Obszary osmowrażliwe

pragnienie/wydalanie wody

BILANS WODY i

ELRTROLITÓW

Wpływ łagodnego chronicznego

odwodnienia na organizm ludzki

●

Obniżenie wydzielania gruczołów
ślinowych, spowolnienie czynności
umysłowych i ruchowych

●

Podwyższenie ryzyka:
- powstawania kamieni nerkowych
- powstawania nowotworów
dróg moczowych, okrężnicy, raka
piersi - zaparć
- zaburzeń w metabolizmie
np. białek - starzenie organizmu,
wystąpienie otyłości dzieci

Podstawowe prawa rządzące

równowagą wodno–elektrolitową i

kwasowo-zasadową

●

Prawo elektroobojętności płynów ustrojowych
(płyny są elektrycznie obojętne a suma kationów
= sumie anionów)

●

Prawo izomolalności(= izoosmolalności) płynów
ustrojowych wyjaśnia, że ciśnienie osmotyczne
jest jednakowe około 290 mOsm/kg H

2

O

( izotonia)

●

Prawo izojonii - dążność ustroju do utrzymania
stałego stężenia jonów w tym także jonów
wodorowych (izohydria)

●

Podstawową rolę w utrzymaniu tej homeostazy
spełniają nerki i płuca

Właściwości fizyko-chemiczne

wody

●

Uniwersalny

rozpuszczalnik.

●

Uniwersalne

środowisko w którym

przebiegają reakcje

chemiczne leżące

u podstaw procesów

życiowych.

●

Wysokie

napięcie

powierzchniow

e.

●

Duża stała

dielektryczna.

●

Wysokie ciepło

właściwe

Do
najważniejszyc
h cech wody
należą

O

¯

H

+

H

+

Kąt 105

o

Błona komórkowa

Wnętrze komórki, cytozol

Płyn zewnątrzkomórkowy

Kanał

Białka
transmem-
branowe

Białka
obwodowe

Węglowodany będące
częścią glikoprotein

Białka
integralne

Podwójna
warstwa
lipidowa.
Fosfolipidy
są źródłem
drugich
przekaźnikó
w

Substancje
rozpuszczalne
w lipidach
szybko
przenikają
przez tę
warstwą
np.CO

2

i O

2

.

Miejsca
przepływu
wody,
akwaporyn
y

Do chwili
obecnej
zidentyfikowan
o 46 różnych
kanałów
wodnych

Akwaporyny – AQP

●

Największe kanały dla wody

posiadają enterocyty jelita

czczego,

w

jelicie krętym są one o połowę mniejsze.

●

We wszystkich komórkach cechujących
się dużym transportem wody są kanały
AQP

1

w nerkach jedynym kanałem

wodnym regulowa- nym przez
wazopresynę

ADH

za pośrednictwem

receptorów

V

2

jest AQP

2

.

●

Woda przechodzi przez błony
komórkowe zgodnie z
gradientem chemicznym
wchłania się izoozmotycznie i
zawsze biernie!!!!!!

Ciśnienie osmotyczne

Woda
przepływa
z
roztworu
o niższym
stężeniu do
stężenia
większego

A

Ciśnieniomię
rz

Woda przepływa
między roztworami
do momentu
wyrównania
ciśnienia
hydrostatycznego
i osmotycznego

Przepływ wody
można zatrzymać
wywierając
ciśnienie. To
ciśnienie jest =
różnicy ciśnień
między zbiornikami

B

C

Ciśnienie równoważące osmotyczny ruch wody jest
efektywnym ciśnieniem osmotycznym

Homeostaza to szereg zjawisk

●

Stała temperatura ciała – izotermia.

●

Prawidłowe nawodnienie ustroju- euhydratio.

●

Odwodnienie – dehydratacja.

●

Prawidłowa objętość krwi krążącej-

normowolemia.

●

Prawidłowa czynnościowa objętość płynu

pozakomórkowego.

●

Podobieństwo ciśnień osmotycznych –

izoosmia.

●

Płyny izotoniczne to takie w których

osmolarność jest równa osmolarności osocza

krwi.

●

Stałość składu jonowego i zachowanie

elektroneutralności – izojonia a stałe stężenie

jonów wodorowych - izohydria.

