UZALEŻNIENIE OD
UZALEŻNIENIE OD
ALKOHOLU I INNYCH
ALKOHOLU I INNYCH
SUBSTANCJI
SUBSTANCJI
PSYCHOAKTYWNYCH
PSYCHOAKTYWNYCH
Aleksander Beszłej
Aleksander Beszłej
Zespół uzależnienia od
Zespół uzależnienia od
alkoholu według Edwardsa i
alkoholu według Edwardsa i
Grossa
Grossa
•
Ograniczony repertuar picia (utrata
Ograniczony repertuar picia (utrata
różnorodności w modelu picia)
różnorodności w modelu picia)
•
Zwiększone znaczenie picia
Zwiększone znaczenie picia
(pierwszeństwo picia nad innymi
(pierwszeństwo picia nad innymi
zachowaniami)
zachowaniami)
•
Zwiększona tolerancja na alkohol
Zwiększona tolerancja na alkohol
•
Powtarzające się próby zaprzestania picia
Powtarzające się próby zaprzestania picia
•
Picie w celu złagodzenia lub uniknięcia
Picie w celu złagodzenia lub uniknięcia
objawów abstynencyjnych
objawów abstynencyjnych
•
Nawrót objawów uzależnienia po okresie
Nawrót objawów uzależnienia po okresie
abstynencji
abstynencji
•
Subiektywne poczucie przymusu picia
Subiektywne poczucie przymusu picia
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE
UZALEŻNIENIE OD
UZALEŻNIENIE OD
ALKOHOLU wg. ICD-10
ALKOHOLU wg. ICD-10
Zespół objawów somatycznych,
Zespół objawów somatycznych,
behawioralnych, i poznawczych, w
behawioralnych, i poznawczych, w
których
których
picie alkoholu staje się
picie alkoholu staje się
priorytetowe
priorytetowe
nad innymi poprzednio
nad innymi poprzednio
ważniejszymi zachowaniami.
ważniejszymi zachowaniami.
Do rozpoznania wymagane są 3
Do rozpoznania wymagane są 3
poniższe objawy, występujące w
poniższe objawy, występujące w
czasie ostatniego roku:
czasie ostatniego roku:
OBJAWY UZALEŻNIENIA OD
OBJAWY UZALEŻNIENIA OD
ALKOHOLU
ALKOHOLU
1.
1.
Silne pragnienie, przymus lub kompulsywne picie
Silne pragnienie, przymus lub kompulsywne picie
alkoholu.
alkoholu.
2.
2.
Trudności kontrolowania rozpoczęcia, zakończenia
Trudności kontrolowania rozpoczęcia, zakończenia
picia lub ilości wypijanego alkoholu.
picia lub ilości wypijanego alkoholu.
3.
3.
Objawy abstynencyjne lub używanie alkoholu lub
Objawy abstynencyjne lub używanie alkoholu lub
środków farmakologicznych w celu złagodzenia lub
środków farmakologicznych w celu złagodzenia lub
uniknięcia objawów.
uniknięcia objawów.
4.
4.
Zmiany tolerancji.
Zmiany tolerancji.
5.
5.
Narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł
Narastające zaniedbywanie alternatywnych źródeł
przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość
przyjemności lub zainteresowań, zwiększona ilość
czasu poświęconego na zdobywanie lub
czasu poświęconego na zdobywanie lub
przyjmowanie alkoholu, albo na odwracanie
przyjmowanie alkoholu, albo na odwracanie
następstw jego działania.
następstw jego działania.
6.
6.
Picie alkoholu mimo wyraźnych dowodów jego
Picie alkoholu mimo wyraźnych dowodów jego
szkodliwych następstw.
szkodliwych następstw.
Dodatkowo
Zawężony repertuar wzorców
przyjmowania substancji mimo
społecznych ograniczeń.
Przyjmowanie substancji i przymus
przyjmowania są nieodzownymi cechami
uzależnienia.
