ROZWÓJ JAJA PŁODOWEGO

- wczesny okres rozwojowy
- okres zarodkowy
- okres rozwoju płodu
- popłód

Wczesny okres rozwojowy

 

- trwa około 2 tygodni

od zapłodnienia do ukończenia

zagnieżdżenia

- obserwuje się w tym czasie

zapoczątkowanie i różnicowania

na elementy trofoblastu i embrioblastu

 

Okres zarodkowy

 

- zarodek (embrion)

- proces gastrulacji (powstają 3 listki

zarodkowe)

- następnie kształtuje się układ krwionośny

(około 5 tygodni)

- gastrulacja (następny etap rozwoju

zarodka)

- powstają listki zarodkowe

zewnętrzny:

ektoderma

wewnętrzny:

endoderma

środkowy: mezoderma

Rozwój płodu

 

Trwa od 5 tygodnia ciąży do jej zakończenia

Rozwój płodu (fetus) charakteryzuje bardzo

szybki wzrost

Szybki rozwój płodu dotyczy zarówno jego

masy,

jak i długości ciała

Masa i długość płodu

-

masa ciała powiększa się 800-krotnie

- długość ciała zwiększa się 50-krotnie

- masę 1000g płód osiąga około 30 tygodnia

ciąży

- masę 3000g płód osiąga około 36 tygodnia

ciąży

- masę 3500g płód osiąga około 40 tygodnia

ciąży

- średni przyrost masy ciała wynosi 12,5 g

dziennie

-

 w 3 m-cu ciąży głowa stanowi ½ całej

długości

- w połowie ciąży (20 tygodni) stanowi ½

długości

- po porodzie płodu donoszonego tylko ¼

długości płodu

- u człowieka dorosłego długość głowy wynosi

1/8

w stosunku do pozostałej części ciała

- od 8 do 16 tygodnia ciąży następuje

ostateczny

intensywny rozwój narządów

     

 

Układ krążenia płodowego

mezodermalny zawiązek serca

różnicuje się już

w okresie powstawania pierwszych

somitów

Ostateczny podział

początkowo pojedynczego worka sercowego

na prawą i lewą część serca

pozostaje w związku z podziałem krążenia

na obieg obwodowy - duży obieg krwi

i krążenie płucne

D

ochodzi do podziału

wspólnej jamy przedsionkowo-komorowej

Równocześnie dzieli się wspólny pień tętniczy

na aortę i pień tętnicy płucnej

U 14 mm zarodka ludzkiego

(około 37 dni od zapłodnienia)

wzrastająca przegroda międzykomorowa

nie jest jeszcze całkowicie zamknięta

i może przez pewien czas utrzymywać się

otwór międzykomorowy

Przegroda przedsionkowa

nie rozdziela całkowicie przedsionków,

a przegroda

międzyprzedsionkowa

utrzymuje się aż do końca życia płodowego

Utrzymanie się drożności tych otworów

w życiu pozapłodowym

może być przyczyną wady

serca!!!

Różnice krążenia płodowego

w stosunku do krążenia u

dorosłych

dotyczą zarówno struktury, jak i

czynności

SERCE PŁODU

jest większe i bardziej kuliste,

jego masa w stosunku do masy ciała

jest dwukrotnie większa niż u

dorosłego

W przegrodzie
międzyprzedsionkowej
znajduje się otwór
owalny

Istnieje przewód tętniczy,

który łączy aortę z tętnicą

płucną.

Obecność przewodu żylnego

znajdującego się między żyłą

pępkową

a żyłą główną dolną

W systemie krążenia

płodowego

znajduje się dodatkowy narząd

– popłód

Krew jest utleniana w łożysku, a nie w

płucach

W tętnicach płodu jest niższe

ciśnienie

Tętno płodu jest szybsze (140/min) i

dwubitne

Krew płodu ma większą objętość,

większą zdolność łączenia tlenu

oraz inny skład elementów

morfotycznych

i płynnych

Krew płodu

 

Płód donoszony ma około 300 ml krwi,

co stanowi 8-10% masy ciała

Krwiotworzenie

w życiu wewnątrzmacicznym występuje

w pęcherzyku żółtkowym,

kosmówce, płucach, wątrobie,

śledzionie, węzłach chłonnych i szpiku

kostnym

Liczba krwinek czerwonych około

5

mln

Stężenie hemoglobiny około

13g%

Liczba krwinek białych

15 tys.