●

Ilość płynów i ciśnienie
osmotyczne należą zaraz po
homeostazie termicznej do
kontrolowanych
homeostatycznie wskaźników

Regulacja przyjmowania
wody

Osmorecepto
ry i regulacja
osmotyczna

Regulacja
pragnienia
przez
receptory
układu
krążenia i
czynniki
hormonalne

Regulacja
pragnienia
przez receptory
przewodu
pokarmowego i
wątroby

(

Układ

autonomiczne)

Inne czynniki regulujące przyjmowanie wody

Regulacja wydalania wody

Osmoreceptor
y i
regulacja
osmotyczna
wydzielania
wazopresyny

Receptory
sercowo
naczyniowe i
chemoreceptory

Regulacja
wydzielania
wazopresyny
przez
impulsację
z
receptorów
przewodu
pokarmoweg
o

REGULACJA OSMOLARNOŚCI PŁYNÓW
USTROJOWYCH następuje POPRZEZ
SKOORDYNOWANE DZIAŁANIE
WAZOPRESYNY I UKŁDU PRAGNIENIA

Regulacja przyjmowania wody

Podstawowym mechanizmem utrzymującym prawidłową

zawartość wody jest układ pragnienia obejmujący:

1. Wykrywanie zmian osmolalności i objętości

płynów

2. Subiektywne odczuwanie pragnienia

(napęd do picia wody)

3. Funkcje motoryczne związane z wypijaniem

wody

Głównymi czynnikami regulującymi pragnienie są

:

1. Odwodnienie neuronów układu pragnienia tj.

osmoreceptorów

2. Impulsacja z receptorów krążenia i receptorów

przewodu pokarmowego

3. Hormony i inne związki biologicznie czynne

Osmoreceptory/

1. Okolica AV3V

przdnio-brzuszna ścian komory

III. W przegrodzie i podwzgórzu Jądrze przykomorowym

NPV

(PVN) i nadwzrokowym

NSO

(SON)

2. Narząd podsklepieniowy SFO

(subfornical

organ)

3. Narząd naczyniówkowy blaszki

krańcowej OVLT

(organum vsculosum lamina terminalis)

4. Wyniosłość pośrodkowa ME

(medial

eminence)

5. Pole najdalsze AP

( area postrema)

Aktywność neuronów osmorecepcyjnych
wzrasta pod wpływem zwiększenia
osmolarności.

Inne czynniki regulujące

przyjmowania wody

●

Za motywacyjny ( także kulturowy)
aspekt pragnienia odpowiadają
neurony układu limbicznego.

●

Jądra podkorowe są także
zaangażowane w regulacji aktu
ruchowego picia wody.

Kanały(SIC) inaktywowane

rozciąganiem/1

Ca

++

Odwodniony neuron osmowrażliwy generujący
liczne potencjały czynnościowe - przez otwarcie
kanałów wapniowych i depolaryzację błony przez
prąd wapniowy

Wzrost osmolarność
prowadzi do
otwarcia kanałów
SIC i napływ

Następuje
depolaryzacja
neuronów i
liczne potencjały

Kanały (SIC) inaktywowane

rozciąganiem/2

Ca

++

Nadmiernie uwodniony neuron osmowrażliwy
generujący nieliczne potencjały czynnościowe z
powodu zamknięcia kanałów wapniowych i
zahamowanie pobudzenia neuronów

●

Pragnienie zaczyna być odczuwalne
gdy osmolalność płynów rośnie od
2 - 4% zmiany te wykrywają
osmoreceptory (osmodetektory)
ukłdu nerwowego.

• Rodzaje transportu przez błony

komórkowe, elektrolity, inne

substancje osmotycznie

czynne , przestrzenie wodne

Rodzaje transportu i kanały jonowe

najczęściej spotykane w komórkach

Dyfuzja ułatwiona np.
glukozy

Kanał
y
jonow
e

Ca

++

Cl

-

Na

+

K

+

Wtórny
aktywn
y
transp.

HCO

3

-

Cl

-

Na

+

Aminokwasy

H

+

Na

+

Ca

++

Na

+

Pierwotny
aktywny
transp.

ATP

ADP

H

+

ATP

ADP

K

+

Na

+

ATP

ADP

Ca

++

W regulacji GWE
odgrywają rolę
wszystkie
najważniejsze
układy
transportu
aktywnego oraz

wtórnie
aktywnego

Transporty wtórnie aktywne

1. Przeciwtransporty sodu i wodoru
2. Przciwtransporty trzech atomów sodu

i wapnia

3. Współtransporty sodu, potasu, chloru.
4. Współtransport sodu i chloru.
5. Dyfuzja jonów sodu przez kanały

przeciekowe nieselektywne.

