Przedmiot:

Handel międzynarodowy

(wykład 30 godzin)

Prowadzący: dr Piotr Rubaj

Rozliczenia w handlu zagranicznym

W

obrocie

towarowym

lub

usługowym w handlu zagranicznym
oprócz realizacji samej dostawy lub
świadczenia

określonej

usługi

obowiązuje zasada zapłaty za
przedłożenie

odpowiednich

dokumentów, tzw. zasada CAD
(cash against documents).

Rozliczenia w handlu zagranicznym

Do dokumentów, od których zależy zapłata
należą:
 dokumenty handlowe, – tj. faktura
 dokumenty ubezpieczeniowe
 polisa ubezpieczeniowa,
 certyfikat ubezpieczeniowy
 dokumenty finansowe – czek i weksel
 dokumenty przewozowe – konosamenty i

listy przewozowe (samochodowe, kolejowe,

lotnicze).

Rozliczenia w handlu zagranicznym

Czek – jest to dokument finansowy na

specjalnym blankiecie drukowanym przez
bank zawierającym bezwarunkowe polecenie
wypłacenie przez bank (trasanta) z rachunku
wystawcy

(trasanta)

określonej

kwoty

pieniężnej

okazicielowi

lub

osobie

wymienionej na czeku (remitentowi).

Obrót czekami reguluje prawo czekowe oparte

na konwencjach czekowych zawartych w
Genewie 19 marca 1931 roku.

Podział czeków ze względu, na

kogo jest wystawiony:

- czek na osobę fizyczną lub prawną z zastrzeżeniem

„nie na zlecenie”; jest to czek imienny, który może

być odstąpiony innej osobie w formie cesji

potwierdzonej notarialnie

- czek na osobę fizyczną lub prawną z zastrzeżeniem

„na zlecenie” lub bez żadnego zastrzeżenia; może

być odstąpiony innej osobie poprzez indos

- czek na okaziciela – może zawierać sformułowanie

„wypłacić okazicielowi” lub nie zawierać żadnego

sformułowania i jest on realizowany każdemu, kto

go przedłoży.

Podział czeków ze względu na

formy obrotu czekowego:

- czek zwykły – upoważnia do podjęcia gotówki lub

zapłaty wierzycielowi,

- czek zakreślony – może być wypłacony tylko

określonej osobie, która jest zapisana w polu
powstałym z zakreślenia frontu czeku przez dwie
równoległe linie,

- czek rozrachunkowy – służy jedynie do uznania

rachunku bankowego remitenta lub indosanta, na
froncie takiego czeku naniesiona jest klauzula „do
rozrachunku” lub „przekazać na rachunek”. Czek
taki nie może być zrealizowany w formie
gotówkowej.

Podział czeków ze względu na

formy obrotu czekowego:

- czek

potwierdzony

–

zawierający

oświadczenie trasanta (banku dłużnika), że
ma pokrycie na rachunku.

- czek bankierski – wystawiane przez jeden

bank na inny (jako remitenta) lub na
określoną osobę lub firmę. Czek jest
podpisany przez bank i daje gwarancję
otrzymania należności natychmiast po
złożeniu go do realizacji.

Realizacja czeków

Realizacja czeków w krajach genewskiego

systemu

konwencyjnego

jest

ściśle

określona i wynosi:

- 10 dni w przypadku wystawienia i płatności

w tym samym kraju

- 20 dni w przypadku wystawienia i płatności

w różnych krajach tego samego kontynentu

- 70 dni w przypadku, gdy miejsca

wystawienia i płatności znajdują się na

różnych kontynentach.

Czek

W praktyce handlu zagranicznego

najbardziej

wiarygodne

są

czeki

bankierskie, gdyż gwarantują najszybszą
realizację

zobowiązania

trasanta.

W

interesie eksportera jest żądać by płatność
została

dokonana

czekiem

przez

wiarygodny bank importera, w którym ma
rachunek bank eksportera, gdyż taki czek
zostanie przyjęty do realizacji od razu po
przedłożeniu.

Weksel

Weksel – jest dokumentem finansowym, w którym

wystawca (trasant) poleca innej osobie (trasantowi)
zapłacić w oznaczonym terminie określoną sumę
pieniężną na rzecz wymienionej w wekslu osoby
zwanej remitentem.

Wystawianie weksli i związany z nimi obrót

regulowany jest zarówno przez prawo polskie
(prawo wekslowe z 1936 roku), jak również przez
międzynarodowe

konwencji

dotyczące

obrotu

wekslami. Istnieje również system anglosaski obrotu
wekslami, do którego należą m.in. USA, Kanada,
USA.

Rodzaje weksli

W handlu międzynarodowym występują

dwa rodzaje weksli:

- weksel trasowany (ciągniony, trata, bill of

exchange)-

wystawca

trasant

poleca

zapłacić w określonym terminie trasatowi

na rzecz wymienionej w wekslu osoby

zwanej remitentem.