Przebieg uzależnienia
Picie w dni wolne od pracy
Używanie okresowe (dipsomania)
Używanie ciągłe
1 JEDNOSTKA ALKOHOLU
1 JEDNOSTKA ALKOHOLU
= 10 g CZYSTEGO
= 10 g CZYSTEGO
SPIRYTUSU
SPIRYTUSU
•
SZKLANKA PIWA 250 ml 3,5%
SZKLANKA PIWA 250 ml 3,5%
•
LAMPKA WINA 100 ml 10%
LAMPKA WINA 100 ml 10%
•
KIELISZEK WÓDKI 25 ml 40%
KIELISZEK WÓDKI 25 ml 40%
BEZPIECZNE DZIENNE
BEZPIECZNE DZIENNE
SPOŻYCIE ALKOHOLU
SPOŻYCIE ALKOHOLU
•
MĘŻCZYŹNI:
MĘŻCZYŹNI:
3 - 4 JEDNOSTEK DZIENNIE
3 - 4 JEDNOSTEK DZIENNIE
DO 21 TYGODNIOWO
DO 21 TYGODNIOWO
•
KOBIETY:
KOBIETY:
2 - 3 JEDNOSTEK DZIENNIE
2 - 3 JEDNOSTEK DZIENNIE
DO 14 TYGODNIOWO
DO 14 TYGODNIOWO
PICIE PROBLEMOWE
PICIE PROBLEMOWE
(nadużywanie i używanie
(nadużywanie i używanie
szkodliwe)
szkodliwe)
Picie alkoholu powoduje szkody dla
Picie alkoholu powoduje szkody dla
zdrowia fizycznego, psychicznego
zdrowia fizycznego, psychicznego
lub szkody społeczne, nie przynosi
lub szkody społeczne, nie przynosi
natomiast wyraźnych skutków w
natomiast wyraźnych skutków w
stanie somatycznym i psychicznym w
stanie somatycznym i psychicznym w
chwili obecnej
chwili obecnej
.
.
Pijący o zwiększonym stopniu ryzyka
Pijący o zwiększonym stopniu ryzyka
spożywają czystego etanolu dziennie.
spożywają czystego etanolu dziennie.
- od 40 g (kobiety)
- od 40 g (kobiety)
- od 60 g (mężczyźni)
- od 60 g (mężczyźni)
PICIE SZKODLIWE (wg ICD-10)
PICIE SZKODLIWE (wg ICD-10)
Picie szkodliwe to taki wzorzec picia
Picie szkodliwe to taki wzorzec picia
alkoholu, który powoduje szkody:
alkoholu, który powoduje szkody:
•
somatyczne
somatyczne
•
psychiczne
psychiczne
•
osobowościowe
osobowościowe
•
interpersonalne
interpersonalne
PICIE SZKODLIWE
PICIE SZKODLIWE
– kryteria diagnostyczne
– kryteria diagnostyczne
A.
A.
Pewność, że picie alkoholu jest przyczyną albo
Pewność, że picie alkoholu jest przyczyną albo
współprzyczyną szkód somatycznych lub psychicznych, w
współprzyczyną szkód somatycznych lub psychicznych, w
tym upośledzonego krytycyzmu, lub zaburzonego
tym upośledzonego krytycyzmu, lub zaburzonego
zachowania, które mogą prowadzić do niesprawności
zachowania, które mogą prowadzić do niesprawności
albo mieć negatywny wpływ na stosunki międzyludzkie.
albo mieć negatywny wpływ na stosunki międzyludzkie.
B.
B.
Rodzaj szkody powinien być jasno zdefiniowany w
Rodzaj szkody powinien być jasno zdefiniowany w
kategoriach medycznych lub psychologicznych.
kategoriach medycznych lub psychologicznych.
C.
C.
Niewłaściwy wzorzec picia występował przez
Niewłaściwy wzorzec picia występował przez
przynajmniej miesiąc lub w sposób powtarzający się w
przynajmniej miesiąc lub w sposób powtarzający się w
ciągu 12 miesięcy.
ciągu 12 miesięcy.
D.
D.
Zaburzenie nie spełnia kryteriów innych zaburzeń (prócz
Zaburzenie nie spełnia kryteriów innych zaburzeń (prócz
ostrego zatrucia).
ostrego zatrucia).
KWESTIONARIUSZ
KWESTIONARIUSZ
PRZESIEWOWY
PRZESIEWOWY
“C A G E”
“C A G E”
•
Czy odczuwałeś kiedykolwiek potrzebę
Czy odczuwałeś kiedykolwiek potrzebę
ograniczenia picia (próby zaprzestania
ograniczenia picia (próby zaprzestania
picia)?
picia)?
•
Czy złości cię, gdy inni krytykują cię, że
Czy złości cię, gdy inni krytykują cię, że
pijesz (lub czy jest ci przykro)?
pijesz (lub czy jest ci przykro)?