6. Dyfuzja przez kanały bramkowane

woltażem.

Czy pamiętasz, że…

●

Osmola

r

ność to stężenie

czynnych osmotycznie cząstek
wyrażona w Osmolach /litr (Osm/l)
mniejsza jednostka to mOsm/l
(miliosmole na litr).

●

Z racji zmian objętości płynów pod
wpływem temperatur wprowadzono
pojęcie osmola

l

ności Osm/kg

wody.

Czy pamiętasz, że…

●

Istnieje

osmolalnośc idealna,

jeżeli milimol

glukozy = 180 mg rozpuścimy w 1 kg wody,
to molalność wyniesie 1mmol/kg, a ponieważ
glukoza nie dysocjuje to roztwór będzie
miał osmolalność = 1 mOsm/kg.

●

Dla dysocjującego NaCl roztwór 1mmol/kg
wody jest równy 2 mOsm/kg ( Na

+

i Cl

-

).

●

Dla osocza krwi będącego mieszaniną wielu
jonów dla wygody przyjmuje się osmolalność
300 mOsm/kg w rzeczywistości jest niższa.

Składniki osocza krwi, płynu zewnątrzkomórkowego (ECF)
oraz płynu wewnątrzkomórkowego (ICF).

198,0

155,0

153,0

Suma
anionów

198,0

155,0

153,0

Suma
kationów

~
65,0

~
1,0

~ 16,0

Białka

?

7,0

6,0

Kwasy organ.

100,0

1,0

2,0

Fosforany

20,0

1,0

1,0

Siarczany

10,0

31,0

27,0

Wodorowęgl
any

3,0

113,0

101,0

Chlor

26,0

2,0

2,0

Magnez

2,0

2,5

5,0

Wapń

160,0

4,0

4,0

Potas

10.0

146,0

142,0

Sód ok..

P ŁYN WEW-
NĄTRZKOMÓRK
OWY ICF
mEq/L

PŁYN
ZEWNĄTRZ-
KOMÓRKOWY
ECF
mEq/L

OSOCZE KRWI
mEq/L

SKŁADNIKI

Osmolarność wyliczona x 0,93 = osmolarność rzeczywista

Zgodnie
z
prawem
elektrooboje-
tności płynów

Zapamiętaj, że…

●

Osmometry mierzą osmolalność w odniesieniu do
punktu zamarzania wody wynoszącego 0

oC

osocze

zamarza w minus -0,54

oC

●

Ciśnienie osmotyczne P osocza krwi
można oszacować mnożąc zawartość sodu
Na

+

podaną

w mmol/l (143 mmol/l) x 2 +

10 = 296 czyli około 300 mOsmol/l.

●

W tak policzonym ciśnieniu osmotycznym
pomija się wpływ przemian metabolicznych na
wielkość ciśnienia osmotycznego/stężenie
glukozy i mocznika/

Zapamiętaj …

●

We wzorze używanym do oszacowania

ciśnienia osmotycznego krwi / Na

+

x 2 +

10/. 10 to suma azotu związanego w

moczniku tzw. BUN i glukozy (podzielone

przez ich ciężar cząsteczkowy

tj.140mg/l : 28 /bo w moczniku są 2

atomy azotu czyli 2 x 14 / i glukoza 900

mg/l : 180 c.cz. Łącznie 5 + 5 = 10.

Szacowane w ten sposób ciśnienie

osmotyczne uwzględnia

wpływ przemian

białkowej i węglowodanowej.

8-10 litrów

Woda dostarczona i

wchłonięta

Pokarm 800g, płyny 1200 ml

ślina1500ml

Soki;

Żołądkowy- 2000 ml

Trzustkowy -1500 ml

Jelitowy - 1500 ml

Żółć – 500 ml

8000 ml wody wchłanianej na dzień

z jelit cienkich i 2000 ml z grubych

A
K

W

A

P

O

R

Y

N

y

przez

Transcelularny

i

Śródmiąższowy

Wewnątrznaczyniowy

Osocze krwi

Woda całkowita TBW

60%

Płyn wewnątrzkomórkowy

ICF 40%

Płyn zewnątrzkomórkowy

ECF 20%

Przestrzenie wodne

organizmu

E

C

F

Dystrybucja wody u dorosłego

mężczyzny ważącego 70 kg

Objętość wody całkowitej TBW
( 60%)

