieni iris
Zdolność prawna nasciturusa
Naciturus - dziecko poczęte, jeszcze
nie narodzone
Nabywa pewne uprawnienia o ile
urodzi się żywe
Nasciturus pro iam nato habetur,
quotiens de commodis suius agitur -
dziecko poczęte uważane jest za już
narodzone, jeśli chodzi o jego
korzyści
Curator ventris
Utrata zdolności
prawnej
Śmierć
Capitis deminutio - uszczuplenie
praw, utrata dotychczasowego
status
Capitis deminutio
Capitis deminutio maxima - utrata
wolności
i
obywatelstwa
(np.
popadnięcie w niewolę)
Capitis deminutio media - utrata
obywatelstwa (np. banicja)
Capitis deminutio minima - zmiana
pozycji
w
rodzinie
bez
utraty
obywatelstwa i wolności (np. adrogatio,
conventio in manum)
Popadnięcie w niewolę
Ius postlimini (prawo powrotu) -
obywatel rzymski, który powrócił z
niewoli odzyskiwał wszelkie prawa,
które wcześniej mu przysługiwały (z
wyjątkiem posiadania i małżeństwa)
Fictio legis Corneliae - w przypadku
śmierci w niewoli przyjmowano fikcję,
iż obywatel zmarł w chwili dostania
się do niewoli, jako osoba wolna
NIEWOLNICY
Niewolnicy
Zrównani z rzeczą, traktowani jako
narzędzie
mówiące
-
instrumentum vocale
Przedmiot własności i innych
praw rzeczowych
Nie mieli żadnych uprawnień, nie
mogli mieć własnego majątku
POWSTANIE
NIEWOLI
Urodzenie w niewoli, ale od II-III w. n.e.
favor libertatis
Popadnięcie w niewolę:
jeńcy wojenni - servi - ci którzy nie
zostali zabici, ale zachowani przy życiu
(servare) i rozdzieleni bądź sprzedani
sprzedaż za długi trans Tiberim
schwytanie przez piratów
skazanie na dożywotnią pracę w kopalnii
Wyzwoleńcy
Sytuacja prawna zależała od tego
czy stawali się:
Obywatelami rzymskimi
Latynami (Latini)
Perigrini dediticii
Wyzwolenie
(manumissio)
FORMALNE:
Testamento
(directa,
indirecta
-
fideicomissaria)
Censu
Vindicta
In ecclesia
SKUTKI:
Wyzwoleniec uzyskuje obywatelstwo
rzymskie
Wyzwolenie
(manumissio)
NIEFORMALNE:
Inter amicos
Per epistulam
Per mensam
SKUTKI:
Formalnie wciąż niewolnik
Początkowo przysługuje mu jedynie
ochrona
pretorska
(wyzwoleniec
prteorski)
Od Lex Iunia (Narbona?) - Latyn Iuniański
Uzyskanie obywatelstwa
przez Latyna Iuniańskiego
Pojęcie za żonę Rzymianki lub Latynki i
jednoroczne dziecko z nią
Służba w straży miejskiej w Rzymie (6, 3 lata)
Dostarczanie statków o określonej pojemności
do transportu zboża przez 6 lat
Prowadzenie w Rzymie młynu przez 3 lata
Przeznaczenie połowy majątku (co najmniej
200 tys. Sesterców) na dom w Rzymie
Perigrini dediticii
G. 1.13: [...]niewolnicy skrępowani przez
właściciela tytułem kary albo którym wypalono
piętno; albo którzy z powodu występku poddani
zostali torturom i dowiedziono im, że wystepek
ten popełnili; albo ci którzy zostali wydani do
walki zbrojnej lub z dzikimi zwierzętami; albo
zostali wtrącei do szkoły gladiatorów lub do
więzienia, potem natomiast wyzwoleni albo
przez tego samego właściciela, albo przez kogoś
innego, stają się wolni na tych smych warunkch,
na jakich są perigrini dediticii.
Ustawodastwo Augusta
Lex Fufia Canina (2. r. p.n.e.) -
ograniczenie
liczby
niewolników
wyzwalanych w testamencie - max. 100
Lex Aelia Sentia (4 r. n.e) :
ograniczenie wieku wyzwalanego (30
lat) i wyzwalającego 20 lat), chyba, że
„słuszna przyczyna”
Nieważność wyzwoleń na szkodę
wierzycieli i patrona
Kategoria peregrini dedicticii
Prawo patronatu
Obowiązek wykonywania usług na
rzecz patrona, przyrzeczonych
przed wyzwoleniem
Obowiązek alimentacyjny
Dziedziczenie
patrona
po
wyzwoleńcu (od lex Papia Poppaea
- taka część jaka przypadała
każdemu dziecku)
Prawo patronatu
Dzieci wyzwoleńca rodziły się
wolne
Dziedziczoność
patronatu
-
dziedziczny ze strony patrona,
niedziedziczny
ze
strony
wyzwoleńca
Osoby w sytuacji podobnej do
niewolników
Personae in mancipio
Addictus
Redemptus ab hostibus
Liber homo bona fide serviens
Colonus