Wykład 6

Wykład 6

Podmiotowość w

Podmiotowość w

pedagogice

pedagogice

Kim jest człowiek?

Kim jest człowiek?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, bo natura człowieka jest

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi, bo natura człowieka jest

bardzo złożona i jednoznaczny opis nie jest możliwy. Istnieje szereg koncepcji,

bardzo złożona i jednoznaczny opis nie jest możliwy. Istnieje szereg koncepcji,

które postrzegały jednak człowieka jako opis jednostronny.

które postrzegały jednak człowieka jako opis jednostronny.

Dostrzegano jeden typ czynników wpływających na człowieka, ale człowiek to

Dostrzegano jeden typ czynników wpływających na człowieka, ale człowiek to

nie tylko byt biologiczny ale i społeczny.

nie tylko byt biologiczny ale i społeczny.

Współczesne teorie postrzegają człowieka jako byt trójczynnikowy:

Współczesne teorie postrzegają człowieka jako byt trójczynnikowy:

-część zmysłowa (obserwacja, dotyk),

-część zmysłowa (obserwacja, dotyk),

-inteligibilna (związana z rozumem, inteligencją, myśleniem, analizą, syntezą),

-inteligibilna (związana z rozumem, inteligencją, myśleniem, analizą, syntezą),

-część duchowa (przeżycia wewnętrzne).

-część duchowa (przeżycia wewnętrzne).

Według koncepcji Freuda człowiek jest istotą złożoną

Według koncepcji Freuda człowiek jest istotą złożoną

-it –

-it –

popędy, instynkty pierwotne, nieprzewidywalne to cicha strona człowieka

popędy, instynkty pierwotne, nieprzewidywalne to cicha strona człowieka

nieuświadomiona

nieuświadomiona

-ego –

-ego –

„ja”

„ja”

,

,

moja

moja

świadomość, struktura rzeczywista i struktura świadomości,

świadomość, struktura rzeczywista i struktura świadomości,

-super ego –

-super ego –

cenzor, jest strukturą wyższą wykształconą w odpowiedzi na

cenzor, jest strukturą wyższą wykształconą w odpowiedzi na

oczekiwania innych ludzi, to sumienie, zbliża do doskonałości,

oczekiwania innych ludzi, to sumienie, zbliża do doskonałości,

-ego –

-ego –

„jest łącznikiem między tym, co łączy moją nieświadomość (

„jest łącznikiem między tym, co łączy moją nieświadomość (

it

it

) z

) z

superego (wyższe, doskonałe zasady moralne).

superego (wyższe, doskonałe zasady moralne).

Tylko dlatego, że mamy tak złożoną naturę możemy toczyć ustawicznie

Tylko dlatego, że mamy tak złożoną naturę możemy toczyć ustawicznie

konflikty wewnętrzne i dążymy do ich rozwiązywania.

konflikty wewnętrzne i dążymy do ich rozwiązywania.

W rozwiązywaniu tych konfliktów pomagają nam cztery mechanizmy

W rozwiązywaniu tych konfliktów pomagają nam cztery mechanizmy

obronne:

obronne:



wyparcie

wyparcie

(próba zapomnienia) - nie jest równe wyeliminowaniu, (to

(próba zapomnienia) - nie jest równe wyeliminowaniu, (to

tak jak szafa, ale szafa ma określoną pojemność),

tak jak szafa, ale szafa ma określoną pojemność),



projekcja

projekcja

– przeniesienia na drugą osobę (moje niezrealizowane

– przeniesienia na drugą osobę (moje niezrealizowane

pomysły przenoszę na dziecko),

pomysły przenoszę na dziecko),



kompensacja

kompensacja

– znalezienie innego obszaru aktywności (nie mam

– znalezienie innego obszaru aktywności (nie mam

rodziny – realizuję się w życiu zawodowym),

rodziny – realizuję się w życiu zawodowym),



sublimacja

sublimacja

– realizowanie swoich popędów na poziomie fantazjowania

– realizowanie swoich popędów na poziomie fantazjowania

(nie mogę w rzeczywistości, to zmyślam i buduję swój własny świat.

