Zajęcia NR 3
problemy podstawowe
Proces spostrzegania jest procesem tworzenia reprezentacji przedmiotu na podstawie informacji otrzymanych z narządów zmysłowych i - w pewnych wypadkach - informacji zawartych w pamięci.
Bodziec dystalny - bodziec, działający z pewnej odległości - to dowolny bodziec poza organizmem, oddziałujący na nasze narządy zmysłowe
Bodziec proksymalny - bodziec, pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym
Wrażenie - odzwierciedlenie elementarnej cechy zmysłowej, zarejestrowanej w wyniku odbioru danych sensorycznych
Spostrzeżenie - oznacza ono obraz przedmiotu - obraz wszystkich dostępnych cech, rejestrowanych za pośrednictwem różnych zmysłów
BODZIEC DYSTALNY BODZIEC PROKSYMALNY WRAŻENIE - ZAKODOWANE IMPULSY NERWOWE SPOSTRZEŻENIE - ODKODOWANE IMPULSY NERWOWE
+ Kodowanie emocjonalne
BODZIEC DYSTALNY BODZIEC PROKSYMALNY - KODOWANIE SENSORYCZNE WRAŻENIE PRZESYŁANE DO KORY DROGAMI CZUCIOWYMI - ZAKODOWANE IMPULSY NERWOWE // KODOWANIE EMOCJONALNE - PROSTA OCENA EMOCJONALNA SPOSTRZEŻENIE - DEKODOWANIE ZNACZENIA SEMANTYCZNEGO I EMOCJONALNEGO
Stałość spostrzegania - polega na tym, że spostrzeżenie albo nie ulega zmianom, albo też ulega mniejszym zmianom w porównywaniu ze zmianami bodźców proksymalnych
W spostrzeganiu uczestniczą dwa rodzaje procesów:
Procesy dół - góra (bottom - up) |
Procesy góra - dół (top - down) |
Zapoczątkowane przez odbiór informacji zmysłowych przez narządy zmysłowe; informacje te następnie podlegają analizie na wyższych piętrach układu nerwowego, łącznie z analizą na poziomie kory mózgowej.
Na tym najwyższym poziomie powstaje spostrzeżenie - warunkiem spostrzeżenia jakiegoś obiektu jest możliwość zinterpretowania go za pomocą informacji zarejestrowanych wcześniej w pamięci |
Wykraczają poza potoczne rozumowanie spostrzegania - pojawiają się wtedy, kiedy większą rolę w spostrzeganiu zaczynają odgrywać procesy pamięciowe, które kierują poszukiwaniem i interpretacją danych zmysłowych |
fazy procesu spostrzegania
Rejestracja sensoryczna - zmiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy; w bardzo wielu wypadkach, impulsy zawierają już informacje na temat specyficznych cech przedmiotu
Faza oceny emocjonalnej
Faza rozpoznania treści bodźca - określenie kategorii, do której należy ten bodziec - w tej fazie następuje porównanie danych sensorycznych z kategoriami już istniejącymi w pamięci
Efekt wielkości zbioru - im więcej bodźców należy wziąć pod uwagę w procesie porównywania, tym więcej czasu to zajmuje
Faza oceny znaczenia metaforycznego
spór o strukturę spostrzeżeń w psychologii klasycznej, jako wprowadzenie do analizy relacji między elementami sensorycznymi i percepcyjnymi
ASOCJACJONIZM (ATOMIZM) |
STRUKTURALIZM (PSYCHOLOGIA POSTACI) |
Prymat części nad całością |
Prymat całości nad częściami |
Wrażenia są pierwotne, a spostrzeżenia wtórne |
Spostrzeżenia są pierwotne, a wrażenia można poznać dopiero na podstawie analizy spostrzeżeń |
Łączenie wrażeń w spostrzeżenia następuje na podstawie praw kojarzenia |
Wyodrębnianie całości następuje na podstawie zasad Wertheimera: zasady te mają charakter wrodzony |
Wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne |
W polu percepcyjnym można wyodrębnić figurę (część ważniejsza) oraz tło (część mniej ważna) |
Nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń subiektywnie pierwotnych |
Nieznane są fizjologiczne podstawy spostrzeżeń oraz ich spoiwa |
Główny problem - jakie wrażenia stanowią konstytutywną część spostrzeżenia |
Główny problem - izomorfizm, czyli powstawanie obrazów nerwowych w mózgu |
Asocjacjonizm - cztery podstawowe prawa kojarzenia
Kojarzenie przez styczność w czasie
Kojarzenia przez styczność w przestrzeni
Kojarzenia przez podobieństwo
Kojarzenia przez kontrast
