GRZYBY

Mykologia

to nauka o grzybach

Mykologia lekarska

zajmuje się

grzybami chorobotwórczymi dla
człowieka i wywoływanymi przez
nie chorobami, określanymi
mianem grzybic.

Grzyby

mikroskopo
we

makroskopow
e

drożdż
e

grzyby
strzępkow
e
(pleśnie)

Pleśnie tworzą strzępki pełniące
różne funkcje np. substratowe
(mające kontakt z podłożem,
pobierające pokarm) i powietrzne
(owoconośne służące do
rozmnażania).

GRZYBY

Komórki drożdży mają kształt
kulisty, elipsoidalny, jajowaty lub
wydłużony. Wielkość komórki
drożdży wynosi od
1-5 µm średnicy i 1-10 µm długości.

GRZYBY

Grzyby to organizmy eukariotyczne.

Budowa komórki:

- ściana komórkowa
- błona cytoplazmatyczna
- jądro komórkowe
- rybosomy
- mitochondria
- aparat Golgiego
- wodniczki

-materiały zapasowe

- retiklum endoplaz-
matyczne

GRZYBY – budowa komórki

Ściana komórkowa

zbudowana w 80% z
polisacharydów: chityny, glukanu,
celulozy. Resztę stanowią białka i
lipidy.

Chroni przed wpływem środowiska,
nadaje kształt komórce.

GRZYBY - budowa komórki

GRZYBY - budowa komórki

Pod ścianą

błona komórkowa

(plazmolemma) otacza cytoplazmę i
jest integralnie związana ze ścianą
komórkową. Zbudowana z
fosfolipidów i białek.

Uczestniczy w pobieraniu substancji
pokarmowych.

GRZYBY - budowa komórki

Retikulum endoplazmatyczne

–

system kanalików, pęcherzyków,
rozgałęziony po całej cytoplazmie.

Służy do transportu substancji po
całej cytoplazmie do miejsc ich
syntezy lub rozkładu.

GRZYBY - budowa komórki

Aparat

Golgiego

:

- zbudowany z diktiosomów
(płaszczonych cystern)

- zachodzą w nim procesy
enzymatyczne, związane z syntezą
związków organicznych w komórce

- połączony z reticulum
endoplazmatycznym.

GRZYBY - budowa komórki

Jądro komórkowe

: otoczone błoną

jądrową, wewnątrz sok jądrowy o
charakterze białkowym, a w nim
zawieszone jąderko i chromosomy.

Pod względem genetycznym
najważniejszy DNA zawarty jest w
chromosomach – nośnik informacji
genetycznej komórki.

Rola:

udział w

rozmnażaniu komórki i
w syntezie wszystkich
rodzajów RNA

GRZYBY - budowa komórki

Mitochondria:

w 1 komórce do 100; zbudowane z
lipidów, białek i DNA.

Zachodzą w nim procesy
oddechowe (mitochondria to
„centra energetyczne” komórki)

GRZYBY - budowa komórki

Rybosomy

:

-najczęściej znajdują się na
powierzchni retikulum
- zbudowane z RNA i białek

- dzięki nim zachodzą procesy
syntezy białek w komórce

GRZYBY - budowa komórki

Wakuole (wodniczki):

zbiorniki soku komórkowego, do
nich wydzielane produkty
przemiany materii.

GRZYBY - budowa komórki

Substancje zapasowe

:

- krople tłuszczu,
- ziarenka wolutyny,

-cząsteczki glikogenu.

Rozmnażanie

-

wegetatywne

– wszystkie

grzyby
* pączkowanie
* podział prosty
* zarodnikowanie (konidia,
artrospory, sporangiospory)

-

generatywne

(płciowe)

zarodniki płciowe:
zygospory u Zygomycetes,
ascospory u Ascomycetes,
bazydiospory u
Basidoimycetes.

GRZYBY

Klasa Deuteromycetes
(grzyby niedoskonałe) – brak
rozmnażania płciowego

Klasa Ascomycetes (workowce)

Klasa Zygomycetes (sprzężniaki)

Klasa Basidiomycetes
(podstawczaki)

GRZYBY

KLASYFIKACJA

GRZYBY

Grzybice

W zależności od lokalizacji grzybice
dzieli się na:

- powierzchniowe
- skórne i podskórne
- układowe (narządowe)
- zlokalizowane (np. zapalenie
rogówki)

GRZYBY

Grzybice powierzchniowe

- Są wywoływane przez grzyby
atakujące jedynie najpłytsze,
zrogowaciałe struktury powłok
(skórę, włosy, paznokcie) i nie
wnikają głębiej.