- weksel własny – (sola weksel, weksel prosty,

promissory note) – wystawca zobowiazuje

się do zapłacenia w oznaczonym terminie

określonej sumy pieniężnej na rzecz lub

zlecenie wymienionej w wekslu osoby.

Rodzaje weksli

W praktyce w handlu zagranicznym
importer wystawiając weksel własny,
zobowiązuje

się

do

zapłaty

eksporterowi.

Eksporter natomiast wystawia weksel

trasowany i „ciągnie” go na importera
lub

jego

bank,

któremu

poleca

zapłacenie

sobie

lub

remitentowi

określonej sumy pieniężnej.

Zasady realizacji weksli:

Terminy płatności:
- płatny za okazaniem (at sight)
- płatny n dni po okazaniu (n days after sight)
- płatny w określonym dniu
- płatny n dni po dacie (n days after date).

Zasady realizacji weksli:

Akcept – to zobowiązanie dłużnika (trasata), na

którego został wystawiony weksel trasowany do

zapłaty podanej sumy wekslowej w oznaczonym

terminie i miejscu. Trasatem czyli akceptantem

weksla może być bank i są to tzw., akcepty

bankowe lub importer i wówczas są to akcepty

kupieckie.

Awal – jest to poręcznie za osobę związaną

wekslowo. Poręczycielem (awalistą) jest osoba,

która poręczyła za zapłatę całości lub części sumy

wekslowej. Poręczenie zazwyczaj przyjmuje formę

określenia „poręczam” (per awal…) dodając

nazwę podmiotu i stosownego podpisu. W handlu

zagranicznym awalista najczęściej jest bank,

który pobiera stosowna prowizję za poręczenie

Zasady realizacji weksli:

Indos – to sposób przenoszenia wierzytelności

zapisanych na wekslu na inną osobę w formie

„ustępuje na zlecenie”. Posługiwanie się na wekslu

tak brzmiącą klauzulą indosową oznacza, że

ustępujący (indosant) nie wyłącza regresu do

siebie, tzn., że odpowiada przed każdym następnym

posiadaczem weksla za wykupienie weksla w

terminie.

Weksel

na

którym

występuje

nieprzerwany ciąg indosów „ustępuje na zlecenie”

ma tzw. legitymacje formalną, tzn. że wszystkie

osoby zapisane na wekslu solidarnie za jego

realizację w terminie. W sytuacji zmiany klauzuli

indosowej na klauzulę ustępuję, ale nie na zlecenie

następuje

ograniczenie

odpowiedzialności,

indosanta tylko w stosunku do jego bezpośredniego

następcy.

Wprowadzenie

takiej

klauzuli

uniemożliwia sprzedaż weksla do dyskonta.

Zasady realizacji weksli:

Remitent weksla – (czy też w przypadku indosowania

– jego posiadacz), który może wykazać swe prawo

nieprzerwanym szeregiem indosów, powinien otrzymać

w terminie wymagalności weksla określoną sumę

wekslową od akceptanta (w przypadku weksla

trasowanego) lub wystawcy (w przypadku weksla

własnego). W sytuacji, kiedy dłużnik odmówi zapłaty,

posiadacz weksla może dochodzić roszczeń od

wszystkich poprzedników wekslowych.

W praktyce weksel pełni najczęściej funkcję kredytową,

np. przy kredytach kupieckich. Eksporter sprzedając

towar na kredyt ma dwie możliwości zabezpieczenia

swoich przyszłych wierzytelności: bądź ciągnie weksel

na importera, który to akceptuje, bądź otrzymuje od

importera jego weksel własny, tym samym posiadając

gwarancje zapłaty za dostarczony towar lub wykonaną

usługę.

Z weksla również się korzysta w takich formach

płatności jak inkaso lub akredytywa.

Sposoby zapłaty w handlu

zagranicznym

Sposób zapłaty w handlu zagranicznym jest

jednym

z

najistotniejszych

elementów

kontraktu. Zapłata za towar lub usługę może
mieć

charakter

nieuwarunkowany

(bezwarunkowy)

lub

uwarunkowany,

powiązany z przekazaniem importerowi
określonych

dokumentów,

np.

dowodu

wysyłki.

Do nieuwarunkowanych form płatności

zaliczamy polecenie wypłaty zaś do form
uwarunkowanych inkaso dokumentowe i
akredytywę dokumentową.

Sposoby zapłaty w handlu

zagranicznym

Polecenie wypłaty – oznacza otrzymane od banku

zagranicznego

zlecenie

dokonania

wypłaty

bezpośrednio na rzecz osoby prawnej lub fizycznej

albo dokonania przelewu na jej rachunek. W

rozliczeniach międzynarodowych polecenie wypłaty

jest realizowane przez bank krajowy za pośrednictwem

zagranicznego banku korespondenta.

Polecenia wypłaty mogą być:
- gotówkowe obowiązujące najczęściej w rozliczeniach z

osobami fizycznymi

- zrealizowane przez doręczenie czeku; stosowane w

przypadku, gdy specjalnie życzy sobie tego beneficjent

lub, gdy bankowi nie wskazano konta bankowego

beneficjenta;

- dokonane w formie przelewu należności na konto

odbiorcy w określonym banku; najczęściej stosowany

sposób.

