Prawda

Prawda

2

Ćwiczenie z logiki

Czy następujące rozumowania są prawidłowe:



Wszystkie dzieci Funia są dziewczynkami.
Zatem Funio ma córkę.



Każdy kogoś kocha. Zatem każdy jest
kochany przez kogoś.

Prawda

3

Ćwiczenie z logiki



Wszystkie dzieci Funia są
dziewczynkami. Zatem Funio ma
córkę.

P = „…jest dzieckiem Funia”
Q = „…jest dziewczynką”
R = „…jest córką Funia”

Prawda

4

Ćwiczenie z logiki



Wszystkie dzieci Funia są dziewczynkami. Zatem
Funio ma córkę.

P = „…jest dzieckiem Funia”
Q = „…jest dziewczynką”
R = „…jest córką Funia”

x[P(x)  Q(x)]

----------------------------------------------------------------

x[R(x)]

Prawda

5

Ćwiczenie z logiki



Wszystkie dzieci Funia są dziewczynkami.

Jeżeli ktoś

jest dzieckiem Funia i dziewczynką, to jest córką
Funia.



Zatem Funio ma córkę.

P = „…jest dzieckiem Funia”
Q = „…jest dziewczynką”
R = „…jest córką Funia”

x[P(x)  Q(x)]

----------------------------------------------------------------

x[R(x)]

Prawda

6

Ćwiczenie z logiki



Wszystkie dzieci Funia są dziewczynkami.

Jeżeli ktoś

jest dzieckiem Funia i dziewczynką, to jest córką
Funia.



Zatem Funio ma córkę.

P = „…jest dzieckiem Funia”
Q = „…jest dziewczynką”
R = „…jest córką Funia”

x[P(x)  Q(x)], x[P(x)  Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]

Prawda

7

Ćwiczenie z logiki

x[P(x)  Q(x)], x[P(x)  Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]

Przypuśćmy, że x[R(x)], czyli że wniosek

jest fałszywy.

Prawda

8

Ćwiczenie z logiki

x[P(x)  Q(x)], x[P(x)  Q(x) 

R(x)

]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Przypuśćmy, że x[R(x)]



Wówczas każde podstawienie do
następnika drugiej przesłanki jest fałszywe

Prawda

9

Ćwiczenie z logiki

x[P(x)  Q(x)], x[

P(x)  Q(x)

 R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Wówczas każde podstawienie do
następnika drugiej przesłanki jest fałszywe.



Żeby druga przesłanka była prawdziwa,
każde podstawienie do jej poprzednika
musi być fałszywe.

Prawda

10

Ćwiczenie z logiki

x[P(x)  Q(x)], x[

P(x) 

Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Żeby druga przesłanka była prawdziwa,
każde podstawienie do jej poprzednika musi
być fałszywe.



Załóżmy, że każde podstawienie do
pierwszego członu koniunkcji w poprzedniku
implikacji jest fałszywe.

Prawda

11

Ćwiczenie z logiki

x[

P(x)

 Q(x)], x[P(x)  Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Załóżmy, że każde podstawienie do
pierwszego członu koniunkcji w
poprzedniku implikacji jest fałszywe.



Wówczas każde podstawienie do formuły
pod kwantyfikatorem w pierwszej
przesłance jest prawdziwe.

Prawda

12

Ćwiczenie z logiki

x[

P(x)  Q(x)

], x[P(x)  Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Czyli pierwsza przesłanka jest prawdziwa.



Jest zatem możliwe, że wniosek jest fałszywy,
chociaż obie przesłanki są prawdziwe.



Czyli wniosek nie wynika logicznie z
przesłanek.

Prawda

13

Ćwiczenie z logiki

x[P(x)  Q(x)], x[P(x)  Q(x)  R(x)]

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

x[R(x)]



Czyli wniosek nie wynika logicznie z przesłanek.



Jest możliwe, że Funio nie ma ani jednej córki
nawet jeśli wszystkie jego dzieci są
dziewczynkami.

Prawda

14

Ćwiczenie z logiki



Jest możliwe, że Funio nie ma ani jednej córki
nawet jeśli wszystkie jego dzieci są
dziewczynkami.



Zaskakujące?



Wyjaśnienie: jeśli Funio w ogóle nie ma dzieci,
to wszystkie jego dzieci są dziewczynkami,
krokodylami albo nawet smokami.

Prawda

15

Ćwiczenie z logiki



Wyjaśnienie: jeśli Funio w ogóle nie ma dzieci,
to wszystkie jego dzieci są dziewczynkami,
kosmitkami albo nawet smokami.

x[P(x)  Q(x)]



Jeśli bowiem żadne podstawienie do
poprzednika implikacji nie jest prawdziwe, to
przy każdym podstawieniu implikacja jest
prawdziwa.

Prawda

16

Ćwiczenie z logiki



Każdy kogoś kocha. Zatem każdy jest
kochany przez kogoś.

xyP(x, y)

-------------------------------------------------

yxP(x, y)

Prawda

17

Ćwiczenie z logiki



Każdy kogoś kocha. Zatem każdy jest
kochany przez kogoś.

xyP(x, y)

-------------------------------------------------

yxP(x, y)



Przypuśćmy, że każdy kocha tylko Kundzię
Blond.

Prawda

18

Ćwiczenie z logiki



Każdy kogoś kocha. Zatem każdy jest kochany
przez kogoś.

xyP(x, y)

-------------------------------------------------

yxP(x, y)



Przypuśćmy, że każdy kocha tylko Kundzię Blond.



Wówczas przesłanka jest prawdziwa, a wniosek
fałszywy

.

Zatem nie wynika logicznie z

przesłanki.