(nie mogę w rzeczywistości, to zmyślam i buduję swój własny świat.

Jest to odreagowanie rzeczywistości i rekompensacja braków.)

Jest to odreagowanie rzeczywistości i rekompensacja braków.)

Należy pamiętać, że każdy człowiek jest niepowtarzalny,

Należy pamiętać, że każdy człowiek jest niepowtarzalny,

samodzielny, jest tworem złożonym, zdeterminowanym, a

samodzielny, jest tworem złożonym, zdeterminowanym, a

podstawowym czynnikiem rozwoju jest energia zwrotna w człowieku i

podstawowym czynnikiem rozwoju jest energia zwrotna w człowieku i

mechanizmy obronne.

mechanizmy obronne.

Rozwój człowieka jest związany z realizacją potencjału zawartego w

Rozwój człowieka jest związany z realizacją potencjału zawartego w

jednostce lub nieograniczoną ekspresją własnego „ja”. Rozwój

jednostce lub nieograniczoną ekspresją własnego „ja”. Rozwój

człowieka dokonuje się przez fakt bycia wśród innych.

człowieka dokonuje się przez fakt bycia wśród innych.

Podmiotowość jako wyznacznik edukacyjny w

Podmiotowość jako wyznacznik edukacyjny w

kontekście rehabilitacji

kontekście rehabilitacji

Odpowiedzią na wyzwanie współczesności jest przyjęcie

Odpowiedzią na wyzwanie współczesności jest przyjęcie

aksjologicznej perspektywy ujmującej człowieka jako

aksjologicznej perspektywy ujmującej człowieka jako

podmiot, czyli byt, odznaczający się następującymi

podmiot, czyli byt, odznaczający się następującymi

właściwościami:

właściwościami:



wolnością od zewnętrznych ograniczeń i wewnętrznego

wolnością od zewnętrznych ograniczeń i wewnętrznego

przymusu,

przymusu,



samoświadomością,

samoświadomością,



samowiedzą,

samowiedzą,



sprawowaniem kontroli nad swoim życiem,

sprawowaniem kontroli nad swoim życiem,



twórczością, pojmowaną jako sztuka życia,

twórczością, pojmowaną jako sztuka życia,



współdziałaniem i współodczuwaniem aktywności,

współdziałaniem i współodczuwaniem aktywności,



posiadaniem praw i korzystaniem z nich,

posiadaniem praw i korzystaniem z nich,



ponoszeniem odpowiedzialności za dokonywane wybory.

ponoszeniem odpowiedzialności za dokonywane wybory.

Teza o pełni upodmiotowienia jest w praktyce założeniem

Teza o pełni upodmiotowienia jest w praktyce założeniem

metodologicznym, bowiem większość ludzi w doświadczeniach

metodologicznym, bowiem większość ludzi w doświadczeniach

istnieją ograniczenia o różnym zakresie czasu trwania

istnieją ograniczenia o różnym zakresie czasu trwania

pojawiające się w różnych płaszczyznach życia. Są to

pojawiające się w różnych płaszczyznach życia. Są to

ograniczenia mające genezę w cechach sytuacji życiowej jak i

ograniczenia mające genezę w cechach sytuacji życiowej jak i

niskim poziomie wykształcenia, poinformowania, ubóstwa,

niskim poziomie wykształcenia, poinformowania, ubóstwa,

przynależności do grup o nikim statusie, ogólnie złym stanie

przynależności do grup o nikim statusie, ogólnie złym stanie

zdrowia, deficytu sensorycznego, trudności komunikacyjnych

zdrowia, deficytu sensorycznego, trudności komunikacyjnych

czy też ograniczeniach motorycznych.

czy też ograniczeniach motorycznych.

W przezwyciężeniu ograniczeń egzystencji upodmiotowienia

W przezwyciężeniu ograniczeń egzystencji upodmiotowienia

w odniesieniu do ludzi niepełnosprawnych służy rehabilitacja.

w odniesieniu do ludzi niepełnosprawnych służy rehabilitacja.