Warunki w umowie dotyczące

polecenia wypłaty:

-

określenie

rachunku

bankowego

beneficjenta

- określenie warunków płatności (tzw.

terms of payment)

- wypełnienie stosownego formularza

płatności wraz z tzw. blokadą środków

- w szczególnych przypadkach stosowanie

tzw. payment in advance.

Sposoby zapłaty w handlu

zagranicznym

- Inkaso – polega na wydaniu określonego przedmiotu

przez określona osobę lub instytucję pośredniczącą

wskazanej przez zleceniodawcę, (podawcę) osobie

trzeciej (płatnikowi) po pobraniu od niej określonej

kwoty pieniężnej lub po spełnieniu przez nią innego

warunku. W handlu zagranicznym przedmiotem inkasa

są zazwyczaj wymienione w kontrakcie dokumenty, a

instytucjami pośredniczącymi są głównie banki.

- Wyróżniamy tzw. inkaso dokumentowe, – w którym

eksporter dysponuje towarem aż do zapłacenia

należności (zazwyczaj stosowane w transporcie

morskim)

- Inkaso spedytorskie – dokumenty przewozowe są

wystawiane imiennie na odbiorcę.

Zasada inkasa dokumentowego

Zasadą inkasa dokumentowego jest to, że

zapłata za towar następuje bez prawa
uprzedniego zbadania stanu towaru przez
importera, chyba że treść kontraktu
stanowi inaczej. W praktyce jest to
możliwe jedynie w przypadku stosowania
konosamentu.

W

innych

środkach

transportu dokumenty przewozowe są
adresowane na importera.

Przebieg inkasa dokumentowego

Przebieg inkasa dokumentowego jest następujący:

eksporter (podawcza inkasa) składa w swoim banku

dokumenty wraz z instrukcją, w której oprócz podania

danych dotyczących kontraktu, wysokości należności,

nazw i numerów dokumentów, nazwy płatnika itp. –

wskazuje bankowi, co ma zrobić w razie odmowy

akceptacji lub niewykupienia traty. W dalszej kolejności

bank podawcy przesyła do banku inkasującego (banku
importera) otrzymane dokumenty wraz z

własna

instrukcją inkasową (tzw. listem przewodnim). Bank

inkasujący

potwierdza

bankowi

podawcy

odbiór

dokumentów i instrukcji, a płatnikowi wysyła wezwanie

do wykupienia inkasa (lub zaakceptowania traty) wraz z

kopią faktury handlowej. W dalszej kolejności następuje

zapłata inkasa, zwyczajowo w ciągu trzech dni od

otrzymania wezwania i importer otrzymuje w zamian

dokumenty podawcy. Następuje rozliczenie pomiędzy

bankiem inkasującym a bankiem podawcy i zakończenie

transakcji po potrąceniu stosownych opłat przez banki.

Rodzaje inkaso

-

inkaso przy użyciu poczty kapitańskiej – eksporter przesyła

formularze zlecenia inkaso podpisane przez bank do
spedytora, który za pośrednictwem kapitana statku
przekazuje

dokumenty

wskazanemu

bankowi

inkasującemu, który powiadamia płatnika o inkasie i
wzywa go do zapłaty.

- sailing telegram – zawiadomienie importera przez kapitana

statku o przypłynieciu określonego ładunku

- inkaso spedytorskie – stosowane głownie w transporcie

lądowym i polega na przesłaniu dokumentów bez
pośrednictwa banków bezpośrednio do importera. Jeżeli
jednak importer nie jest dostatecznie wiarygodna to
operacja ta może być przeprowadzana za pośrednictwem
spedytorów i banków.

- inkaso

z

instrukcją

telegraficzną

–

polega

na

powiadomieniu importera przez bank eksportera o
wysłaniu towaru zlecając jednocześnie zainkasowanie
należności.

Rodzaje inkasa w zależności od

jego przedmiotu:

- inkaso finansowe – zwane także prostym,

którego

przedmiotem

są

dokumenty

finansowe, takie jak własne weksle, traty,
czeki, za których wykup płaci się zawsze
gotówką.

- inkaso dokumentowe – przedmiotem jego są

dokumenty

handlowe

lub

handlowe

i

finansowe.

Jeżeli w inkasie wykorzystywana

jest trata, to mamy dwie

możliwości:

- inkaso dokumentowe typu D/P – (documents

against payment) – eksporter składa w swoim
banku zlecenie inkasowe wraz z kompletem
dokumentów handlowych oraz tratą ciągnioną na
importera; warunkiem otrzymania przez importera
dokumentów jest zaakceptowanie traty płatnej za
okazaniem; czyli jest to inkaso gotówkowe

- inkaso dokumentowe typu D/A (documents against

acceptance) – warunkiem otrzymania przez
importera dokumentów jest zaakceptowanie traty,
która

zostaje

przekazana

eksporterowi

i

zrealizowana w terminie jej wymagalności.