•
Czy czułeś się kiedykolwiek źle lub miałeś
Czy czułeś się kiedykolwiek źle lub miałeś
wyrzuty sumienia z powodu picia?
wyrzuty sumienia z powodu picia?
•
Czy kiedykolwiek po obudzeniu pierwszą
Czy kiedykolwiek po obudzeniu pierwszą
myślą była myśl o wypiciu alkoholu, aby
myślą była myśl o wypiciu alkoholu, aby
uspokoić nerwy albo przerwać objawy
uspokoić nerwy albo przerwać objawy
przepicia?
przepicia?
Mayfield. Am J Psychiatry 1974
“
“
C A G E” – INTERPRETACJA
C A G E” – INTERPRETACJA
WYNIKÓW
WYNIKÓW
•
Odpowiedź tak na jedno z pytań -
Odpowiedź tak na jedno z pytań -
podejrzenie problemów
podejrzenie problemów
alkoholowych.
alkoholowych.
•
Odpowiedź tak na dwa lub więcej
Odpowiedź tak na dwa lub więcej
pytań - duże prawdopodobieństwo
pytań - duże prawdopodobieństwo
uzależnienia od alkoholu.
uzależnienia od alkoholu.
AUDIT (Test rozpoznawania
AUDIT (Test rozpoznawania
zaburzeń związanych z piciem
zaburzeń związanych z piciem
alkoholu)
alkoholu)
•
Zalecany przez WHO
Zalecany przez WHO
•
Nawiązuje do współczesnych systemów
Nawiązuje do współczesnych systemów
diagnostycznych
diagnostycznych
•
Pozwala na szybką identyfikację picia
Pozwala na szybką identyfikację picia
szkodliwego, ryzykownego i uzależnienia
szkodliwego, ryzykownego i uzależnienia
•
Uwzględnia wywiad (również
Uwzględnia wywiad (również
obiektywny), badanie fizykalne i wyniki
obiektywny), badanie fizykalne i wyniki
badań laboratoryjnych
badań laboratoryjnych
Skrócony kwestionariusz
Skrócony kwestionariusz
AUDIT (Piccinelli i wsp.
AUDIT (Piccinelli i wsp.
1997)
1997)
Uzyskana liczba punktów = 5 lub więcej
Uzyskana liczba punktów = 5 lub więcej
wskazuje na szkodliwe picie
wskazuje na szkodliwe picie
1.
Jak często pije Pan/Pani napoje zawierające alkohol?
Nigdy.......................................................................................0
pkt
Raz na miesiąc albo rzadziej................................................1 pkt
Dwa do czterech razy na miesiąc................................ …..2 pkt
Dwa do trzy razy w tygodniu .............................................3 pkt
Cztery albo więcej razy w tygodniu................................. ..4 pkt
2.
Ile porcji alkoholu zwykle wypija pan/ pani wtedy, gdy
pan/ pani pije?
0= 1 lub 2;
0= 1 lub 2;
1= 3 lub 4;
1= 3 lub 4;
2= 5 lub 6;
2= 5 lub 6;
3= 7-9;
3= 7-9;
4= 10 lub więcej
4= 10 lub więcej
3. Jak często w ostatnim roku nie mógł Pan/Pani
zaprzestać picia po jego rozpoczęciu?
Nigdy.......................................................................................
0 pkt
Rzadziej niż raz w miesiącu...................................................1
pkt
Około raz w miesiącu ................................................... …...2
pkt
Około raz w tygodniu ...........................................................3
pkt
Codziennie albo prawie codziennie......................................4
pkt
4. Jak często w ciągu ostatniego roku zdarzało się, że nie
zrobił pan/ pani tego, co powinien/ powinna z powodu
picia alkoholu?
Nigdy........................................................................................
..0 pkt
Rzadziej niż raz na
miesiąc......................................................1 pkt
Około raz w
miesiącu...............................................................2 pkt
Około raz w
tygodniu ..............................................................3 pkt
Codziennie albo prawie
codziennie.........................................4 pkt
5. Czy krewni, przyjaciele, lekarz lub inny pracownik
opieki medycznej martwił się pana/ pani piciem
alkoholu lub sugerował ograniczenie picia?
Nie...........................................................................................