Jest ona procesem wyrabiania lub przywracania zdolności

Jest ona procesem wyrabiania lub przywracania zdolności

pełnienia ról społecznych przez osobę, która tego potrzebuje

pełnienia ról społecznych przez osobę, która tego potrzebuje

dla włączenia się w życie rodzinne, edukację, zatrudnienie i

dla włączenia się w życie rodzinne, edukację, zatrudnienie i

szeroko pojmowane życie społeczne.

szeroko pojmowane życie społeczne.

Podejścia do podmiotowości.

Podejścia do podmiotowości.

Model tradycyjny i jego cechy (obecnie krytykowany).

Model tradycyjny i jego cechy (obecnie krytykowany).

1.Traktowanie niepełnosprawności jako cechy totalnej

1.Traktowanie niepełnosprawności jako cechy totalnej

ograniczającej całość ludzkiego funkcjonowania.

ograniczającej całość ludzkiego funkcjonowania.

2.Instytucjonalizacja, stygmatyzacja, segregacja.

2.Instytucjonalizacja, stygmatyzacja, segregacja.

3.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako grupy

3.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako grupy

mniejszościowej w kategorii zależnej z takimi wartościami jak:

mniejszościowej w kategorii zależnej z takimi wartościami jak:

bierność, słabość, niski poziom wykształcenia, brak umiejętności

bierność, słabość, niski poziom wykształcenia, brak umiejętności

sprawowania kontroli nad swoim życiem.

sprawowania kontroli nad swoim życiem.

4.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako narzędzi terapii

4.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako narzędzi terapii

swoistych przedmiotów.

swoistych przedmiotów.

5.Izolacja, traktowanie nierównościowe, wyłączenie i kierowanie

5.Izolacja, traktowanie nierównościowe, wyłączenie i kierowanie

niepełnosprawnymi.

niepełnosprawnymi.

Wskutek badań porównawczych, prowadzonych między różnymi grupami osób

Wskutek badań porównawczych, prowadzonych między różnymi grupami osób

niepełnosprawnych i porównawczo między nimi i pełnosprawnymi jak również

niepełnosprawnych i porównawczo między nimi i pełnosprawnymi jak również

dzięki rozwojowi ruchu na rzecz praw człowieka i wzrostu świadomości poczucia

dzięki rozwojowi ruchu na rzecz praw człowieka i wzrostu świadomości poczucia

własnej wartości u osób niepełnosprawnych i ich opiekunów stworzono

własnej wartości u osób niepełnosprawnych i ich opiekunów stworzono

nowoczesny

nowoczesny

model podejścia do podmiotowości. Cechuje się on

model podejścia do podmiotowości. Cechuje się on

właściwościami:

właściwościami:



oddzielenie podejścia niepełnosprawności od upośledzenia. Niepełnosprawność

oddzielenie podejścia niepełnosprawności od upośledzenia. Niepełnosprawność

jest pojmowana jako jedna z wielu cech określających człowieka. Jest to

jest pojmowana jako jedna z wielu cech określających człowieka. Jest to

właściwość organizmu na poziomie sensorycznym, motorycznym,

właściwość organizmu na poziomie sensorycznym, motorycznym,

fizjologicznym lub psychicznym, wykazująca zależność zadaniową, obiektywne

fizjologicznym lub psychicznym, wykazująca zależność zadaniową, obiektywne

mierzalna, zawsze o charakterze przejściowym. Upośledzenie jest kategorią

mierzalna, zawsze o charakterze przejściowym. Upośledzenie jest kategorią

totalną, stanowiącą łączny rezultat cech dysfunkcji i niekorzystnych cech

totalną, stanowiącą łączny rezultat cech dysfunkcji i niekorzystnych cech

społecznego usytuowania,

społecznego usytuowania,



deistytucjonalizacja,

deistytucjonalizacja,



destygmatyzacja,

destygmatyzacja,



równość traktowania osób niepełnosprawnych,

równość traktowania osób niepełnosprawnych,



jak najpełniejsze włączenie niepełnosprawnych do nurtu życia zbiorowości,

jak najpełniejsze włączenie niepełnosprawnych do nurtu życia zbiorowości,



normalizacja życia niepełnosprawnych polegająca na udostępnieniu im

normalizacja życia niepełnosprawnych polegająca na udostępnieniu im

doświadczeń cyklu życia, miejsc, form aktywności i relacji społecznych

doświadczeń cyklu życia, miejsc, form aktywności i relacji społecznych

typowych, uznanych za ważne i wartościowe w danym kręgu kulturowym.

typowych, uznanych za ważne i wartościowe w danym kręgu kulturowym.

W normalizacji chodzi również o wykorzystanie

W normalizacji chodzi również o wykorzystanie

standardowych procedur pomocy technicznej jak również

standardowych procedur pomocy technicznej jak również

stworzonych do tego celu instytucji. Normalizacja jest

stworzonych do tego celu instytucji. Normalizacja jest

podstawą społecznej integracji osób niepełnosprawnych.

podstawą społecznej integracji osób niepełnosprawnych.

Do zadań pedagoga i działań pedagogicznych zaliczamy trzy

Do zadań pedagoga i działań pedagogicznych zaliczamy trzy

aspekty aksjologiczne będące podstawą działań na rzecz

aspekty aksjologiczne będące podstawą działań na rzecz

podmiotowości:

podmiotowości:



aspekt przedmiotowy, wizja społecznej obecności osób

aspekt przedmiotowy, wizja społecznej obecności osób

niepełnosprawnych,

niepełnosprawnych,



aspekt podmiotowy, koncepcja człowieka wyposażonego w

aspekt podmiotowy, koncepcja człowieka wyposażonego w

określone kompetencje,

określone kompetencje,



aspekt społeczny, wynikający z konieczności realizacji zadań

aspekt społeczny, wynikający z konieczności realizacji zadań

społeczeństwa, związanych z kształtowaniem postaw

społeczeństwa, związanych z kształtowaniem postaw

Aspekt podmiotowy

Aspekt podmiotowy

wiąże się z kształtowaniem u

wiąże się z kształtowaniem u

osoby niepełnosprawnej kompetencji pozwalającej jej

osoby niepełnosprawnej kompetencji pozwalającej jej

prowadzić życie zgodne z zakładanym obecnie modelem

prowadzić życie zgodne z zakładanym obecnie modelem

edukacji, rehabilitacji. Działania - o których mowa – wiążą

edukacji, rehabilitacji. Działania - o których mowa – wiążą

się ze stwarzaniem niezależności w sferze ruchowej,

się ze stwarzaniem niezależności w sferze ruchowej,

poznawczej, komunikacyjnej oraz w zakresie sprawowania

poznawczej, komunikacyjnej oraz w zakresie sprawowania

kontroli nad własnym życiem. Realizacja tych zadań ma

kontroli nad własnym życiem. Realizacja tych zadań ma

przebiegać na poziomie jednostki i służyć kompleksowo

przebiegać na poziomie jednostki i służyć kompleksowo

dokonując się na płaszczyznach medycznej,

dokonując się na płaszczyznach medycznej,

psychologicznej, społecznej, której składnikami są: edukacja

psychologicznej, społecznej, której składnikami są: edukacja

oraz rehabilitacja zawodowa związana z kształtowaniem

oraz rehabilitacja zawodowa związana z kształtowaniem

kompetencji mających być realizowanymi na wszystkich

kompetencji mających być realizowanymi na wszystkich

etapach życia. Realizacja wymienionych zadań powinna

etapach życia. Realizacja wymienionych zadań powinna

opierać się na zasadach indywidualizacji, realizmu,

opierać się na zasadach indywidualizacji, realizmu,

normalizacji i kształtowaniu maksymalnej niezależności.

normalizacji i kształtowaniu maksymalnej niezależności.