Wykupienie dokumentów:

- termin na załatwienie niezbędnych formalności
- banki dopuszczają zwłokę 2-5 dni
- wykupienie inkasa po nadejściu towaru (w

praktyce)

Banki pełnią w nim rolę bierną.

Akredytywa

Akredytywa dokumentowa – jest to pisemne

zobowiązanie banku do zapłaty bądź do
zabezpieczenia

środków

finansowych

przeznaczonych na zapłatę pod warunkiem
złożenia

przez

eksportera

prawidłowo

wypełnionych

dokumentów

do

otwartej

akredytywy w terminie jej ważności.

Podmioty biorące udział w

akredytywie:

- zleceniodawca akredytywy (importer, nabywca,

aplikant)

- bank otwierający akredytywę (bank importera)
- bank pośredniczący (awizujący, negocjujący,

bank eksportera, lub bank korespondent
banku otwierającego akredytywę)

- beneficjent akredytywy (eksporter, remitent)

Zleceniodawca akredytywy

Zleceniodawca akredytywy zleca

stosownemu bankowi otwierającemu
pisemne

instrukcje

otwarcia

akredytywy, zgodnie z ustaleniami
zawartymi w kontrakcie i zapewniając
środki

gwarantujące

pokrycie

zobowiązań.

Bank otwierający akredytywę

Bank otwierający akredytywę –

zobowiązuje się na podstawie zlecenia
importera do zapłaty za prawidłowe
dokumenty, jeżeli zostaną spełnione
warunki

akredytywy.

Zobowiązanie

banku sprowadza się do sprawdzenia
poprawności dokumentów i realizacją
płatności.

Bank pośredniczący

Bank pośredniczący – wypełnia rolę

określoną przez bank otwierający
akredytywę i najczęściej sprowadza się
to do następujących czynności:

- awizowanie akredytywy
- negocjowanie dokumentów
- negocjowanie weksli lub trat
- potwierdzenie akredytywy

Beneficjent

Beneficjent – jest podmiotem na rzecz,

którego otwarto akredytywę. Ma on
prawo żądać zapłaty, jeżeli dopełnił
warunków akredytywy tj. złożył w
terminie

ważności

akredytywy

wymagane dokumenty, bez uchybień
formalno-prawnych i rachunkowych.

Akredytywa jest zobowiązaniem

banku do zapłaty wynikającej z

umowy kwoty niezależnie od:

- ustaleń stron, jeżeli nie zostały one

wprowadzone do treści akredytywy

- bank jest zobowiązany do zapłaty

niezależnie od sytuacji finansowej
importera w danym momencie

- wszelkie poprawki może wprowadzić

tylko i wyłącznie bank, który ja otworzył
za zgodą stron biorących udział w
akredytywie.

Ze względu na treść akredytyw

możemy je podzielić w

następujący sposób:

- akredytywa odwołalna – może być zmieniona w

każdej chwili bez uprzedniego zawiadomienia jej
beneficjenta. Jeżeli jednak przed dokonaniem
zmian bank korespondent poniósł określone
wydatki, lub dokonał częściowych wypłat to bank
otwierający akredytywę jest zobowiązany je pokryć
(jest to niekorzystna forma dla eksportera).

- akredytywa nieodwołalna – jest bezwzględnym

zobowiązaniem banku otwierającego do zapłaty
określonej kwoty pod warunkiem, że zostaną
spełnione wymagania zawarte w akredytywie.

Ze względu na rolę banku

pośredniczącego wyróżniamy:

Akredytywa niepotwierdzona awizowana (rola banku):
- stwierdzenie autentyczności zlecenia
- przekazanie treści lub egzemplarza beneficjentowi
- pośredniczeniu w korespondencji pomiędzy beneficjentem a

bankiem otwierającym

- stwierdzeniu rodzaju, liczby oraz daty złożenia dokumentów

przez

beneficjenta

oraz

przesłaniu

ich

bankowi

otwierającemu.

Akredytywa negocjacyjna:
- zbadanie zgodności dokumentów z warunkami akredytywy
- zapłaty beneficjentowi należności w określonym terminie
- ustalenie postępowania z tratami, jak skup, dyskonto,

negocjacje.

Akredytywa potwierdzona

Akredytywa potwierdzona – występuje

wtedy, kiedy bank otwierający ją zleci
bankowi

pośredniczącemu

potwierdzenie akredytywy. Jeżeli bank
pośredniczący potwierdzi akredytywę,
oznacza to, że podejmuje swoje własne,
wiążące zobowiązanie za realizację
akredytywy na takich warunkach, jakie
określił bank otwierający.

Ze względu na sposób

zabezpieczenia środków

przeznaczonych na wypłatę

akredytywy wyróżniamy:

- akredytywę

pokrytą

z

góry

(mająca

głównie

zastosowanie dla akredytyw potwierdzonych) i oznacz,
że bank otrzymuje z góry na swoje konto całą
wymaganą kwotę.