...... 0 pkt
Tak, ale nie w ostatnim
roku......................................................2 pkt
Tak w ostatnim
roku ....................................................................4 pkt
ETIOLOGIA
ETIOLOGIA
Etiologia jest wieloczynnikowa, ważną rolę odrywają
Etiologia jest wieloczynnikowa, ważną rolę odrywają
zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe.
zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe.
1. Czynniki biologiczne
1. Czynniki biologiczne
•
Genetyczne
Genetyczne
Badania bliźniąt potwierdzają wyższe wskaźniki
Badania bliźniąt potwierdzają wyższe wskaźniki
zgodności występowania uzależnienia wśród bliźniąt
zgodności występowania uzależnienia wśród bliźniąt
monozygotycznych (MZ) niż dwuzygotycznych (DZ) u
monozygotycznych (MZ) niż dwuzygotycznych (DZ) u
mężczyzn (MZ : DZ=70 % : 43 %) (Pickens i wsp. 1991) w
mężczyzn (MZ : DZ=70 % : 43 %) (Pickens i wsp. 1991) w
porównaniu do kobiet (MZ: DZ= 47 % : 32 %) (Kendler i
porównaniu do kobiet (MZ: DZ= 47 % : 32 %) (Kendler i
wsp. 1992). W przypadku mężczyzn 2,5 razy wyższe jest
wsp. 1992). W przypadku mężczyzn 2,5 razy wyższe jest
także występowanie uzależnienia wśród krewnych . Udział
także występowanie uzależnienia wśród krewnych . Udział
czynników genetycznych w powstawaniu uzależnienia u
czynników genetycznych w powstawaniu uzależnienia u
kobiet nie jest tak pewny jak wśród mężczyzn
kobiet nie jest tak pewny jak wśród mężczyzn
•
Biochemiczne
Biochemiczne
Podobnie jak w przypadku wszystkich uzależniających
Podobnie jak w przypadku wszystkich uzależniających
substancji psychoaktywnych, także w rozwoju
substancji psychoaktywnych, także w rozwoju
uzależnienia od alkoholu ważną rolę odrywa
uzależnienia od alkoholu ważną rolę odrywa
dopaminergiczny szlak układu nagrody nakrywki
dopaminergiczny szlak układu nagrody nakrywki
brzusznej alkohol zwiększa uwalnianie dopaminy w jądrze
brzusznej alkohol zwiększa uwalnianie dopaminy w jądrze
półleżącym.
półleżącym.
ETIOLOGIA
ETIOLOGIA
2. Czynniki psychologiczne
2. Czynniki psychologiczne
•
Teoria psychoanalityczna
Teoria psychoanalityczna
Teoria próbuje tłumaczyć picie alkoholu konsekwencjami
Teoria próbuje tłumaczyć picie alkoholu konsekwencjami
traumatycznych wydarzeń we wczesnym okresie życia,
traumatycznych wydarzeń we wczesnym okresie życia,
potrzebą oralnej gratyfikacji, a autodestrukcyjne picie
potrzebą oralnej gratyfikacji, a autodestrukcyjne picie
alkoholu wyjaśnia silnym pragnieniem śmierci.
alkoholu wyjaśnia silnym pragnieniem śmierci.
•
Teoria warunkowania
Teoria warunkowania
•
Teorie uczenia się najczęściej tłumaczą powstawanie
Teorie uczenia się najczęściej tłumaczą powstawanie
uzależnienia mechanizmem warunkowania związanym z
uzależnienia mechanizmem warunkowania związanym z
łagodzącym, pozytywnym działaniem alkoholu i
łagodzącym, pozytywnym działaniem alkoholu i
negatywnymi skutkami po jego odstawieniu. Stąd
negatywnymi skutkami po jego odstawieniu. Stąd
zachowania mające na celu uniknięcie skutków
zachowania mające na celu uniknięcie skutków
odstawienia alkoholu i poszukiwanie alkoholu w celu
odstawienia alkoholu i poszukiwanie alkoholu w celu
doświadczenia pozytywnych skutków jego działania.
doświadczenia pozytywnych skutków jego działania.
Wydaje się, że ten drugi mechanizm odgrywa większą rolę
Wydaje się, że ten drugi mechanizm odgrywa większą rolę
w rozwoju uzależnienia.
w rozwoju uzależnienia.
