Kontrola i ocena 

Kontrola – sprawdzanie
Kontrola, czyli sprawdzanie osiągnięć uczniów, pozwala 
stwierdzić, czy i jakim stopniu uczniowie opanowali 
materiał programowy

- porównywanie stanu faktycznego z wymaganym, 
sprawdzenie,
  przegląd czegoś, nadzór nad kimś lub nad czymś 
- jedno z ogniw procesu nauczania 

 

 

W nowym systemie edukacyjnym wyeksponowane jest 
ocenianie jako rozpoznawanie postępów uczniów w 
stosunku do wymagań edukacyjnych

 

 

Sprawdzanie obejmuje wszystkie elementy procesu 
kształcenia, w szczególności:
- osiągnięć szkolnych uczniów 
- pracy dydaktycznej nauczyciela
- programu nauczania
- warunków procesu kształcenia

 

 

Cele sprawdzania:

•Określenie poziomu uczniów w celu przygotowania 
odpowiedniego programu, który będzie właściwy dla 
danej grupy 

•Poprawne organizowanie, rytmiczna organizacja i 
doskonalenie procesu kształcenia poprzez porównanie 
przebiegu kształcenia z wcześniej przygotowanym 
rozkładem materiału nauczania i przyjętymi założeniami 

•Określenie aktualnego poziomu i stanu opanowania 
treści programowych w celu usunięcia zaistniałych 
trudności i braków

•Określenie rezultatów pracy dydaktycznej po 
zakończeniu procesu kształcenia w celu ustalenia ocen i 
stopni.

 

 

Funkcje sprawdzania:

•dydaktyczna

•kształcąca

•wychowawcza

 

 

•Diagnostyczna – pozwala ustalić stopień opanowania 
przez uczących się wiadomości i umiejętności w stosunku 
do programu nauczania

•Profilaktyczna – eliminuje czynniki negatywnie 
wpływające na efekty procesu kształcenia się 

•Prognostyczna – pozwala na przewidywanie dalszych 
osiągnięć uczniów

•Dydaktyczna – porządkowanie posiadanej wiedzy przez 
uczącego się, korygowanie błędnych wiadomości i 
umiejętności oraz ich uzupełnianie → doskonalenie 
procesu kształcenia

•Selektywna – sprawdzanie jest podstawą do 
sklasyfikowania danej grupy uczących się, w wyniku której 
dokonuje się selekcja uczniów 

 

 

•Poznawcza – polega na systematycznym, jasnym i 
precyzyjnym gromadzeniu informacji na temat procesu 
kształcenia, jego wyników, ustalaniu wniosków

•Kształcąca – aktywizujący stymulator uczniów, 
zwiększa ich wysiłki, motywuje do dalszych działań, 
rozwija umiejętności samokontroli i samooceny

•Wychowawcza – oddziałuje na sferę osobowościową, 
kształtowanie postaw i zachowań uczących się

 

 

Wymagania odnoszące się do sprawdzania:

•Objęcie całości procesu kształcenia, a nie tylko jego 
etapu końcowego (wielokrotnie, w różnych momentach)

•Powinno być ekonomiczne i urozmaicone

•Sprawdzanie i ocena powinny być obiektywne (określać 
precyzyjnie przedmiot, kryteria oraz metody)

•Nie należy stosować zasady stałego łączenia 
sprawdzania z oceną (stopnia)

•Sprawdzanie powinno pozwolić na określenie poziomu 
operowania wiedzą przez uczącego się

•W trakcie sprawdzanie maksymalnie eliminować u 
uczniów strach, lęk  i inne

 

 

 

Formy sprawdzania

Sprawdzanie 

wstępne

Sprawdzanie 

bieżące

Sprawdzanie

końcowe

Proces kształcenia

 

 

Formy sprawdzania:

•Sprawdzanie wstępne

- cel: diagnoza wiedzy i umiejętności 
- stosować przed rozpoczęciem nauczania danego

             przedmiotu i na początku roku szkolnego

 

 

cd. form sprawdzania

•sprawdzanie bieżące

- systematyczne sprawdzanie na każdej lekcji 

postępów
             uczniów

- cel: orientacja co do indywidualnych postępów 

uczniów,
             ustalenie sposobu i zakresu działań  
korektywnych 
             formy kontroli: indywidualna, frontalna, 
mieszana.

•sprawdzanie końcowe – podsumowanie rezultatów 
pracy ucznia w ciągu okresu lub roku szkolnego

 

 

Jakość sprawdzania zależy od:

•rzetelności (zgodność powtórzeń wyników sprawdzania)

•trafności  (planowy dobór treści sprawdzania)

•obiektywizmu (zgodność z wymaganiami programowymi)

 

 

Nowe formy sprawdzania:

•sprawdzanie wewnątrzszkolne (w ciągu całego roku, z 
nasileniem pod koniec semestru i roku szkolnego)

•sprawdzanie zewnętrzne poprzez system egzaminacyjny:

- sprawdzian – poziom opanowania umiejętności w

             ostatniej 6 klasie szkoły podstawowej

- egzaminu w trzeciej klasie gimnazjum ( z 

umiejętności i
             wiadomości)

- egzaminu maturalnego (część wewnętrzna i 

zewnętrzna)

 

 

Metody sprawdzania:

•sprawdzian ustny

•sprawdzian pisemny 

•sprawdzian praktyczny

•posługiwanie się książką

•obserwacja ucznia (systematycznie, planowo, uściślona)

 

 

Zalety konwencjonalnych metod sprawdzania:

•zachowanie bezpośredniego kontaktu nauczyciela z 
uczniem 

•wgląd w funkcjonowanie procesów umysłowych ucznia

•możliwość oceny umiejętności rozwiązywania problemów 
przez uczniów,

•prostota i łatwość stosowania

 

 

Wady:

•brak kryterium i norm w sprawdzaniu (subiektywizm 
ocen)

•brak możliwości dokonywania i porównywania pomiaru 
osiągnięć
 szkolnych

•niereprezentatywność pytań

•negatywny wpływ emocji.

 

 

Sprawdzanie → samokontrola – jeden z istotnych (nie 
dodatkowych) elementów wpływających na jakość 
nauczania, jeden ze sposobów wdrażania ucznia do 
samokształcenia