- akredytywa pokryta z dołu – występuje wówczas, gdy

płatność następuje za dokumenty otrzymane przez
bank, który otworzył akredytywę. Dotyczy to wyłącznie
akredytyw awizowanych przez bank pośredniczący. W
tym przypadku oczekiwanie na zapłatę się wydłuża.

Możemy mieć tutaj również do czynienia z tzw.

rembursem, czyli płatnością przez bank trzeci wypłat z
tytułu akredytywy na zlecenie banku otwierającego,

Ze względu na formy prawne

rozróżniamy:

- akredytywy dokumentowe (D/C – documentary

credit), czyli wszystkie wcześniej omówione formy.

- akredytywy typu listu kredytowego (L/C), – które są

akredytywami przesłanymi przez bank otwierający
bezpośrednio do beneficjenta z pominięciem
banku pośredniczącego. Akredytywa tego typu
upoważnia beneficjenta do wystawienia traty
ciągnionej na bank otwierający akredytywę. Jest,
więc nieodwołalnym zobowiązaniem banku do
wykupienia przez niego trat pod warunkiem
jednoczesnego złożenia dokumentów, zgodnych z
terminami i warunkami akredytywy.

Ze względu na technikę realizacji

możemy wyróżnić następujące

formy akredytyw:

- akredytywa nieprzenośna – tzn. może ją otrzymać i

realizować tylko jeden beneficjent.

- akredytywa przenośna – to taka, w której beneficjent ma

prawo polecić bankowi powołanemu do dokonania wypłaty

zapłaty lub akceptu w całości lub części na rzecz osoby

trzeciej.

- akredytywa odnawialna (rewolwingowa) – ma zastosowanie

w transakcjach długofalowych o periodycznych dostawach

towaru. Jest to akredytywa, która w ramach tzw. pułapu lub

plafonu jest realizowana przez beneficjenta częściami.

- akredytywa wiązana – jest w swoim charakterze zbliżona do

akredytywy przenośnej, jednak polega na tym, że otwarta

przez kupującego na rzecz beneficjenta może stanowić

podstawę do otwarcia kolejnej akredytywy na rzecz drugiego

beneficjenta w ten sposób aby wpływy z pierwszej były

przekazywane na drugą akredytywę. Ma ona zastosowanie w

sytuacji

kiedy

producent

poszukuje

środków

na

sfinansowanie produkcji, zaś eksporter takich środków nie

posiada.

Wyróżniamy jeszcze tzw.:

Akredytywę z czerwoną klauzulą (red clause)

– bank awizujący i potwierdzający akredytywę
zostaje upoważniony do wypłaty zaliczki
beneficjentowi na poczet przyszłych dostaw
towarów przed zaprezentowaniem stosownych
dokumentów.

Akredytywę z zieloną klauzulą (green clause) –

akredytywa

ta

wymaga

zabezpieczenia

zaliczki poprzez stosowny kwit składowy
(warrant) lub stosownym zastawie na towarze.

Istotne ustalenia akredytywy:

- suma akredytywy
- określenie towaru
- ilość towaru
- cena towaru wraz z określeniem

stosownej bazy dostawy (FOB, CIF, CFR)

- klauzula świadczenia – określa, do

jakiego rodzaju świadczenia zobowiązał
się bank, który otworzył akredytywę.

- waluta akredytywy.

Błędy w akredytywie:

- faktura handlowa
- konosament
- dokument ubezpieczeniowy
- trata dokumentowa
- wtórnik kolejowego listu przewozowego
- samochodowy, kolejowy, lotniczy list

przewozowy w transporcie
kombinowanym.

Sposoby finansowania handlu

zagranicznego

Finansowanie transakcji handlu zagranicznego często

jest

związane

z

odpowiednimi

sposobami

jego

kredytowania w formie odroczonych terminów płatności,

kredytów bankowych, dyskontowania dokumentów

finansowych lub udzielania gwarancji płatności przez

różne podmioty publiczne i prywatne. Takie sposoby

finansowania związane są nie tylko dążeniem do

zachowania płynności finansowej przez podmioty

gospodarcze działające na międzynarodowych rynkach,

ale również z ogromną presją ekonomiczną na unikniecie

ryzyka kursowego i niewypłacalności lub niesolidności

zagranicznych podmiotów. Ryzyko to jest tym większe im

rynki

eksportowe

są

bardziej

niestabilne

i

nieprzewidywalne, tj. nie są to kraje o ugruntowanych

systemach politycznych, stabilnych gospodarkach i

pewnych regulacjach prawnych.

Sposoby finansowania handlu

zagranicznego

Rozliczenia między eksporterem a importerem mogą

być dokonywane w formie bezdewizowej lub

dewizowej. W pierwszym przypadku mamy do

czynienia z kompensatą wzajemnych zobowiązań zaś

w drugim przypadku zobowiązania finansowe

regulowane są w ustalonej przez strony walucie.

Zazwyczaj jednak strony poszukują rozwiązań, które

pozwalają ograniczyć ryzyko związane z

finansowaniem transakcji handlu zagranicznego.

Finansowanie to możemy podzielić na trzy

podstawowe formy:

1.