Sekwencja fazowa - seria ruchów pojawiających się w określonej kolejności przerywanych w specyficznych miejscach spostrzeganego obiektu, gdzie pobierana jest informacja o specyficznych cechach
Psychologia postaci - zasady wyodrębniania całości, które nie są związane z procesem uczenia się:
Bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia
Jednakowy wygląd lub podobieństwo
„Wspólna droga”
Dobra kontynuacja, albo dobra figura
Niewielkie rozmiary
Symetria
Zgodność z chwilowym nastawieniem
Ubiegłe doświadczenie i przyzwyczajenie
Różnice pomiędzy figurą, a tłem:
Figura ma pewien kształt, tło jest spostrzegane jako coś bezkształtnego
Tło wygląda tak, jakby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły
Figura wydaje się wysunięta ku przodowi, tło wygląda, jakby było z tyłu
Figura ma charakter rzeczy, a tło przedstawia się jako nieukształtowany materiał
Figura silniej się nam narzuca, jest łatwiej zapamiętywana i wydaje się bardziej sensowna
Figura wydaje się jaśniejsza od tła
spostrzeganie, jako proces kategoryzacji percepcyjnej
DETEKTORY
Wyodrębniają informacje ze środowiska, które są ważne adaptacyjnie
Kodują je w oszczędny sposób, tak by mogły zostać wykorzystane w dalszym przetwarzaniu; kodowanie to już na wstępie redukuje ilość dostępnych informacji, ponieważ detektory są wrażliwe tylko na pewne informacje
kategoryzacja w obrębie pamięci - schematy
Schemat - jest poznawczym punktem odniesienia dla informacji odbieranych przez narządy zmysłowe
Schematy, dzięki swej względnej stałości oraz dzięki posiadanym połączeniom z innymi partiami doświadczenia, mogą umożliwić rozpoznawanie takich bodźców, które pozornie nie przypominają niczego, z czym jednostka styknęła się dotychczas.
mechanizmy konfrontacji danych sensorycznych i pamięciowych - koncepcja gotowości i obronności percepcyjnej
Proces odpowiedzialny za rozpoznawanie przedmiotów
DANE SENSORYCZNE (dynamiczne i zmienne) PROCES DOPASOWANIA (standaryzacja danych przez detektory cech, wyszukiwanie przez schematy pamięciowe cech lub zbiorów cech, które najlepiej pasują do już istniejących struktur) SCHEMATY PAMIĘCIOWE (uporządkowane i względnie stabilne)
Gotowość percepcyjna - łatwość wykorzystywania określonej kategorii pamięciowej do danego materiału percepcyjnego
Gotowość percepcyjna uzależniona jest od dwóch grup czynników:
Czynniki zewnętrzne - odpowiedzialne są za uczenie się prawdopodobieństwa wystąpienia określonego obiektu w danej kategorii
Zjawisko torowania - jeśli wcześniej człowiek został uprzedzony świadomie lub nieświadomie o rodzaju bodźców, jakie będą eksponowane wtedy rozpoznanie będzie łatwiejsze
Do czynników zewnętrznych, warunkujących gotowość percepcyjną, zaliczamy:
Częstość uprzednich doświadczeń
Konsekwencje społeczne
Efekt rozproszenia odpowiedzialności - wzrost liczby świadków nieszczęśliwego zdarzenia, zmniejsza tendencję do udzielania pomocy
Czynniki wewnętrzne - czynniki związane z wewnętrzną organizacją systemu kategorii wykorzystywanych w trakcie spostrzegania; należą do nich:
Monopol - liczba kategorii wykorzystywanych przez jednostkę
Integracja poznawcza systemu kategorii - silniej powiązane są ze sobą poszczególne kategorie, tym wyższa jest ich gotowość
Konsekwencje motywacyjne
OBRONNOŚĆ PERCEPCYJNA - zjawisko to polega na tym, że jedn. sama wytwarza sobie barierę zabezpieczającą przed bodźcami płynącymi z zewnątrz
SUBCEPCJA - zjawisko polegające na odbieraniu bodźców ze świata zewnętrznego, jednak eksponowanych zbyt krótko lub zbyt słabych, aby mogły zostać świadomie zarejestrowane
cykl percepcyjny neissera - rola eksploracji w spostrzeganiu - konsekwencje utrwalenia schematów eksploracyjnych dla spostrzegania - psychologia reklamy
Neisser powiada, że spostrzeganie ma charakter cykliczny, a równoprawnymi częściami cyklu są pobieranie informacji z otoczenia oraz poszukiwanie tych informacji.
