Akademia Świętokrzyska w Kielcach

Akademia Świętokrzyska w Kielcach

Rozwój ruchowy niemowlęcia opiera się na

realizacji zakodowanego w ośrodkowym

układzie nerwowym modelu lokomocji.

U prawidłowo rozwijającego się dziecka proces

ten przebiega  bez „nauki i ćwiczeń” w

miarę dojrzewania ośrodkowego układu

nerwowego.

Mechanizmem napędowym rozwoju

ruchowego jest ideomotoryka – motywacja

do poznania świata, osiągnięcia własnych

celów, kontaktów z bliskimi i otoczeniem.

    

Do realizacji genetycznie

zakodowanego wzorca lokomocji
niezbędne są 3 składowe:
- automatyczne sterowanie ciałem w
przestrzeni,
- mechanizmy podporowo-wyprostne
(umożliwiające pokonywanie siły
grawitacji),
- ruchy fazowe.
Czynniki te są automatyczne,
niezależne od naszej woli.

ROZWÓJ   RUCHOWY –

w leżeniu tyłem

0-6 tydzień
Dziecko w okresie noworodkowym znajduje
się w fazie holokinezy. Faza ta
charakteryzuje się tym, że obrotowi głowy z
policzka na policzek towarzyszą chaotyczne
ruchy rączek i nóżek. Występuje również
tzw. odruch Moro – gwałtowny wyrzut
rączek i nóg z objawami niepokoju jako
reakcja na zmianę położenia ciała lub
zadziałanie silniejszego bodźca
słuchowego, dotykowego lub świetlnego.
Dziecko sprawia wtedy wrażenie jakby
miało trudność  z kontrolą własnego ciała.

W okresie noworodkowym występuje również

tzw. prymitywne kopanie – jedną nóżkę

dziecko zgina w kierunku brzuszka we

wszystkich stawach a druga nóżka w tym

czasie układa się w wyproście we wszystkich

stawach. Noworodek leży w pozycji

asymetrycznej tzn. główka zwrócona jest w

jedną stronę, bok po tej stronie sprawia

wrażenie jakby był dłuższy. Czuwające

niemowlę potrafi obrócić głowę w drugą

stronę co powinno się łączyć z

„wydłużeniem” boku po stronie twarzy.

Rączki są zgięte, a dłonie zaciśnięte w pięści

ze schowanymi w nich kciukami.

6 tygodni – 3 miesiące

W tym okresie dziecko powoli zaczyna

osiągać symetrię ciała. Około szóstego

tygodnia niemowlę potrafi koncentrować

wzrok na twarzy, która się nad nim

pochyla lub na  zabawce. Potrafi też na

kilka sekund utrzymać główkę prosto w

linii kręgosłupa. Piąstki są coraz mniej

zaciśnięte z kciukami na zewnątrz. Plecy

coraz bardziej zaczynają rzylegać do

podłoża – dziecko leży coraz bardziej

stabilnie, co wynika z coraz lepszego

wyprostu kręgosłupa.

Proces wyprostu kręgosłupa

kończy się w prawidłowych

warunkach  pod koniec

pierwszego kwartału. Plecy na

całej długości przylegają do

podłoża, rączki są otwarte,

dziecko potrafi je łączyć w linii

środkowej ciała, czemu zawsze

powinno towarzyszyć uniesienie

zgiętych nóg nad podłoże.

4 – 5 miesięcy

Niemowlę w tym okresie doskonali swoją

pozycję na plecach. Potrafi włożyć złączone

rączki do buzi, potrafi także chwycić zabawkę

podawaną z boku, czemu towarzyszy

uniesienie zgiętych nóg w kierunku brzuszka,

stópki łączą się w tej pozycji stroną

podeszwową ze sobą.

Na 4,5 miesiąca dziecko prowadzi rączkę przez

linię środkową w stronę podawanej zabawki. Ta

umiejętność zapoczątkowuje obracanie się na

bok, w jedną  i drugą stronę.

