Patologiczna

Patologiczna

nieśmiałość czy fobia

nieśmiałość czy fobia

socjalna?

socjalna?

Andrzej Czernikiewicz

Andrzej Czernikiewicz

2

2

Fobia socjalna - najmniej znane

Fobia socjalna - najmniej znane

zaburzenie lękowe ?!

zaburzenie lękowe ?!



Fobia socjalna jest trzecim, pod względem częstości

Fobia socjalna jest trzecim, pod względem częstości

występowania, po depresji i uzależnieniu od alkoholu,

występowania, po depresji i uzależnieniu od alkoholu,

zaburzeniem psychicznym w populacji ogólnej (Kessler

zaburzeniem psychicznym w populacji ogólnej (Kessler

i in,1994).

i in,1994).



Wczesny początek, zwykle ok.. 12-14 r.z.powoduje , że

Wczesny początek, zwykle ok.. 12-14 r.z.powoduje , że

zaburzenie nie jest traktowane jako odrębna jednostka

zaburzenie nie jest traktowane jako odrębna jednostka

nozologiczna (Schneier i in. 1992).

nozologiczna (Schneier i in. 1992).



Do lat 80-ch fobia socjalna nie była w ogóle

Do lat 80-ch fobia socjalna nie była w ogóle

uwzględniana w systemach diagnostycznych.

uwzględniana w systemach diagnostycznych.



Było to odbiciem braku zauważania ludzi z tym

Było to odbiciem braku zauważania ludzi z tym

problemem, którzy zwykle unikają kontaktów z

problemem, którzy zwykle unikają kontaktów z

terapeutami.

terapeutami.



Lęk w FS nie ustępuje w czasie stresującej aktywności.

Lęk w FS nie ustępuje w czasie stresującej aktywności.

3

3

GAD = Generalised anxiety disorder
PTSD = Posttraumatic stress disorder
PD=Panic disorder

Roczne leczenie zaburzeń

lękowych

Health

Any

Ave. no. of

Zaburzenie

sector (%) treatment (%)anxiety

visits
PD

35

46

4

GAD

32

39

2

PTSD

28

38

4

Agorafobia

25

33

2

Specyficzna fobia

16

26

2

Fobia socjalna

15

23

2

Inne zab. lękowe

19

26

2

Kessler et al, 1998

4

4

Kryteria diagnozy fobii

Kryteria diagnozy fobii

socjalnej wg ICD-10 (MINI).

socjalnej wg ICD-10 (MINI).

F. Fobia socjalna. F.40.1

F. Fobia socjalna. F.40.1



F

F

1

1

a

a

W ciągu ostatniego miesiąca pacjent

W ciągu ostatniego miesiąca pacjent

obawiał się znalezienia w ośrodku uwagi lub

obawiał się znalezienia w ośrodku uwagi lub

kompromitacji w sytuacjach społecznych ...nie tak

kompromitacji w sytuacjach społecznych ...nie tak



b

b

Ta obawa była nadmierna lub

Ta obawa była nadmierna lub

nieuzasadniona

nieuzasadniona

nie

nie

tak

tak



c

c

Pacjent unika takich sytuacji lub cierpi w ich

Pacjent unika takich sytuacji lub cierpi w ich

toku ...

toku ...

nie

nie

tak

tak



d

d

Pogorszyło to jego zwykłe funkcjonowanie

Pogorszyło to jego zwykłe funkcjonowanie

zawodowe lub socjalne lub powoduje znaczny

zawodowe lub socjalne lub powoduje znaczny

dyskomfort ... nie tak

dyskomfort ... nie tak

jeśli F1a, F1b, F1c i F1d

jeśli F1a, F1b, F1c i F1d

tak

tak

– to rozpoznanie –

– to rozpoznanie –

fobia socjalna

fobia socjalna

5

5

Kryteria diagnostyczne fobii

Kryteria diagnostyczne fobii

socjalnej wg DSM-IV (SPST)

socjalnej wg DSM-IV (SPST)

Czy miałeś:

Czy miałeś:



znaczną i długotrwałą obawę w

znaczną i długotrwałą obawę w

sytuacjach społecznych w których ludzie

sytuacjach społecznych w których ludzie

mogli Cię oceniać?

mogli Cię oceniać?



strach, że robiąc coś ośmieszysz się?

strach, że robiąc coś ośmieszysz się?



obawę, że ludzie zauważą objawy twego

obawę, że ludzie zauważą objawy twego

lęku, np., to, że się rumienisz, pocisz, drżą

lęku, np., to, że się rumienisz, pocisz, drżą

ci ręce?

ci ręce?



świadomość, że te obawy są nadmierne i

świadomość, że te obawy są nadmierne i

nieuzasadnione?

nieuzasadnione?

6

6

Fobia socjalna - podstawowe

Fobia socjalna - podstawowe

fakty

fakty



Częstość w populacji ogólnej - ok.

Częstość w populacji ogólnej - ok.

