1.Akredytywa jednym z finansowych instrumentów rozliczeniowych jest akredytywa. Dzięki zastosowaniu akredytywy zabezpieczone zostają interesy sprzedawcy, innymi słowy, dostawca towaru, /usługi/ otrzyma zapłatę. Zabezpieczenie to polega na zdeponowaniu w banku przez odbiorcę kwoty zawieranej transakcji lub wyłączeniu tej kwoty z rachunku odbiorcy. Akredytywa stosowana jest wówczas, gdy dostawca obawia się o zapłatę, bądź przedmiot transakcji ma wysoką wartość i niezapłacenie przez nabywcę może zrujnować dostawcę. Akredytywa jest więc korzystna dla dostawcy, natomiast niekorzystna dla nabywcy, gdyż wymaga wcześniejszego zaangażowania środków finansowych.
Wyróżniamy:
*akredytywę dokumentową - identyczna z inkasem dokumentowym,
*akredytywa pieniężna - polega na tym, że bank krajowy poleca bankowi-korespondentowi wypłatę określonej kwoty dla określonego podmiotu. Akredytywa pieniężna może mieć charakter dwustronny, co oznacza, że rozliczenia dokonywane są tylko pomiędzy dwoma bankami, który wystawił list kredytowy a bankiem korespondenta. Akredytywa pieniężna może mieć również charakter okrężny-zlecenie wypłaty wystawione przez bank krajowy dotyczy kilku banków zagranicznych.
2.Etapy akredytywy:
1.importer zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy i przekazuje mu wymagane do jej otwarcia dokumenty
2.sprwadzenie poprawności zlecenia i warunków dot. zabezpieczeń, otwarcie akredytywy i przekazanie jej treści do banku beneficjanta
3.powiadomienie eksportera przez bank awizujący o otwarciu na jego rzecz akredytywy i przekazanie mu kopii warunków (wcześniej bank sprawdza treść akredytywy pod kątem tzw. warunków nie do spełnienia)
4.wysłanie towaru przez beneficjanta i przekazanie wszystkich określonych w warunkach akredytywy dokumentów do swojego banku
5.sprawdzenie przez bank awizujący dokumentów pod kątem ich zgodności z warunkami akredytywy i z odp. przepisami
5a.-akredytywa potwierdzona-to taka, która jest płatna w banku eksportera (bank ten od razu wypłaca środki finansowe eksporterowi)
5b.-akredytywa nie potwierdzona bank nie wypłaca środków, ale przesyła wszystkie dokumenty przez bank eksportera do banku importera (otwierającego akredytywę)-tam następuje wypłata środków. Akredytywa (zwłaszcza potwierdzona jest korzystną formą rozliczeń zwłaszcza dla eksportera, zapewnia mu szybki wpływ należności eksportowych oraz eliminuje ryzyko związane z wycofaniem się importera z transakcji. Sytuacja importera jest mniej korzystna, gdyż na pewien czas zostają zamrożone jego środki finansowe, ale równocześnie ma zagwarantowane wykonanie umowy przez eksportera.
3.Amortyzacja to rodzaj kosztu, który nie stanowi wydatku pieniężnego, jest ściśle związana z kategorią kosztu- stanowi ona część kosztów wytworzenia towarów i usług za pomocą majątku trwałego. Majątek ten jest zużywany w procesach wytwórczych, powtarzalnych, co oznacza, że jego koszty tylko w części obciążają jednostkę towaru, usługi.
Funkcje amortyzacji:
*przychodowa
*kosztowa
*odtworzeniowa
*umorzeniowa
Amortyzacja określa poziom ponoszonych nakładów potrzebnych do wytworzenia towarów i usług. W pewnym stopniu może być wykorzystywana jako instrument oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. Odbywa się to przy użyciu metody amortyzowania środków trwałych.
Wyróżnia się dwie metody:
1.Amortyzacja liniowa-odpisy amortyzacyjne w każdym amortyzowanym okresie są równe,
2.Amortyzacja przyspieszona-w pierwszym okresie użytkowania środka trwałego odpisy amortyzacyjne są wyższe, a w dalszych okresach relatywnie mniejsze.
4.Cena to wyrażona w pieniądzu wartość towarów i usług, czynników wytwórczych oraz wartość innego pieniądza /waluty/. Podstawowe znaczenie dla zjawisk finansowych ma nie sama cena, lecz mechanizm kształtowania jak i skutki stosowania jej przez podmioty gospodarcze.
W teorii finansów występują następujące funkcje cen:
*przychodowa /dochodowa/ - cena jako narzędzie rynkowej weryfikacji działalności gospodarczej przez podmioty. Efektywna cena wpływa na wielkość przychodów oraz na wielkość poniesionych kosztów. Nadwyżka przychodów nad kosztami, przyjmuje postać dochodu podmiotu gospodarującego.
*alokacyjna funkcja cen - rola podziału dochodu narodowego, gdyż przez ceny dokonywana jest alokacja towarów i usług. Alokacyjna funkcja cen jest ściśle związana z wysokością dochodów pieniężnych, które ma w dyspozycji podmiot gospodarczy.
*redystrybucyjna funkcja cen - wykorzystanie nie tylko jako narzędzia podziału dochodu narodowego, lecz też jako narzędzia redystrybucji dochodów podmiotów. Funkcja ta jest pełniona za pomocą metod np. zamrożenia cen, różnicowanie cen poprzez zróżnicowanie wysokości podatków na towary i usługi.
*motywacyjna funkcja cen - wywoływanie reakcji podmiotów oraz konsumentów na zmiany cen. W pomiarze reakcje nabywcy na zmiany ceny, dokonuje się za pomocą współczynnika elastyczności popytu i podaży.
5.Czek to udzielone bankowi pisemne zlecenie na określonym prawem formularzu, wypłacenie okazicielowi lub oznaczonej osobie, zwanej remitentem, określonej sumy pieniężnej ze środków wystawcy, będącym na rachunku bankowym.
Czek musi zawierać następujące dane:
- słowo „czek”
- bezwarunkowe polecenie wypłaty sumy określonej cyfrowo i słownie,
- nazwę i siedzibę banku dokonującego wypłaty,
- oznaczenie rachunku z którego ma być dokonana wypłata,
- datę i miejsce wystawienia czeku,
- podpis wystawcy czeku.
Czeki bankowe dzielą się na dwa podstawowe rodzaje:
- czek gotówkowy, /służy do podjęcia gotówki z banku/,
- czek rozrachunkowy, /służy do zawierania transakcji bezgotówkowych, dłużnik swoje zobowiązanie reguluje wręczając czek wierzycielowi, który podaje czek do realizacji bankowi dłużnika.
Bank na tej podstawie dokonuje operacji bezgotówkowej, obciążając kwotą określoną na czeku wystawcę /dłużnika/ przy jednoczesnym uznaniu rachunku wierzyciela.
*Innym rodzajem czeku jest czek bankierski - stosowany w operacjach między bankami lub instytucjami kredytowymi.
*czek skarbowy - wystawiany przez organy administracji skarbowej z tyt. Różnych zobowiązań publicznoprawnych /ułatwia regulowanie zobowiązań przez władze publiczne.
*czeki podróżnicze - emitowane przez renomowane banki, instytucje finansowe oraz biura podróży. Cechą charakterystyczną jest to, że nie ma on remitenta, więc nabywcą czeku jest ta sama osoba, która będzie się nim posługiwała w regulowaniu zobowiązań za granicą.
Z punktu widzenia formy czeków wyróżnia się:
*czeki imienne /rekta czeku/ nie może on być przenoszony przez indos. Czek ten zawiera imię i nazwisko lub nazwę instytucji, czyli remitenta.
*czeki na okaziciela - musi się znajdować określenie „wypłacić okazicielowi” lub imię i nazwisko /nazwa firmy/ remitenta oraz określenie, lub okazicielowi.
Podział czeków ze względu na warunki realizacji
*czeki nie potwierdzone - nie wymaga się żadnych dodatkowych czynności przed podaniem go do realizacji,
*czeki potwierdzone - przyjmujący podmiot żąda by bank wystawcy czeku potwierdził posiadanie środków na rachunku bankowym umożliwiające jego realizację.
6.Deficyt finansowy jest jedną z kategorii finansowych. Zewnętrzną formą deficytu finansowego jest ujemne saldo jakiegokolwiek bilansu (nadwyżka rozchodów nad przychodami). Deficyt finansowy dot. zjawisk występujących w okresie najwyżej 1 roku (tzw. charakter strumieniowy). Ważne jest aby ustalić przyczyny powstawania deficytu, a więc ustalenia czynników ekonomicznych, które go wywołały i źródeł jego sfinansowania.
Deficyt finansowy może mieć charakter planowany lub nadzwyczajny (jest wyrazem trudności w działalności podmiotu). W związku z tym można wyróżnić deficyt ex ante - gdzie podmiot, który sporządza plan musi przewidzieć źródła sfinansowania deficytu i ex post, znajdujący źródła sfinansowania w nadwyżkach pochodzących z wcześniejszych okresów lub w źródłach zewnętrznych.
7.Deficyt bilansu płatniczego jego wielkość charakteryzuje stan stosunków ekonomicznych z otoczeniem. Oznacza ujemny wynik przepływów związanych z różnymi transakcjami monetarnymi prowadzonymi przez dany kraj (z wyjątkiem przelewów międzynarodowych rezerw monetarnych) Na wielkość deficytu płatniczego ma wpływ saldo obrotów kapitałowych i saldo obrotów bieżących.
8.Deficyt budżetowy występuje wówczas gdy suma strumieni wydatków budżetowych przewyższa sumę strumieni dochodów budżetowych.
Deficyt budżetowy jest ekonomicznym wynikiem działalności państwa w sferze finansów, odzwierciedla bieżący stan finansów państwa a także realizowaną przez państwo strategię fiskalną i gospodarczą.
9.Deficyt kasowy i memoriałowy występuje w finansach publicznych. Uwzględnia zobowiązania i należności przechodzące na następny rok.
10.Deficyt ekonomiczny uwzględnia on przede wszystkim transfery z sektora budżetowego do sektora prywatnych funduszy emerytalnych. Koncepcja ta ma na celu określenie roli państwa w tworzeniu oszczędności w gospodarce.