Finansowanie krótkoterminowe

2.

Finansowanie średnio- i długoterminowe

3.

Finansowanie handlu zagranicznego przez państwo i

organizacje międzynarodowe

Finansowanie krótkoterminowe

Finansowanie krótkoterminowe jest najczęściej

wykorzystywane w handlu zagranicznym i są to
zazwyczaj środki stawiane do dyspozycji importera w
celu zagwarantowania płatności eksporterowi po
wywiązaniu się przez niego z ustalonych zobowiązań
handlowych, tj. dostawy towarów lub realizacji usługi.
Do

najważniejszych

form

finansowania

krótkoterminowego możemy zaliczyć:

- kredyty bankowe
- weksle
- przedpłata, zapłata częściowa
- faktoring i forfaiting eksportowy
- inne formy finansowania handlu zagranicznego:

(dyskonta, euro-kredyty)

Kredyty bankowe

Kredyty bankowe - mogą być udzielane

zarówno przez banki importera jak
również eksportera w celu sfinansowania
bądź zapłaty za towar bądź skredytowania
(w

przypadku

eksportera)

okresu

oczekiwania na zapłatę za dostarczony
towar lub wykonaną usługę. Termin
takiego

kredytowania

zazwyczaj

nie

przekracza okresu 6 miesięcy.

Weksle

Weksle – jest to jedna z najtańszych

form finansowania handlu
zagranicznego. Weksle zarówno w
walucie krajowej jak również obcej
mogą być redyskontowane w banku
centralnym. Istotne jednak w
przypadku handlu zagranicznego są
dwa aspekty: koszt dyskonta oraz
ubezpieczenie od ryzyka kursowego

Przedpłata lub zapłata częściowa

Przedpłata lub zapłata częściowa – jest to

forma finansowania handlu zagranicznego, w

której obowiązek płatności przed realizacją

transakcji spoczywa na importerze. W tym

przypadku kupujący finansuje wywóz towaru

w pełni lub częściowo. Przedpłata i zapłata

częściowa

są

powszechnie

stosowane

zwłaszcza w odniesieniu do klientów

nowych, mało wiarygodnych o słabej

kondycji finansowej. Nie bez znaczenia jest

również kraj importera oraz uwarunkowania

polityczne, kulturowe i gospodarcze.

Faktoring i forfaiting eksportowy

Faktoring i forfaiting eksportowy – przy faktoringu

eksportowym

aktor

zakupuje

od

eksportera

przysługujące

mu

krótkoterminowe

zobowiązanie

zagranicznego importera. Faktor przejmuje na siebie
pełne ryzyko wypłacalności importera zaś eksporter
otrzymuje od faktora całą należność lub jej część w
zależności od ustalonych warunków transakcji. Tego
typu finansowanie jest szczególnie ważne w eksporcie
dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych i usług, za które
termin płatności jest dłuższy niż 60 dni. Transakcje
eksportowe

prowadzone

za

pomocą

faktoring

eksportowego

są

dla

eksportera

praktycznie

pozbawione ryzyka i mają charakter transakcji
krajowych. Koszt takiego faktoringu zazwyczaj wynosi
od 1 do 2,5% wartości wierzytelności.

Forfaiting eksportowy

Forfaiting eksportowy – to zakup należności terminowych

powstających w eksporcie towarów i usług. Przedmiotem zakupu

są zazwyczaj należności średnioterminowe występujące jako

weksel własny importera. Może tu także wystąpić akceptowana

przez importera trata ciągniona przez eksportera. W tej formie

finansowania handlu zagranicznego bank forfaitingowy nabywa

na własne ryzyko weksel od eksportera, który otrzymuje

natychmiastową zapłatę, a tym samym nie ponosi on ryzyka
związanego z realizacja

transakcji zagranicznej i utrzymuje

wysoką płynność finansową. Bank forfaitingowy w terminie

wymagalności weksla przedstawia go bankowi importera i

otrzymuje

zapłatę,

natomiast

importer

reguluje

swoje

zobowiązania w stosunku do swojego banku. Forfaiting jest dość

korzystną formą finansowania handlu zagranicznego zarówno dla

eksportera, gdyż otrzymuje bardzo szybko zapłatę za towary lub

usługi oraz dla importera, bo otrzymuje krótkoterminowy kredyt

płatniczy. W transakcji tej również zarabiają bank gdyż dokonują

stosownego dyskonta wartości weksla.

Inne formy krótkoterminowego

finansowania handlu

zagranicznego:

Dyskonto prywatne – są to weksle,

które są ciągnione przez eksportera na
jego bank a następnie odkupywane
przez prywatne firmy dyskontowe,
które

redyskontują

je

w

banku

centralnym. Weksle te zazwyczaj nie
przekraczają terminu 90 dni, zaś
prywatne

firmy

finansowe

mogą

stawiać określone wymogi dotyczące
jakości wystawianych weksli.