Objętość

ECF

(20%), 16 litrów

Obję-

tość

osocza

PV

Objętość płynu

śródmiąższowego

ISF

1/3

1/4

PV

Płyn transkomórkowy

3/4

ISF

2/3

Objętość

ICF (40%), 24 litry

Objętość tego płynu nie może być
mierzona bezpośrednio. Oblicza się tą
objętość odejmując ECF od TBW

TBW – ECF = ICF

Stanowią płyny w świetle
narządów np. żołądka, jelit, maź
stawowa, płyny osierdzia itp..

Czy pamiętasz, że….

Można obliczyć

objętość płynu V np. w

mililitrach wiedząc, że

rozpuszczono w nim 25

mg glukozy, a jej

stężenie C wyniosło

0,05 mg/l

25 mg : 0,05

mg/ml =

500 ml

Oznaczanie przestrzeni

wodnych organizmu

●

Celem oznaczenia przestrzeni wodnych

V

organizmu stosuje się substancje rozpuszczające
się w przestrzeni wodnej którą chcemy badać
uwzględniając straty substancji np. z moczem.

• Inulina

jest wskaźnikiem stosowanym przy

oznaczaniu objętości płynu
zewnątrzkomórkowego

ECF

,

antypiryna

oznaczaniu wody całkowitej

TBW

/

TBW

–

ECF

=

ICF / płyn ICF obliczamy.

●

Zatem

V

= (wprowadzona ilość

substancji – ilość utracona) : stężenie
jej we krwi

/c/

Ruch wody, elektrolitów i białek poprzez

błony rozdzielające przestrzenie wodne

organizmu

Śródbłone
k
naczyniow
y

Przestrzeń
śódnaczyniow
a

Przestrzeń
śródmiąższowa

Błona
komórkowa

Przestrzeń
śródkomórkow
a

Woda

Elektrolity

Ciśnienie
osmotyczne

Białka

Ciśnienie
onkotyczne

Woda całkowita TBW

60% TBW

54% TBW

76% TBW

40% TBW

W masie
beztłuszczowej
ciała

73%

Przyjmowanie i wydalanie wody.

Bilans wody.

●

Przyjmowanie

wody w (ml/24 h)

●

Płyny 1200

●

Pokarm stały 1000

●

Woda metabol.

300 ze spalania 1 g

białek otrzymujemy

0,4 ml/g ze

spalania tłuszczów

1ml/g, cukrów

0,6ml/g

●

Razem

2500

●

Wydalanie wody w

(ml/24 h)

●

Parowanie

niewidoczne

900 (ze skóry 300 i z

układu oddechowego

600)

●

Mocz 1500

●

Kał

100

●

Razem

2500

Obligatoryjna utrata wody z organizmu wynosi 1400
-1500 ml/24 h a moczu 400 -500 ml/24h

TEMPO PRZYJMOWANIA I

WYDALNIA WODY JEST SZYBSZE STĄD zapotrzebowani 2,5 L/24h

• DIAGRAMY

Bilans
jonów

Wpływ dodawania wody i NaCl

●

Do 15 litrów ECF o ciś.osm. 300 mOsm/l (razem
4500 mOsm) przy całej objętości płynów = 40
litrów i mOsm = 300 mOsm/l t.j. 12 000 mOsm
dodać 10 l wody (obojętnie i.v, s.c.lub do jam ciała
np.otrzewnowej). Wtedy ECF = 25 = 10 + 15 ale
mOsm = 4500 / 25 = 180 mOsm/l. Po przejściu
wody do ICF = 40 + 10 = 50 ale mOsm = 12 000 /
50 = 240 mOsm/l.