ETIOLOGIA
ETIOLOGIA
•
Wydarzenia życiowe i stres
Wydarzenia życiowe i stres
Hipoteza „redukcji napięcia” tłumaczy szkodliwe
Hipoteza „redukcji napięcia” tłumaczy szkodliwe
picie pierwotnym przeciwlękowym działaniem
picie pierwotnym przeciwlękowym działaniem
alkoholu. W wielu badaniach potwierdzono
alkoholu. W wielu badaniach potwierdzono
częstsze występowanie poważnych wydarzeń
częstsze występowanie poważnych wydarzeń
życiowych w okresie poprzedzającym
życiowych w okresie poprzedzającym
nadużywanie alkoholu.
nadużywanie alkoholu.
3. Czynniki społeczne
3. Czynniki społeczne
•
Szeroko rozumiany kontekst społeczno-kulturowy
Szeroko rozumiany kontekst społeczno-kulturowy
determinuje zarówno dostęp do alkoholu, jak i
determinuje zarówno dostęp do alkoholu, jak i
postawę wobec picia i upojenia alkoholowego.
postawę wobec picia i upojenia alkoholowego.
Wyraźny wpływ na ilość alkoholu wypijaną w danej
Wyraźny wpływ na ilość alkoholu wypijaną w danej
społeczności, w przeliczeniu na osobę, mają ceny
społeczności, w przeliczeniu na osobę, mają ceny
alkoholu i inne formy kontroli ustawodawczej.
alkoholu i inne formy kontroli ustawodawczej.
PROBLEMY
PROBLEMY
NEUROLOGICZNE
NEUROLOGICZNE
•
Ostre zatrucie
Ostre zatrucie
Początkowo, objawom zatrucia towarzyszy przyspieszenie tętna i
Początkowo, objawom zatrucia towarzyszy przyspieszenie tętna i
wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszenie zahamowanie w
wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszenie zahamowanie w
relacjach społecznych. W miarę zwiększania się stężenia alkoholu we
relacjach społecznych. W miarę zwiększania się stężenia alkoholu we
krwi pojawia się zamazana mowa, ataksja oraz nadmierne uspokojenie,
krwi pojawia się zamazana mowa, ataksja oraz nadmierne uspokojenie,
zwiększa się ryzyko odniesienia przypadkowych obrażeń. Zaburzona
zwiększa się ryzyko odniesienia przypadkowych obrażeń. Zaburzona
jest koordynacja ruchowa, równowaga i koncentracja uwagi;.
jest koordynacja ruchowa, równowaga i koncentracja uwagi;.
•
Upojenie patologiczne
Upojenie patologiczne
Istnienie tego zespołu jest dyskusyjne i nie znajduje się w klasyfikacji
Istnienie tego zespołu jest dyskusyjne i nie znajduje się w klasyfikacji
ICD-10. Uważa się, że upojenie patologiczne spowodowane jest
ICD-10. Uważa się, że upojenie patologiczne spowodowane jest
spożyciem niewielkiej ilości alkoholu, które prowadzi do nagłych i
spożyciem niewielkiej ilości alkoholu, które prowadzi do nagłych i
wyraźnie zmienionych zachowań, często gwałtownych i agresywnych.
wyraźnie zmienionych zachowań, często gwałtownych i agresywnych.
•
Zespół amnestyczny (Korsakowa) i psychoza Wernicke’go-
Zespół amnestyczny (Korsakowa) i psychoza Wernicke’go-
Korsakowa
Korsakowa
Charakteryzuje się utrzymującymi się wyraźnymi zaburzeniami
Charakteryzuje się utrzymującymi się wyraźnymi zaburzeniami
pamięci świeżej czyli zaburzeniami uczenia się (może też dotyczyć
pamięci świeżej czyli zaburzeniami uczenia się (może też dotyczyć
pamięci odległej). Zachowane jest natychmiastowe zapamiętywanie i
pamięci odległej). Zachowane jest natychmiastowe zapamiętywanie i
pamięć operacyjna (proceduralna). Zakłócone jest też poczucie czasu i
pamięć operacyjna (proceduralna). Zakłócone jest też poczucie czasu i
kolejności, ale inne funkcje poznawcze pozostają niezaburzone.
kolejności, ale inne funkcje poznawcze pozostają niezaburzone.