- Określa się je jako dermatofity.

- Przedstawiciele należą do
rodzajów: Epidermophyton,
Microsporum, Trichophyton.

GRZYBY - Grzybice powierzchniowe

1. Grzybica stóp („stopa

atletów”)

zakażenie grzybami z gatunku

Trichophyton lub
Epidermophyton.

Objawy:
- świąd między palcami, powstawanie
małych pęcherzyków, które następnie
pękają i uwalniają wodnisty płyn. Skóra
ulega maceracji i złuszczaniu, pęka
tworząc wrota wtórnego zakażenia dla
bakterii, co prowadzi do zapalenia
naczyń i węzłów chłonnych.
- grzybica paznokci - paznokcie stają się
zgrubiałe, żółte, kruche i łamliwe.

GRZYBY

Grzybice powierzchniowe

Epidemiologia

Grzybica stóp szerzy się za
pośrednictwem wspólnych kabin
natryskowych i szatni, gdzie
źródłem zakażenia jest złuszczony i
zakażony naskórek.

Profilaktyka

Środkiem zapobiegającym
szerszeniu się grzybicy stóp jest
utrzymywanie higieny, stosowanie
talku w celu utrzymania suchej
skóry pomiędzy palcami oraz
noszenie higienicznego obuwia
(najlepiej odkrytego).

GRZYBY

Grzybice powierzchniowe

GRZYBY

Grzybice powierzchniowe

2.

Grzybica stygnąca skóry gładkiej

– grzybica skóry nieowłosionej.

Zmiany

mają

postać

pierścieniowych ognisk z jasną,
łuszczącą się częścią środkową i
zaczerwienioną

częścią

obwodową.

GRZYBY - Grzybice powierzchniowe

3.

Grzybica stygnąca skóry głowy

– wywołują je grzyby z rodzaju

Microsporum

(u

dzieci)

lub

Trichophyton (u dorosłych).

- włosy stają się łamliwe
- zaczerwienienie i obrzęk skóry,

łuszczenie naskórka i tworzenie
pęcherzyków.

GRZYBY - Grzybice powierzchniowe

Epidemiologia

Zakażenie przenosi się przez kontakt
skóry z materiałem zakaźnym
(złuszczony naskórek, włosy) przez:

- narzędzia fryzjerskie

- zakażone włosy na obiciach foteli

- bezpośredni kontakt z chorym

- sporadycznie grzybica stygnąca
(Microsporum canis) może być
przeniesiona z kota lub psa.

Zwalczanie:

- utrzymywanie czystości,
- wyjaławianie narzędzi,
- skuteczne leczenie i ograniczanie
kontaktu z materiałem zakaźnym.

GRZYBY - Grzybice powierzchniowe

GRZYBY

Grzybice skóry i tkanki podskórnej

- grzyby bytujące w glebie i na
resztkach roślin

- grzyby wywołują grzybice po
wprowadzeniu do tkanki podskórnej

- grupy ryzyka: ogrodnicy,
pracownicy leśni

- profilaktyka: zapobieganie urazom

GRZYBY

Grzybice skóry i tkanki podskórnej

Sporotrix schenkii

-wywołuje sporotrychozę: zmiana
miejscowa ma postać krosty, ropnia
lub owrzodzenia, a naczynia
chłonne prowadzące od niego
grubieją i są wyczuwalne w postaci
sznurowatych pasm.

Wzdłuż ich przebiegu tworzą się
guzki i ropnie podskórne.

GRZYBY

Grzybice układowe

Wywoływane przez grzyby bytujące w
glebie.
Zakażenie następuje drogą wziewania.

Grzybice:

-blastomykoza

(Blastomyces dermatitidis)

występowanie: Ameryka Północna, Afryka.
Postacie skórna, płucna, rozsiana.

- histoplazmoza

(Histoplasma capsulatum)

atakuje układ siateczkowo-śródbłonkowy
(atakuje płuca, wątrobę, śledzionę, węzły
chłonne, szpik kostny, skórę); występuje
najczęściej w USA, Ameryce Łacińskiej.
Przyczyna tzw. „klątwy faraonów”.