●

150mmol/l NaCl (0,9% ) x 2 = 300 mOsm/l podany
do ECF powiększa jego ilość

●

2 litry 4,5% (hiperosmotyczny 3000 mOsm) NaCl
zo -stał podany i.v. do ECF = 15 + 2 = 17 litrów o
ciś osm. 441 mOsm/l ( 4500 + 3000 = 7500
mOsm) po wyrów- naniu wodą z ICF = (12 000 +
3000)/42 = 357mOsm/l

Diagram Darrowa-Yanetta po podaniu

wody

30 25 20 15 10 5 0 5 10 15 20
25

Objętość w
litrach

300

200

100

M
i
l
i
o
s
m
o
l
e

n
a

l
i
t
r

Płyn śródkomórkowy
warunki początkowe

Płyn pozakomórkowy
warunki początkowe

Po ustaleniu

Bezpośredni efekt

10
litrów
wody

Odwodnienie* oraz stan odwodnienia i
prze-

*Nie jest terminem jednoznacznym gdyż nie pozwala odróżnić utraty H

2

O od

utraty Na

*

.

wodnienia

E
C
F

ICF

ICF

E
C
F

E
C
F

IC
F

E
C
F

ICF

E
C
F

ICF

E
C
F

ICF

E
C
F

ICF

40 litrów
Objętość

Osmolalność mOsm/kg
H

2

O

Norm
a

Stan izoosmotycznego hiperosmotyczego hipoosmotycznego
odwodnienia

Stan izoosmotycznego hiperosmotyczego hipoosmotycznego
przewodnienia

1

2

3

4

6

5

1. np. Krwotok
2. np.
moczówka
prosta
3. np.
niedoczyn.
nadnerczy

4. np. ↑NaCl izot. Iv.
5. np. ↑NaCl hyper.
6. np. wypicie b.dużej
ilości wody

0

30
0

24 litry i 16
litrów

Zaburzenia gospodarki wodno-

elektrolitowej

, płyny

ECF

i

ICF

ICF

ECF

ICF

ECF

woda

NaCl

ECF

ICF

n

o

rm

a

ICF

ECF ECF

ICF

przechodzenie wody

ICF

ECF

ICF

ECF

Nadmiar

Pł. Izot. Wody
soli

Niedobór

Pł. Izot. Wody soli

1

1

2

2

3

3

ICF

ECF

ICF

ECF

ICF

ECF

ICF

ECF

ICF

ECF

4

5

4

5

6

6

1

2

3

5

3

4 5

hipowolemia

Obrzęki n.p mózgu

0brzęki np.płuc

Zawartość w organizmie 60 mmol/kg
m.c.

Rozmieszczenie jonów

sodowych.

Sód
niewymienia-
lny w tkance
kostnej ok..
18 mmol/ kg
m.c. tj.ok. 30
%

Frakcja wymienialna

42 mmol/kg m.c. ok.
70

w płynie
śródmiąższowy
m i
transkomórkowy
m

w osoczu
krwi

W tkance
kostnej i
chrzęstnej

wewnątrzkomórkow
y

W stanie zdrowia bilansowany sprawnie przez
aldosteron

Rozmieszczenie jonów

potasowych.

Frakcja niewymienialna (7 mmol/kg
m.c.)

Pula potasu

Wewnątrzkomórkowego

(30 mmol/kg m.c,)

Frakcja wymienialna (30)
mmol/kg m.c.

Pula potasu
zewnątrzkomórkowe
go (8 mmol/kg
m.c.)

Całkowita
ilość w
organizm
ie 45
mmol/ kg
m.c.

Bilans
regulują
nerki
aldosteron
eliminuje
potas z
organizmu

Bilans wapnia i fosforanów

( bardzo silnie zależny od wieku)

Dodatni
bilans
u
rosnących
dzieci

Ujemny
bilans
u osób
starych

Prawidłowa
zawartość
zależna od poziomu
w diecie. witaminy
D

2

i parathormonu

Wapń występuje we frakcjach zjonizowany tworzy
frakcję wymienialną

Rola układu

autonomicznego w

regulacji gospodarki

wodno elektrolitowej

Receptory
antycypacyjne

Zapobiegają nadmiernym
wahaniom osmolarności
płynów ustrojowych

Autonomiczny układ nerwowy i jego

Autonomiczny układ nerwowy i jego

udział w regulacji ciśnienia

udział w regulacji ciśnienia

osmotycznego

osmotycznego

( odr.trzew.-trzew.)

( odr.trzew.-trzew.)