Głównym objawem jest zaburzenie pamięci, o nasileniu
Głównym objawem jest zaburzenie pamięci, o nasileniu
nieproporcjonalnym do zaburzeń innych czynności poznawczych –
nieproporcjonalnym do zaburzeń innych czynności poznawczych –
konfabulacje
konfabulacje
•
Padaczka i otępienie
Padaczka i otępienie
ZABURZENIA PSYCHICZNE
ZABURZENIA PSYCHICZNE
ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU
ZWIĄZANE Z PICIEM ALKOHOLU
•
Halucynoza alkoholowa
Halucynoza alkoholowa
•
Majaczenie alkoholowe
Majaczenie alkoholowe
•
Zaburzenia afektywne
Zaburzenia afektywne
U prawie 70% osób uzależnionych od alkoholu podczas
U prawie 70% osób uzależnionych od alkoholu podczas
intensywnego picia występuje dysforia.
intensywnego picia występuje dysforia.
U 50 % pacjentów natychmiast po detoksykacji pojawiają się objawy
U 50 % pacjentów natychmiast po detoksykacji pojawiają się objawy
depresji, a po miesiącu od detoksykacji obecne są u 15-20% osób
depresji, a po miesiącu od detoksykacji obecne są u 15-20% osób
•
Patologiczna zazdrość (zespół Otella)
Patologiczna zazdrość (zespół Otella)
•
Samobójstwo
Samobójstwo
Około jedna czwarta osób uzależnionych od alkoholu podejmuje
Około jedna czwarta osób uzależnionych od alkoholu podejmuje
próbę samobójczą, a ryzyko samobójstwa w ciągu życia oceniane
próbę samobójczą, a ryzyko samobójstwa w ciągu życia oceniane
jest na 3-4% (Edwards i wsp. 1997).
jest na 3-4% (Edwards i wsp. 1997).
•
Zaburzenie osobowości antysocjalnej
Zaburzenie osobowości antysocjalnej
•
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia lękowe
Zapobieganie nawrotom
Zapobieganie nawrotom
po detoksykacji
po detoksykacji
•
Farmakoterapia
Farmakoterapia
Disulfiram (Anticol)
Disulfiram (Anticol)
Naltrekson i akamprozat
Naltrekson i akamprozat
•
Interwencje psychospołeczne
Interwencje psychospołeczne
np. grupy AA
np. grupy AA
•
Terapia poznawczo-
Terapia poznawczo-
behawioralna
behawioralna
ROZPOWSZECHNIENIE
ROZPOWSZECHNIENIE
uzależnień
uzależnień
•
Prawie dwie trzecie osób w wieku 16-24 lata przyjmowało
Prawie dwie trzecie osób w wieku 16-24 lata przyjmowało
nielegalne substancje psychoaktywne w ciągu ostatniego
nielegalne substancje psychoaktywne w ciągu ostatniego
roku.
roku.
•
Najpowszechniejsze jest stosowanie kanabinoli, ocenia
Najpowszechniejsze jest stosowanie kanabinoli, ocenia
się, że prawie 3 miliony osób stosowało je w ciągu
się, że prawie 3 miliony osób stosowało je w ciągu
ostatniego roku (11% w grupie wiekowej 16-24 lata).
ostatniego roku (11% w grupie wiekowej 16-24 lata).
•
Stosowanie substancji z klasy A ( opiaty, kokaina,
Stosowanie substancji z klasy A ( opiaty, kokaina,
metylenodioksymetamfetamina –MDMA, LSD,
metylenodioksymetamfetamina –MDMA, LSD,
fenocyklidyna) jest stabilne, przyjmuje je około 8% grupy.
fenocyklidyna) jest stabilne, przyjmuje je około 8% grupy.
Jedyną substancją, której popularność wzrasta w
Jedyną substancją, której popularność wzrasta w
ostatnich latach, jest kokaina. Najczęściej przyjmowana
ostatnich latach, jest kokaina. Najczęściej przyjmowana
jest w grupie wiekowej 20-24 lata.
jest w grupie wiekowej 20-24 lata.