Po piątym miesiącu spontanicznie kieruje swoje

rączki w kierunku spojenia łonowego i kolan

oraz potrafi chwytać grzechotkę podaną  mu  w

linii środkowej ciała.

6 – miesięcy

Niemowlę w tym okresie potrafi obrócić
się z pleców  na  brzuch w obie strony.

7 ½ - miesiąca

Dziecko leżąc na plecach chwyta
własne stopy i wkłada je do buzi.

0 – 6 tydzień

Noworodek leży opierając swoje ciało na

jednym policzku, nadgarstkach, mostku i

zgiętych kolanach. Łokcie są cofnięte do

tyłu a miednica uniesiona nad podłożem.

Dłonie są zaciśnięte w pięści z kciukami

wewnątrz. Jednak już w tym okresie

dziecko próbuje unosić główkę i potrafi

obrócić ją na drugi policzek.

6 tygodni – 3 miesiące

W tym okresie trwa proces fizjologicznego
wyprostu kręgosłupa, który rozpoczyna się
od górnej części ciała. Wyraża się to
możliwością podparcia na środkowych
częściach przedramion, co pozwala w
prawidłowy sposób unieść główkę.
Zmniejsza się zgięcie bioder i kolan a
miednica zbliża się do podłoża.

Trzymiesięczne niemowlę podpiera się pewnie

na całych przedramionach, łokcie leżą na
wysokości barków, główka w przedłużeniu
kręgosłupa uniesiona nad podłożem, dłonie
są swobodnie otwarte, tułów opiera się na
dolnej części brzucha a miednica płasko
przylega do podłoża. Do końca pierwszego
trymestru proces fizjologicznego wyprostu
kręgosłupa, na całej jego długości powinien
zostać zakończony.

4 – 5 miesięcy

W tym czasie dziecko doskonali swój

podpór. Potrafi wyciągnąć rączkę od

zabawki na podłożu. Przenosi wtedy

ciężar ciała na drugi łokieć i podpiera

się na przeciwległym kolanie. Na

koniec piątego miesiąca niemowlę

potrafi na moment podeprzeć się na

dłoniach i oderwać brzuszek od

podłoża, zaraz jednak to przerywa,

unosząc głowę, prostując rączki i

nóżki. Jest to tzw. „pływanie”.

6 miesięcy

Niemowlę podpiera się na otwartych
dłoniach, rączki są wyprostowane w
łokciach, cały  brzuszek jest  uniesiony nad
podłoże a tułów podparty jest na górnej
części ud. Po szóstym miesiącu dziecko
potrafi, podpierając się na jednej dłoni,
sięgnąć drugą rączką do zabawki nad
podłożem.

7 – 8 miesiący

W tym okresie dziecko próbuje przyjmować
pozycję czworaczną. Potrafi obracać się w
obie strony z brzucha na plecy oraz
zatrzymywać obrót na łokciu. Dziecko
potrafi  zatrzymać się w pozycji na boku
podpierając się na przedramieniu (tzw. siad
boczny). Następnie podpierając się na
wyprostowanej ręce podnosi się do siadu na
jednym pośladku -   tzw. siad skośny.

To czas doskonalenia chwytu, dziecko jest w

stanie chwytać wyprostowanym kciukiem i
drugim palcem drobne przedmioty tzw.
chwyt pensetowy.
W tym okresie na krótki czas pojawia się
tzw. „foczenie”, dziecko potrafi pokonać
kilka metrów, podciągając się na przemian
to na jednym to na drugim łokciu przy tym
pociąga tułów i nóżki biernie ułożone na
podłożu.

8 – 9  miesięcy

W tym okresie dziecko osiąga trzy nowe

funkcje – raczkowanie, siadanie i wstawanie.