11.Deficyt (salda) sektora finansów publicznych jest kategorią, pozwalającą dokładniej ocenić stan finansów państwa.
12.Deficyt przedsiębiorstwa jest to deficyt występujący w sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa. Deficyt taki pojawia się gdy suma rozchodów (wydatków) jest większa od sumy przychodów (dochodów). Może mieć charakter przejściowy i stały.
13.Dług finansowy to pieniężne zobowiązanie podmiotu do zapłaty długu w określonej wysokości i wyznaczonym terminie. Źródłem długu są zwłaszcza zaciągnięte pożyczki lub skumulowane deficyty z poprzednich okresów.
Z długiem finansowym związane jest pojęcie konwersji. Jest to sytuacja polegająca na tym, że nie ma możliwości spłaty długu zgodnie z określonymi warunkami. Należy więc ustalić nowe warunki pożyczki i jej spłaty.
14.Dług publiczny są to zobowiązania finansowe władz publicznych, instytucji publiczno-prawnych powstałe w związku z zaciągnięciem kredytów i pożyczek u podmiotów krajowych i zagranicznych. Jedną z form zaciągania długu publicznego jest emisja papierów wartościowych. Podstawową przyczyną powstawania długu publicznego są deficyty budżetowe i pożyczki ulegające kumulacji i przekształcające się w dług publiczny.
Rodzaje długu publicznego:
a)zbywalny i niezbywalny - rodzaj ten zależy od instrumentów za pomocą których dług jest zaciągany
b)bieżący (z zapadalnością przypadającą w danym roku) i refundowany (zaciągany na finansowanie budowy obiektów użyteczności publicznej, które stanowią później zabezpieczenie spłaty pożyczek)
c)krajowy (nie wywołuje transferu kapitału i odsetek za granicę) i zagraniczny (np. kredyty zaciągane u rządów innych krajów lub nabywanie przez zagranicznych inwestorów wyemitowanych skarbowych papierów wartościowych)
d)reproduktywny (mający w pełni pokrycie w aktywach rzeczowych zadłużonych władz publicznych) i martw (nie ma takiego pokrycia)
e)rządowy i samorządowy - podział zależy od rodzaju władz publicznych, które zaciągnęły dług
f)umarzany (spłata należności podstawowej razem z odsetkami) i wieczny (spłacane są tylko odsetki)
15.Dochód jest podstawową kategorią i wielkością ekonomiczną stanowiącą dodatni rezultat zastosowanych w procesie gospodarowania czynników wytwórczych: ziemi, pracy, kapitału rzeczowego, kapitału finansowego. W ujęciu makroekonomicznym, dochód jest nadwyżką ekonomiczną gospodarującego społeczeństwa, stanowiący podstawę zaspokojenia potrzeb indywidualnych i zbiorowych celów bieżących /konsumpcja/ i celów rozwojowych-inwestycje. Dochód przyjmuje formę pieniężną, ale jego treścią są towary i usługi a podmioty gospodarcze dysponujące funduszami nabywczymi mogą nabywać. Dochód jest związany z elastycznością popytu względem zmian dochodu, czyli reakcja popytu na zmianę jednostki dochodu. Dochód jest ważną kategorią finansową dla państwa. Rząd zgłasza popyt na dochód pieniężny, który niezbędny jest do finansowania jego funkcji zadań. W związku, że państwo nie wytwarza dochodu, sięga więc w drodze przymusu do dochodu podmiotów systemu ekonomicznego a w szczególności do dochodów gospodarstw domowych. Dochód pobierany przez państwo od podmiotów gospodarczych i gospodarstw domowych w formie podatku.
Rozróżnia się dwa źródła dochodu:
*dochód z pracy
*dochód z kapitału /majątku/
16.Finanse - Zjawiska finansowe - Metody badań
Charakterystyka ogólna finansów:
- nakładanie i ściąganie podatków przez państwo,
- gromadzenie dochodów z podatków i innych danin publicznych,
- zaciąganie pożyczek przez państwo,
- wydatkowanie środków finansowych przez władze publiczne)
W ujęciu współczesnym przez finanse rozumie się ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka. W tym szerszym ujęciu przedmiotem finansów są:
- pieniądz
- kredyt
- papiery wartościowe
- podatki
- cła itp.
a także działalność związana z praktycznym wykorzystaniem tych kategorii.
Przedmiotem nauki finansów są więc przede wszystkim zjawiska związane z tworzeniem - kreacją pieniądza przez Bank Centralny i banki komercyjne - metody pierwotne.
Dopiero te zjawiska umożliwiają powstanie innych zjawisk finansowych związanych z:
- alokacją pieniądza
- redystrybucją dochodów za pomocą pieniądza
- operacjami na giełdach papierów wartościowych
- międzynarodowymi operacjami finansowymi
- działalnością powierniczą, ubezpieczeniowa, brokerską i inną
Finanse są ściśle związane z teorią ekonomii. Zjawiska finansowe zawsze powstają w związku z wytwarzaniem dóbr i usług zaspokajających potrzeby ludzkie. Makroekonomiczny wymiar finansów polega na tym, że poprzez zjawiska pieniężne dokonuje się alokacja zasobów rzeczowych oraz zasobów pracy w gospodarce co warunkuje uruchomienie procesów ekonomicznych dzięki którym następuje zaspokojenie potrzeb ludzkich. Związek zjawisk pieniężnych ze sferą realną gospodarki stanowi sens i ekonomiczna treść finansów.
Zjawiska finansowe występują w ramach stosunków pieniężnych powstających podczas różnych transakcji gospodarczych których przedmiotem są dobra i usługi.
Przedmiotem transakcji jest także sam pieniądz oraz tzw. jego surogaty (Surogaty pieniądza, środki płatnicze kreowane (emitowane) poza systemem bankowym i skarbowym. Najczęściej mają postać papierów wartościowych, w wyjątkowych przypadkach (trwałe i głębokie zaburzenia równowagi rynkowej) surogatach pieniądza może być określony towar, szczególnie chętnie przyjmowany jako zamiennik oficjalnego środka płatniczego. Typowym i najczęściej występującym surogatem pieniądza jest weksel).
i pochodne czyli derywaty pieniężne.
(Derywaty (instrumenty pochodne) - instrumenty finansowe, które są zbudowane na podstawie innych instrumentów finansowych, np. akcji, indeksów).
17.Występuje potrzeba analizowania zjawisk finansowych co najmniej w 4 ujęciach :
1.Podmiotowym
2.Przedmiotowym
3.Instrumentalnym
4.Funduszowym
18.W przedmiotowym ujęciu zjawiska finansowe dzielimy na:
Transakcje zawsze następuje tzw. kontr-świadczenie ze strony podmiotów zawierających transakcje np. transakcja kupna-sprzedaży
Transfery jednokierunkowe przepływy pieniądza między podmiotami w przypadku których nie następuje żadne bezpośrednie kontr-świadczenie np. podatki, cła, inne opłaty nazywane daninami publicznymi. Innym rodzajem transferów są transfery, które mogą powodować kontr-świadczenia warunkowe np. składki na ubezpieczenia społeczne, życiowe i gospodarcze w przypadku których przepływ pieniądza następuje w odwrotnym kierunku przy zaistnieniu określonych warunków - wypadek, śmierć.
19.Ujęcie podmiotowe związane jest z faktem, że zjawiska finansowe powstają w ramach stosunków ekonomicznych zachodzących między konkretnymi podmiotami. Na podstawie kryterium podmiotowego wyróżnia się:
1.Finanse państwa (publiczne)
a)Budżet państwa (rządu)
b)Budżet sektora finansów publicznych (organizacje pozarządowe i samorządowe
c)Budżet w ujęciu ekonomicznym
2.Finanse przedsiębiorstw (sektor prywatny)
3.Finanse - budżety gospodarstw domowych
Z podmiotowym ujęciem zjawisk finansowych związana jest tzw. instytucjonalne podejście do finansów, którego rezultatem jest wyodrębnienie instytucji finansowych.
Instytucje finansowe to podmioty działające w sektorze finansowym w ramach tych podmiotów wyróżnia się bankowe i poza bankowe instytucje finansowe.
Wśród bankowych instytucji finansowych dominują:
- bank centralny
- banki komercyjne
- banki rozliczeniowe
- instytucje oszczędnościowo-rozliczeniowe
- banki inwestycyjne
- banki hipoteczne i inne
Poza bankowe instytucje finansowe to:
- fundusze ubezpieczeniowe
- fundusze powiernicze
- fundusze emerytalne
- fundusze inwestycyjne
- oraz inne instytucje pośrednictwa finansowego.
Rozróżnienie to jest istotne przede wszystkim na różną rolę tych instytucji w procesie kreacji pieniądza. Bankowe instytucje finansowe maja prawo tworzenia pieniądza przy zastosowaniu formuły mnożnika kreacji pieniądza. (mk»M3/H = c+1/c + r - mnożnik kreacji pieniądza). Poza bankowe instytucje finansowe mogą jedynie obracać pieniądzem wyemitowanym przez Bank Centralny oraz wykreowanym przez banki komercyjne. W ujęciu podmiotowym istotną rolę odgrywają międzynarodowe instytucje finansowe. W teorii finansów przez instytucje finansowe rozumie się także kategorie i instrumenty finansowe takie jak:
- fundusz
- podatek
- kredyt
- dług publiczny
Takie ujęcie instytucji finansowych jest charakterystyczne zwłaszcza dla nauki prawa w której wyróżnia się tzw. instytucje prawno-finansowe.
20.Zjawiska o charakterze instrumentalnym są to zjawiska finansowe zawsze przyjmujące konkretną postać np. stopa procentowa, kurs walutowy, podatki, kredyty. Pieniądz i kategorie pieniężne wykorzystywane są przez podmioty gospodarcze do osiągnięcia określonych celów: maksymalizacji zysków i zaspokajania potrzeb ludzkich.
