Wykład

Wykład

VI

VI

Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia psychiczne

wieku podeszłego

wieku podeszłego

Andrzej Czernikiewicz

Andrzej Czernikiewicz

2

2

zespoły psychorganiczne

zespoły psychorganiczne

przewlekłe (przewlekłe zespoły

przewlekłe (przewlekłe zespoły

mózgowe)

mózgowe)



- przewlekłe,

- przewlekłe,



najczęściej nieuleczalne

najczęściej nieuleczalne

,

,



całościowe zaburzenia funkcji

całościowe zaburzenia funkcji

psychicznych

psychicznych



spowodowane organicznym

spowodowane organicznym

uszkodzeniem mózgu

uszkodzeniem mózgu

3

3

najczęstsze objawy:

najczęstsze objawy:



·   labilność afektywna

·   labilność afektywna



·   impulsywność

·   impulsywność



·   zaburzenia pamięci

·   zaburzenia pamięci



·   zaburzenia snu

·   zaburzenia snu



·   ubóstwo mowy

·   ubóstwo mowy

4

4

zespoły psychorganiczne:

zespoły psychorganiczne:



·

·

  

  

upośledzenie umysłowe

upośledzenie umysłowe



·

·

  

  

organiczne zaburzenia

organiczne zaburzenia

osobowości

osobowości



·

·

  

  

otępienie

otępienie



·

·

      

      

urojeniowe i afektywne

urojeniowe i afektywne

zab. organiczne

zab. organiczne

5

5

czynniki sprzyjaj

czynniki sprzyjaj

ą

ą

ce powstawaniu

ce powstawaniu

przewlekłych zespołów psycho

przewlekłych zespołów psycho

o

o

rganicznych

rganicznych

wieku trzeciego:

wieku trzeciego:



·

·

  

  

czynniki genetyczne

czynniki genetyczne



·

·

  

  

przewlekłe zatrucia (np.

przewlekłe zatrucia (np.

alkoholizm)

alkoholizm)



·

·

  

  

zatrucia przemysłowe

zatrucia przemysłowe



·

·

  

  

zab. metabolizmu (np.

zab. metabolizmu (np.

hipercholesterolemia)

hipercholesterolemia)



·

·

  

  

przewlekłe choroby

przewlekłe choroby

somatyczne

somatyczne



·

·

  

  

wiek

wiek

6

6

objawy otępienia wg DSM IV:

objawy otępienia wg DSM IV:

·

·

  

  

zaburzenia funkcji poznawczych

zaburzenia funkcji poznawczych

manifestujące się jednym z dwu n/w

manifestujące się jednym z dwu n/w

objawów:

objawów:



1.pogorszenie pamięci (amnezja

1.pogorszenie pamięci (amnezja

krótkoterminowa)

krótkoterminowa)



2.afazja lub apra

2.afazja lub apra

ksj

ksj

a lub agnozja lub

a lub agnozja lub

zab. planowania i abstrakcyjnego

zab. planowania i abstrakcyjnego

myślenia

myślenia



 

 



·

·

  

  

znaczące pogorszenie

znaczące pogorszenie

funkcjonowania

funkcjonowania



 

 



·

·

  

  

stopniowy początek i przewlekły

stopniowy początek i przewlekły

przebieg

przebieg

7

7

Otępienia – podział

Otępienia – podział

etiologiczny

etiologiczny



Majaczenie czy otępienie?

Majaczenie czy otępienie?



Typy otępienia (etiologia)

Typy otępienia (etiologia)



Choroba Alzheimera (AD,

Choroba Alzheimera (AD,

SDAT)

SDAT)



Naczyniowe (MID)

Naczyniowe (MID)



HIV

HIV



Choroba Parkinsona

Choroba Parkinsona



Pląsawica Huntingtona

Pląsawica Huntingtona



Choroba Picka

Choroba Picka

8

8

Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera



Postępujące otępienie

Postępujące otępienie

spowodowane pierwotnym

spowodowane pierwotnym

uszkodzeniem komórek

uszkodzeniem komórek

nerwowych w OUN

nerwowych w OUN



Brak przyczyn

Brak przyczyn

naczyniopochodnych

naczyniopochodnych

9

9

Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera



Objawy:

Objawy:



Amnezja

Amnezja



Apraksja

Apraksja



Anomia

Anomia



Zaburzenia adaptacji socjalnej

Zaburzenia adaptacji socjalnej



Zmiany nastroju

Zmiany nastroju



Prognoza

Prognoza





zgon

zgon



Przebieg postępujący

Przebieg postępujący

10

10

Diagnoza AD

Diagnoza AD



Pewna

Pewna



Prawdopodobne kryteria AD (wszystkie)

Prawdopodobne kryteria AD (wszystkie)



Pozytywny wynik badania histopatologicznego

Pozytywny wynik badania histopatologicznego

(biopsja lub autopsja)

(biopsja lub autopsja)



Prawdopodobna

Prawdopodobna



Początek pomiędzy 40-m a 90-m rokiem życia

Początek pomiędzy 40-m a 90-m rokiem życia



Brak wyraźnych objawów majaczenia

Brak wyraźnych objawów majaczenia



Otępienie potwierdzone: w badaniu

Otępienie potwierdzone: w badaniu

psychiatrycznym, MMSE i neuropsychologicznym

psychiatrycznym, MMSE i neuropsychologicznym



Postępujące pogorszenie funkcji poznawczych

Postępujące pogorszenie funkcji poznawczych



Deficyt pamięci i co najmniej jednej funkcji

Deficyt pamięci i co najmniej jednej funkcji

poznawczej

poznawczej



Brak wskaźników innego specyficznego otępienia

Brak wskaźników innego specyficznego otępienia

11

11

Diagnoza AD

Diagnoza AD



Kryteria wykluczające

Kryteria wykluczające



Nagły początek

Nagły początek



Napady drgawkowe na

Napady drgawkowe na

początku choroby

początku choroby



Objawy ogniskowe w

Objawy ogniskowe w

pierwszym okresie choroby

pierwszym okresie choroby

12

12

Choroba Alzheimera -

Choroba Alzheimera -

etiologia

etiologia



Beta amyloid i blaszki

Beta amyloid i blaszki

starcze

starcze



Białko Tau

Białko Tau



Deficyty transmisji Ach

Deficyty transmisji Ach



Stres oksydacyjny

Stres oksydacyjny



Apolipoproteina E (ApoE)

Apolipoproteina E (ApoE)



Genetyka

Genetyka

13

13

 

                

     

14

14

 

                                 

          