Pojawiają się one, w prawidłowym rozwoju,

w przeciągu trzech tygodni. W początkowej

fazie, te nowo osiągnięte możliwości są

niedojrzałe. Raczkowanie w tym pierwszym

okresie jest chaotyczne, widoczna jest

kifoza w odcinku lędźwiowym (w przypadku

raczkowania jest to wygięcie kręgosłupa

skierowane wypukłością ku górze), a stopy

ustawione są w zgięciu grzbietowym.

W siadaniu  zaobserwować można pewną

niedojrzałość widoczną jako kifoza (w

przypadku pozycji siedzącej jest to

wypukłość kręgosłupa skierowana

wypukłością ku tyłowi). Prawidłowe

wstawanie to „raczkowanie w górę”.

Dziecko z klęku, chwytając się jakiegoś

mebla, wstaje opierając najpierw jedną

a potem drugą stópkę na podłożu.

9 -10 miesięcy

To czas dojrzewania jakości raczkowania,

siedzenia oraz wstawania. Dojrzałe raczkowanie

charakteryzuje  wyraźna naprzemienność

ruchów rączek i nóżek, wyprostowany

kręgosłup na całej długości, stópki  swobodnie

ułożone na podłożu w linii łydek. Pozycja

siedząca wygląda w ten sposób, że dziecko

obciąża równo obydwa pośladki, głowa jest

ułożona w linii kręgosłupa, obserwując z boku

linia pleców (odcinek od głowy do miednicy)

jest prostopadła do podłoża. Dziecko nadal

wstaje przez raczkowanie w górę ale potrafi

wstać bez podciągania się na rączkach

opierając jedynie dłonie o mebel lub ścianę.

11 -12 miesięcy

Okres przygotowań do samodzielnego

chodu. Dziecko próbuje najpierw chodzić

do boku ustawione twarzą do ściany,

opierając się o nią dwoma rączkami.

Kroczki te wykonuje   z zachowaniem

wzorca naprzemiennego -„raczkowanie

bokiem”. Później nabierając pewności,

ustawia się bokiem do ściany i trzymając

się tylko jedną rączką idzie w przód.

12 -13 miesięcy

Dziecko zaczyna chodzić samodzielnie.
Początkowo pokonuje małe odcinki,
robiąc parę kroczków od mebla do
mebla. Chodzi tylko po linii prostej i nie
potrafi swobodnie zatrzymać się  ani
zmienić kierunku.

13 ½ - 18 miesięcy

Dziecko w  tym czasie potrafi już w
dowolnym momencie ten chód
zatrzymać, zmienić kierunek, zwolnić
lub przyspieszyć. Taki etap chodu
nazywamy chodem społecznym. Potrafi
także samo wstać bez przytrzymywania
się.

SYMPTOMY NIEPRAWIDŁOWEGO

ROZWOJU DZIECKA W POZYCJI

NA PLECACH:

- odginanie główki do tyłu

- tendencja do skręcania główki w

jedną stronę

- asymetria tułowia, często

połączona z asymetrią główki

- prężenie jednej lub obu nóżek,

krzyżowanie i /lub skręcanie do

wewnątrz, ułożenie „żabki”

- brak przylegania pleców do podłoża –

„mostki”
- sztywne układanie ramion, przyciskanie
do podłoża, skręcanie do wewnątrz lub na
zewnątrz (bywa połączone z odginaniem
główki)
- mocne zaciskanie jednej lub obu 
piąstek, szczególnie po szóstym tygodniu
życia

- słabsza aktywność jednej strony ciała

- brak lub słabe wodzenie oczu za
zabawką szczególnie po drugim
miesiącu życia
- „przelewanie” się dziecka

- brak unoszenia główki i/lub

przekładania na drugi policzek,
szczególnie po szóstym tygodniu życia
- tendencja do układania główki na
jedną stronę
- unoszenie główki bez podparcia na
rączkach, unoszenie poprzez odginanie
tułowia

- asymetria ustawienia główki i/lub tułowia

- podpór na wyprostowanych łokciach i 
zaciśniętych  piąstkach, skręcanie
rączek do wewnątrz
- prężenie jednej lub obu nóżek,
krzyżowanie i /lub skręcanie do
wewnątrz, ułożenie „żabki”

- słabsza aktywność jednej strony ciała
-„przelewanie” się dziecka

W grupie największego ryzyka

W grupie największego ryzyka

znajdują się dzieci

znajdują się dzieci

:

:

-o masie ciała poniżej 1500 g,

-o masie ciała poniżej 1500 g,

-urodzone przed 32.