21.Ujęcie funduszowe finanse muszą przyjmować określoną formę organizacyjną która umożliwiałaby gospodarowanie pieniądzem. Forma taka jest fundusz, który umożliwia gromadzenie i rozdysponowanie środków pieniężnych przez określony podmiot. Fundusze klasyfikujemy w zależności od różnych punktów widzenia:
- inwestycyjne
- powiernicze
- emerytalne
22.Pożyczki są zaciągane przez różne podmioty u różnych instytucji finansowych, podmiotów publicznych oraz osób prywatnych. Cechy pożyczek są oprocentowane (zazwyczaj), zwrotność-mają charakter zwrotny,
23.Metoda badań finansów
Finanse są oparte na metodologii nauk ekonomicznych. Zasadniczą rolę odgrywają w nich:
- obserwacja
- eksperyment
- prognozowanie
Nauka finansów w coraz większym stopniu korzysta z metod ilościowych co umożliwia zwiększenie precyzji pomiarów. Nauka finansów jako element nauki ekonomii posługuje się metodą ekonomii politycznej.
Metoda ta obejmuje 3 rodzaje postępowań badawczych:
1.abstrakcja polega na myślowym wyodrębnieniu istotnych elementów procesu gospodarczego i zachodzących między nimi związków. Istotne są tylko te elementy, które zawsze występują w danych warunkach. W wyniku podejścia abstrakcyjnego następuje ustalenie praw ekonomicznych
2.stopniowa konkretyzacja polega na wprowadzeniu do praw ekonomicznych także elementów nieistotnych czyli uwzględnieniu coraz bardziej szczegółowych cech badanej rzeczywistości. Dzięki temu możliwe staje się przybliżenie rezultatów myślenia abstrakcyjnego do analizowanej rzeczywistości.
3.weryfikacja empiryczna polega na empiryzacji sprawdzeniu rezultatów uzyskanych w wyniku 2 pierwszych elementów postępowania badawczego. Na tej podstawie zostaje ustalona interakcja miedzy ustalonymi prawami a realnymi procesami gospodarczymi.
24.Rodzaje metod stosowanych przez finanse:
Metody prakseologiczne:
1.Metoda porównywania nakładów z efektami warunkiem racjonalnej działalności gospodarczej człowieka jest porównanie ponoszonych nakładów z osiąganymi efektami Metoda ta ma szczególne znaczenie w kontekście finansowym ponieważ kategorie finansowe umożliwiają dokonywanie precyzyjnego pomiaru nakładów i efektów (funkcja agregacyjna cen). Metoda ta pozwala odpowiedzieć na pytanie : czy są osiągane cele finansowe podmiotu ?. Występuje w dwóch ujęciach:
a)zasada maksymalizacji efektów przy danych nakładach
b)zasada minimalizacji nakładów przy danych efektach
a+b zasada racjonalności gospodarowania lub ekonomiczności
Metoda ta pozwala określić efektywność ekonomiczną przedsięwzięcia przy pomocy tzw. mierników efektywności ekonomicznej:
1. wartość zaktualizowana netto
2. okres zwrotu nakładów
3. księgowa stopa dochodu
4. próg rentowności
5. koszty kapitału
Efektywność ekonomiczna może być obliczana w odniesieniu do przewidywanych nakładów, efektów i czasu (ex ante) lub poprzez bardziej dokładną ocenę rzeczywistych nakładów i efektów (ex post).
2.Metoda porównywania kosztów i korzyści
Metoda ta jest przydatna zwłaszcza w sytuacji gdy nie można prowadzić pomiarów rezultatów działalności jednorodnym miernikiem (pieniądzem). W takiej sytuacji można zastosować tę metodę ale pod warunkiem określenia stopnia osiągnięcia celu który nie musi być wyrażony w jednostkach pieniężnych. Przy zastosowaniu tej metody dopuszczalne jest a niekiedy jedynie możliwe posługiwanie się wielkościami i wskaźnikami wyrażonymi w jednostkach fizycznych nawiązujących do jakościowego ujęcia efektu. Często metoda ta jest jedynym sposobem oceny działalności niektórych dziedzin działalności. Posługiwanie się tą metodą jest elementem racjonalnego działania człowieka w różnych sferach działalności.
3.Metoda bilansowa stosowana zarówno do przeszłości jak i do planowania zjawisk finansowych.
Pozwala ustalić stopień nierównowagi badanego elementu rzeczywistości. W ujęciu przedmiotowym zastosowanie metody bilansowej pozwala ustalić stan finansowy podmiotu gospodarczego> stosowanie tej metody ma jednak ograniczoną wartość poznawczą praktyczną ponieważ nie gwarantuje zbudowania równowagi średnio i długo okresowej. Zastosowanie metody bilansowej związane jest z podstawową zasadą rachunkowości - zasadą podwójnego zapisu, która umożliwia kontrolę poprawności dokonywania zapisów, pozwala weryfikować statystyczne ujęcie zjawisk finansowych oraz wykrywać luki i błędy w zapisach ,, które odzwierciedlają faktyczne kształtowanie się zjawisk finansowych. Kryteria klasyfikacji bilansów finansowych to: podmiot, przedmiot, treść, zakres, forma, czas oraz charakter zjawisk finansowych.
Metody statyczne i dynamiczne:
4.Metoda strumieniowa
Przedmiotem obserwacji są strumienie pieniądza przepływające między przynajmniej 2 podmiotami z różnych tytułów (przychody ze sprzedaży, udzielane i spłacane kredyty bankowe, dochody podatkowe władz publicznych). Zastosowanie tej metody umożliwia obserwację zjawisk finansowych w ściśle zamkniętym przedziale czasowym. Porównujemy wpływy pieniężne i wypływy pieniężne. Porównywanie takie prowadzi do ustalenia wielkości zmian, ich przyczyny oraz skutków. Metoda ta jest niezbędna w badaniu stanu budżetu państwa i innych budżetów publicznych, służy również do ustalania zmian zjawisk finansowych w bankach, przedsięb, tow. ubezpieczeniowych. Pozwala na badanie zjawisk finansowych w ujęciu dynamicznym. Jednakże wartość poznawcza takiego badania (tylko poprzez metodę strumieniową) jest ograniczona gdyż abstrahuje się w nim od zaszłości zjawisk finansowych, które powodują powstawanie strumieni pieniężnych.
4.Metoda zasobowa /majątkowa/.
Polega na tym, że badane zjawiska finansowe są unieruchomione w czasie. Jest to zabieg sztuczny, gdyż zjawiska finansowe zachodzące w realnej rzeczywistości podlegają nieustannym zmianom. Dla celów poznawczych konieczne jest jednak przyjęcie pewnego okresu umownego. Zaletą metody zasobowej jest to że pozwala uchwycić i scharakteryzować stan badanego obiektu niezależnie od tego czy dane zjawisko finansowe jest kształtowane przez jakiś inny czynnik (np.stan gospodarki narodowej, przedsiębiorstwa, finansów państwa itp.) Metoda zasobowa jest również nazywana metodą majątkową, gdyż majątek jest efektem kumulacji dochodów w przeszłości. Majątek może mieć charakter rzeczowy lub finansowy.
5.Metoda strumieniowo-zasobowa sposób najbardziej pełny badania zjawisk finansowych.
Umożliwia rozpoznanie zjawisk finansowych zarówno w ujęciu statycznym jak również dynamicznym. Badaniu stanu zjawiska towarzyszy również wskazanie przyczyn zmian tego stanu (zmiany mogą następować pod wpływem strumieni pieniężnych lub innych zjawisk dynamicznych np. zmian cen na rynkach finansowych). Istotą metody strumieniowo-zasobowej jest powiązanie cech charakteryzujących stan danego zjawiska finansowego z cechami, które spowodowały zmiany tego zjawiska (ujęcie ex post) lub cechami które mają spowodować zmiany projektowane (ujęcie ex ante).
Metoda ta pozwala powiązać osiągane w danym okresie zyski z wielkością aktywów rzeczowych i finansowych.
25.Dyscypliny finansowe szeroki obszar obserwacji jakim są finanse, skłania do podziału tego obszaru na bardziej szczegółowe dyscypliny finansowe. Kryteria podziału:
1.metoda ogólna
a) opisowe b)historyczne c)teoretyczne d)praktyczne
1a.metoda typowa dla danej dyscypliny (funkcja)
>ekonomika finansów~historia finansów~nauka o polityce finans~statystyka finansowa~nauka prawa finansowego~inżynieria finansowa~matematyka finansowa~socjologia i psychologia finansów
26.Inkaso wykorzystanie pieniądza bezgotówkowego w funkcji środka płatniczego zalicza się m.in. inkaso bankowe. Polega na tym, że prowadzący rachunek klienta bank pobiera na podstawie przedstawionych mu dokumentów od innego podmiotu /płatnika/ wymienioną w dokumentach należność z tytułu dokonanej już transakcji, bądź na poczet przyszłej zapłaty. Bank spełnia rolę pośrednika między kontrahentami, nie ponosząc żadnej odpowiedzialności za realizowaną transakcję. Podział inkasa bankowego oparty jest na rodzaju dokumentów które są przekładane bankowi.
Inkaso bankowe dzieli się na:
*inkaso finansowe - przedmiotem są wyłącznie dokumenty finansowe takie jak: trata, weksel własny, czek, kwity depozytowe, banknoty, akcje, obligacje.
*inkaso dokumentowe - cechuje go to, że podstawą wystąpienia klienta do banku w celu zainkasowania przez niego należnej kwoty od kontrahenta klienta są dokumenty handlowe np. dokument przewozowy, dokumenty ubezpieczeniowe, faktury, dokumenty załadowcze, dokumenty stwierdzające tytuł własności.
W ramach inkasa dokumentowego wyróżnia się:
*inkaso gotówkowe /zwane też kasowym/ - polega na tym, że warunkiem wydania przez bank dokumentów handlowych, które uprawniają do władania towarem jest dokonanie wpłaty. Wpłata ta niekoniecznie musi być gotówką. Może być dokonana w formie bezgotówkowej. Płatnik winien uregulować należność w ciągu trzech dni od zawiadomienia przez bank inkasujący o wpłynięciu dokumentów handlowych do banku inkasującego.
*inkaso natychmiastowe - dogodna forma zapłaty dla dostawcy towarów i usług. Polega na tym, że podawca inkasa bezzwłocznie po złożeniu wymaganych dokumentów otrzymuje od swojego
*inkaso terminowe - należność płatna w wyznaczonym terminie, po wydaniu dokumentów płatnikowi. Bank płatnika dokonuje zapłaty /bądź odmawia/ kwoty określonej w dokumentach. Inkaso terminowe najczęściej przybiera formę inkasa akceptacyjnego, polegającego na tym, że bank inkasujący wydaje płatnikowi dokumenty handlowe w zamian za akceptację weksla.