Inne formy krótkoterminowego

finansowania handlu

zagranicznego:

Euro-kredyty – środki pieniężne w walutach

wymienialnych (Euro, USD, CHF) bazujące na
obrocie prywatnym, służące refinansowaniu
transakcji eksportowych. Operacje takie
najczęściej przeprowadzane są w Londynie,
Zurychu i Luksemburgu a źródłem ich
finansowania są prywatne środki płatnicze
pozyskiwane

za

pośrednictwem

banku

eksportera. Ich wspólna cecha jest rozkład
ryzyka

(np.

zmiany

kursowe,

zmiany

oprocentowania, ryzyko utraty wypłacalności i
płynności) na wiele osób.

Finansowanie średnio- i

długoterminowe

Finansowanie średnio- długoterminowe

zazwyczaj dotyczy okresu powyżej 12

miesięcy i powiązane jest z różnymi

formami

zabezpieczeń,

gwarancji

bankowych i gwarancji eksportowych lub

innych form poręczeń gwarantujących

bezpieczeństwo powierzonego kapitału.

Najczęściej spotykane formy finansowani

a średnio- i długookresowego to:

- kredyty kupieckie
- bankowe kredyty średnioterminowe
- bankowe kredyty długoterminowe.

Kredyty kupieckie

Kredyty kupieckie zazwyczaj związane są

wytwarzaniem towarów na zamówienie i różnią się od

typowych kredytów bankowych tym, że umowa kupna-

sprzedaży

zawarta

pomiędzy

importerem

a

eksporterem oddzielona jest od umowy kredytowej

zawartej pomiędzy bankami. Banki kredytujące te

transakcje zazwyczaj wymagają zabezpieczenia kredytu

w formie ubezpieczenia przez stosowne instytucje

dokonujące ubezpieczeń transakcji eksportowych.

Ubezpieczenia tego typu obejmują następujące formy

ryzyka:

- handlowe – obejmujące niewypłacalność kontrahenta
- gospodarcze – dotyczące zmian kursowych
- polityczne – wojny,
- działania siły wyższej – katastrofy, żywioły, itp.

Instytucje zajmujące się

ubezpieczeniami kredytów

eksportowych to m.in.:

EXIMBANK w USA (Export-Import Bank

of the Unitred States)

ECCD w Wielkiej Brytanii (Export Credit

Guarantee Department)

COFACE

we

Francji

(Compagne

Francaise

d’Assurance

pour

le

Commerce Exterieur)

KUKE w Polsce – Korporacja Ubezpieczeń

Kredytów Eksportowych.

Kredyty średnioterminowe

Są to zazwyczaj 2 lub 3 letnie

jednorazowe kredyty bez możliwości ich
odnawiania i ze spłatą na koniec okresu
kredytowania. Kredyty te związane są z
akredytywą dokumentową i często jest
stosowane zabezpieczenie wekslowe z
terminami płatności, co 180 dni. Jest to
forma zabezpieczenia kredytu i
umożliwia ona redyskonto weksla.

Kredyty długoterminowe

Są to kredyty udzielane na okres od 5 do 10 lat i

zazwyczaj dotyczą kredytowania dostaw towarowych

lub budowy obiektów przemysłowych lub innych

konstrukcji budowlanych. Cechy charakterystyczne

tych kredytów to:

- duża wartość
- długi okres kredytowania
- początek spłaty zazwyczaj po zakończeniu inwestycji
- finansowanie przez banki centralne lub

wyspecjalizowane instytucje finansowe

- konieczność uzyskania stosownych gwarancji
- w przypadku dostaw towarów konieczność

pochodzenia ich z kraju eksportera oraz konieczność

częściowej zapłaty w gotówce.

Instytucje regulujące i

wspierające handel zagraniczny

1. Światowa Organizacja Handlu –
2. Międzynarodowy Bank Odbudowy i

Rozwoju

3. Międzynarodowy Fundusz Walutowy
4. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
5. Konferencja Narodów Zjednoczonych do

spraw Handlu i Rozwoju

6. Bank Rozrachunków Międzynarodowych

Inne formy rozliczeń w handlu

zagranicznym

Barter - to wymiana bezgotówkowa, czyli towar

(bądź usługa) za towar. Strony uzgadniają wartość
towarów lub usług i dążą do tego, żeby bilans był
zerowy.

Barter dawniej stosowany był w społeczeństwach

o

prymitywnym

systemie

ekonomicznym,

nieposiadających lub nie znających pojęcia
pieniądza; w starożytnym Rzymie powodem jego
stosowania była utrata wartości pieniądza. W
dzisiejszych czasach barter używany jest w
wymianie handlowej w celu obejścia restrykcji
walutowych lub z krajami cierpiącymi na brak
zasobów walut wymienialnych.

