Metody i techniki badań

społecznych i pedagogicznych

Socjometria i eksperyment

Socjometria (metoda socjometryczna)

Socjometria (metoda socjometryczna)



Pomiar stosunków międzyludzkich w grupie



Przykładowe pytania:



Z kim chciałbyś pracować (bawić się, siedzieć
obok itp.)?



Których dwóch członków grupy (np. grupy
wiekowej, klasy szkolnej) lubisz najbardziej?



Jacy trzej uczniowie są najlepsi/najgorsi w twojej
klasie?

Cele badania socjometrycznego:



Identyfikacja osób wymagających

szczególnej uwagi, sprawiających kłopoty

wychowawcze lub odrzucanych przez

otoczenie



Klasyfikacja i podział członków grupy ze

względu na zajmowaną w niej pozycję



Ustalenie wewnętrznej struktury grupy



Pomiar wpływu jednych osób na drugie,

ocena ról własnych i innych

Warunki skuteczności



Dobre kontakty interpersonalne pomiędzy
członkami grupy



Ograniczona liczebność grupy (do
kilkudziesięciu osób)



Pełna frekwencja



Precyzyjne określenie kryteriów wyboru



Jawność celów badania



Zagwarantowanie dyskrecji

Kryteria socjometryczne

Kryterium – określona sytuacja społeczna, w

której badana jednostka dokona wyboru albo
odrzucenia innej jednostki z grupy

Z kim chciałbyś najczęściej współpracować?

kryterium – współpraca, praca itp

Kogo z kolegów zaprosiłbyś do domu?

kryterium – kontakt w sferze prywatnej

Kryteria odnoszą się do wyborów pozytywnych i negatywnych
Z kim chętnie usiadłbyś w jednej ławce?
Z kim nie chciałbyś usiąść w jednej ławce?

Konstruowanie i przebieg badania



Liczba wyborów



Nieograniczona



Ograniczona



Przebieg badania:



Wprowadzenie w (umowną) sytuację,

charakterystyka kryterium wyboru



Rozdanie kartek, podpisanie ich przez badanych i

podanie daty



Pytanie socjometryczne i odpowiedzi

Przykład:

Grupa: dziesięciu licealistów, klasa maturalna
Pytanie socjometryczne: „Z kim z klasy przyjaźnisz

się i chciałbyś się przyjaźnić po maturze?”

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

1 x

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

0 x

0

0

0

1

0

0

0

0

3

1

0 x

0

1

1

0

0

1

0

4

1

0

1 x

1

1

0

0

1

0

5

1

0

1

1 x

0

0

1

1

0

6

1

1

1

1

1 x

1

1

1

1

7

1

0

0

0

0

1 x

1

0

1

8

1

0

0

0

0

1

1 x

0

1

9

1

0

0

0

0

1

1

1 x

1

10

1

0

0

0

0

1

1

1

0 x

suma 8

2

4

3

4

8

5

6

5

5

do

od

TAK=1
NIE=0

TAK=1
NIE=0

Przykład:

Kto jest najbardziej lubiany w grupie?

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

1 x

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

0 x

0

0

0

1

0

0

0

0

3

1

0 x

0

1

1

0

0

1

0

4

1

0

1 x

1

1

0

0

1

0

5

1

0

1

1 x

0

0

1

1

0

6

1

1

1

1

1 x

1

1

1

1

7

1

0

0

0

0

1 x

1

0

1

8

1

0

0

0

0

1

1 x

0

1

9

1

0

0

0

0

1

1

1 x

1

10

1

0

0

0

0

1

1

1

0 x

suma 8

2

4

3

4

8

5

6

5

5

do

od

TAK=1
NIE=0

TAK=1
NIE=0

Przykład:

Czy są tu relacje wzajemności?

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

1 x

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

0 x

0

0

0

1

0

0

0

0

3

1

0 x

0

1

1

0

0

1

0

4

1

0

1 x

1

1

0

0

1

0

5

1

0

1

1 x

0

0

1

1

0

6

1

1

1

1

1 x

1

1

1

1

7

1

0

0

0

0

1 x

1

0

1

8

1

0

0

0

0

1

1 x

0

1

9

1

0

0

0

0

1

1

1 x

1

10

1

0

0

0

0

1

1

1

0 x

suma 8

2

4

3

4

8

5

6

5

5

do

od

TAK=1
NIE=0

TAK=1
NIE=0

Przykład:

Który z uczniów jest najbardziej przyjaźnie nastawiony do

kolegów?