*inkaso automatyczne - usprawnia system rozliczeń między kontrahentami, gdy liczba rozliczeń jest duża. Rodzaj tego inkasa funkcjonuje na zasadzie umów dwustronnych. Dwa banki prowadzące rozliczenia upoważniają się wzajemnie do obciążania na rachunku partnera i wypłacania podawcy należności.
*inkaso towarowe - określona forma /np. bank/ wydaje towar osobie trzeciej pod warunkiem, że odbiorca towaru dokona świadczenia wskazanego przez zleceniodawcę.
*inkaso samochodowe - polega na zbieraniu dziennych utargów gotówkowych podmiotów handlowych i dostarczaniu ich do odpowiednich banków.
27.Inflacja to proces przejawiający się we wzroście ilości pieniądza w obiegu, co powoduje podwyższenie ogólnego poziomu cen.
Powoduje ona utratę wartości pieniądza w czasie. W wyniku procesów inflacyjnych zachodzą negatywne zjawiska społeczno - ekonomiczne, nasilające się ze wzrostem stopy inflacji.
Ze względu na przyczynę wyróżniamy dwa typy inflacji:
*popytową - gdy zagregowany popyt na towary przewyższa możliwości jego zaspokojenia.
*kosztowa - wzrost kosztów produkcji niezależny od zagregowanego popytu na towary.
Ze względu na tempo inflacji wyróżnia się:
*pełzającą - brak poważnych trudności . Tempo wzrostu cen w granicach 3-5% rocznie.
*kroczącą - łagodne skutki zjawiska inflacji od 5-9% rocznie.
*galopująca - państwo traci kontrolę nad inflacją, wzrost cen wg. stóp dwu lub trzy cyfrowych.
*hiperinflacja - gwałtowny wzrost cen.
*megainflacja - 50% wzrost cen miesięcznie, załamanie koniunktury.
28.Kategorie podatkowe podatek to pieniężne, przymusowe, powszechne, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych. Podatek jest dochodem państwa ale wydatkiem dla podatnika.
Cechą podatku jest jego powszechny charakter- wszystkie podmioty są objęte podatkiem.
Znaczenie podatku:
*fiskalne - jako podstawowe narzędzie przejmowania przez państwo dochodów i zaspokajania popytu na pieniądz,
*ekonomiczne - skutkiem nakładania podatków jest zmiana sytuacji dochodowej i majątkowej podatników, co wpływa na podejmowanie decyzji gospodarczych,
*kosztowa - wzrost kosztów produkcji niezależny od zagregowanego popytu na towary.
Ze względu na tempo inflacji konsumpcyjnych i oszczędnościowych.
Władze publiczne zobligowane są do racjonalnego i umiejętnego łączenia interesów fiskalnych z interesami ekonomicznymi podatników, osiągania celów społecznych z ochroną gospodarki przed negatywnymi skutkami podatków.
29.Koszt koszty to uzasadnione danymi warunkami społeczno-gospodarczymi zużycie czynnika produkcji wyrażone w mierniku pieniężnym związane z danym efektem użytecznym powstałym w danym okresie jednostkowym.
Rodzaje kosztów:
*koszt alternatywny - związany z utratą korzyści jakie dany czynnik produkcji mógłby przynieść wykorzystywany w innej działalności gospodarczej.
*koszt w krótkim okresie - które dzielą się na koszty stałe / nie zmieniają się wraz ze zmianą wielkości produkcji/ i koszty zmienne /ulegają zmianie wraz ze zmiana rozmiarów produkcji/.
*koszty w długim okresie są kosztami zmiennymi.
*koszt całkowity - /suma kosztów stałych i zmiennych podzielonych przez ilość wyprodukowanych wyrobów informuje o jednostkowym koszcie/.
*koszt marginalny - informuje o ile zmieni się koszt całkowity w momencie zwiększenia lub zmniejszenia produkcji.
*koszt ekonomiczny - wszystkie koszty związane z prowadzeniem działalności oraz koszty alternatywnego zastosowania czynników produkcji wraz z częścią zysków, zwaną zyskiem normalnym.
30.Kredyt pieniężny jest szczególną formą pożyczki i udzielany jest przez bank. Banki posiadają przywilej kreacji nowego bezgotówkowego pieniądza i właśnie dlatego kredyt jest kategorią makroekonomiczną jak i mikroekonomiczną. Istotę kredytu można wyrażać poprzez funkcje kredytu takie jak:
*funkcja emisyjna - bank centralny /emisyjny/ tworzy nowy gotówkowy pieniądz, który stanowi zobowiązanie wobec społeczeństwa, w tym sensie, że posiadacze pieniądza mogą zamienić go na towary i usługi.
*funkcja kreacji pieniądza - pełniona przez banki komercyjne w momencie udzielania kredytów. Każdy udzielany kredyt oznacza powstanie nowego pieniądza bezgotówkowego powiększając obieg pieniężny. Spłata kredytu powoduje zmniejszenie wielkości obiegu pieniężnego.
*dochodowa funkcja - umożliwia pokrycie wydatków /kosztów/ w stopniu mniejszym, niż wynika to z dochodów.
*alokacyjna funkcja kredytu - dzięki kredytowi następuje alokowanie kapitału w gospodarce.
*kontrolna funkcja kredytu - wykorzystanie informacji o zjawiskach kredytowych do oceny zjawisk gospodarczych.
31.Oszczędności
Ekonomiczny sens oszczędności przez oszczędności rozumiemy część dochodu, która nie została wydana na zakup dóbr i usług, czyli nie została wydatkowana na konsumpcję. Oszczędności stanowią podstawową kategorię i wielkość ekonomiczną.
Pojęciem związanym, często identyfikowanym z oszczędnościami są rezerwy pieniężne, które jest pojęciem szerszym od oszczędności, ponieważ część rezerw tworzona jest dla zachowania płynności finansowej, czyli zdolności do regulowania bieżących zobowiązań. W przypadku gdy część rezerw bieżących zostanie na trwałe wyłączona z obiegu pieniężnego, to z ekonomicznego punktu widzenia, rezerwy te można traktować jako oszczędności.
Utrzymywanie oszczędności przez podmioty (zwłaszcza przez gospodarstwa domowe) ma duży wpływ na zjawiska makroekonomiczne, takie jak np.: wielkość inwestycji w gospodarce, równowaga gospodarcza, inflacja czy stopy procentowe.
Cele utrzymywania oszczędności przez pojedyncze osoby i przedsiębiorstwa:
1.Zachowanie płynności finansowej czyli zdolności podmiotu do zawierania transakcji stosownie do potrzeb i preferencji.
2.Minimalizacja strat z tytułu utrzymywania oszczędności w formie pieniądza transakcyjnego.
3.Ochrona wartości pieniądza przed inflacją.
4.Zachowanie bezpieczeństwa wkładów w przypadku lokowania oszczędności w inwestycjach finansowych.
Cele utrzymywania oszczędności pieniężnych przez banki komercyjne (handlowe):
1.Zależność między wkładem oszczędnościowym a rozmiarami akcji kredytowej
2.Cena pozyskiwania pieniądza
3.Zachowanie płynności finansowej
32.Prawo rynku (J.B. Say - klasyczne podejście do wyznacz.funkcji oszczędności
Twierdził on, że oszczędności nie wpływają na równowagę w gospodarce, ponieważ oszczędności dokonywane przez jedne mikropodmioty są inwestowane w gospodarce albo przez te same albo przez inne podmioty, co oznacza, że powstawanie oszczędności nie narusza równowagi między popytem a podażą. Podejście Saeya do zależności pomiędzy inwestycjami a elementem jego szerszej koncepcji równowagi gospodarczej, w której zakładał, że każdy wydatek automatycznie tworzy popyt na dobra i usługi a to z kolei zapewnia pełne zatrudnienie. Gdyby podmioty więcej oszczędzały niż inwestowały to nastąpiłby spadek stóp %, co osłabiłoby skłonność podmiotów do oszczędzania, a zwiększyłoby ich skłonność do inwestowania. W ten sposób gospodarka powróciłaby samoczynnie do stanu równowagi.
Wielkość inwestycji jest ściśle związana z wielkością oszczędności pieniężnych w gospodarce. Ze względu na to, że wzrost gospodarczy jest konsekwencją inwestowania, to pobudzanie oszczędności stanowi jeden z głównych celów polityki gospodarczej państwa. Zależność ta nie zawsze znajduje potwierdzenie w badaniach empirycznych. Czynnikiem zakłócającym jest kredyt bankowy, będący źródłem finansowania inwestycji.
Tzw. kredytowy sposób kreacji współczesnego pieniądza powoduje, że rozmiary ekspansji kredytowej banków mogą przekraczać wielkość oszczędności. Ekspansja kredytowa stanowi więc czynnik dynamizujący układ gospodarczy, musi jednak przybierać rozsądne rozmiary ze względu na możliwość wystąpienia inflacji.
Wielkość inwestycji może różnić się od wielkości oszczędności, a różnica jest absorbowana przez system bankowy (np. poprzez lokowanie ich za granicą)
Między oszczędnościami a tworzonymi kredytami istnieje związek przyczynowo skutkowy o charakterze sprzężenia zwrotnego. Z jednej strony oszczędności stanowią podstawę udzielania kredytu bankowego będąc źródłem finansowania inwestycji a z drugiej strony ten kredyt bankowy inwestycyjny przyczynia się do powstania w gospodarce dochodu, który jest z kolei źródłem oszczędności pieniężnych.
Nadmierne oszczędności mogą prowadzić do paradoksu oszczędności (zapobiegliwości) - polega na tym, że zmiana poziomu oszczędności powoduje zmianę dochodu zapewniającą równowagę ekonomiczną.
33.Motywy utrzymywania oszczędności pieniężnych występują trzy główne motywy gromadzenia i utrzymywania oszczędności:
1.motyw konsumpcyjny - polega na tym, że osoby o niskich dochodach, by móc dokonać zakupu dóbr o cenach wysokich (najczęściej dóbr trwałego użytku) muszą zaoszczędzić (zgromadzić) potrzebną kwotę, co wymaga pewnego czasu.