Dzięki schematom eksploracyjnym jednostka uczy się specyficznych sposobów pobierania informacji z otoczenia.
Schematy eksploracyjne mają nie tylko charakter czysto percepcyjny. Ludzie nie poszukują wyłącznie schematów, które pozwalają dostrzec cechy zmysłowe przedmiotu.
Poszukują także cech niedostępnych bezpośrednio.
koncepcja ekologiczna spostrzegania
Koncepcja spostrzegania pośredniego
ŚWIAT ZEWNĘTRZNY LUB WEWNĘTRZNY REPREZENTACJA ŚWIATA - ZWYKLE WE POSTACI SCHEMATU PODMIOT - POZNANIE REPREZENTACJI
Koncepcja spostrzegania bezpośredniego
UPORZĄDKOWANA INFORMACJA UZYSKIWANA ZA POŚREDNICTWEM UMIEJĘTNOŚCI PERCEPCYJNYCH PODMIOT - POZNANIE BEZPOŚREDNIE
W wypadku konstruktywistycznych teorii spostrzegania, występowały pewne uproszczenia, możemy powiedzieć, że strukturę spostrzeżenia charakteryzuje homomorfizm w stosunku do rzeczywistości - różne bodźce zaliczane są do tej samej kategorii
Koncepcja percepcji bezpośredniej postuluje izomorfizm - każdy bodziec tworzy oddzielne spostrzeżenie
percepcja bezpośrednia świata zewnętrznego
Do organizmu dociera bardzo bogata informacja, uporządkowana w postaci tak zwanego SZYKU OPTYCZNEGO - to światło o różnych intensywnościach, padające z różnych kierunków - dzięki tej informacji możemy stworzyć wierny obraz świata.
Koncepcja ta zakłada, że nie tylko spostrzegamy całe obiekty, ale ujmujemy je jako coś, co umożliwia nam pewne działania.
Spostrzeganie bezpośrednie opiera się nie tyle na wyodrębnianiu pojedynczych cech, co na wyodrębnianiu niezmienników - to specyficzne układy cech, które pozostają stałe w zmieniających się warunkach spostrzegania
Spostrzeganie traktowane jest nie tyle, jako pewien proces, ile jako pewna zdolność czy umiejętność - umiejętność ta nie zawsze ma charakter wrodzony, ponieważ może mieć charakter wyuczony. Dzięki temu jeden i ten sam układ bodźców może być odmiennie interpretowany w ciągu życia człowieka.
percepcja bezpośrednia świata wewnętrznego
Spostrzeganie własnych emocji - podobnie jak spostrzeganie przedmiotów - ma charakter wielozmysłowy.
Wskaźniki spostrzegane przy spostrzeganiu emocji (wskaźniki wewnętrzne):
Dane odbierane za pośrednictwem interoreceptorów
Dane odbierane za pośrednictwem proprioreceptorów
Dane introspekcyjne
Edukacja emocjonalna - człowiek w jej wyniku dowiaduje się o swoich uczuciach i pragnieniach
Emocje pierwotne - stanowiące naturalną i z góry zorganizowaną odpowiedź na dobrze zdefiniowaną klasę bodźców - mają charakter wrodzony i są uruchamiane automatycznie
REAKCJE AUTONOMICZNA, EKSPRESYJNA, NEUROCHEMICZNA UCZUCIE (W STOSUNKU DO OBIEKTU, KTÓRY WYWOŁAŁ EMOCJE) - UŚWIADOMIENIE SOBIE ZWIĄZKU MIĘDZY OBIEKTEM I STANEM ORGANIZMU
Emocje pierwotne mogą być spostrzegane głównie dzięki mechanizmom aferencji wstecznej, czyli na podstawie rejestrowania zmian w organizmie, które pojawiły się w wyniku działania bodźca emotogennego.
W przypadku emocji wtórnych, dochodzi dodatkowe źródło informacji - są nim wyobrażenia, czy psychiczna reprezentacja emocji, za których pomocą jednostka, aktywizuje struktury podkorowe.