•
Wyniki amerykańskiego badania ECA z 1991 roku (Reiger
Wyniki amerykańskiego badania ECA z 1991 roku (Reiger
i wsp. 1990) wskazują na rozpowszechnienie w ciągu
i wsp. 1990) wskazują na rozpowszechnienie w ciągu
życia w przypadku nadużywania alkoholu wyniosło 13,5%,
życia w przypadku nadużywania alkoholu wyniosło 13,5%,
nadużywania innych substancji psychoaktywnych 6,1%,
nadużywania innych substancji psychoaktywnych 6,1%,
ETIOLOGIA
ETIOLOGIA
•
Ryzyko rozwoju zaburzeń używania substancji
Ryzyko rozwoju zaburzeń używania substancji
psychoaktywnej wiąże się przede wszystkim z
psychoaktywnej wiąże się przede wszystkim z
czynnikami konstytucjonalnymi, środowiskowymi
czynnikami konstytucjonalnymi, środowiskowymi
oraz rozwojowymi. Zwykle jest to efekt wzajemnych
oraz rozwojowymi. Zwykle jest to efekt wzajemnych
oddziaływań między różnymi czynnikami.
oddziaływań między różnymi czynnikami.
•
Czynnikom ryzyka, takim jak występowanie
Czynnikom ryzyka, takim jak występowanie
zaburzeń spowodowanych używaniem substancji w
zaburzeń spowodowanych używaniem substancji w
rodzinie, maltretowanie w dzieciństwie,
rodzinie, maltretowanie w dzieciństwie,
dysfunkcjonalne sąsiedztwo, niedostateczne
dysfunkcjonalne sąsiedztwo, niedostateczne
osiągnięcia szkolne, ograniczone możliwości i
osiągnięcia szkolne, ograniczone możliwości i
odnoszenie sukcesu, zaburzenia zachowania,
odnoszenie sukcesu, zaburzenia zachowania,
zaburzenie aktywności i uwagi (ADHD), depresja,
zaburzenie aktywności i uwagi (ADHD), depresja,
zaburzenie stresowe pourazowe
zaburzenie stresowe pourazowe
•
Często towarzyszy brak czynników chroniących,
Często towarzyszy brak czynników chroniących,
takich jak miłość, rodzina, sukcesy czy religia.
takich jak miłość, rodzina, sukcesy czy religia.
Współwystępowanie zaburzeń
Współwystępowanie zaburzeń
psychicznych i uzależnień
psychicznych i uzależnień
•
Używanie substancji prowadzi do problemów
Używanie substancji prowadzi do problemów
psychologicznych, które mogą być bezpośrednim skutkiem
psychologicznych, które mogą być bezpośrednim skutkiem
działania toksycznego substancji lub pośrednim skutkiem
działania toksycznego substancji lub pośrednim skutkiem
psychospołecznych konsekwencji wynikających z używania
psychospołecznych konsekwencji wynikających z używania
substancji (Meyer 1986). Często substancja pogarsza
substancji (Meyer 1986). Często substancja pogarsza
istniejący już wcześniej nieprawidłowy stan psychiczny
istniejący już wcześniej nieprawidłowy stan psychiczny
•
Zaburzenie psychiczne może prowadzić do używania
Zaburzenie psychiczne może prowadzić do używania
substancji psychoaktywnych w celu „samo-leczenia się”
substancji psychoaktywnych w celu „samo-leczenia się”
aby złagodzić dyskomfort związany z objawami zaburzenia
aby złagodzić dyskomfort związany z objawami zaburzenia
lub z objawami niepożądanymi stosowanych leków
lub z objawami niepożądanymi stosowanych leków
psychotropowych, np. zmęczenia lub spowolnienia
psychotropowych, np. zmęczenia lub spowolnienia
myślenia po neuroleptykach.
myślenia po neuroleptykach.
•
Występują wspólne dla etiologii obu zaburzeń czynniki
Występują wspólne dla etiologii obu zaburzeń czynniki
środowiskowe, między innymi: niekorzystna sytuacja
środowiskowe, między innymi: niekorzystna sytuacja
społeczno-ekonomiczna, deprywacja uczuciowa,
społeczno-ekonomiczna, deprywacja uczuciowa,
zdezorganizowane życie społeczne, doświadczenia
zdezorganizowane życie społeczne, doświadczenia
przemocy w dzieciństwie, oraz wydarzenia traumatyczne w
przemocy w dzieciństwie, oraz wydarzenia traumatyczne w
okresie dorosłym.
okresie dorosłym.
ŁAŃCUCH PRZYCZYN I SKUTKÓW
ŁAŃCUCH PRZYCZYN I SKUTKÓW
świat jako źródło kar, wymagań i zagrożenia
duża rozbieżność między „JA realnym” i „JA idealnym”
dyskomfort psychiczny
brak wiary we własne siły – negatywna ocena siebie
brak umiejętności interpersonalnych
niezaspokojona potrzeba kontaktu
branie substancji psychoaktywnych