-urodzone przed 32.

tygodniem ciąży,

tygodniem ciąży,

-poniżej 3 punktów w skali

-poniżej 3 punktów w skali

Apgar w 5 minucie życia,

Apgar w 5 minucie życia,

-po przebytych w okresie

-po przebytych w okresie

noworodkowym krwawieniach

noworodkowym krwawieniach

dokomorowych i

dokomorowych i

okołokomorowych,

okołokomorowych,

-ze zmianami  niedotlenieniowo-

niedokrwiennymi w mózgu
(leukomalacja)

-z odchyleniami neurologicznymi podczas

badań w okresie noworodkowym,

-po zapaleniu opon mózgowo-

rdzeniowych,

-z hiperbilirubinemią w okresie

noworodkowym.

O nieprawidłowościach rozwojowych

może świadczyć jeśli dziecko:

-często jest niespokojne, źle sypia, ciągle

płacze,

-jest zbyt spokojne, senne, nie

sygnalizuje głodu lub niewygody,

-nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, nie

reaguje na widok najbliższych,

-nie wodzi wzrokiem za zabawkami,

-nie reaguje na głośne dźwięki,
-wygina się do tyłu, mocno odgina głowę,

pręży się,

-cały czas ma dłonie zaciśnięte w pięści,
-jest wiotkie, nie podejmuje prób

trzymania głowy,

-

jego ciało układa się niesymetrycznie,

wygląda jak “rogalik”,

-nie chce jeść, nie przybiera
na wadze, często ma biegunki,

-bardzo męczy się
podczas jedzenia,

Takie objawy mogą -ale nie

muszą!- sygnalizować, że trzeba
dziecko poddać uważnej
obserwacji lub dodatkowym
badaniom.

Konsekwencjami uszkodzenia mózgu mogą

bowiem być:

-zaburzenia rozwoju psychoruchowego: rozwój

dysharmonijny (pewne umiejętności dziecko

osiąga zgodnie z normami, inne zbyt późno),

rozwój opóźniony (ważne te etapy rozwoju

dziecko osiąga znacznie później niż przewidują

normy);

-mózgowe porażenie dziecięce (zespół

różnorodnych zaburzeń napięcia mięśni,

czynności ruchowych, postawy);

-uszkodzenie wzroku lub słuchu;
-zaburzenia emocjonalne (nadmierna aktywność,

ADHD, zaburzenia uwagi i koncentracji);

-deficyty powodujące trudności w nauce

(dysleksja, dysgrafia).

Przetrwały Asymetryczny Toniczny

Odruch Szyjny (ATOS)

Polega na tym, że gdy
noworodkowi ułożonemu
na plecach przekręci się
głowę w prawo, to ręka
prawa wyprostowuje się,
a lewa kurczy.
Wygasa do 6 miesiąca życia.

Obecność tego odruchu blokujew
wykonywanie czynności oburącz,

przenoszenie rąk do ust, prawidłowe
obracanie się, rozwój koordynacji
wzrokowo – ruchowej.

Polega on na tym, że gdy dziecko leży na

brzuchu, zgięcie głowy do klatki
piersiowej, wywołuje zgięcie kończyn
górnych wyprost kończyn dolnych, a
wyprost głowy w tył powoduje wyprost
kończyn górnych i zgięcie kończyn
dolnych.