GRZYBY

Grzybice oportunistyczne

Grzyby, które w zwykłych
warunkach nie są chorobotwórcze,
mogą wywoływać choroby w
przypadkach zaburzeń
mechanizmów obronnych
gospodarza.

Takie drobnoustroje, zwane
oportunistycznymi, mogą
atakować różne narządy.

GRZYBY

Czynniki powodujące występowanie grzybic

oportunistycznych:

1. Inhibitory owulacji (miesiączka, ciąża,

środki antykoncepcyjne) – grzybice błony
śluzowej pochwy

2. Zaburzenia metaboliczne tj. cukrzyca,

nadczynność tarczycy, niewydolność
nerek, alkoholizm

3. Antybiotyki przeciwbakteryjne o

szerokim spektrum działania – zmiana
ekologii przewodu pokarmowego,
niedobory witaminy K i witamin z grupy B

Czynniki powodujące występowanie grzybic
oportunistycznych (c.d.):

4. Leki: przeciwgruźliczne, kortykosteroidy,
radioterapia, lekki immunosupresyjne
(osłabiające mechanizmy odpornościowe)

5. AIDS i inne zakażenia wirusowe

6. Badania kliniczne, intensywna terapia,
cewnikowanie, karmienie dożylne, operacje
chirurgiczne

7. Czynniki genetyczne

GRZYBY

Grzybica Candida (kandydioza,
kandydiaza)

Candida albicans

-składnik prawidłowej mikroflory
błon śluzowych dróg oddechowych,
przewodu pokarmowego, żeńskich
dróg płciowych.
W miejscach tych może zyskiwać
przewagę i wtedy staje się
przyczyną choroby.

GRZYBY - Grzybice oportunistyczne

GRZYBY - Grzybice oportunistyczne

Kliniczne postacie kandidiozy:
1. skórna – ropne zapalenia skóry i/lub

mieszków włosowych

2. układu pokarmowego: jamy ustnej,

przełyku żołądka, pęcherzyka żółciowego

3. układu oddechowego: ostre zapalenie

płuc i oskrzeli

4. układu moczowego: zapalenie pęcherza,

nerek

5. ośrodkowego układu nerwowego
6. układu kostno-stawowego: zapalenie

szpiku i kości, zapalenie mięśni

7. kandydiaza oka
8. zapalenie wsierdzia
9. posocznica

GRZYBY

Grzybice oportunistyczne

Zapobieganie:

Najważniejszym środkiem
zapobiegawczym jest unikanie
zaburzeń równowagi mikroflory i
osłabienia mechanizmów obronnych

WIRUSY

WIRUSY

WIELKOŚĆ:

najmniejsze cząstki zakaźne o
średnicy

20-300 nm.

KWAS NUKLEINOWY

RNA LUB DNA

- struktura kwasu może być liniowa lub
kolista

- może występować w formie jedno- lub
dwuniciowej.

Kwasy nukleinowe zawierają materiał
genetyczny, określany jako chromosom
lub genom wirusa.

W genomie zawarte są m.in. geny
określające budowę wirusów (geny
strukturalne): rodzaj białek wirusa oraz
geny kontrolujące procesy namnażania się
wirusa i regulujące zakaźność.

OSŁONKA BIAŁKOWA

OSŁONKA BIAŁKOWA

KAPSYD

KAPSYD

- otacza i chroni wirusowy
kwas nukleinowy w środowisku
zewnątrzkomórkowym,

- ułatwia połączenie się z
komórką i penetrację wirusa
do nowej komórki wrażliwej.

KSZTAŁT

KSZTAŁT

– symetria kubiczna (bryły
geometrycznej)

– symetria spiralna

– wirusy o budowie złożonej
(bakteriofagi)

ZAKAŻENIE

-wirusy są zdolne do replikacji
jedynie w obrębie żywych
komórek i w środowisku poza
komórkowym nie wykazują
aktywności.

- Wirusy są pasożytami na poziomie
genetycznym. Kwas nukleinowy
zawiera informację niezbędną do
zaprogramowania każdej żywej
zakażonej komórki gospodarza, w
taki sposób, aby zsyntetyzowała
pewną liczbę makrocząsteczek
niezbędnych do wytworzenia
wirionów potomnych.