Pewnym rozwiązaniem tego problemu jest zaciągnięcie kredytu konsumpcyjnego, ale nie wszyscy ludzie wyrażają chęć „życia na kredyt”. W takim przypadku rozwiązaniem jest gromadzenie oszczędności.
2.motyw transakcyjny - przyczyną gromadzenia oszczędności jest brak synchronizacji pomiędzy posiadaniem pieniędzy a koniecznością ich wydatkowania. Podmioty potrzebują środków na przewidywane lub nie przewidywane transakcje.
Do czynników, od których uzależniona jest wielkość oszczędności wynikająca z motywu transakcyjnego zaliczamy zwłaszcza: sposób rozliczeń pieniężnych oraz dostęp podmiotów gospodarczych do pieniądza.
3.motyw spekulacyjny - jest ściśle związany z zależnością pomiędzy wielkością oszczędności a rynkową stopą %. Im stopa % jest wyższa tym większe są również oszczędności. W wyniku motywu spekulacyjnego możliwe jest wejście w tzw. pułapkę płynności, polegającą na przetrzymywaniu przez ludność dużej ilości gotówki w oczekiwaniu na wzrost stopy procentowej. Stopa % wg Keynesa jest wynagrodzeniem za utratę płynności a nie za odłożenie konsumpcji w czasie.
34.Pomiar oszczędności pomiaru oszczędności można dokonywać w wielkościach bezwzględnych oraz poprzez porównanie z innymi wielkościami (wielkości względne, relatywne).
Podstawowe znaczenie w ujęciu bezwzględnym mają zasoby pieniężne podmiotów gospodarczych i przyrost zasobów pieniężnych.
W ujęciu względnym (relatywnym) oszczędności pieniężne są porównywane z dochodami osobistymi do dyspozycji i produktem krajowym brutto.
Najczęściej stosowanym narzędziem do pomiaru oszczędności jest stopa oszczędności, która wyraża relację przyrostu oszczędności pieniężnych ludności do rozporządzalnych dochodów osobistych ludności w danym czasie (w %).
35.Rodzaje oszczędności kryteria podziału oszczędności zależą od przyczyn ich powstawania oraz od roli jaką odgrywają w funkcjonowaniu systemu ekonomicznego.
1. Ze względu na treść ekonomiczną wyróżniamy oszczędności:
a)dobrowolne - odpowiadają im realne dochody w gospodarce, które można przeznaczyć na inwestycje
b)wymuszone (przymusowe) - są wyrazem tzw. „pustego pieniądza”, zmuszają tych, którzy posiadają wolne środki pieniężne do przetrzymywania ich w bankach lub w gotówce. Mogą tu występować oszczędności zastosowane (dotyczą podmiotów gospodarczych, które zaoszczędzone przychody przeznaczają na inwestycje) oraz oszczędności nie zastosowane (takie, które zostały przekazane do dyspozycji innym podmiotom)
2. Ze względu na metodę gromadzenia oszczędności:
a)gotówkowe
b)bezgotówkowe (np. depozyty bankowe, udziały w towarzystwach powierniczych i inwestycyjnych, papiery wartościowe związane z prawem własności itp.)
3. Ze względu na metodę gromadzenia oszczędności:
a)zinstytucjonalizowane - występują w formie depozytów złożonych w różnych instytucjach finansowych lub papierów wartościowych emitowanych przez instytucje finansowe. Oszczędności mogą być gromadzone w bankach, towarzystwach inwestycyjnych lub ubezpieczeniowych.
4. Ze względu na czas gromadzenia oszczędności:
a)bieżące (krótkoterminowe) - to gotówka, wkłady a`vista, bony pieniężne i skarbowe oraz lokaty pieniężne do 1 roku,
b)terminowe (średnio i długo terminowe) - należą do nich wkłady terminowe w bankach i instytucjach oszczędnościowych, polisy na życie i emerytalne. Należą doi nich również lokaty bankowe (powyżej 1 roku), zakup papierów wartościowych, nieruchomości lub dzieł sztuki.
5. Ze względu na formę własności, oszczędności:
a)prywatne (osób fizycznych i podmiotów gospodarczych)
b)publiczne
6. Ze względu na cel oszczędzania:
a)zakup dóbr trwałego użytku
b)zabezpieczenie na wypadek choroby
c)zabezpieczenie na starość
d)osiąganie realnego dochodu w postaci procentu
e)spekulacja.
36.Polecenie zapłaty w tym rodzaju rozliczeń stroną inicjującą jest wierzyciel a nie dłużnik. Forma może dotyczyć wybranych wierzytelności (np. wierzytelności bezspornych), na jej zastosowanie musi wyrazić zgodę dłużnik. W poleceniu zapłaty wierzyciel wydaje dyspozycje swemu bankowi aby obciążył określoną kwotą rachunek dłużnika i uznał tą samą kwotą rachunek wierzyciela, dyspozycja ta zakłada również możliwość cofnięcia rozliczenia gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty. Konieczne jest spełnienie dwóch warunków aby możliwe było przeprowadzanie rozliczeń w tej formie:
a)posiadanie przez wierzyciela i dłużnika rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania tej formy rozliczeń (ustalenie zakresu odpowiedzialności i stosow.procedur)
b)zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem i jego bankiem o stosowaniu w rozliczeniach poleceń zapłaty
37.Procent to dochód osiągany z kapitału pożyczkowego. Jest to koszt operacji finansowej dla tego kto go płaci a dochodem dla tego kto go pobiera.
Występują dwie formy procentu:
*od pożyczonego kapitału pieniężnego
*dyskonto weksli i innych papierów wartościowych.
Rozróżnia się procent prosty i procent złożony. Różnica polega na sposobie kapitalizacji odsetek. W przypadku procentu złożonego, odsetki za okres rozliczeniowy powiększają kapitał początkowy, co zwiększa bazę oprocentowania kapitału w następnym okresie.
Z pojęciem procentu wiąże się pojęcie stopy procentowej, która jest roczną ceną wyrażoną w procentach jaką się płaci za pożyczenie pieniędzy. W praktyce finansowej ze stopą procentową
identyfikowane są odsetki, które występują głównie w operacjach bankowych oraz stosunkach między jednostkami gospodarczymi. Odsetki stanowią zapłatę za korzystanie z obcych środków pieniężnych.
Wyróżnia się trzy rodzaje stóp procentowych:
1.Rynkowa stopa procentowa - w skład której wchodzą czysta stopa procentowa, koszt ryzyka inwestycyjnego oraz oczekiwana stopa inflacji.
2.Czysta stopa procentowa - uzyskiwana w warunkach braku ryzyka inflacji.
3.Realna stopa procentowa - różnica między rynkową stopą procentową a stopą inflacji jako jedyna miara rzeczywistego kosztu pozyskania kapitału pożyczkowego.
38.Ekonomiczna funkcja procentu w ujęciu ekonomicznym procent jest ceną usługi świadczonej przez pożyczkodawcę na rzecz pożyczkobiorcy za wypożyczenie pewnej kwoty pieniędzy na określony czas. Jest to koszt operacji finansowej dla tego kto go płaci a dochodem dla tego kto go pobiera. Podmiot pożyczający kapitał musi osiągnąć zysk przewyższający zapłacony procent, czyli koszt pozyskania kapitału. Procent występuje przy udzielonych kredytach bankowych oraz przy wypłacanych przez banki odsetkach od oszczędności klientów. Oprocentowanie występuje również przy zaciąganych pożyczkach przez rząd i samorządy. Poziom stopy procentowej zachęca lub zniechęca społeczeństwo do gromadzenia oszczędności jak również wpływa na decyzje związane z lokatą kapitału. W przypadku firm wpływa bezpośrednio na możliwość pozyskiwania środków pieniężnych wykorzystania ich na dotychczasową działalność lub rozwój firmy.
39.Przychód ma podstawowe znaczenie dla kształtowania się zjawisk finansowych. Jest to pieniężny skutek działalności gospodarczej. Przychód jest ściśle związany z innymi kategoriami finansowymi, takim jak cena czy dochód.
Dzięki cenie możliwa jest realizacja przychodu. Osiągany przychód przez podmiot gospodarczy jest narzędziem weryfikacji działalności rynkowej podmiotu, gdyż przychodzi ze sprzedaży towarów i usług. Przychód umożliwia pokrywanie kosztów działalności jak i jest źródłem nadwyżki ekonomicznej w postaci dochodu i zysku.
Z przychodem pieniężnym wiąże się pojęcie wpływów pieniężnych, które obejmują wszystkie wpływy pieniężne osiągane przez podmiot niezależnie od tytułu oraz treści ekonomicznej, np. dotacje od władz publicznych z tytułu zaciąganych pożyczek, świadczeń, ubezpieczeń.
40.Renta istota tej kategorii polega na tym, że dochód w formie renty otrzymywany jest w długim okresie, regularnie, z różnych tytułów i jest specyficzną formą dochodu.
Ze względu na kryterium pochodzenia wyróżnia się:
*rentę ekonomiczną - nadwyżka jaką właściciel osiąga z tytułu zastosowania zasobów /czynników wytwórczych/ ponad alternatywny koszt ich zastosowania w ramach renty ekonomicznej wyróżniamy:
- czystą rentę ekonomiczną, realizowana tylko wtedy, kiedy alternatywny koszt zastosowania zasobu czynnika produkcji jest równy zeru / brak innego zastosowania/.
- powszechna renta ekonomiczna - jest to różnica między ceną zasobu a jego kosztem alternatywnym /koszt >0/. Zasób ma alternatywne zastosowanie.
- renta gruntowa /różniczkowa/ - realizowana poprzez wyższe przychody, /niższych kosztach wytwarzania/ w stosunku do pozostałych producentów rolnych.
*renta z kapitału - rodzaj stałego dochodu przez właściciela kapitału /rentiera/ głównie w formie odsetek,
*renta społeczna - dożywotnie świadczenie pieniężne należne pracownikowi po przepracowaniu ustawowej liczby lat i po osiągnięciu wzmaganego wieku. Uzyskuje się poprzez płacenie składek ubezpieczeniowych w okresie aktywności zawodowej. Renta społeczna obejmuje także rentę chorobową, inwalidzką, rodzinną. Renta chorobowa i inwalidzka - z powodu różnych problemów zdrowotnych osoby nie były w stanie zgromadzić odpowiedniego kapitału i renta wypłacana jest w część lub w całości z publicznych środków. Renta rodzinna - w stosunku do tych rodzajów dochodów, gdy opierały się na gromadzonych składkach.