7%

7%

(

(

life

life

prevalence

prevalence

) , ok.. 2% (

) , ok.. 2% (

time prevalence

time prevalence

) (3-14%) -

) (3-14%) -

w USA objawy FS (zgodnie z kryteriami DSM-IV -

w USA objawy FS (zgodnie z kryteriami DSM-IV -

7.2 mln).

7.2 mln).



Dwukrotnie częściej u kobiet

Dwukrotnie częściej u kobiet

.

.



Typowy początek - pierwsza i druga dekada

Typowy początek - pierwsza i druga dekada

życia

życia

, bardzo rzadko początek po 25 r.ż..

, bardzo rzadko początek po 25 r.ż..



U dzieci - ok. 9% populacji dziecięcej

U dzieci - ok. 9% populacji dziecięcej

-

-

najczęściej w postaci:

najczęściej w postaci:

mutyzmu wybiórczego,

mutyzmu wybiórczego,

reaktywnego utrudnienia nawiązywania

reaktywnego utrudnienia nawiązywania

kontaktów socjalnych w dzieciństwie

kontaktów socjalnych w dzieciństwie

.

.

7

7

PODSTAWOWE INFORMACJE O FOBII
SOCJALNEJ (c.d.):

FS JEST ZABURZENIEM WIĄŻĄCYM
SIĘ Z LICZNYMI CHOROBAMI
WSPÓŁISTNIEJĄCYMI;

FS MA SZCZEGÓLNIE DUŻY WPŁYW
NA ZŁE FUNKCJONOWANIE
SPOŁECZNE;

W OGROMNEJ WIĘKSZOŚCI
PRZYPADKÓW FS JEST BŁĘDNIE
DIAGNOZOWANA I LECZONA.

8

8

Współistniejące z fobią socjalną

zaburzenia psychiczne

Zaburzenie

(%)

Depresja

35.8

PD

5.9

ZUA

11.3

Uzależnienie inne

3.4

Jakiekolwiek

44.0

9

9

Współistniejące z fobią socjalną zaburzenia

psychiczne

Co pierwsze?

W tym samym czasie 15%

Comorbidity 15%

Fobia socjalna 71%

Katzelnick et al, 1998

10

10

Fobia socjalna

% właściwej diagnozy w ubiegłym roku

tak 0.5%

nie 99.5%

Katzelnick et al, 1998

11

11

Co wiemy o przyczynach

Co wiemy o przyczynach

FS?

FS?



Uszkodzenie ciał migdałowatych.

Uszkodzenie ciał migdałowatych.



Możliwość dziedziczenia

Możliwość dziedziczenia

predyspozycji (koncepcje

predyspozycji (koncepcje

genetyczne).

genetyczne).



Niedobór serotoniny.

Niedobór serotoniny.



Teorie związane z uczeniem się

Teorie związane z uczeniem się

zachowań socjalnych.

zachowań socjalnych.

12

12

CO OZNACZA DLA KONKRETNEJ
OSOBY MIEĆ FS:

BYĆ SAMOTNYM

BYĆ SŁABO
WYKSZTAŁCONYM

BYĆ FINANSOWO
ZALEŻNYM

BYĆ UBOŻSZYM

NIE MIEĆ STAŁEJ
PRACY LUB NIE
MIEĆ PRACY W
OGÓLE

CIERPIEĆ NA
INNE ZAB.
PSYCHICZNE

BYĆ SPOŁECZNIE
IZOLOWANYM

BYĆ
ALKOHOLIKIEM
LUB BYĆ
TRAKTOWANYM JAK
ALKOHOLIK

 CZĘSTO MYŚLEĆ
O SAMOBÓJSTWIE

MIEĆ WIĘKSZE
RYZYKO
POPEŁNIENIA
SAMOBÓJSTWA

13

13

Próby samobójcze

19.5

5.2

*

23.8

*

21.9

0

5

10

15

20

25

30

Grupa

kontroln

a

*

p<0.01 vs grupa kontrolna

Fobia

socjalna

+ inne

zaburzenie

Duża

depresja

Fobia socjalna

Katzelnick et al, 1998

%

14

14

-20.0

-15.0

-10.0

-5.0

0.0

% pogorszenie

*LSAS w grupie kontrolnej = 25

 zarobki

 edukacja

 Poziom socjalny

Typowy pacjent z fobią socjlną

LSAS = 74*

Katzelnick et al, 1998

15

15

NAJCZĘSTSZE W FS SYTUACJE
PRECYPITUJĄCE LĘK

PRZEDSTAWIANIE SIĘ

SPOTKANIA Z PRZEŁOŻONYM

TELEFONOWANIE DO KOGOŚ

GOSZCZENIE KOGOŚ

BYCIE OBSERWOWANYM PRZY JAKIEJŚ
CZYNNOŚCI

JEDZENIE W TOWARZYSTWIE

PISANIE BĘDĄC OBSERWOWANYM

PRZEMAWIANIE PUBLICZNE

Spotkanie z osobą płci przeciwnej

 w celu romantycznym

lub

seksualnym

16

16

WIEK WYSTĄPIENIA PIERWSZYCH
OBJAWÓW FS

17

17

Dwa typy FS

Dwa typy FS



Postać specyficznej

Postać specyficznej

FS

FS

- fobie we

- fobie we

względnie określonych

względnie określonych

sytuacjach:

sytuacjach:



interakcje werbalne

interakcje werbalne



interakcje społeczne

interakcje społeczne

wymagające

wymagające

asertywności

asertywności



antycypacja

antycypacja

ekspozycji

ekspozycji



Uogólniona

Uogólniona

postać FS

postać FS

- lęk w

- lęk w

prawie wszystkich

prawie wszystkich

sytuacjach

sytuacjach

związanych z

związanych z

komunikacją

komunikacją

społeczną,

społeczną,

związany z obawą

związany z obawą

o deficyt socjalny

o deficyt socjalny

18

18

FOBIA SOCJALNA A:

CYWILIZACJA - CZĘŚCIEJ W
SPOŁECZEŃSTWACH ZACHODU

STATUS EKONOMICZNY - PONAD 20%
OSÓB Z FS NIE PRACUJE

ZWIĄZKI MAŁŻEŃSKIE - 49% OSÓB Z FS
NIGDY NIE BYŁO W ZWIĄZKACH
MAŁŻEŃSKICH (POPULACJA OSÓB BEZ FS
- 21%)

POZIOM EDUKACYJNY - ZNACZNIE
NIŻSZY POZIOM OSÓB Z FS

19

19

Terapia fobii socjalnej

Terapia fobii socjalnej



Farmakologiczna:

Farmakologiczna:



RIMAs -

RIMAs -

moklobemid

moklobemid



MAOIs - fenelzyna,

MAOIs - fenelzyna,

trancylpromina

trancylpromina



SSRIs, buspiron

SSRIs, buspiron



HPBDZ - klonazepam

HPBDZ - klonazepam



Psychoterapia:

Psychoterapia:



terapia

terapia

kognitywna -

kognitywna -

indywidualna

indywidualna



terapia

terapia

behawioralna -

behawioralna -

grupowa

grupowa

20

20

Fobia socjalna

Leczenie farmakologiczne w ostatnim roku

Właściwe 23%

Brak 71%

Niewłaściwe 6%

Katzelnick et al, 1998

21

21

„Czy strażak może się bać?”

„Andrzej jest 35-letnim oficerem pożarnictwa ... jest lubiany

przez swych podwładnych za to, że jest „ludzki” ... dwukrotnie

odznaczony za swoją odwagę w sytuacjach ekstremalnych ...

żonaty, dwoje dzieci ... nie znał swoich rodziców, wychował się w

domu dziecka ... nigdy poważniej nie chorował somatycznie ...

nie pali, nie pije alkoholu od pierwszego użycia „tanie wino z

kolegami, strasznie to odchorowałem”

22

22

... ma propozycję zostania Komendantem Rejonowym SP,
ale waha się, ponieważ na pewno nie poradzi sobie na
tym stanowisku „nie chodzi o pracę, tylko o uroczystości,
o odprawy, że będzie musiał publicznie przemawiać, będą
mu patrzyli na ręce” ... zawsze był nieśmiały” , „od kiedy
pamięta” ... z tego powodu koledzy mu dokuczali, z tego
powodu miał dużo gorsze oceny w szkole z odpowiedzi
ustnych, niż z pisemnych ... wybrał Szkołę Pożarnictwa
„żeby się ośmielić”, z tego powodu kilka lat trenował
karate ... w okresie studiów nie miał zbyt wielu kolegów,
preferował samotność „nawet w stołówce siadałem w
kącie przy takim małym stoliczku w kąciku, przy którym
było tylko jedno miejsce, podobnie w bibliotece – tyłem
do wszystkich, dlatego część kolegów traktowała mnie
jak kapusia albo pedała „

23

23

... nie lubi różnych, codziennych sytuacji
„ostatnio nie oddałem miksera na gwarancji,
który kupiłem żonie, bo jakoś mi było głupio
odnosić go do reklamacji”. „Czasami jak mam
do kogoś zadzwonić to mi schodzi kilka dni, albo
proszę żonę, żeby zadzwoniła i dowiedziała się o
co chodzi”. Boi się wystąpień na niewielkich
nawet zebraniach w pracy „boję się, że
zapomnę co mam mówić, i to się sprawdza,
zapominam jakiegoś słowa, zaczynam się wtedy
czerwienić, pocić, robi mi się niedobrze ...
wtedy zwykle ktoś mnie pyta czy się dobrze
czuję, wtedy denerwuję się jeszcze bardziej”.
Ostatnio w sklepie zakwestionowano jego
podpis na czeku „tak zaczęły mi drżeć ręce”.