Rozwój osobowości we

wczesnym dzieciństwie

(0-3 rok życia)

Marta Chmyr

Joanna Gruszka

Wiek wczesnego dzieciństwa obejmuje

przedział

wiekowy od urodzenia do 3 r.ż.

Wyodrębniamy z

nim dwie fazy:

1. Przypada na 1 r.ż. nazywana wiekiem

niemowlęcym

2. Przypada na 2-3 r.ż. – wiek

poniemowlęcy.

• W okresie poniemowlęcym następuje

rozwój odrębności psychicznej i
poczucia własnego „Ja". Zdaniem
wielu badaczy poczucie to wiąże się
ze zrozumieniem pojęcia stałości
przedmiotu oraz rosnącą
samodzielnością dziecka, która staje
się podstawą poczucia sprawstwa.

• Poczucie sprawstwa to

przekonanie o wpływie na bieg
wydarzeń. Wyraża się w poczuciu
kontroli, własnej skuteczności,
wolności i jest składnikiem
pozytywnego obrazu własnej osoby.
Długotrwałe pozbawienie poczucia
sprawstwa rodzi zjawisko
bezradności.

Pierwsze przejawy poczucia

„Ja" to rozpoznawanie siebie w

lustrze.

• W badaniach proszono matki, aby trzymając

dziecko na kolanach, na wprost lustra,

niepostrzeżenie zaznaczały nos dziecka

czerwoną farbą. Prawie żadne dziecko

między 9. a 15. miesiącem życia, patrząc w

lustro, nie chwytało się za nos, a więc nie

rozpoznawało siebie w lustrze. Natomiast

między 15. a 24. miesiącem robiło to 24%

dzieci, a między 18. a 24. miesiącem - 88%

dzieci. Dzieci te rozpoznawały więc siebie w

lustrze (Lewis, Brooks-Gunn, 1979).

• Odwołując się do koncepcji C. H.

Cooleya (1902), psychologowie
badający rodzącą się
samoświadomość dzieci podkreślają,
że najważniejszym lustrem dla dzieci
są inni ludzie i ich opinie, tzw. lustro
społeczne.

• Kształtowaniu się poczucia

odrębności zarówno fizycznej, jak i
psychicznej sprzyja rozwój
umiejętności komunikowania się
umożliwiający rozmowę o
przyczynach zdarzeń, o uczuciach i
potrzebach, a także częste słyszenie
własnego imienia.

• Tworzące się poczucie „Ja" wyraża się

w używaniu słowa „ja", w tzw. pędzie
posiadania (dziecko chętnie
przywłaszcza sobie przedmioty oraz
zaciekle broni własnych rzeczy przed
rówieśnikami) oraz w dziecięcym
negatywizmie.

• Dziecięcy negatywizm -

przeciwstawianie się prośbom i
poleceniom osób dorosłych, co
przybiera formę oporu fizycznego lub
stanowczej i konsekwentnej
werbalnej odmowy (upór).

• W późniejszym rozwoju poczucie, Ja"

staje się podstawą do budowania
wiedzy o sobie, czyli samowiedzy,
stanowiącej według wielu koncepcji
jądro osobowości dziecka.

• W okresie poniemowlęcym następuje

rozwój odrębności psychicznej i
poczucia własnego „Ja". Zdaniem
wielu badaczy poczucie to wiąże się
ze zrozumieniem pojęcia stałości
przedmiotu oraz rosnącą
samodzielnością dziecka, która staje
się podstawą poczucia sprawstwa.

• Poczucie sprawstwa to

przekonanie o wpływie na bieg
wydarzeń. Wyraża się w poczuciu
kontroli, własnej skuteczności,
wolności i jest składnikiem
pozytywnego obrazu własnej osoby.
Długotrwałe pozbawienie poczucia
sprawstwa rodzi zjawisko
bezradności.