Wykład 10

Zagrożenia cywilizacyjne i zrównoważony rozwój

Studia niestacjonarne I
stopnia

Inżynieria Chemiczna

Rok akad. 2008/2009

Regionalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w
Polsce

Polityka regionalna wykorzystuje wielorakie ujęcie regionu
jako celu badań, w tym badań statystycznych.
W literaturze region rozpatruje się jednocześnie jako:
-

Narzędzie badania

,

-

Narzędzie działania

,

-

Przedmiot wiedzy

(poznania).

Regionalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w
Polsce

Regionalna polityka zrównoważonego rozwoju jest w
praktyce wypadkową:
-

polityki interregionalnej

(polityki międzyregionalnej),

-

polityki

intraregionalnej

(wewnętrznej

polityki

regionalnej),

Regionalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w
Polsce

Nowoczesna polityka wewnątrzregionalna opiera się na
artykule 11 ustawy o samorządzie województwa (Ustawa
1998). Znajduje się w niej wymóg tworzenia w
województwach polityki rozwoju regionalnego, mającej na
celu

osiągnięcie

ładu

zintegrowanego

(rozwoju

zrównoważonego poprzez:
• kreowanie ładu ekologicznego,
• kreowanie ładu społecznego,
• kreowanie ładu gospodarczego,
• kreowanie marketingu regionalnego

Regionalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w
Polsce

Programowanie zrównoważonego rozwoju w procesie

budowy regionalnej Agendy 21:

- ETAP I
- ETAP II
- ETAP III
- ETAP IV

Regionalne wskaźniki zrównoważonego rozwoju w
Polsce

Programowanie zrównoważonego rozwoju w procesie

budowy regionalnej Agendy 21:

- ETAP IV – ZARZĄDZANIE REALIZACJĄ POLITYKI

ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

a) realizacja
b) monitoring, w tym społeczny
c) aktualizacja

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Największą wartość poznawczą dla konstrukcji struktury

merytorycznej polskiego lokalnego modułu wskaźników
zrównoważonego rozwoju miały:

- Wspólne wskaźniki europejskie,
- Wskaźniki audytu miejskiego,
- Wskaźniki ekologicznego śladu
- Zestawy wskaźników wykorzystywanych w konkretnych

jednostkach.

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Istotne znaczenie dla polskich doświadczeń wskaźnikowego

monitorowania

wprowadzania

w

życie

zasad

zrównoważonego rozwoju miały inicjatywy tworzenia
zbiorów wskaźników podejmowane przez:

- Centrum Badań Regionalnych w Warszawie
- Związek Miast Polskich z siedziba w Poznaniu
- Instytut Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Warszawie

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Wskaźniki lokalne w Unii Europejskiej
1. Pierwszą

grupę

tworzą

uniwersalne (wspólne)

zestawy wskaźników

. Do grupy tej należą:

- Wspólne wskaźniki europejskie
- Wskaźniki audytu miejskiego
2. Drugą grupę tworzą

specyficzne zestawy wskaźników

Przykładami takich zestawów są wskaźniki tworzące
oceny:

- Barometru Zrównoważonego Rozwoju GANDAWY,
- Jakości życia miasta ARUN

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Uniwersalne zestawy wskaźników

Dziedziny i wskaźniki główne

Wskaźniki wspomagające

1. Satysfakcja obywateli

• Średni poziom ogólnego zadowolenia
mieszkańców miasta

• Średni poziom zadowolenia mieszkańców
w odniesieniu do konkretnych funkcji
miasta

2. Lokalne oddziaływanie na globalne zmiany klimatu

• Emisje dwutlenku węgla na mieszkańca

• Emisje równoważników dwutlenku węgla
na 1 mieszkańca

3. Transport lokalny i przemieszczanie się obywateli

• Odsetek podróży prywatnymi środkami
transportu

• ilość i czas trwania codziennych podróży
na 1 mieszkańca według rodzaju (celu)
podróży i rodzaju środka transportu,
• Łączna średnia dzienna odległość
pokonywana przez 1 mieszkańca według
rodzaju (celu) podróży i rodzaju środka
transportu,

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Uniwersalne zestawy wskaźników

Dziedziny i wskaźniki główne

Wskaźniki wspomagające

4. Dostępność lokalnych terenów otwartych i usług

• dostępność publicznych terenów
otwartych – odsetek mieszkańców
zamieszkujących w odległości do 300
metrów od publicznych terenów otwartych
(terenów o powierzchni powyżej 5 tys. m

2

• dostępność podstawowych usług –
odsetek mieszkańców zamieszkujących w
odległości do 300 metrów od:
- Publicznych ośrodków opieki zdrowotnej i
szpitali,
-Linii publicznego transportu zbiorowego,
- szkół,
-Placówek handlowych sprzedających
pieczywo, warzywa i owoce,
- pojemników zbiórki odpadów