41.Teorie finansów to poglądy opisujące zjawiska finansowe, wyjaśniające ich istotę, związki zachodzące między nimi i treść społeczno-ekonomiczną. Do narzędzi, przy pomocy których buduje się teorie finansów należą modele.
Cechy modelu:
-stanowi podstawowe narzędzie poznania
-służy upraszczaniu rzeczywistości
-oparty jest na założeniach
-wykorzystuje narzędzia analizy matematycznej.
I. podział modeli:
-Modele teoretyczne - konstruowane są w celu rozwiązania określonego problemu naukowego
-Modele realne - są dostatecznie podobne do badanego układu rzeczywistości
II. podział modeli:
-Modele pozytywne - opisujące badaną rzeczywistość (jak jest)
-Modele normatywne - umożliwiające projektowanie nowych rozwiązań (jak być powinno)
Wśród teorii finansów możemy wyróżnić:
a) funkcjonalną teorię finansów (A.Lerner) - polega na stosowaniu przez państwo wszelkich środków polityki finansowej, byle byłaby ona skuteczna (podatki, wydatki, zaciąganie i spłata długu, emisja pieniądza i wycofywanie go z obiegu.
b) teoria finansów organicznych (J.Buchanan) - zakłada, że państwo poprzez wydatki działa w imieniu i na rzecz społeczeństwa. W związku z tym finanse powinny być wykorzystywane do maksymalizowania społecznej użyteczności wydatków i przyczyniać się do wzrostu dobrobytu społecznego
c) teoria finansów indywidualistycznych (J.Buchanan) - uważa, że państwo i poszczególni obywatele są antagonistycznymi stronami, ponieważ państwo nakładając podatki na dochody obywateli powoduje zmniejszenie użyteczności dochodów obywateli, które osiągnęli w ramach gospodarki rynkowej.
d) teoria inwestowania - opisuje zachowanie podmiotów w związku z posługiwaniem się pieniądzem i finansami.
42.Klasyczna teoria finansów jest elementem klasycznej ekonomii. Istotą tej teorii jest to, że działalność finansowa państwa nie może zmieniać istniejącego stanu gospodarki (naruszałoby to zasadę leseferyzmu). Wyklucza także pozafiskalne działanie państwa. Główną osią teorii klasycznej jest neutralność podatkowa polegająca na tym, że nakładane przez państwo podatki (na finansowanie działalności publicznej np. administracji, wojska, wymiaru sprawiedliwości itp.), nie mogą wywierać żadnego wpływu na decyzje podmiotów gospodarczych. Zróżnicowana sytuacja dochodowa i wydatkowa podatników, powoduje zróżnicowane reakcje w związku z nakładanym podatkiem, dlatego takie podejście teorii jest idealistyczne. Klasyczna teoria finansów wyklucza również możliwość ponoszenia przez państwo wydatków na działalność społeczną i gospodarczą. Głównym założeniem teorii jest bezwzględnie zrównoważony budżet a najlepszym planem jest plan najmniejszy. Punktem wyjścia budowy budżetu publicznego powinny być dochody, do których dopasowuje się wydatki. Klasyczna teoria finansów wyklucza ingerencję państwa w gospodarkę za pomocą instrumentów podatkowych i wydatków.
43.Liberalna teoria finansów nawiązuje do klasycznej teorii finansów. Stanowi liberalny element myśli ekonomicznej, w której mechanizm rynkowy jest jedynym naturalnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej, zakłada ona ograniczenie obecności państwa w gospodarce.
Liberalna teoria finansów uważa podatek za zło konieczne. Zwolennicy tej teorii negują progresywne skale podatkowe, ponieważ rozkład dochodów w społeczeństwie jest wynikiem działania mechanizmu rynkowego. Teoria liberalna krytycznie odnosi się do pożyczek publicznych, uważając je za przyczynę osłabienia produktywności gospodarki, może poprzez wejście w pułapkę zadłużenia doprowadzić do upadku państwa. Cechuje ją także indywidualistyczne podejście do kwestii finansów publicznych, na budżet państwa patrzy się z perspektywy budżetu domowego. Wg zwolenników liberalizmu cnotą jest wszelka oszczędność.
44.Teoria finansowania antycyklicznego opiera się na założeniu wykorzystywania wydatków publicznych do ograniczania wahań cyklu koniunkturalnego, negatywnych skutków tych wahań. Polega ona na ograniczaniu spadku popytu w gospodarce przez wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych. Zasiłki te zaliczane są do automatycznych stabilizatorów koniunktury, lecz nie są działaniem wystarczającym do powstrzymania spadku popytu. Teoria ta zaleca stosowanie finansowania uznaniowego, polegające na ponoszeniu przez państwo wydatków m.in. z zakresu infrastruktury gospodarczej i społecznej, co ma prowadzić do kreowania popytu w gospodarce, wzrostu dochodu, produkcji, i tworzeniu miejsc pracy. Finansowanie antycykliczne w zasadzie odbywa się z pożyczek zaciąganych na krajowych i zagranicznych rynkach finansowych przez państwo. Zwiększone wydatki państwa prowadzą do deficytu budżetowego i uznawane jest to za okres przejściowy. Elementem teorii finansowania antycyklicznego jest paradoks niezrównoważonego budżetu państwa, który polega na tym, że w okresie kryzysu gospodarczego pojawia się deficyt budżetowy jako spadek dochodów państwa z tytułu podatków oraz zwiększeniu wydatków państwa na zasiłki dla bezrobotnych. Narzędziem pobudzania gospodarki i zmniejszania wahania cyklu koniunkturalnego jest mnożnik wydatków publicznych
K=1/1-MP
K - mnożnik wydatków publicznych
MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji
Wykorzystanie efektu mnożnikowego spowoduje odwrócenie cyklu koniunkturalnego w kierunku wzrostu, co z kolei spowoduje zrównoważenie budżetu państwa. Polityka finansowania antycyklicznego wykorzystuje narzędzia fiskalne jak i monetarne, wymaga to koordynacji aktywności władz fiskalnych z aktywnością władz monetarnych.
45.Transformacja oszczędności w kapitał oszczędności pieniężne są podstawowym źródłem kapitału umożliwiającego poprzez inwestycje rzeczowe rozwój gospodarczy i ogólny państwa. Inwestycje rzeczowe są powiązane z oszczędnościami na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Oszczędności umożliwiają zakup inwestycji rzeczowych, które uruchamiają procesy gospodarcze będące źródłem dochodów, stanowiących podstawę do oszczędności.
Aby procesy transformacji oszczędności w kapitał mogły odbywać się bez zakłóceń, konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków instytucjonalnych. Transformacja ta może odbywać się w sposób bezpośredni i pośredni.
46.Transformacja bezpośrednia oszczędności w kapitał występuje wówczas, gdy posiadające środki pieniężne podmioty pożyczają te środki innym podmiotom, które zgłaszają na nie popyt. Pożyczka ta odbywa się na zasadzie umowy, która określa warunki ekonomiczne i prawne (np. procent). Umowa ta zazwyczaj zawierana jest w formie pisemnej albo jest potwierdzona sformalizowanym papierem wartościowym (wekslem, certyfikatem lub kwitem handlowym).
Metoda bezpośredniej transformacji w kapitał jest dosyć trudna ze względu na trudności techniczne w połączeniu podmiotów, które posiadają oszczędności z podmiotami, które zgłaszają zapotrzebowanie na oszczędności.
Decyzje ulokowania oszczędności musi opierać się na 3 przesłankach:
1.pewności (podmiot pożyczający swoje oszczędności, chce mieć pewność, że otrzyma swoje pieniądze z powrotem)
2.oprocentowaniu (otrzymanie za pożyczone oszczędności procentu. Poziom stopy procentowej jest ukształtowany przez rynek pożyczkowy)
3.rodzajach zabezpieczeń i minimalizacji ryzyka utraty ulokowanych oszczędności czy oprocentowania (np. zabezpieczenie na majątku podmiotu, któremu udziela się pożyczki, na spodziewanych przychodach z realizowanego przedsięwzięcia, poręczeniu lub gwarancji osób trzecich)
W bezpośredniej transformacji w kapitał całe ryzyko operacji finansowej ponosi podmiot, który posiada oszczędności. W związku z tym, dla skutecznej transformacji wymagane jest stworzenie systemu pośrednictwa finansowego.
47.Transformacja oszczędności w kapitał za pośrednictwem banków komercyjnych
W praktyce połączenie podmiotów posiadających oszczędności i podmiotów zgłaszających popyt na te oszczędności odbywa się za pośrednictwem trzeciego podmiotu.
Rodzaje pośredników:
1.banki komercyjne i instytucje para bankowe
2.pozabankowi pośrednicy finansowi
Dla banków komercyjnych gromadzenie oszczędności nie jest tylko procesem transformacji oszczędności w kapitał, ponieważ banki traktują te oszczędności jako wkłady pierwotne, które stanowią podstawę do tworzenia pieniądza banków komercyjnych. Oszczędności zgromadzone w bankach komercyjnych uruchamiają efekt mnożnikowy, czyli możliwe jest udzielanie przez banki komercyjne większej ilości kredytów.
Część oszczędności przeznaczona jest na kredyty inwestycyjne, część na kredyty obrotowe i konsumpcyjne, co ułatwia krążenie dóbr i dochodów w gospodarce. Banki komercyjne udzielają również kredytów rządowi.
W metodzie transformacji oszczędności w kapitał za pośrednictwem banków komercyjnych zerwana zostaje formalna więź pomiędzy podmiotem posiadającym oszczędności a podmiotem z nich korzystającym. Zachowana jest nadal więź ekonomiczna, ponieważ oszczędności są źródłem kapitału.
Bank pośredniczący w transakcji uzyskuje wynagrodzenie za tę „usługę”, którego źródłem jest nadwyżka pomiędzy dochodem uzyskanym z oprocentowania udzielonych kredytów a oprocentowaniem zapłaconym podmiotowi oszczędzającemu.