Płuca płodu

 

Płuca w czasie życia

wewnątrzmacicznego

nie są w pełni rozwinięte.

Są małe, zapadnięte, wysoko uniesione

przez przeponę w klatce piersiowej.

Rozwój tkanki płucnej

zdolnej do podjęcia samodzielnej

sprawnej czynności oddechowej

następuje stopniowo przez całą ciążę

Płuca uzyskują pełną sprawność

pod koniec życia płodowego,

a nawet dopiero w 2-3 tygodniu po

urodzeniu

 

Układ wewnątrzwydzielniczy płodu

 

Płód jest pod wpływem działania hormonów

matki i łożyska

Ocena czynności trzustki, przysadki i

nadnerczy jest trudna

        

Trzustka płodu donoszonego

wykazuje dużą zawartość insuliny

Przysadka

obserwuje się wydzielanie gonadotropiny

już u 9-tygodniowych płodów

Nadnercza

Kora płodowa wykazuje obecność

dehydrogenazy,

co może być wyrazem

steroidowej czynności hormonalnej

gruczołów

 

Przewód pokarmowy

 

-  zawiązuje się ektoderma w postaci cewy

jelitowej

-  w 4. tygodniu życia zarodka pojawia się

otwór ustny

-  otwór odbytniczy powstaje dopiero w 3

miesiącu

-  cewa jelitowa stanowi również początek

rozwoju

dla trzustki i wątroby

Układ trawienny

Od 28 tygodnia ciąży wykazuje pełny

zespół enzymów potrzebnych płodowi

W II połowie ciąży

stwierdzono u płodów odruch połykania

i ruchy robaczkowe jelit

Ze stałych elementów płynu owodniowego

oraz złuszczonych komórek nabłonkowych

przewodu pokarmowego

powstaje smółka, która zostaje wydalona

po porodzie

Układ moczowy

 

Rozwija się z neutronów na przestrzeni

od VI somitu szyjnego do ostatniego

lędźwiowego

w postaci śródnercza, poniżej którego

różnicuje się

nerka ostateczna.

Śródnercze

zawiera elementy podobne do elementów

nerki ostatecznej, tj. kłębuszki

naczyniowe

oraz cewki uchodzące do tkanek śródnercza

(Wolffa).

Pod koniec ciąży nerka ostateczna

zaczyna czynność wydzielniczą, czego

dowodem jest obecność moczu w

pęcherzu moczowym płodu 

Popłód

 

Składa się z 3 zasadniczych

elementów

- łożyska (placenta)

- błon płodowych (membranae fetalis)

- pępowiny (funiculus umbilicalis)

 

  

 

Łożysko (placenta)

 

-   w 41,2 dniowej blastocyście

obserwuje się

zróżnicowanie komórek trofoblastu

od elementów embrioblastu do

trofoblastu

- w tym czasie trofoblast występuje w

formie litej

a dalsze zróżnicowanie polega na

powstawaniu kosmków

 

Kosmki pierwotne

zbudowane z samego trofoblastu

Kosmki drugorzędowe

mają podścielisko łącznotkankowe

i dwuwarstwowy nabłonek

trofoblastyczny

Kosmki trzeciorzędowe

w podścielisku łącznotkankowym

występują

naczynia krwionośne, a nabłonek

trofoblastu

składa się z dwóch regularnych

warstw

 

Faza kosmówki

Trwa od chwili powstania kosmków

do pełnego wykształcenia się łożyska

i błon płodowych pozałożyskowych,

a więc od około 3 do 16-18 tygodnia

ciąży

We wczesnym okresie

kosmki pokrywają całe jajo płodowe

i wtedy cała ta warstwa jest nazywana

kosmówką krzewiastą i kosmatą

Zasadniczą cechą kosmówki

jest obecność w niej elementów

płodowych

a brak matczynych

Łożysko

 

