Poznawcze terapie
w praktyce klinicznej
Jak osoba cierpiąca zmienia się
w specjalistę od własnych
zniekształceń poznawczych?
Na czym polega
zmiana
w modelu
poznawczym ?
Mahoney & Arknoff (1990): problemy osobiste
człowieka rozwiązuje się tak jak problemy naukowe i do
ich rozwiązywania potrzebne są te same co w nauce
umiejętności.
• pecify general problem, uszczegółowienie
problemu;
• ollect information, zebranie informacji o problemie;
• dentity causes of patterns, znalezienie jego przyczyn;
• xamine options, zidentyfikowanie możliwych rozwiązań;
• arrow options and experiment, selekcja rozwiązań i ich
wypróbowanie;
• ompare data, porównanie efektów;
• xtend, revise or replace, kontynuowanie działania albo
zastapienie dotychczasowych sposobów.
S
C
I
E
N
C
E
Mechanizmy powstawania
nieprzystosowawczych
zachowań
i ich zmiana
Meichenbaum (1977, 1985): określone twierdzenia
formułowane przez osobę są przyczyną zaburzeń
życia psychicznego.
Terapia polega na:
usunięciu takich twierdzeń,
uczeniu formułowania twierdzeń, które będą
pomocne w kontrolowaniu przez samego siebie
własnych zachowań.
Poprzez modyfikacje wewnętrznych dialogów
pacjenta i stwarzanie warunków do nowych
zachowań w czasie sesji terapeutycznej.
Racjonalno-emotywna
terapia Ellisa
(1973,1991)
Funkcjonowanie osobowości jest następstwem zdarzeń:
A
ctivating events
B
eliefs
C
onsequences
zdarzenie przekonania: emocje i zachowania
racjonalne i nieracjonalne
Ludzie mają naturalną tendencję do bycia racjonalnymi,
tzn. chroniącymi siebie i dążącymi do przyjemności,
i równocześnie do bycia irracjonalnymi, tzn. działającymi
na własną szkodę.
Przekonania będące źródłem psychopatologii:
że coś nie może się darzyć,
że nasza wartość zależy od naszych sukcesów,
że nasze powodzenie zależy od czynników zewnętrznych.
Poznawcza terapia
depresji wg Becka
(1976,1990)
Przekonania będące źródłem psychopatologii są specyficzne dla
różnych zaburzeń psychicznych.
Depresja jest zaburzeniem wieloaspektowym:
Objawy poznawcze,
obszar oddziaływań
Objawy behawioralne,
terapeutycznych
Objawy emocjonalne,
Objawy wegetatywne.
Terapia zakłada ocenę stopnia nasilenia objawów depresyjnych,
jeśli znaczny farmakoterapia,
współpraca z rodziną.
Istotą terapii jest identyfikacja przekonań konstruujących tożsamość
pacjenta w kontekście jego celów życiowych, nadziei, motywacji. Elementem
pracy jest prezentacja teoretycznych założeń modelu. Pacjent prowadzi
dziennik, rejestruje nasilenia objawów oraz poziom satysfakcji z
podejmowanych działań. Tak identyfikuje się sprawności wymagające
treningu. Zmiana priorytetów: ”potrzebne-konieczne”. Redukowanie
automatycznych myśli, zakłócających działanie.
Obszar interwencji
terapeutycznej
Psychoedukacja
w terapii schizofrenii
Celem jest zmiana schematów poznawczych pacjenta i/lub
jego rodziny na temat choroby.
Zwykle połączona z technikami behawioralnymi:
trening umiejętności społecznych dotyczący prostych
sprawności związanych z samoobsługą,
i innymi trudnościami codziennego życia,
trening komunikacji z innymi ludźmi,
trening rozwiązywania problemów,
trening radzenia sobie w sytuacji kryzysowej
(w nasileniu objawów choroby).
Obszarem oddziaływań terapeutycznych (oprócz schematów
poznawczych) są także: funkcjonowanie społeczne (role)
oraz funkcjonowanie rodziny z osobą chorą na
schizofrenię.
Założenia teoretyczne
modyfikujące psychoterapię
behawioralno-poznawczą
w schizofrenii
Model podatności na zranienie (Zubin, 1971;
Neuchterlein & Dawson, 1984):
obniżenie progu reagowania na bodźce społeczne,
deficyty poznawcze (łatwość odwracania uwagi i
trudności w selekcji informacji) oraz tendencja do
autonomicznego i nadmiernego wzbudzania OUN.
Wskaźnik ujawnianych uczuć (UU) w rodzinie:
wrogość,
krytycyzm
nadmierne uwikłanie (Brown i wsp., 1972)
Wiedza ta jest przedstawiana
pacjentowi i/lub rodzinie!
Program
psychoedukacji
Wprowadzenie (przedstawienie siebie,
oczekiwań od spotkań, prezentacja metody).
Czym jest schizofrenia?
Jakie są przyczyny schizofrenii?
Jak leczy się schizofrenię?
Metody terapii psychospołecznej.
Zapobieganie nawrotom (ryzyko, prodromy,
plan kryzysowy).
Posumowanie.
Konstrukcjonizm społeczny
w terapii schizofrenii
(Deisler, 1998)
„Terapia postracjonalna” (za: Bongar & Beutler, 1995).
Założenia:
Rzeczywistość społeczna jest tworzona przez język,
Zjawiska językowe są pierwotne, społeczne wtórne,
Język, uprzedzenia, elementy przedpoznania tworzą
filtr warunkujący powstanie „map” świata w umyśle (
co do schizofrenii: medyczne, psychologiczne,
społeczne).
Narzędzie terapeutyczne: dialog poszukujący „dobrej
zmiany” w trójkącie: pacjent-terapeuta-rodzina.
Schizofrenia istnieje bądź nie istnieje
w zależności od znaczeń językowych!
Atuty podejścia
poznawczego
Koncentracja na empirycznej
weryfikowalności rezultatów terapii.
W depresji leczonej technikami
poznawczymi częstość nawrotów
26%, a w przypadku stosowania
jedynie farmakoterapii 64%.
Po dwóch latach odpowiednio: 20% i
50%.
Na liści 10 najbardziej wpływowych terapeutów XX w:
Nr 2 Ellis, Nr 4 Lazarus, Nr 7 Beck, Nr 10 Meichenbaum