Wygasa do 6 miesiąca życia

Zabawę oburącz, swobodne ruchy głowy,

ruchy naprzemienne

Polega on na tym, że przy nagłym bodźcu np.

uderzeniu w materac, na którym leży
dziecko, wywołującym przestrach,
noworodek wykonuje ruch obejmowania,
składający się z faz: I - odwodzenie i wprost
rąk, II – zgięcie i przywiedzenie, odruch ten
ma pomóc noworodkowi bezpiecznie
przywrzeć do matki,

Wygasa miedzy 1 a 6 miesiącem życia  



Reakcje równoważne, reakcje obronne,
reakcje podporowe.

W wyniku niekorzystnego bodźca, dziecko

nagle prostuje się, odchyla głowę do tyłu,
cofa barki, tułów wygina w łuk, kończyny
dolne prostuje, ręce zaciśnięte w pięść

Nie powinien występować.

Nie powinien występować.



Siad z biodrami prawidłowo zgiętymi,



zabawę w pozycji siedzącej,



reakcje równowagi,



patrzenie wprost,



lokomocję,



mowę.

Podrażnienie wewnętrznej powierzchni

dłoni ( od palca małego) powoduje jej
odruchowe zaciśnięcie.

Maksymalnie trwa do 3 miesiąca życia.

Wygasa, gdy pojawia się świadome
chwytanie.



Prawidłowy rozwój chwytu,



możliwości poznawcze dziecka



rozwój koordynacji wzrokowo –
ruchowej.

Podrażnienie stopy w okolicy

podeszwowej palców powoduje ich
zgięcie podeszwowe.

Wygasa między 8 a 12 miesiącem życia

wraz z pojawieniem się pionizacji.



Prawidłową lokomocję



Zachowanie równowagi



- należy układać dziecko tak, aby

obserwowało otoczenie na wprost a nie z

boku (siad plecami do ściany, leżenie

przodem nogami do ściany);



- wykonywanie różnych czynności rękoma

w linii środkowej ciała, tak aby ułatwić

utrzymywanie głowy na wprost oraz

symetrie ruchów;



- nauka symetrycznych chwytów – picie z

filiżanki z dwoma uszami;



- dużo zabaw z przekraczaniem linii ciała.



- organizować zabawy w siadzie
rozkrocznym;



- nie pozwalać na siad klęczny( pupa
między nogami);



- we wszystkich pozycjach nie
pobudzać do nadmiernego zginania i
prostowania    głowy.



- dziecko należy układać na brzuchu i
mobilizować do chwytania zabawek;



- ostrożnie  przyzwyczajać do hałasów;



- na różne sposoby uprzedzać dziecko o
mającym za chwile wystąpić bodźcu
wywołującym u dziecka Odruch Moro
np. „zaraz zapalę światło”.



- organizować dziecku zabawy w
pozycji siedzącej;



- nie podchodzić do dziecka z tyłu;



- należy nosić dziecko tyłem do siebie
lub z jedną noga zgiętą;



- w czasie zabaw lub ćwiczeń nie
wykonywać z dzieckiem gwałtownych
ruchów.



- mobilizować dziecko do zabawy stopami;



- zachęcać do chodzenia boso po różnym

terenie ( dywan, trawa, piasek);



- dotykać i głaskać powierzchnie

grzbietową stopy rozpoczynając od palca

małego w kierunku pięty;



- nie wywoływać niekontrolowanego

odruchu przez niepotrzebne punktowe

drażnienie podeszwy stopy;



- przetaczanie stopy. 



- rozluźniać ramiona i wyprowadzać je w

kierunku linii środkowej ciała z rotacją

zewnętrzną dłoni;



- mobilizować dziecko do dotykania ręką

swojego ciała ( głaskanie drugiej ręki, brzucha ,

twarzy);



- mobilizować dziecko na ile jest to możliwe do

samoobsługi;



- często poklepywać, głaskać powierzchnie

grzbietowe ręki;



- do zabawy używać często zabawek większych

niż dłoń dziecka( małe zabawki mogą wzmagać

odruch chwytny);



- mobilizować dziecko do zabawy swoimi

rączkami, np. kosi – kosi, itp.

Dziękuję z uwagę