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10

1 x

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

0 x

0

0

0

1

0

0

0

0

3

1

0 x

0

1

1

0

0

1

0

4

1

0

1 x

1

1

0

0

1

0

5

1

0

1

1 x

0

0

1

1

0

6

1

1

1

1

1 x

1

1

1

1

7

1

0

0

0

0

1 x

1

0

1

8

1

0

0

0

0

1

1 x

0

1

9

1

0

0

0

0

1

1

1 x

1

10

1

0

0

0

0

1

1

1

0 x

suma 8

2

4

3

4

8

5

6

5

5

do

od

TAK=1
NIE=0

TAK=1
NIE=0

Rodzaje struktur socjometrycznych



Pary dwie osoby wybierają siebie

nawzajem



Łańcuchy A wybiera B, B wybiera C, C

wybiera D ale wybory nie sa

odwzajemnione



Kliki kilkuosobowa podgrupa wybiera

siebie nawzajem



Gwiazda jedna osoba jest wybierana przez

większa liczbę osób, najczęściej nie

odwzajemnia wyborów

Socjogramy – ogólne zalecenia



Osoby, które wybrały się nawzajem

umiejscawiamy bliżej



Jeżeli wybór jest jednostronny odległość

niech będzie większa niż przy wzajemnym



Jeżeli jednostki odrzucają się, umieszczamy

je dalej



Im większa chęć kontaktów, tym niejsza

odległość na socjogramie, im mniejsza

chęć kontaktów – tym odległość większa

Oznaczenia i symbole

Mężczyzna

Kobieta

Oznaczenia i symbole

A

B

Jednostronny wybór pozytywny

A

B

Oznaczenia i symbole

A

B

Jednostronny wybór negatywny

A

B

Oznaczenia i symbole

A

B

Odwzajemniony wybór wybór pozytywny i negatywny

A

B

AA

Oznaczenia i symbole

A

AA

B

AA

C

AA

D

Dokonywanie kilku wyborów: B na pierwszym miejscu, C na drugim,
D na trzecim

AA

Oznaczenia i symbole

A

AA

B

AA

C

łańcuch

AA

AA

Oznaczenia i symbole

A

AA

E

AA

F

AA

G

gwiazda

AA

B

AA

C

D

AA

AA

Oznaczenia i symbole

A

AA

F

sieć

AA

C

D

AA

D

AA

AA

Oznaczenia i symbole

A

AA

F

Częściowy brak wzajemności

AA

C

D

AA

D

Socjogramy

Przygotowanie macierzy



Pomiar dychotomiczną zmienną nominalną

(Wpisz swoje imię i nazwisko)

Pyt. 1. „Z kim chciałbyś się przyjaźnić po ukończeniu
szkoły?”
(wpisz imię i nazwisko ucznia)
 Tak

/1

 Nie

/0

(wpisz imię i nazwisko ucznia)
 Tak

/1

 Nie

/0

(wpisz imię i nazwisko ucznia)
 Tak

/1

 Nie

/0

(wpisz imię i nazwisko ucznia)
 Tak

/1

 Nie

/0

Janek Kowalski

Ania Nowak

Ania Kwiatkowska

Robert Nowak

Bartek Walczak

   

do

 

Bartek
Walczak

Janek Kowalski Ania NowakAnia Kwiatkowska

Robert Nowak

o
d

Bartek Walczak  

 

 

 

 

Janek Kowalski

 

 

 

 

 

Ania Nowak

 

 

 

 

 

Ania
Kwiatkowska

 

 

 

 

 

Robert Nowak

 

 

 

 

 

X

1

0

0

1

Przygotowanie macierzy



Pomiar zmienną porządkową

(Wpisz swoje imię i nazwisko)

Pyt. 1. „Z kim chciałbyś się przyjaźnić po ukończeniu
szkoły?”
(wpisz imię i nazwisko ucznia)
 Zdecydowanie tak

/1

 Raczej tak

/2

 Ani tak, ani nie

/3

 Raczej nie

/4

 Zdecydowanie nie

/5

Bartek Walczak

Janek Kowalski

   

do

 

Bartek
Walczak

Janek Kowalski Ania NowakAnia Kwiatkowska

Robert Nowak

o
d

Bartek Walczak  

 

 

 

 

Janek Kowalski

 

 

 

 

 

Ania Nowak

 

 

 

 

 

Ania
Kwiatkowska

 

 

 

 

 

Robert Nowak

 

 

 

 

 

X

4

Analiza ilościowa



Pozycja jednostki A ze względu na liczbę
wyborów

PW

A

=

Liczba osób wybierających A

N-1

N – liczebność populacji

Analiza ilościowa



Pozycja jednostki A ze względu na liczbę
odrzuceń

PO

A

=

Liczba osób odrzucających A

N-1

N – liczebność populacji

Analiza ilościowa



Ekspansywność jednostki A

PE

A

=

Liczba wyborów dokonanych przez A

N-1

N – liczebność populacji

Analiza ilościowa



Ekspansywność grupy

EG =

Suma wyborów dokonanych przez członków grupy

N

N – liczebność populacji (liczba osób w grupie)

Analiza ilościowa



Spoistość grupy

SG =

Ilość odwzajemnionych wyborów (liczba par)