Podmioty przekazując bankom swoje oszczędności, przenoszą również ryzyko związane z ich utratą. Zabezpieczenie oszczędności odbywa się poprzez system zabezpieczeń stosowanych przez banki (np. procedury sprawdzające zdolność kredytową podmiotów itp.)
48.Transformacja instytucji pozabankowych pozabankowi pośrednicy finansowi dokonują zmian w strukturze zasobów pieniądza, który znajduje się w obiegu, czyli pieniądza banku centralnego i banku komercyjnego. Istotne to ma znaczenie dla władz monetarnych kraju, ekonomistów i polityków gospodarczych, natomiast nie istotne dla podmiotów lokujących. Podmiotom skłonnym oszczędzać w pozabankowych pośrednikach finansowych, oferuje się instrumenty o różnym ryzyku i różnej rentowności. Pozabankowi pośrednicy finansowi oferują takie warunki oszczędzania podmiotom, które preferują wyższy dochód i skłonne są do ponoszenia większego ryzyka.
Do pozabankowych pośredników finansowych zalicza się:
1.Towarzystwa ubezpieczeniowe - których działalność jest zorganizowana na zasadach komercyjnych. Przedmiotem ich działalności są ubezpieczenia na życie oraz ubezpieczenia wypadkowo-odszkodowawcze. Przyczyniają się one do niezakłócania przebiegu procesów ekonomicznych, kompensując materialne skutki zdarzeń losowych.
2.Towarzystwa Powiernicze - są to towarzystwa zarządzające funduszami inwestycyjnymi, które dzielą się na:
* otwarte fundusze inwestycyjne- które stanowią formę łączenia oszczędności wielu drobnych inwestorów w większe pakiety, co wzmacnia ich pozycję na rynku kapitałowym
uczestnicy odnoszą korzyści ze wzrostu wartości jednostek uczestnictwa,
w dowolnym czasie na żądanie uczestnika wykupują jednostki udziałowe,
ponoszą solidarne ryzyko związane z inwestowaniem w różnego rodzaju przedsięwzięcia,
uczestniczą w podziale wypracowanych zysków,
* zamknięte fundusze inwestycyjne, które mają:
prawo emisji akcji ale nie mogą ich wykupywać,
emitowane akcje mogą być przedmiotem obrotu na rynkach wtórnych,
wypracowywana jest dywidenda.
3.Otwarte Fundusze Emerytalne - działalność funduszu polega na gromadzeniu środków pieniężnych i lokowanie ich w różne instrumenty finansowe. Pomnożone środki w wyniku owej działalności mogą być wyłącznie przeznaczone na wypłatę emerytur.
W otwartych funduszach emerytalnych istnieją określone zasady:
jest obowiązkowe dla określonej ustawą osób,
prawo wyboru funduszu emerytalnego,
członkiem może być tylko jednego funduszu - jednakże istnieje prawo do przeniesienia zgromadzonych środków do innego funduszu, kształtowanie portfela jest ograniczone ustawą,
zgromadzone środki uczestnika i pomnożone w rezultacie inwestowania, przekazywane są Zakładowi ubezpieczeń emerytalnych w dniu przejścia uczestnika na emeryturę.
Środkami w otwartym funduszu emerytalnym zarządza i inwestuje Powszechne Towarzystwo Emerytalne.
49.Weksel jest papierem wartościowym potwierdzającym istnienie zobowiązania pieniężnego osoby lub osób, które go podpisały. Realizacja praw majątkowych wskazanych na wekslu przysługuje prawnemu posiadaczowi weksla.
Istota weksla polega na tym, że wystawca /emitent/ zobowiązuje się do zapłaty danej osobie /remitentowi/ określonej kwoty w określonym miejscu i czasie. Charakterystyczne dla weksla jest to, że m.in. jego posiadacz może przenosić prawa z tego dokumentu na inne osoby.
Weksel jako instrument finansowy, spełnia również ważne funkcje ekonomiczne, takie jak:
*funkcja płatnicza - jako tzw. surogat pieniądza,
*funkcja kredytowa, w ramach transakcji kupna- sprzedaży, gdy nabywca nie ma gotówki potrzebnej do zapłaty za przedmiot transakcji - weksel jest wówczas instrumentem rozliczeniowym,
*funkcja obiegowa - rozszerzenie funkcji płatniczej. Weksel spełnia funkcję środka płatniczego /surogata pieniądza/, nie tylko dla jednej, ale dla wielu transakcji ekonomicznych. Dokonuje się to przez indosowanie weksla. Pełniąc tę funkcję weksel zanim zostanie ostatecznie wykupiony, może obsłużyć wiele transakcji.
*funkcja gwarancyjna - polega na tym, że jest dokumentem, który zabezpiecza pieniężne roszczenia wierzycieli.
*funkcja refinansowa - polega na możliwości przedstawienia go do wykupu /dyskonta/ przez bank przed terminem płatności.
Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:
*weksel własny /sola/ - jest papierem wartościowym bezwarunkowego przyrzeczenia zapłaty przez wystawcę określonej kwoty we wskazanym miejscu i czasie.
Odpowiedzialne również osoby podpisane na wekslu.
*weksel trasowany /ciągniony/ - zawiera skierowane do konkretnej osoby bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej kwoty w oznaczonym miejscu i czasie.
banku kwotę podaną w inkasie. Bank podawca inkasa obciąża rachunek banku płatnika ową kwotą.
50.Wydatek jest jedną z najważniejszych kategorii ekonomicznych i finansowych odnoszących się tylko do części operacji pieniężnych z ekonomicznego punktu widzenia wydatek, to nabycie cząstki dochodu narodowego. Wydatkami nie są transfery i pożyczki w wyniku których są kształtowane fundusze nabywcze podmiotów, i wydatki dokonywane przez rząd, przedsiębiorstwa gospod. domowych. Wydatki gospodarstw domowych to wydatki konsumpcyjne na zakup towarów i usług związane z zaspokojeniem potrzeb bieżących oraz zakup dóbr trwałego użytku. Wydatki przedsiębiorstw i rządu mają charakter bieżących. Jest to np. zakup surowców i materiałów itp. Oraz wydatków inwestycyjnych. W sensie rachunkowym wydatek to kwota rozdysponowana z prowadzeniem różnych transakcji gospodarczych.
51.Zysk jest ściśle związany z kategorią dochodu, jest jednak pojęciem węższym. Ze względu na zakres podmiotowy można różnie definiować. W najszerszym ujęciu występuje zysk ekonomiczny. Stanowi on nadwyżkę przychodów podmiotu nad jego kosztami własnymi.
Zysk ekonomiczny powiększa się o:
- koszt alternatywnego wykorzystania kapitału,
- ryzyko związane z utratą zaangażowanego kapitału.
Źródłem zysku jest również różna działalność człowieka i podstawowym rodzajem zysku pozostaje zysk z działalności gospodarczej /towary, usługi/. Innym rodzajem zysku jest zysk kapitałowy - nadwyżka przy sprzedaży papierów wartościowych w których został zainwestowany kapitał.
Zysk spełnia funkcje ekonomiczne do których przykładowo zaliczamy:
*funkcje celu - zysk jako podstawowy cel działalności gospodarczej.
*funkcje źródła wykorzystania celów podmiotu /inwestycje, premie, dywidendy/,
*funkcja motywacyjna - zwiększenie aktywności i przedsiębiorczości podmiotu celem zwiększenia zysku,
*funkcja rezerwy finansowej /zysk zatrzymany w przedsiębiorstwie po zapłaceniu dywidendy.
52.Teoria popytu na pieniądz wg Keynesa
Keynes dokonał analizy czynników, które mają wpływ na wielkość popytu na pieniądz, biorąc pod uwagę utrzymanie zdolności do regulowania bieżących zobowiązań, czyli płynność finansową. J.M. Keynes uważał, że wielkość popytu na pieniądz jest uzależniona od trzech motywów.
3 rodzaje motywów:
a)transakcyjnego - który kształtuje się w związku z koniecznością dokonywania zakupów dóbr i usług i zapłaty za nie. W związku z tym, że uzyskiwane dochody nie zawsze pokrywają się w czasie z koniecznością dokonania zapłaty, podmioty zmuszone są do utrzymywania oszczędności na ich pokrycie. Im dochód narodowy jest wyższy, tym popyt na pieniądz transakcyjny jest większy (wyższa suma zawieranych transakcji)
b)ostrożnościowego (przezornościowego) - który polega na skłonności podmiotów do gromadzenia rezerw pieniężnych na niezaplanowane korzystne zakupy, korzystne lokaty. Zależy on również od wielkości dochodu narodowego,
c)spekulacyjnego - który uzależniony jest od wysokości rynkowej stopy procentowej (bieżącej, „normalnej” i przewidywanej w przyszłości).
Motyw spekulacyjny ma wpływ na wysokość dochodów przeznaczonych na utrzymywanie rezerw pieniężnych i lokowanych w papiery wartościowe (np. obligacje)
Nie można jednak ściśle ustalić zależności pomiędzy popytem na pieniądz a wysokością stopy procentowej bez podziału rezerw pieniężnych na te, które są utrzymywane na rachunkach bankowych a`vista i wkłady terminowe, gdyż będą one inaczej reagować na stopę procentową.
W wyniku motywu spekulacyjnego możliwe jest wejście w tzw. pułapkę płynności, polegającą na przetrzymywaniu przez ludność dużej ilości gotówki w oczekiwaniu na wzrost stopy procentowej.
53.Teoria popytu na pieniądz wg Baumola i Tobina
Teoria ta jest krytyką teorii Keynesa. Baumol i Tobin uważali, że nie można oddzielnie analizować wpływu dochodu narodowego i oddzielnie wpływu wysokości stopy procentowej na wielkość popytu na pieniądz. Baumol twierdził, że rezerwy mogą być utrzymywane w większej ilości niż wynika to z motywu transakcyjnego ze względu na koszt transakcyjny ponoszony przy przekształcaniu aktywów pieniądza (substytutów pieniądza) w pieniądz.
Odrzucili również motyw spekulacyjny, jako czynnik destabilizujący popyt na pieniądz.
Wysokość rezerw zmienia się razem ze zmianami dochodowości aktywów finansowych.