ZAKAŻENIE

ZAKAŻENIE

Fazy zakażenia:

1. faza adsorpcji

- wirus styka się z

powierzchnią komórki

2. faza penetracji

– wirus przenika

do cytoplazmy komórki

3. faza eklipsy

(utajenia) - tworzą

się liczne kopie wirusowego kwasu
nukleinowego oraz cząsteczek
białek osłonki

4. faza dojrzewania

– łączenie

cząstek kwasów nukleinowych z
białkami

5. faza uwalniania

(elucji) –komórka

ulega rozpadowi, a cząstki wirusów
zostają uwolnione i zarażają kolejne
komórki.

ZAKAŻENIE

REAKCJA OBRONNA ORGANIZMU

- interferon
- przeciwciała

Klasyfikacja wirusów

Klasyfikacja wirusów

Podkrólestwo: DNA wirusy

Rodziny:

Parvoviridae

Papovaviridae

Adenoviridae

Herpesviridae

Poxviridae

Hepadnaviridae

Klasyfikacja wirusów

Klasyfikacja wirusów

Rodziny:

Picornaviridae

Reoviridae

Togaviridae

Orthomyxoviridae

Paramyxoviridae

Rhabdoviridae

Retrovirida

e

Arenavirida

e

Bunyavirida

e

Coronavirid

ae

Filoviridae

Calicivirida

e

Flaviviridae

Podkrólestwo: RNA-wirusy

Klasyfikacja wirusów - kryptogramy

Klasyfikacja wirusów - kryptogramy

Rodzina

Rodzina

Adenoviridae

Adenoviridae

D/2 – 20-30/12-17:S/S:V/I, O, R

D/2 – 20-30/12-17:S/S:V/I, O, R

wirusy należące do tej rodziny:

- zawierają kwas DNA dwuniciowy, o
masie
20-30 mln daltonów, który stanowi 12-
17% w zakaźnym wirionie.

- Wiriony maja kształt sferyczny, bez
osłonki lipidowej (brak litery e przy
pierwszym S).

- Wirusy tej rodziny są przenoszone przez
(wektor – V) kręgowce, poprzez kontakt i
drogi oddechowe (I, O, R)

Wrażliwość wirusów na czynniki

fizyko-chemiczne

1.Wysokie

i

niskie

temperatury:

większość wirusów traci

swoją zakaźność podczas
ogrzewania w temperaturze
50-60ºC przez 30 minut
(chociaż istnieją wyjątki np.
wirus zapalenia wątroby).

Wrażliwość wirusów na czynniki

fizyko-chemiczne

2. pH

Zawiesiny wirusów są trwałe

w środowisku o pH 5,0-9,0.
Niektóre wirusy są odporne na
działanie

środowiska

kwaśnego,

wszystkie

są

inaktywowane

przez

środowisko zasadowe.

Wrażliwość wirusów na czynniki

fizyko-chemiczne

3. Promieniowanie

- nadfioletowe,
- rentgenowskie

- promieniowanie o wysokiej

energii

powoduje inaktywację

wirusów.

Wrażliwość wirusów na czynniki

fizyko-chemiczne

4. Wrażliwość na eter

Cecha ta pozwala odróżnić

wirusy posiadające płaszcz
lipidowy, od tych, które takiej
otoczki nie posiadają.

Wrażliwość wirusów na czynniki

fizyko-chemiczne

5. Antybiotyki i inne środki

antybakteryjne

-

antybiotyki

działające na bakterie

nie wywierają wpływu na wirusy.

-

czwartorzędowe związki amonowe

i

organiczne związki jodu

– nie

działają na wirusy

- do zniszczenia wirusów potrzebne

są wyższe stężenia

chloru

niż do

zabicia bakterii

-

alkohole

– działają względnie

słabo

Patogeneza chorób wirusowych

1. Wniknięcie do organizmu

gospodarza i okres wstępnej
replikacji

Wrota zakażenia:

- błony śluzowe dróg

pokarmowych

- błony śluzowe dróg

oddechowych,

- skóra

- krew (przez igły; wirusy

zapalenia wątroby typu B,
AIDS).