Kształtuje swoją formę od 16-18 tygodnia

aż do 38 tygodnia ciąży (okres przeobrażania)

Należy do typu krwiokosmkowego tzn. że

krew matek bezpośrednio opływa pokrywę

nabłonkową kosmków

Spoistość łożyska jest ciastowata

Ma kształt dysku o wym. 20x18x2,5 cm

Średnia masa bez błon i pępowiny wynosi

450g,

a cały popłód o 100 g więcej

Budowa makroskopowa

 

Powierzchnia płodowa

- od strony płynu owodniowego

Powierzchnia matczyna

- przylega bezpośrednio do ściany

macicy

 
 

Powierzchnia płodowa

Pokryta jest lśniącą owodnią,

od przyczepu pępowiny rozchodzą się
promieniście
naczynia krwionośne;
często na niej jest widoczny osad
włóknika

 

Powierzchnia matczyna

charakteryzuje ją obecność różnej

wielkości zrazów (15-20) podzielonych

różnej głębokości bruzdami

Budowa mikroskopowa

 

płyta kosmkowa

znajduje się na powierzchni
płodowej

płyta podstawowa

znajduje się przy powierzchni
matczynej
pomiędzy nimi znajdują się
kosmki

Kosmki końcowe

-

stanowią elementarne składniki

strukturalne
i funkcjonalne łożyska
- pokrywający je trofoblast stanowi
bezpośrednią
powierzchnię wymiany pomiędzy
matką i płodem

Błonki naczyniowo-nabłonkowe

są strukturami kosmków końcowych

i stanowią największą przegrodę

pomiędzy krwią płodowa i krwią

matczyną

Pączki zespólniowe

skupienie jąder zespólni,

występujące
w około 30% kosmków

Złogi mas

włóknikowych

(fibrynoid)

znajdujące się w płycie kosmkowej i
podstawowej
oraz w przestrzeni międzykosmkowej i w
samych kosmkach

Złogi soli wapnia

obserwowane zarówno w obrazie

makroskopowym, jak i

mikroskopowym,

są głównie w łożyskach ciąż

donoszonych

 

 

Błony płodowe

pozałożyskowe

składają się z 3 warstw ściśle ze sobą

zespolonych
 
 

-   owodnia (amnion)

   

-   kosmówka (chorion)

     

- doczesna (decidua)

 

 

Owodnia

wyściela worek owodniowy

jest pochodzenia płodowego,

zbudowana jest z nabłonka i tkanki

łącznej

Kosmówka

znajduje się między owodnią a

doczesną,
składa się z kilku warstw komórek
trofoblastu -

jest pochodzenia płodowego

 

Doczesna

styka się ze ścianą macicy,

jest pochodzenia matczynego

 

 

Sznur pępowinowy

-

łączy płód z łożyskiem

- długość

od 30 do 100 cm,

- grubość

1-1,5 cm

Składa się z:

- tkanki dojrzałej (galarety

Whartona)

- trzech naczyń: dwie tętnice, jedna

żyła

 

Czynność popłodu 

Krążenie krwi w łożysku 

Krążenie płodowe
- z

aczyna się wpłynięciem krwi nieutlenowanej do

płodu przez
dwie tętnice znajdujące się w pępowinie

- następnie krew płynie przez naczynia płyty
kosmkowej, pnie
kosmkowe i kosmki końcowe

- krew utlenowana i zaopatrzona w substancje
potrzebne dla płodu
wraca przez jedna żyłę pępowinową

 

Krążenie matczyne

 

- zaczyna się wpłynięciem krwi

utlenowanej
z tętnic macicznych poprzez płytę
podstawową
łożyska do przestrzeni
międzykosmkowej

- po przejściu między kosmkami i oddania
tlenu
oraz pobrania CO

2

i innych

metabolitów
krew przechodzi z powrotem do ustroju
ciężarnej

 

Transport w łożysku

kosmki łożyskowe

dostarczają pewnych substancji

od matki do płodu i od płodu do
matki

Transport bierny

odbywa się zgodnie z różnicą stężeń

fizycznych
od wyższego do niższego (zjawisko
dyfuzji)