Poprawa skuteczności funkcjonowania systemu bankowego i usprawnienia w sferze rozliczeń wpływają na redukcję popytu na pieniądz. Dzięki odrzuceniu motywu spekulacyjnego, uznaniu wpływu stopy procentowej na całość rezerw i uznaniu wpływu kosztu transakcyjnego teoria Tobina i Baumola jest bardziej zwarta niż teoria Keynesa.
54.Teoria popytu wg Friedmana
Friedman uważał, że popyt na pieniądz w postaci rezerw pieniężnych jest uzależniony od kilku czynników występujących w gospodarce:
- od poziomu realnego dochodu narodowego (popyt na pieniądz rośnie wraz ze wzrostem poziomu cen)
- od poziomu cen (popyt na pieniądz rośnie wraz ze wzrostem poziomu cen)
- od realnej stopy procentowej (popyt na pieniądz spada wraz ze wzrostem stopy %)
i jest on kształtowany przez tzw. „stały dochód narodowy” (dochód w ciągu kilku lat)
Friedman wprowadził również pojęcie bogactwa jako podstawę do przeprowadzania analizy, stabilniejszą niż dochód narodowy.
Do bogactwa można zaliczyć:
- pieniądze,
- akcje, obligacje i inne niepieniężne aktywa finansowe,
- kapitał ludzki,
- dobra realne.
55.Teorie podaży
Podaż pieniądza (ogólnie) pojęcie to oznacza wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza, którą posiadają do dyspozycji przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe.
Elementy podaży pieniądza to:
a) pieniądz gotówkowy
b) pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w Banku Centralnym, który w każdej chwili może być zamieniony na gotówkę.
Elementy te noszą nazwę bazy monetarnej. Dzięki mnożnikowi bazy monetarnej wielkość podaży pieniądza może być zwiększona poprzez działalność kredytową banków komercyjnych. Wielkość podaży pieniądza jest mierzona agregatami pieniężnymi (od M1 do M3). Obecnie podaż pieniądza jest kształtowana przez Bank Centralny. Podaż pieniądza powinna mieć takie rozmiary aby w gospodarce nie było nadmiaru pieniądza (grozi to inflacją) ani żeby nie było niedoboru pieniądza (grozi to zakłóceniem w rozliczeniach dokonywanych w pieniądzu).
56.Teoria bankowa podaży pieniądza jej przedstawicielami Took i Fullarton. Założeniem tej teorii było to, że nie ma konieczności aby w systemie waluty złotej wartość banknotów będących w obiegu odpowiadała wartości złota znajdującego się w bankach. Pewna część banknotów może mieć pokrycie w wekslach handlowych, które uczestnicząc w procesie krążenia wracają do banku a więc nie są zagrożeniem nadmiernego zwiększania obiegu pieniądza. Teoria ta wyodrębnia również podmioty takie jak:
- przedsiębiorstwo produkcyjne
- przedsiębiorstwo handlowe
- gospodarstwo domowe
- bank
Szereg transakcji zachodzących w procesie gospodarczym pomiędzy tymi podmiotami tworzy skrócony schemat obiegu pieniądza i wskazuje na rolę kredytu bankowego jako sposobu na zasilanie gospodarki w pieniądz. Kredyt ten po obsłużeniu procesów gospodarczych zostaje spłacony. Pieniądz papierowy emitowany przez bank zastąpił rolę zapasów złota.
57.Teoria obiegowa podaży pieniądza zwana również kruszcową, jest krytyką szkoły bankowej, która w praktyce doprowadziła do nadmiernej emisji banknotów przez banki dążące do jak największego zysku, w wyniku czego doszło do utraty realnej wartości pieniądza, bankructw i kryzysów wypłacalności.
Przedstawicielem szkoły obiegowej był D. Ricardo. Teoria obiegowa zakłada, że konieczne jest pełne pokrycie banknotów będących w obiegu, złotem. Ewentualnym wyjątkiem może być zabezpieczenie emisji pieniądza obligacjami Skarbu Państwa.
Teoria obiegowa sformułowała również zależności pomiędzy ilością pieniędzy w obiegu a cenami (zależność wprost proporcjonalna), oraz wyjaśnia związek pomiędzy poziomem cen a stanem bilansu handlowego i płatniczego.
Banki angielskie znajdując sposób na obejście ograniczeń teorii obiegowej przyczyniły się do rozwoju gospodarczego Anglii.
58.Ilościowa koncepcja podaży pieniądza ilościowa teoria pieniądza sprowadza się do twierdzenia o istnieniu zależności przyczynowo-skutkowej między ilością pieniądza w obiegu a poziomem cen. Zależność tę przedstawia wzór:
P=MV/T
P - poziom cen
M - ilość pieniądza w obiegu,
T - wolumen transakcji kupna sprzedaży w danym okresie,
V - szybkość obiegu pieniądza.
Zmiany cen są najczęściej skutkiem nadmiernej podaży pieniądza. Aby ceny były stabilne, podaż pieniądza powinna wzrastać w tempie takim, w jakim wzrasta zdolność produkcyjna gospodarki.
59.Pieniądz jest to dobro, które zamieniamy kupując coś lub otrzymujemy sprzedając coś. Jest to taki środek płatniczy, wymiany, który został uznany i za pomocą, którego dokonujemy wymianę kupna i sprzedaży.
Pieniądz to towar, w którym zostaje wyrażona wartość innych towarów
Funkcje pieniądza:
1.dobry środek płatniczy - reguluje nasze zobowiązania wobec kogoś.
2.dobry środek wymiany - pośredniczy w kupnach i sprzedaży.
3.miernik wartości - mierzy wartość dóbr na rynku, określa dobra na rynku.
4.środek przechowywania jego wartości czyli tezauryzacja - gromadzenie wartości w formie pieniężnej (np. złoto).
5.środek światowy - spełnia wymienione tu poprzednio funkcję, które odnoszą się do wymiany międzynarodowej.
Polityka fiskalna manewrowanie dochodami i przychodami państwa (podatków i wydatków)
Polityka monetarna (pieniężna) zestaw decyzji dotyczących rozmiarów podaży pieniądza
Cechy pieniądza:
podaż pieniądza musi być ograniczona
musi być podzielny
trwały
łatwo przenośny
Popyt na pieniądz ilość pieniądza na jaką zostaje zgłoszone zapotrzebowanie przez podmioty gospodarcze, wynikające z motywów (wg Keynesa) takich jak:
motyw transakcyjny
motyw oszczędnościowy
motyw przezorności
motyw spekulacyjny
Popyt transakcyjny - chęć posiadania pieniądza w celu realizacji przewidywanych zakupów produktów i usług. Popyt ten uzależniony jest bezpośrednio od wysokości dochodów.
Popyt przezornościowy - wiąże się z posiadaniem pieniądza w celu realizacji nieoczekiwanych zakupów produktów i usług. (Posiadanie pieniądza „na wszelki wypadek”). Popyt ten jest również uzależniony od wysokości dochodów.
Popyt spekulacyjny - wiążę się z posiadaniem pieniędzy nadziei na przyszłe dochody z alternatywnych stosunku do pieniądza aktywów finansowych. Uzależniony jest głównie od stopy procentowej. Im stopa procentowa jest wyższa tym popyt spekulacyjny jest wyższa tym popyt spekulacyjny jest niższy (ludzie chcą mieć mniej pieniędzy w ręce).
Ilościowa teoria pieniądza opiera się na tzw. równaniu wymiany stworzonym w 1911r. Przez Irringa Fishera.
M ּ V = P ּ T
M - ilość pieniądza w obiegu
V - prędkość
P - przeciętny poziom cen w gospodarce
T - wolumenum transakcji kupna - sprzedaży w gospodarce
1.Akredytywa
2.Etapy akredytywy:
3.Amortyzacja
4.Cena
5.Czek
6.Deficyt finansowy
7.Deficyt bilansu płatniczego.
8.Deficyt budżetowy
9.Deficyt kasowy i memoriałowy.
10.Deficyt ekonomiczny
11.Deficyt (salda) sektora finansów publicznych
12.Deficyt przedsiębiorstwa
13.Dług finansowy
14.Dług publiczny
15.Dochód
16.Finanse - Zjawiska finansowe - Metody badań
Surogaty pieniądza
Derywaty pieniężne
17.Występuje potrzeba analizowania zjawisk finansowych co najmniej w 4 ujęciach:
*18.W przedmiotowym ujęciu
Transakcje
Transfery
*19.Ujęcie podmiotowe
*20.Zjawiska o charakterze instrumentalnym
*21.Ujęcie funduszowe
22.Pożyczki
23.Metoda badań finansów
24.Rodzaje metod stosowanych przez finanse
25.Dyscypliny finansowe
26.Inkaso
27.Inflacja
28.Kategorie podatkowe
29.Koszt
30.Kredyt pieniężny
31.Oszczędności
Ekonomiczny sens oszczędności
32.Prawo rynku (J.B. Say - klasyczne podejście do wyznacz. funkcji oszczędności
33.Motywy utrzymywania oszczędności pieniężnych
1.motyw konsumpcyjny
2.motyw transakcyjny
3.motyw spekulacyjny
34.Pomiar oszczędności
35.Rodzaje oszczędności
36.Polecenie zapłaty
37.Procent
38.Ekonomiczna funkcja procentu
39.Przychód
40.Renta
41.Teorie finansów
42.Klasyczna teoria finansów
43.Liberalna teoria finansów
44.Teoria finansowania antycyklicznego
45.Transformacja oszczędności w kapitał
46.Transformacja bezpośrednia oszczędności w kapitał
47.Transformacja oszczędności w kapitał za pośrednictwem banków komercyjnych
48.Transformacja instytucji pozabankowych.
49.Weksel
50.Wydatek
51.Zysk
52.Teoria popytu na pieniądz wg Keynesa
3 rodzaje motywów:
a)transakcyjnego
b)ostrożnościowego (przezornościowego)
c)spekulacyjnego
53.Teoria popytu na pieniądz wg Baumola i Tobina
54.Teoria popytu wg Friedmana
55.Teorie podaży
Podaż pieniądza (ogólnie)
56.Teoria bankowa podaży pieniądza
58.Ilościowa koncepcja podaży pieniądza
59.Pieniądz