Patogeneza chorób wirusowych

Objawy zakażenia w miejscu
wniknięcia wirusa do organizmu
– np. wirus grypy – zakażenia
dróg oddechowych

Patogeneza chorób wirusowych

2. Rozprzestrzenianie się

2. Rozprzestrzenianie się

wirusów

wirusów

Najczęstsze drogi przenoszenia

się wirusów w organizmie to

- układ krwionośny

- układ chłonny,

- układ nerwowy – rzadko

(wścieklizna)

Zmiany chorobowe w miejscach
odległych od wrót zakażenia
(np. enterowirusy wnikające
przez przewód pokarmowy i
wywołujące zmiany w
ośrodkowym układzie
nerwowym).

Patogeneza chorób wirusowych

Patogeneza chorób wirusowych

3. Uszkodzenia komórkowe i

kliniczne objawy zakażenia

- Zniszczenie komórek

zakażonych przez wirusy w
tkance docelowej i zmiany
fizjologiczne wywołane w
organizmie gospodarza
uszkodzeniem tkanek

- Ogólne objawy zakażenia
wirusowego określane są nazwą
choroby przeziębieniowej
(podwyższona temperatura
ciała, dreszcze, bóle mięśniowe,
złe samopoczucie).

Patogeneza chorób wirusowych

Patogeneza chorób wirusowych

Objawy zależą od:

Objawy zależą od:

- rodzaju wirusa
- rodzaju tkanek zaatakowanych przez
wirusa

- zjadliwości wirusa
- odporności organizmu człowieka
- wieku - grupy ryzyka to noworodki,
wcześniaki, ludzie starsi

- czynników predysponujących -
choroby płuc, serca, immunosupresja

Najczęstsze choroby wywoływane

przez wirusy:

1.Rodzina Herpesviridae

- wirus opryszczki – na wargach lub
policzkach pojawiają się piekące,
powtarzające się pęcherzyki.
Wirus opryszczki może powodować
uszkodzenia wzroku, jeśli umiejscowi
się na gałce ocznej, niebezpieczny jest
również dla dzieci.

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

1.Rodzina Herpesviridae

- wirus ospy wietrznej

Ospa jest chorobą częstą, wysoce
zakaźną, o charakterystycznym
przebiegu (wysypka skórna), na którą
zapadają głównie dzieci.

W Polsce choruje rocznie około 150-
200 tysięcy osób. Po przebyciu
choroby, pojawiają się przeciwciała,
zapewniające trwałą odporność.

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

1.Rodzina Herpesviridae

- wirus półpaśca – atakuje nerwy
czuciowe, wywołuje silne uczucie bólu,
osłabienie i wysypkę

Najczęstsze choroby wywoływane przez
wirusy:

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

2. Rodzina Poxviridae

-wirus ospy („czarnej”). Do objawów
należą: gorączka i wysypka,
pozostawiająca blizny.

-wirus świnki – powodujący zapalenie
ślinianek przyusznych

- wirus odry – odra jest chorobą o dużej
zaraźliwości i ciężkim przebiegu –
wysypka, zapalenie błon śluzowych,
kaszel, wysoka gorączka. Prowadzi się
szczepienia ochronne.

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

3. Rodzina Rhabdoviridae

- wirus wścieklizny – atakuje ssaki
stałocieplne, powodując zmiany w
mózgu. Zwierzę staje się agresywne,
atakuje inne zwierzęta i człowieka,
zarażając ofiary wirusami obecnymi w
ślinie.
Wścieklizna nie leczona prowadzi do
śmierci. Osoby, które miały kontakt z
chorym zwierzęciem muszą zostać
zaszczepione przeciwko wściekliźnie.

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

4. Rodzina Togaviridae

- wirusy powodujące kleszczowe
zapalenie mózgu;
źródłem wirusa są dzikie leśne zwierzęta
tj. myszy, jeże, krety od których wirus jest
przenoszony przez kleszcze do organizmu
człowieka

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

4. Rodzina Togaviridae

- wirus różyczki – szerzy się na drodze
oddechowej.
Wywołuje różyczkę- chorobę o
łagodnym przebiegu, z wysypką i
prowadzącą do nabycia trwałej
odporności.
Choroba stanowi zagrożenie dla kobiet
w ciąży, wirus może uszkadzać
organizm dziecka.

Najczęstsze choroby wywoływane przez

wirusy:

4. Rodzina Retroviridae

-wirus HIV, powodujący AIDS (zespół
nabytego niedoboru odporności)

- wirusy zapalenia wątroby