W ten sposób przez łożysko ludzkie
przechodzą:
   

-   gazy oddechowe,
-   mocznik
-   woda

Transport czynny

aktywny udział samych komórek

w przenoszeniu substancji

 

- ze środowiska o niższym stężeniu

do środowiska o stężeniu
wyższym

- wymaga to energii samej komórki

bądź tzw. bariery łożyskowej

Wymiana substancji w
łożysku

 

Wymiana gazowa
-

  wymiana O

2

i CO

2

– najważniejsza czynność

łożyska
-  odbywa się na zasadzie dyfuzji pomiędzy krwią
matczyną i płodową
-  przenikanie CO

2

od płodu do matki jest ściśle

związane z wymiana tlenu w odwrotnym
kierunku
-  nadmiar CO

2

w naczyniach krwionośnych płodu,

grożący zakwaszeniem, przedostaje się do
przestrzeni międzykosmkowej

 

Transport wody

dokonuje się na zasadzie różnicy

ciśnień
(osmotycznego i
hydrostatycznego)
między przestrzeniami płodu i
matki
oraz płynu owodniowego.

Szybkość wymiany wody

pomiędzy matką i płodem
ocenia się na 1600 ml/h
 

 

Transport węglowodanów

 
są głównym źródłem energetycznym
dla płodu
szybko i łatwo przechodzą od
ciężarnej
  stężenie glukozy we krwi płodu jest
niższe
o około 10-20% od stężenia we krwi
matki

 

Transport białek i

aminokwasów

- jest zróżnicowany i w zasadzie zależy od
aktywności
trofoblastu a nie od wielkości cząsteczki
białka
  przechodzenie białka ma duże
znaczenie
immunologiczne, ale nie odgrywa większej
roli
odżywczej

- płód produkuje sam własne białka

- białka i aminokwasy przechodzą na
zasadzie
czynnego transportu

Transport lipidów

 
- zarówno w trofoblaście pokrywającym
kosmki
jak i w nabłonku owodni występuje dużo
różnych
substancji lipidowych

- kwasy tłuszczowe przechodzą od ciężarnej do
płodu

- większość tłuszczów jest hydrolizowana w
nabłonku
trofoblastu

Transport soli mineralnych

i elektrolitów

 

 przenikają szybko i łatwo od matki do

płodu

  odbywa się to na zasadzie dyfuzji

przez łożysko i błony płodowe

Przechodzenie witamin

 
- witamina „C” bez trudności może
przenikać
od matki do płodu
- w transporcie ważnych substancji od
matki
do płodu uwzględnia się transport
leków,
żelaza, bilirubiny i hormonów

 

 

Czynność hormonalna łożyska

łożysko

jest aktywnym gruczołem

wydzielania wewnętrznego

 

Czynność enzymatyczna

łożyska

W łożysku wykryto bardzo wiele
enzymów:

      - dehydrogenazy steroidowe

-      enzymy oddechowe
-      fosfatazy
-      oksytocynazę
-      histaminazę

 

Płyn owodniowy (liquor

amnialis)
 

Płyn owodniowy

jego głównym źródłem wytwarzania jest

owodnia

↓

Wody płodowe

Stanowi środowisko dla rozwijającego się

płodu

 

Wchłanianie

-

dojrzały płód wchłania w ciągu godziny około

20 cm
płynu i taką samą ilość wydala do worka
owodniowego
- resorpcja płynu dokonuje się w przewodzie
pokarmowym, płucach i przez skórę
-  płód do worka owodniowego wydala mocz a
dalsza
wymiana następuje przez płuca, skórę i
pępowinę

 

Ilość płynu

 

- zwiększa się progresywnie do 38 tygodnia
ciąży,
  potem zmniejsza się jego ilość o około 140 ml
na tydzień

- średnia ilość płynu wynosi 1000-1200 ml

- ocena składników płynu owodniowego oraz
jego
stanu fizykochemicznego jest przydatna w
ocenie
stanu płodu