15

15

10 sygnałów

10 sygnałów

ostrzegawczych AD

ostrzegawczych AD

1. zaburzenia

1. zaburzenia

pamięci

pamięci

utrudniające

utrudniające

codzienne

codzienne

funkcjonowanie

funkcjonowanie

2. trudności w

2. trudności w

wykonywaniu

wykonywaniu

codziennych prac

codziennych prac

domowych

domowych

3. zaburzenia

3. zaburzenia

językowe

językowe

4. dezorientacja

4. dezorientacja

co do czasu i

co do czasu i

miejsca

miejsca

5. kłopoty w

5. kłopoty w

ocenie

ocenie

16

16

10 sygnałów

ostrzegawczych AD

• 6. zaburzenia

myślenia

abstrakcyjnego

• 7. gubienie rzeczy
• 8. zmienny

nastrój

• 9. zmiany

osobowościowe

• 10. utrata

inicjatywy

17

17

AD – 1. faza

AD – 1. faza

Sfera życia

Sfera życia

Typowe objawy

Typowe objawy

myślenie

myślenie

•

Łagodne zapominanie

Łagodne zapominanie

•

Kłopoty w uczeniu się nowych rzeczy i nadążaniu w

Kłopoty w uczeniu się nowych rzeczy i nadążaniu w

konwersacji

konwersacji

•

Kłopoty w koncentracji i utrzymaniu uwagi

Kłopoty w koncentracji i utrzymaniu uwagi

•

Kłopoty w orientacji przestrzennej

Kłopoty w orientacji przestrzennej

•

Okresowe trudności w znalezieniu właściwego słowa

Okresowe trudności w znalezieniu właściwego słowa

Nastroje i emocje

Nastroje i emocje

•

Zmienny nastrój

Zmienny nastrój

•

Depresja

Depresja

Zachowanie

Zachowanie

•

bierność

bierność

•

utrata zwykłych aktywności

utrata zwykłych aktywności

•

niepokój

niepokój

Umiejętności

Umiejętności

fizyczne

fizyczne

•

łagodne zaburzenia koordynacji ruchowej

łagodne zaburzenia koordynacji ruchowej

18

18

AD – 2. faza

AD – 2. faza

Sfera życia

Sfera życia

Typowe objawy

Typowe objawy

myślenie

myślenie

•

ciągłe zaburzenia pamięci

ciągłe zaburzenia pamięci

•

kłopoty w przypomnieniu sobie życiorysu

kłopoty w przypomnieniu sobie życiorysu

•

niezdolność rozpoznawania przyjaciół i rodziny

niezdolność rozpoznawania przyjaciół i rodziny

•

dezorientacja co do czasu i miejsca

dezorientacja co do czasu i miejsca

Nastroje i emocje

Nastroje i emocje

•

zmiany osobowości

zmiany osobowości

•

splątanie

splątanie

•

lęk

lęk

•

podejrzliwość

podejrzliwość

•

zmiany nastroju

zmiany nastroju

•

złość

złość

•

depresja

depresja

•

wrogość

wrogość

Zachowanie

Zachowanie

•

niepokój ruchowy

niepokój ruchowy

•

perseweracje

perseweracje

•

urojenia

urojenia

•

agresja

agresja

•

odhamowanie

odhamowanie

•

bierność

bierność

Umiejętności fizyczne

Umiejętności fizyczne

•

potrzebna pomoc w codziennych zajęciach

potrzebna pomoc w codziennych zajęciach

•

zaburzenia snu

zaburzenia snu

•

zaburzenia łaknienia

zaburzenia łaknienia

•

zaburzenia językowe

zaburzenia językowe

•

zaburzenia w orientacji przestrzennej

zaburzenia w orientacji przestrzennej

19

19

Sfera życia

Sfera życia

Typowe objawy

Typowe objawy

myślenie

myślenie

•

niezdolność do zapamiętywania

niezdolność do zapamiętywania

•

niezdolność do wyciągania wniosków

niezdolność do wyciągania wniosków

•

znaczne zaburzenia mowy

znaczne zaburzenia mowy

•

dezorientacja allo- i autopsychiczna

dezorientacja allo- i autopsychiczna

Nastroje i

Nastroje i

emocje

emocje

•

apatia

apatia

Zachowania

Zachowania

•

niewerbalne komunikowanie się

niewerbalne komunikowanie się

Umiej

Umiej

ę

ę

tności

tności

fizyczne

fizyczne

•

podsypianie

podsypianie

•

zaleganie w łóżku

zaleganie w łóżku

•

niezdolność do mówienia

niezdolność do mówienia

•

utrata kontroli nad czynnościami fizjologicznymi

utrata kontroli nad czynnościami fizjologicznymi

•

zaburzenia w jedzeniu i przełykaniu

zaburzenia w jedzeniu i przełykaniu

•

niezdolność ubierania się i mycia

niezdolność ubierania się i mycia

•

utrata wagi

utrata wagi

AD – 3. faza

AD – 3. faza

20

20

Global Deterioration

Global Deterioration

Scale (GDS)

Scale (GDS)

Poziom 1: norma

Poziom 1: norma



brak problemów w codziennym życiu

brak problemów w codziennym życiu

Poziom 2: bardzo łagodne zaburzenia

Poziom 2: bardzo łagodne zaburzenia

poznawcze

poznawcze



zapomina nazwy i adresy

zapomina nazwy i adresy



ma kłopoty w przypomnieniu sobie niektórych słów

ma kłopoty w przypomnieniu sobie niektórych słów

Poziom 3: umiarkowane zaburzenia

Poziom 3: umiarkowane zaburzenia

poznawcze

poznawcze



ma kłopoty w dotarciu do nowych miejsc

ma kłopoty w dotarciu do nowych miejsc



ma kłopoty w codziennych zajęciach

ma kłopoty w codziennych zajęciach

21

21

Global Deterioration

Global Deterioration

Scale (GDS)

Scale (GDS)

Poziom 4: znaczne zaburzenia

Poziom 4: znaczne zaburzenia

poznawcze

poznawcze



ma kłopoty w złożonych

ma kłopoty w złożonych

zajęciach(zakupy, pieniądze,

zajęciach(zakupy, pieniądze,

gotowanie).

gotowanie).