Prawda

19

Realizm naukowy

Instrumentalizm

Przedmioty

teoretyczne

(hipotetycznie) istnieją

są dogodnymi fikcjami

Teorie naukowe

są

domys

ł

ami na temat

prawdy

narzędziami przewidywania

zjawisk

Celem nauki

jest

poszukiwanie prawdy

przewidywanie zjawisk

panowanie nad przyrodą

postęp techniczny

Argumenty

(motywy)

Potrzeby: wyjaśniania

heurystyki

  idei regulatywnej

nieufno

ść

do metafizyki

(empiryzm)

niejasno

ść

pojęcia prawdy

Prawda

20

Klasyczna/realistyczna koncepcja
prawdy



Arystoteles:



Mówić o tym, co istnieje, że istnieje, a o
tym co nie istnieje, że nie istnieje, jest
prawdą, zaś mówić o tym, co istnieje, że
nie istnieje, zaś o tym co nie istnieje, że
istnieje, jest fałszem

Prawda

21

Klasyczna/realistyczna koncepcja
prawdy



Arystoteles:



Mówić o tym, co istnieje, że istnieje, a o
tym co nie istnieje, że nie istnieje, jest
prawdą, zaś mówić o tym, co istnieje, że
nie istnieje, zaś o tym co nie istnieje, że
istnieje, jest fałszem



Filozofia scholastyczna:



Prawda = zgodność myśli z rzeczywistością

Prawda

22

Klasyczna/realistyczna koncepcja
prawdy



Prawda = zgodność myśli z
rzeczywistością



Trudności:



Na czym polega zgodność myśli z
rzeczywistością?



Jak można byłoby ją stwierdzić? (Jakie jest

kryterium

prawdy?)

Prawda

23

Nieklasyczne
(antyrealistyczne)
koncepcje prawdy



Prawda = spełnianie kryterium.



Koncepcje antyrealistyczne:



epistemiczna



pragmatyczna

Prawda

24

Realizm i antyrealizm
semantyczny



Rozumieć zdanie = znać
warunki jego prawdziwości



Rozumieć zdanie = znać
warunki jego słusznej
stwierdzalności (correct
assertability)

Donald Davidson (1917-

2003)

Michael Dummett (1925- )

Prawda

25

Realizm i antyrealizm
semantyczny



Antyrealizm Dummetta:



pojęcie prawdy nierozpoznawalnej
(verification-transcendent) jest niezrozumiałe



argument z uczenia się języka (language-
acquisition)

Prawda

26

Realizm i antyrealizm
semantyczny



Antyrealizm Dummetta:



pojęcie prawdy nierozpoznawalnej (verification-
transcendent) jest niezrozumiałe



argument z uczenia się języka (language-acquisition)



czy może być prawdą, że przedwcześnie
zmarły Jones był odważny?



zdania nierozstrzygalne nie są ani prawdziwe,
ani fałszywe



rewizja logiki

Prawda

27

Epistemiczna koncepcja
prawdy



Zdanie prawdziwe =

= zdanie słusznie stwierdzalne (correctly

assertable);



np. weryfikowalne empirycznie;



dowodliwe (w matematyce);



należące do koherentnego systemu zdań
(koherencyjna teoria prawdy).

Prawda

28

Epistemiczna koncepcja prawdy



Trudności:



Jak ustalić kryteria słusznej stwierdzalności?



Żeby coś uzasadnić, trzeba wcześniej coś
wiedzieć.



Kryteria słusznej stwierdzalności zmieniają
się ze wzrostem wiedzy.

Prawda

29

Zasada pragmatyczna



Myśl jest sensowna wtedy i tylko
wtedy, gdy zawiera jakieś
dyrektywy działania.



wedle pragmatycznej koncepcji
człowieka (pragma = czyn),
człowiek myśli po to, aby
działać, człowiek jest najpierw
podmiotem działania, a dopiero
potem istotą myślącą

Charles Sanders Peirce

(1839-1914)

How to Make Our Ideas

Clear

1878

Prawda

30

Pragmatyczna teoria prawdy



Krytyka

błędu

intelektualistycznego



człowiek nie jest widzem,
lecz aktorem

William James

1842-1910

Prawda

31

Pragmatyczna teoria prawdy



Krytyka

błędu intelektualistycznego



człowiek nie jest widzem, lecz aktorem



Myśl jest prawdziwa wtedy i tylko
wtedy, gdy działanie podjęte na jej
podstawie okazuje się skuteczne.



Skuteczne działanie uprawdziwia myśl.

Prawda

32

Koncepcj

a prawdy

realistyczna

epistemiczna

pragmatyczn

a

Truth-

maker

fakt

możliwość

rozpoznania

skuteczne

działanie

Argumen

t

(motyw)

potrzeba

idei

normatywne

j

odrzucenie

pojęcia prawdy

nierozpoznawal

nej

koncepcja

człowieka

jako aktora,

nie widza

Trudnośc

i

niejasność

pojęcia

brak

kryterium

niedyskutowalno

ść kryterium

brak

heurystyki

posmak

relatywizmu

Prawda

33

Realizm wewnętrzny



Prawda jest zrelatywizowana
do układu pojęciowego



stąd „wewnętrzny”



Przy ustalonym układzie
pojęciowym prawda zależy od
świata



stąd „realizm”

Hilary Putnam

1926-

Prawda

34

Realizm wewnętrzny



Prawda jest zrelatywizowana do układu pojęciowego (stąd
„wewnętrzny”)



Przy ustalonym układzie pojęciowym prawda zależy od świata
(stąd „realizm”)



Prawda = wyidealizowana słuszna stwierdzalność



motyw (umiarkowanie) epistemiczny



Są układy pojęciowe lepsze i gorsze (ze względu
na określone potrzeby poznawcze)



motyw pragmatyczny i normatywny