Odruch wątrobowo -
nerkowy

Osmorecept.

wątroby wrażliwe

na wysokie stężenie

sodu we krwi

żyły wrotnej

Drogą odruchu z
receptorów
antycypacyjnych

UPRZEDZAJĄ

NERKĘ

o wysokim

ładunku

sodu

Odruch wątrobowo -
jelitowy

Droga dośrodkowa neurony
jądra pasma samotnego i
jądra grzbietowe nerwu
błędnego

Droga eferentna to
włókna nerwu
błędnego hamujące
resorpcję sodu w
jelitach

Odruch żołądkowo - nerkowy

Nadmiar sodu w żołądku pobudza receptory błony śluzowej

i na drodze odruchu żołądkowo – nerkowego hamuje aktywność współczulnych

włókien nerkowych zwiększając natriurezę i z wyprzedzeniem

zapobiegają odchyleniom od homeostazy sodowej

Autonomiczny układ nerwowy i jego udział

w regulacji ciśnienia osmotycznego przez

regulację stężenia sodu- ukł. Współczulny

Rdzeń kręgowy w którym

dochodzi do zahamowania czynności

Ipsi- i kontr-lateralnych

eferentnych wł. współcz

Odruch
trzewno-
trzewny

Odruch
nerkowo-
nerkowy

Receptoty
wewnątrznerkow
e

Chemoreceptory
osmoreceptory
pobudzane
wysokim
stężeniem
moczmika
adenozyny i sodu

Włókna trzewno-
czuciowe
niezmielinizowa
ne

W odruchu
nadrdzeniowym
biorą udział : obszar
dogłowowo brzuszny
rdzenia
przedłużonego
(RVLM) oraz pień
mózgu i podwzgórze

Eferentne wł.
współczulne
unerwiające
kanaliki
nerkowe
przez
adrenalinę i
receptor α

1

po
ośrodkowym

Zmniejszają wchłanianie

zwrotne sodu powodując natriurezę

ZMNIEJSZENIU ICH AKTYWNOŚCI

Przyjmowanie wody

Receptory antycypacyjne p. pok. i

wątroby w regulacji wydzielania AVP.

Picie wody.

OUN

Receptory

Jamy ustnej

(-)

N. IXi X
af.

Osmorecepror
y

( )

N X
af.

wątroby

Krążenia wrotnego

ADH
wazopr.

(-)

AVP

Wydalani
e wody

Pragnienie

(-)

N.X af.

Receptory p.
pok.

Żyła
wrotna

(-)

OUN

Pragnienie

Przyjmowanie
wody

Receptory
przewodu
pokarmowego

Wątroba
osmorecepto
ry

Receptor
y jamy
ustnej

AVP

Nerki

Wydalanie
wody

N.IX i X

(-
)

N. X
afer

(-)

Żyła
wrotna

(-)

n. X
af

(-)

(-)

OUN

Pobudzanie receptorów szacujących

powiększoną osmolarność i stężenie

sodu

Pokarm
bogaty w
sód

Receptory sodu

Jamy ustnej

Pragnienie

(+)

(+)

Przyjmowanie

wody (+)

(+)

(+)

(+)

AVP

Wydalanie

wody (-)

Bilans wody

(+)

(+)

(-)

(+
)

Wydalanie

Sodu (+)

NN. Ws

półcz.

ef.

(-)

(+)

Absorpcja Na

+

w

jelitach

n.X

(-
)

Żyła
wrotna

N. X af.

Wątrobowe

receptory
sodu

(+)

Żyła wrotna

(+
)

Pokarm
bogatosodowy

Jama ustna - Receptory sodu

(+)

Ośrodkowy układ nerwowy

(+)

Wątroba
receptory sodu

AVP

(+)

Nerki

Jelita
Absorpcja
sodu

N. X af

Żyła wrotna

(+)

(+)

N. X
ef

(-)

(+)

Nerwy
współczulne
ef

(-)

Pragnienie

(+
)

Wydalanie
sodu (+)

Wydalanie
wody (-)

Przyjmowanie wody
(+)

BILANS WODY

(+)

(+)

Hormony krążeniowe

Jądro nadwzrokowe i

wazopresyna

kora nadnerczy i aldosteron

Hormony tkankowe

serce i przedsionkowy peptyd

natriuretyczny

Hormony uczestniczące w
regulacji gospodarki wodno-
elektrolitowej

Osmolarności płynów w organizmie z powodu ilości wody

Spadek wydz. wazopresyny w

odpowiedzi na

nadmierne

przyjęcie

wody i wzrost objętości osocza

Objętości osocza

Wydz.

wazopresyny

z przysadki i.