Poziom 5: średniociężkie

Poziom 5: średniociężkie

zaburzenia kognitywne

zaburzenia kognitywne



wymaga pomocy przy przebieraniu

wymaga pomocy przy przebieraniu

się

się



wymaga pomocy przy kąpieli

wymaga pomocy przy kąpieli

22

22

Global Deterioration

Global Deterioration

Scale (GDS)

Scale (GDS)

Poziom 6: ciężkie zaburzenia

Poziom 6: ciężkie zaburzenia

poznawcze

poznawcze



zawsze wymaga pomocy przy ubieraniu się

zawsze wymaga pomocy przy ubieraniu się



nie myje się

nie myje się



nie trzyma moczu (stolca)

nie trzyma moczu (stolca)

poziom 7: bardzo ciężkie

poziom 7: bardzo ciężkie

zaburzenia poznawcze

zaburzenia poznawcze



ograniczenie słownika do kilku słów

ograniczenie słownika do kilku słów



utrata zdolności do siadania i chodzenia

utrata zdolności do siadania i chodzenia

23

23

Statystyki o otępieniach –

Statystyki o otępieniach –

na otępienie choruje

na otępienie choruje

1

1

na

na

13

13

Polaków w wieku >

Polaków w wieku >

65

65



1

1

na

na

50

50

w wieku

w wieku

65-74

65-74

lat

lat



1

1

na

na

9

9

w wieku

w wieku

75-84

75-84

lat

lat



1

1

na

na

3

3

w wieku >

w wieku >

85

85

lat

lat

24

24

Statystyki o AD – AD ma

Statystyki o AD – AD ma

1

1

na

na

20

20

Polaków

Polaków

w wieku

w wieku

65

65

lat

lat



1

1

na

na

100

100

w wieku

w wieku

65-74

65-74

lat

lat



1

1

na

na

14

14

w wieku

w wieku

75-84

75-84

lat

lat



1

1

na

na

4

4

w wieku >85 lat

w wieku >85 lat

25

25

26

26

27

27

28

28

29

29

30

30

31

31

32

32

33

33

34

34

35

35

AD - terapia

AD - terapia



Donepezil (Aricept) –

Donepezil (Aricept) –

swoisty, odwracalny inhibitor

swoisty, odwracalny inhibitor

esterazy acetylocholinowej;

esterazy acetylocholinowej;

dawki 5-10 mg/nn

dawki 5-10 mg/nn



Rivastigmina (Exelon) –

Rivastigmina (Exelon) –

inhibitor esterazy

inhibitor esterazy

acetyloholinowej; dawki 3-12

acetyloholinowej; dawki 3-12

mg/pd/ BID

mg/pd/ BID

36

36

AD - różnicowanie

AD - różnicowanie



Z chorobą

Z chorobą

Picka

Picka



Wcześniejszy

Wcześniejszy

początek

początek



Zmiany

Zmiany

osobowościow

osobowościow

e

e



Degeneracja

Degeneracja

kory czołowej

kory czołowej



Z chorobą

Z chorobą

Huntingtona

Huntingtona



Dziedziczenie

Dziedziczenie

autosomalne

autosomalne

decydujące

decydujące



Pląsawica

Pląsawica



Możliwość

Możliwość

diagnostyki

diagnostyki

prenatalnej

prenatalnej

37

37

T

T

ypy przebiegu

ypy przebiegu

otępienia

otępienia

:

:



z wczesnym początkiem

z wczesnym początkiem

(<65 r.ż.)

(<65 r.ż.)



z późnym początkiem (>65

z późnym początkiem (>65

r.ż.)

r.ż.)



z delirium

z delirium



z urojeniami

z urojeniami



z depresją

z depresją

38

38

otępienie
 

 

depresja

nieuchwytny początek dni, tygodnie

powolny przebieg,
pogorszenia w nocy

ustępowanie zaburzeń
pod wpływem leczenia

krytycyzm obniżony

krytycyzm nadmierny

częste objawy
neurologiczne

brak

MMS<15

MMS -10-20

współpraca pacjenta

brak współpracy

39

39

SDAT
 

 

MID

powolny początek

nagły początek

postępujący przebieg

skokowy przebieg

brak krytycyzmu

częściowy krytycyzm

późne objawy
ogniskowe

wczesne, często
przemijające obj.
ogniskowe

dobry stan somatyczny zły stan somatyczny

40

40

inwentarz potrzeb osoby z

inwentarz potrzeb osoby z

otępieniem:

otępieniem:



·

·

  

  

miejsca - "starych

miejsca - "starych

drzew nie należy

drzew nie należy

przesadzać"

przesadzać"



·

·

  

  

stabilności

stabilności



·

·

  

  

aktywności

aktywności



·

·

  

  

zaspokojenia potrzeb -

zaspokojenia potrzeb -

łaknienia, pragnienia

łaknienia, pragnienia



·

·

  

  

jakości życia

jakości życia



·

·

  

  

dokładności

dokładności

41

41

Depresje wieku

Depresje wieku

podeszłego

podeszłego



Ryzyko zachorowania – 1.2%

Ryzyko zachorowania – 1.2%

do 15.5%

do 15.5%



Nadreprezentacja

Nadreprezentacja

samobójstw w wieku

samobójstw w wieku

podeszłym

podeszłym

42

42

Depresje w wieku podeszłym

Depresje w wieku podeszłym



Przyczyny

Przyczyny



Zaburzenia

Zaburzenia

afektywne

afektywne



Depresje

Depresje

reaktywne

reaktywne



Depresje w

Depresje w

chorobach

chorobach

somatycznych

somatycznych



Depresje w

Depresje w

chorobach OUN

chorobach OUN



Depresje

Depresje

jatrogenne

jatrogenne



Cechy kliniczne

Cechy kliniczne

depresji w wieku

depresji w wieku

podeszłym

podeszłym



Przewlekłość

Przewlekłość



Deficyty

Deficyty

poznawcze

poznawcze

(pseudodemencj

(pseudodemencj

a)

a)



Obecność chorób

Obecność chorób

somatycznych/O

somatycznych/O

UN

UN



Specyfika obrazu

Specyfika obrazu

klinicznego

klinicznego

43

43

Depresje wieku

Depresje wieku

podeszłego – specyfika

podeszłego – specyfika

obrazu klinicznego

obrazu klinicznego



Liczne dolegliwości

Liczne dolegliwości

somatyczne

somatyczne



Depresja agitowana

Depresja agitowana



Urojenia nihilistyczne –

Urojenia nihilistyczne –

zespół Cotarda

zespół Cotarda



Melancholia

Melancholia

44

44

Depresje wieku podeszłego – depresje w

Depresje wieku podeszłego – depresje w

chorobach somatycznych

chorobach somatycznych



Nowotwory – 30-42%

Nowotwory – 30-42%



Cukrzyca – 8,5 – 27,3%

Cukrzyca – 8,5 – 27,3%



Choroba niedokrwienna

Choroba niedokrwienna

serca – 15-20%

serca – 15-20%



Nadciśnienie tętnicze – 9-

Nadciśnienie tętnicze – 9-

25%

25%



Inne: RZS, deficyty zmysłów,

Inne: RZS, deficyty zmysłów,

przewlekłe zespoły bólowe

przewlekłe zespoły bólowe

45

45

Depresje wieku

Depresje wieku

podeszłego

podeszłego



Choroby OUN

Choroby OUN



Choroba

Choroba

Parkinsona –

Parkinsona –

40-50%

40-50%



Choroba

Choroba

Alzheimera –

Alzheimera –

20-30%

20-30%



Udar mózgu –

Udar mózgu –

30-70%

30-70%



Depresje

Depresje

jatrogenne

jatrogenne



Rezerpina

Rezerpina



Kortykosterydy

Kortykosterydy



Beta-blokery

Beta-blokery



Metyldopa

Metyldopa



Klonidyna

Klonidyna



Nifedypina

Nifedypina



Barbiturany

Barbiturany



Neuroleptyki

Neuroleptyki



Cytostatyki

Cytostatyki

46

46

Depresja wieku

Depresja wieku

podeszłego – zasady

podeszłego – zasady

terapii

terapii



Rozpoznanie depresji i

Rozpoznanie depresji i

chorób współistniejące

chorób współistniejące



Ocena deficytu poznawczego

Ocena deficytu poznawczego



Ocena wpływu innych leków

Ocena wpływu innych leków



Wybór leku ze względu na

Wybór leku ze względu na

jego bezpieczeństwo

jego bezpieczeństwo



Ocena stopnia interakcji

Ocena stopnia interakcji



Ustalenie dawki

Ustalenie dawki

47

47

48

48