Inne formy rozliczeń w handlu

zagranicznym

Barter wielostronny - umożliwia wymianę dóbr i usług w

ramach społeczności barterowej, niekoniecznie w ramach jednej

transakcji. W odróżnieniu od pierwotnej formy, gdzie dokonywana

była wymiana dóbr uznanych przez obie strony transakcji za

równowartościowe, barter wielostronny polega na rejestrowaniu

kolejnych transakcji kupna/sprzedaży barterowej pomiędzy

uczestnikami. Każdy uczestnik społeczności barterowej powinien

dbać o to, aby dokonywać transakcji zarówno kupna jak i

sprzedaży w sposób zrównoważony i dążyć do tego, aby przy

możliwie dużych obrotach zachowywać saldo swoich transakcji w

ramach przyznanego mu limitu barterowego. Jest to współczesna

forma zaspokajania potrzeb bez użycia gotówki. Rozliczenia

barterowe w żaden sposób nie naruszają przepisów prawa

podatkowego. Każda transakcja barterowa powinna być

rejestrowana w systemie ksiąg rachunkowych tak samo, jak

transakcje gotówkowe i powodować identyczne skutki podatkowe.

Jedynie rozliczenia pomiędzy kontrahentami odbywają się bez

użycia gotówki, co ułatwia wzrost skali działalności bez

angażowania środków finansowych - gotówki czy kredytu

bankowego.

Zakup poprzedzający

Są to tzw. transakcje wymienne, czyli

wzajemnie uwarunkowane (transakcje
junctim). Cechą charakterystyczną jest, że
zawsze obejmują dwa niezależne kontrakty, z
których jeden jest dla eksportera transakcją
eksportową a druga transakcją zakupową.
Każda transakcja, zatem przebiega osobno i
jest osobno finansowana. Przykładem tego
typu transakcji są zakupy lokalnych usług
turystycznych, transportowych, hotelowych
jako wypełnienie zobowiązań
kompensacyjnych.

Metoda buy-back

Metoda buy-back pozwala na finansowanie

projektu przez podmiot, który nie jest ani
organizatorem projektu, ani jego wykonawcą.
Podmiot ten zobowiązuje się zapewnić finansowanie
projektu, pełni funkcję gwaranta spłaty środków
finansowych na podstawie umowy zawartej z
realizatorem i wykonawcą projektu. Pozyskuje on
przyszłych najemców lub nabywców na okres
zapewniający spłatę kredytów. W ten sposób
ogranicza ryzyko podmiotu realizującego projekt.
Dodatkowo będzie on, w okresie spłaty kredytu,
pobierał czynsz oraz odpowiednie procentowe
wynagrodzenie. Metoda ta ogranicza ryzyko
inwestora.

Offset

• Offset - rodzaj transakcji zawieranej między

państwami, w sytuacji, gdy jeden z partnerów
oczekuje kompensacji za wydatki poniesione
na zakupy za granicą. W przypadku Polski
podstawę prawną kontraktu stanowi umowa
offsetowa zawierana między zagranicznym
dostawcą a Skarbem Państwa. Uzyskanie
offsetu

wiąże

się

niejednokrotnie

z

przepływem technologii.

Clearing

Clearing (ang. wyczyszczenie) – procedura

obrotów finansowych, w której podmiot
clearingowy działa jako pośrednik i przyjmuje
na siebie role kupującego i sprzedającego w
danej transakcji w celu zabezpieczenia
zamówień między dwiema stronami. Praktyka
taka stosowana jest zwłaszcza w obrocie
międzynarodowym między przedsiębiorstwami.

Inaczej zwana praktyką transakcji

kompensacyjnych. Transakcje kompensacyjne
charakteryzują się wiązaniem po stronie
importu i eksportu większej liczby towarów niż
jeden (w przeciwieństwie do barteru).

Clearing

Wyróżnia się dwie formy kompensaty: kompensatę pełną i

częściową. Kompensata pełna objawia się wymianą towarów bez

udziału dewiz. W odróżnieniu od kompensaty pełnej kompensata

częściowa charakteryzuje się wykorzystaniem dewiz do rozliczenia

tej części wymiany, która nie została zbilansowana w formie

naturalnej. Transakcje kompensacyjne ograniczają zakres wymiany

między partnerami przez możliwości słabszego partnera.

W bankowości to wyczyszczenie wzajemnych zobowiązań, często

cykliczne, do których banki powołują domy clearingowe. Wówczas

clearing

jest

formą

bezgotówkowych

dwustronnych

lub

wielostronnych rozliczeń płatniczych.

Podstawą clearingu mogą być zarówno umowy handlowe zawierane

w celu równoważenia wartości obrotów i określające ilość i rodzaj

towarów jak i umowy płatnicze ustalające warunki przeprowadzenia

rozliczeń między partnerami. Płatność gotówkowa może być

przeprowadzana tylko pomiędzy dwoma partnerami i wyrównywać

różnicę bilansową w saldzie końcowych stron dwu- lub

wielostronnych

zobowiązań

wynikających

z

umów

cywilnoprawnych, publicznoprawnych, lub umów o mieszanym

charakterze.

Switch

Switch – sprzedaż całości lub części

należności clearingowej za wolne dewizy.
Sprzedający otrzymuje jednak mniejsza kwotę,
niż wynikałoby to z przeliczenie waluty po
oficjalnym kursie, gdyż wynika to z różnic
stosowanych kursów w tego typu transakcjach
i zawyżonej wartości towaru.