Wa-
zo-
pres
yny
w
oso
czu

Maleje
przepuszczal
-ności kanalików
zbiorczych nerki
dla wody oraz
spada resorpcja
wody

Wydalani
e H

2

O z

moczem
rośnie

wyładowań w osmoreceptorach podwzgórza

Ciśnienia krwi w żyłach, przedsionku i tętnicach

Wzrost wydzielania wazopresyny w

odru- chu z baroreceptorów przy

obniżonej obję- tości osocza

Objętości osocza

Odruchy z baroreceptorów sercowo-naczyniowych

Wydz.

wazopresyny

z przysadki i….

nerki wzrost
resorpcji wody

Wydalani
e H

2

O z

moczem
maleje

Wa-
zo-
pre-
sy-
ny

w
osoczu

Reninę

Angiotensy

-nogen

Kre
w

Angiotens
y-nogen

Angiote
n- syna
II

Angio-
tensyna
I

Wątroba
wydziela

Nerka
wydziela

Renina

Konwertaz
y

Kora
nadnerczy
wydziela

Aldosteron

Aldostero
n

Wydzielanie aldosteronu

Istnieją co najmniej 3 dobrze poznane

mechanizmy regulujące wydzielanie

aldosteronu: ACTH, stężenie K

+

w osoczu krwi i

układ renina-angiotensyna

Czynniki wpływające na wydzielanie reniny i
aldosteronu

Wewnątrznerko
we

Pozanerkowe

Stężenie sodu w
świetle kanalika

Wolemia

Stężenie K

+

w

osoczu

Hormon hipo- hiper- niedobór obciążenie niedobór
obciążenie

Renina ↑ ↓ ↑ ↓
↑ ↓

Aldosteron ↑ ↓ ↑ ↓ ↓
↑

Nieosmotyczne
(baroreceptory
)

Osmotyczne
(chemoreceptory
)

Enzym
lub

Aldosteron

●

Najważniejszą funkcją aldosteronu jest

zatrzymywanie Na

+

w organizmie.

●

Hormon nasila wydzielanie K

+

na zasadzie

wymiany na sód w kanaliku dalszym

nerek.

●

Rerabsorpcja Na

+

wiąże się z

wydzielaniem zarówno K

+

jak i H

+

●

Na skutek zwiększonego wydzielania K

+

aldosteron może spowodować izotoniczne

zwiększenie objętości ECF bez zmiany

stężenia Na

+

w osoczu lub

●

Hipertonicznie zwiększyć ECF co jest

połączone ze wzrostem Na

+

w osoczu.

Przedsionkowy peptyd

natriuretyczny ANP

●

Działając na poziomie nerek

rozszerza tętniczki doprowadzające

w efekcie wzrasta ilość wydalanego

sodu i wody z moczem.

●

W układzie krążenia zmniejsza się

objętość krwi i ciśnienie w układzie

tętniczym.

●

Schemat przedstawiający

wydzielanie i działanie ANP na

narządy docelowe przedstawiono

poniżej

ANP

rozciąganie
przedsionkó
w

↑ objętości
krwi w
łożysku
naczyniowym

↑
pojemność
minutowa
serca

↑ ciśnienie
krwi

OUN

↓ impulsy układu
współczulnego

↓
wazopresyna

↓ aldosteron

↓ II
angiotensyna

↓
renina

natriureza
diureza

przesunięcie płynu
zewnątrzkomórkoweg
o

↑ opór
naczyniowy

↑

przepuszczalności
naczyń
włosowatych

Wielostronna odpowiedź organizmu na

utratę H

2

O

utrata H

2

O

Objętości osocza
Ciśnienia żylnego

Powrotu żylnego

Ciśnienia w
przedsionku
Objętości skurczo-
wo - rozkurczowej
Pojemności
wyrzutowej
Pojemności
minutowej
Ciśnienia
tętniczego

Odruchy z
baroreceptoró
w żył, tętnic,
przedsionka

aktywności
nerkowych nerwów
współczulnych

Skurczu tętniczek nerkowych
Ciśnienia
filtracyjnego !
przesączania kłębkowego GRF

Nerk
i

wydz. H

2

O i Na

+

z

moczem

powoduje

Wielostronna odpowiedź organizmu na

wzrost efektywnej objętości krwi

krążącej

↑ efektywna objętość krwi krążącej

↑ ciśnienia krwi w przedsionku i rozciąga
jego ściany

↓ częstość wyładowań elektrycznych w baroreceptorach,
↓ częstość wyładowań przewodzonych n. X do
rdzenia przedłużonego ↓ napięcie współczulne