5. Jakość powietrza

• stężenie pyłu zawieszonego PM 10

• ilość przekroczeń dopuszczalnych norm
stężenia wybranych zanieczyszczeń w
powietrzu,
• stopień realizacji planu zarządzania
jakością powietrza

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Uniwersalne zestawy wskaźników

Dziedziny i wskaźniki główne

Wskaźniki wspomagające

6. Podróże dzieci do i ze szkoły
• odsetek dzieci dowożonych od szkoły
samochodem

• rozkład procentowy podróży dzieci do i ze
szkoły według rodzaju transportu (transport
zbiorowy, samochód prywatny, rower,
pieszo)

7. Sposób zarządzania władz lokalnych i lokalnych przedsiębiorców uwzględniający
problemy ZR

• Odsetek podmiotów gospodarczych
posiadających certyfikowany system
zarządzania środowiskowego

8. Zagrożenia hałasem
• odsetek mieszkańców narażonych na
hałas ponadnormatywny (powyżej 55 dB) w
porze nocnej

• poziom hałasu w wybranych punktach
pomiarowych na terenie jednostki
samorządu terytorialnego
• stopień realizacji planu działań na rzecz
eliminowania hałasu ponadnormatywnego

Lokalne systemy wskaźników zrównoważonego
rozwoju

Uniwersalne zestawy wskaźników

Dziedziny i wskaźniki główne

Wskaźniki wspomagające

9. Użytkowanie terenów w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju
• udział powierzchni obszarów chronionych
w powierzchni gminy

• powierzchnia obszarów zdegradowanych
•Udział powierzchni obszarów
zdegradowanych w powierzchni gminy
• liczba mieszkańców przypadająca na 1
km

2

powierzchni terenów zurbanizowanych

• powierzchnie utworzone sztucznie jako
procent ogólnej powierzchni gminy

10. Produkty ekologiczne
• odsetek mieszkańców nabywających
produkty ekologiczne

• konsumpcja produktów ekologicznych
jako % całkowitej konsumpcji
• odsetek placówek handlu detalicznego
posiadających w ofercie produkty
ekologiczne

11. Ekologiczny ślad

Specyficzne zestawy wskaźników

Barometr Zrównoważonego Rozwoju Gandawy to inicjatywa

Centrum Zrównoważonego Rozwoju w Gandawie (Belgia)

Funkcje, jakie spełnia Barometr, to:
- Monitorowanie władz miasta,
- Dostarczenie władzom miasta racjonalnych przesłanek

do podejmowania decyzji w zakresie programów
zrównoważonego rozwoju,

- Tworzenie warunków wzajemnej komunikacji pomiędzy

wydziałami zarządzania miasta,

- Tworzenie warunków komunikacji pomiędzy obywatelami

i władzami miasta poprzez możliwość badania społecznej
akceptacji dla podejmowanych inicjatyw i przedsięwzięć,

- Umożliwienie decydentom skoncentrowania się na

realizacji

celów

służących

realizacji

zasad

zrównoważonego rozwoju

Specyficzne zestawy wskaźników

Wyróżnione dziedziny wskaźników w ramach systemu

Barometr Zrównoważonego Rozwoju Gandawy

Dziedziny

1. Migracje

8. Sport

15. Odpady

22. Materiały
niebezpieczne

2. Gospodarka

9. Kultura

16. Ścieki

23. Przyroda

3. Edukacja

10. Współpraca
północ-południe

17. Jakość wód
podziemnych

24. Planowanie
przestrzenne

4. Mieszkalnictwo

11. Energia

18. Gleby

25. Komunalne
budowle

5. Zdrowie

12. Woda pitna

19. Wody
powierzchniowe

26. Budynki
wspólnoty gminnej

6. Bezpieczeństwo

13. Zasoby wód
podziemnych

20. Powietrze

7. Transport

14. surowce

21. Hałas

Specyficzne zestawy wskaźników

Wskaźniki jakości życia dla miasta Arun w Wielkiej Brytanii
są wzorowane na zestawie 150 narodowych wskaźników
jakości życia opracowanych dla monitorowania postępów w
zakresie realizacji Strategii zrównoważonego rozwoju
Wielkiej Brytanii.

Dziedziny

1. Przestępczość

6. Mieszkalnictwo

11. Jakość powietrza 16.

Przedsiębiorczość

2. Partycypacja i
zaangażowanie
społeczne

7. Opieka społeczna

12. Uciążliwość
hałasu

17. Koniunktura

3. Kultura

8. Transport

13. Gospodarka
odpadami

18. Ubóstwo i
wykluczenia
społeczne

4. Edukacja

9. Bioróżnorodność

14. Energia

5. Zdrowie

10. Jakość wody

15. Zmiany klimatu