N (N-1)/2

Ogólna liczba możliwych par

Analiza ilościowa



Integracja grupy

IG =

1

Liczba osób izolowanych (całkowity brak wyborów)

Eksperyment pedagogiczny

Eksperyment pedagogiczny



E. Meumann i W.A. Lay

Eksperyment pedagogiczny: metoda badania zjawisk
związanych z wychowaniem, nauczaniem i kształceniem,
wywołanych przez badacza w kontrolowanych warunkach.
Celem jest poznanie tychże zjawisk

Eksperyment pedagogiczny: metoda badania zjawisk
związanych z wychowaniem, nauczaniem i kształceniem,
wywołanych przez badacza w kontrolowanych warunkach.
Celem jest poznanie tychże zjawisk

Badanie zależności między jednym lub kilkoma sposobami
oddziaływań pedagogicznych -zmienne niezależne - a ich
określonymi następstwami - zmienne zależne

Badanie zależności między jednym lub kilkoma sposobami
oddziaływań pedagogicznych -zmienne niezależne - a ich
określonymi następstwami - zmienne zależne

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Zmienne niezależne

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Zmienne niezależne

Zmienna zależna

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Zmienne niezależne

Zmienna zależna

Zmienna kontrolna

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Zmienne niezależne

Zmienna zależna

Zmienna kontrolna

Zmienne
pośredniczące: płeć,
wiek

Nowy sposób nauczania ZPT

Zdolności manualne uczniów

Wyposażenie sali do ZPT

Umiejętność
sporządzenia
haczyka do
obrazka

Zmienne niezależne

Zmienna zależna

Zmienna kontrolna

Zmienne
pośredniczące: płeć,
wiek

Zmienne
zakłócające

Eksperyment pedagogiczny

Wymaga



Manipulowania co najmniej jedną zmienną
niezależną (zw. kontrolną lub inicjującą)



Kontrolowania zmiennych pośredniczących
(ubocznych), należących do zmiennych
niezależnych



Minimalizowania wpływu zmiennych
zakłócających



Dokonywania pomiarów nasilenia
obserwowanego zjawiska

Jeżeli choćby jeden z powyższych punktów nie został
spełniony, mamy procedurę pseudo lub quasi-
eksperymentalną

Eksperyment pedagogiczny: podstawowe
techniki



Technika grup równoległych



Technika rotacji



Technika czterech grup



Technika jednej grupy

Technika grup równoległych
(porównawczych)

Dobór grup

Grupa 1

Grupa 2

Grupa
eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pretest - pomiar przed
wprowadzeniem zmiennej
kontrolnej

Pomiar początkowy

Wprowadzenie bodźca

wprowadzenie zmiennej
kontrolnej

Pomiar końcowy

Posttest - pomiar po
wprowadzeniu zmiennej
kontrolnej

Czy jest jakaś różnica?

Czy jest jakaś różnica?

Technika grup równoległych
(porównawczych)

Grupa

eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pretest

Wprowadzenie

bodźca

posttest

Pretest

Wprowadzenie

bodźca

posttest

WYNIKI

Technika grup równoległych
(porównawczych)

Dobór grup

Grupa 1

Grupa 2

Grupa

eksperymentalna

Grupa kontrolna

Wprowadzenie bodźca

wprowadzenie zmiennej
kontrolnej

Pomiar końcowy

pomiar po wprowadzeniu
zmiennej kontrolnej

Technika rotacji

Grupa 1

Grupa 2

Grupa
eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pomiar
początkowy

Wprowadzenie
bodźca

Pomiar
końcowy

Etap 1

Grupa 1

Grupa 2

Grupa
eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pomiar
początkowy

Wprowadzenie
bodźca

Pomiar
końcowy

Etap 2

Technika czterech grup (Solomona)

Grupa 1

Grupa 2

Grupa
eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pomiar
początkowy

Wprowadzenie
bodźca

Pomiar
końcowy

Grupa 3

Grupa 4

Grupa
eksperymentalna

Grupa kontrolna

Pomiar
początkowy

Wprowadzenie
bodźca

Pomiar
końcowy

Pomiar
końcowy

Pomiar
końcowy

Technika jednej grupy

Grupa 1

Grupa
eksperymentalna

Pomiar
początkowy

Wprowadzenie
bodźca

Pomiar
końcowy

Eksperyment pedagogiczny



Procedura oczyszczania



Efekt Hawthorne



Trafność zewnętrzna – reprezentatywność



Niejednorodność grup



Randomizacja



Dobór parami



Kontrola rozkładów częstości względnych



Grupy równoważne

Trafność wewnętrzna



Historia



Dojrzewanie



Pomiar



Narzędzia



Regresja statystyczna



Obciążenia doboru



„Wymieranie” grup



Przyczynowy porządek czasowy



Rozpowszechnianie lub naśladowanie



Rekompensata, rywalizacja o rekompensatę



Zniechęcenie