↑ stężenia przdsionkowych peptydów
natriuretycznych ANP

Układ
sercowo-
naczyniowy

Rozszerzenie
naczyń
krwionośnyc
h

Układ dokrewny

↓ stężenia reniny
↓stężenia
aldosteronu
↓ stężenia ADH

Nerki

↑ filtracji GFR
↓reabsorbcji
Na

+

↑ wydalania Na

+

z moczem
natriureza

Uczynni
enie
ANP

Czynniki regulujące

pragnienie

Picie wody

Obniżenie
osmolarności
pobudzenie
receptorów sercowo-
naczyniowych
peptydy
natriuretyczne
cytokiny
prostaglandyny
tlenek azotu

(-
)

odwodnienie

angiotensyny (I i II)

odbarczanie receptorów

sercowo-płucnych

Wazopresyna relaksyna

(+)

Fizjologiczna kontrola bilansu

wodnego

Osmodetektor
y podwzgórza

Osmoreceptor
y układu
wrotnego
wątroby

Receptory
objętościowe

NERKI

ADH

Pragnienie

+

-

Resorpcja
wody

Wydalani
e wody

Równowaga c.
osmot.

bilansu
constans

wodnego
objętość

Przyjmowani
e wody

Nadmiar
c.osmot. wody
objęt.

Niedobór
c.osmot. wody
objęt.

Pragnienie

-

Osmodetektor
y podwzgórza

Osmoreceptor
y układu
wrotnego
wątroby

Receptory
objętościowe

+

-

+

Pocenie to utrata hyposmotycznego
roztworu

Objętości
osocza

Osmolarności osocza
z powodu utraty
wody

Filtracji
w nerce

Wydalanie
Na

+

Aldosteron
u w osoczu

wazopresyny

ADH w osoczu

Wydalania
wody

Na

+

=

75mEq/l

Hormon ADH
reguluje osmolalność
płynów ustrojowych

Aldosteron reguluje
objętość płynów
ustrojowych

Mechanizmy regulujące

objętość komórek. Osmolity

Adaptacja komórek do zmiany
środowiska osmotycznego
zachodzi dzięki osmolitom
należą do nich mocznik,
sorbitol, wolne aminokwasy i
inne. Poza mocznikiem związki
nie wywołują zaburzeń funkcji.
Przy obniżaniu osmolalności są
wyrzucane z komórek. Osmolity
występują jedynie w
komórkach krwi, rdzenia nerki
w wątrobie i komórkach
przewodu pokarmowego.

H

2

O

2 K

+

3 Na

+

H

2

O

H

2

O

ATP

Cl

-

Cl

-

2 K

+

~~

3 Na

+

Cl

-

Na

+

K

+

Cl

-

Na

+

K

+

Cl

-

Prawidłowa
funkcja pompy
sodowo
-potasowej

Zahamowanie
pompy sodowo-
potasowej

Przekazywanie informacji po wypiciu wody z

receptorów przewodu pokarmowego i wątroby do

neuronów mózgu biorących udział w hamowaniu

pragnienia, wydalania sodu, i wydzielania

wazopresyny (AVP)

Na rycinie oznaczono: AC- spoidło przednie,

MNPO- przyśrodkowa część okolicy
przedwzrokowej, NTS- jądro pasma
samotnego, OVLT- narząd naczyniówkowy
blaszki krańcowej, OC- skrzyżowanie nerwów
wzrokowych, PBN- jądro okołoramieniowe,
PVN- Jądro przykomorowe

Wypicie wody

Receptory
antycypacyj
ne p.pok

NTS

VL

M

PBN

ZL

AC

PVN

PP

Obszar
brzuszno-
boczny

Jądro
pasma
samotneg
o

N, IX i X

Jądro
okołoramieniowe

Strefa niepewna

Pragnienie

SFO

Narząd
podsklepieniow
y

Spoidło
przednie

MNPO

Przyśrodkowa
część okolicy
przedwzrokowe
j

OVLT

OC SON

AVP

Jądro
przykomorowe

podwzgórze

OC Skrzyżowanie
nerwów
wzrokowych

SON jądro
nadwzrokowe

Narząd naczyniówkowy blaszki
krańcowej