Zajęcia NR 5

pamięć niedeklaratywna

Squire podzielił pamięć niedeklaratywną na cztery rodzaje:

1. Warunkowanie

2. Torowanie (priming)

3. 
   Pamięć proceduralną

4. Habituację oraz sensytyzację (łącznie określa je mianem pamięci nieasocjacyjnej)

warunkowanie

• Warunkowanie tradycyjnie wiązano z procesami uczenia się, a nie z procesami pamięciowymi.

• Behawioryzm programowo odrzucał analizę nieobserwowalnych procesów psychicznych, wprowadzając w ich miejsce albo konstrukty teoretyczne albo zmienne pośredniczące.

• 
  I jedne i drugie miały wyjaśnić, dlaczego powstał pewien związek S-R, czyli związek między bodźcem, a reakcją.

Dopiero w dojrzałej fazie rozwoju behawioryzmu zaczęto formułować koncepcje mechanizmów neurofizjologicznych, leżących u podstaw uczenia się (Hebb).

Wyróżniamy dwa rodzaje warunkowania:

1. Warunkowanie klasyczne

2. Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie klasyczne	Warunkowanie instrumentalne
Warunkowanie klasyczne polega na wiązaniu pewnej reakcji z coraz to nowymi rodzajami bodźców. Bodźce, które wcześniej były obojętne, wskutek współwystępowania z bodźcami nieobojętnymi, nabywają zdolność wywoływania reakcji, występującej wcześniej w odpowiedzi na bodźce nieobojętne.	Zwierzę lub człowiek uczą się nowej reakcji instrumentalnej (warunkowej), pozwalającej na zaspokojenie pewnej potrzeby, lub też na uniknięcie zagrożenia. Reakcja instrumentalna jest reakcją nową, której uprzednio nie było w repertuarze behawioralnym danej jednostki. Reakcja ta utrwala się w wyniku wzmocnienia, czyli uzyskania kontaktu z bodźcami zaspokajającymi pewną potrzebę.

• Przy warunkowaniu klasycznym organizm uczył się wykonywać tę samą reakcję w odpowiedzi na coraz to nowe bodźce, tak w warunkowaniu instrumentalnym obserwujemy uczenie się nowych sposobów reagowania w odpowiedzi na pewną sytuację.

• Zarówno pamięć, jak i warunkowanie są formami rejestrowania, przechowywania oraz odtwarzania przeszłych doświadczeń - powstanie odruchu warunkowego to coś, co przypomina zapamiętywanie.

Analogonem odtwarzania jest ujawnianie wytworzonego niegdyś odruchu warunkowego.

Badacze, zajmujący się warunkowaniem wykryli wiele zjawisk specyficznych i typowych tylko dla warunkowania, a trudno dostrzegalnych na przykład w wypadku pamięci deklaratywnej:

• Generalizacja bodźca - występuje w warunkowaniu klasycznym i polega na tym, że obok bodźca właściwego również bodźce do niego podobne zaczynają kojarzyć się z bodźcem bezwarunkowym.

• Wyrażając to w terminach psychologii poznawczej, możemy powiedzieć, że powstający ślad pamięciowy jest początkowo bardzo niespecyficzny, a dopiero w miarę kolejnych powtórzeń ulega wzbogaceniu o pewne informacje specyficzne.

• Różnicowanie - jest procesem przeciwstawnym w stosunku do generalizacji - polega ono na powiązaniu reakcji tylko i wyłącznie z bodźcem po którym następowało wzmocnienie - organizm nie reaguje już na bodźce podobne do bodźca właściwego - możemy zatem powiedzieć, że ślad pamięciowy został wypracowany ze wszelkimi szczegółami

Podczas warunkowania klasycznego tworzą się reprezentacje skojarzeń, między różnymi bodźcami występującymi w otaczającym nas świecie, a w wypadku warunkowania instrumentalnego - reprezentacje skojarzeń albo związków między działaniami i ich konsekwencjami.

Następowanie zjawisk po sobie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia związku przyczynowo-skutkowego, ale nie jest warunkiem wystarczającym.

względy, sprawiające, że interpretacja warunkowania jako procesu współwyznaczanego przez tworzenie subiektywnej reperzentacji współwystępowania zdarzeń, prowadzi do rozmaitych kłopotów:

1. 
   Trwałe i odporne na wygaszanie odruchy warunkowe, powstają w wypadku wzmocnień nieregularnych, to jest wtedy, kiedy nie zawsze po reakcji instrumentalnej czy po bodźcu warunkowym, pojawia się bodziec bezwarunkowy

2. Ludzie w obliczu informacji dotyczących częstości występowania rozmaitych zjawisk mogą wnioskować o korelacjach tam, gdzie faktycznie ich nie ma

efekt torowania (priming)

• Efekt torowania (priming) polega na tym, że bodziec pojawiający się wcześniej modyfikuje poprawność i łatwość rozpoznawania albo - szerzej - przetwarzania bodźców pojawiających się później

• Efekt torowania może działać w dwóch kierunkach:

• Bodźce wcześniejsze mogą zarówno ułatwiać, jak i utrudniać identyfikację bodźców późniejszych (bodziec wcześniejszy zostawia jakiś ślad, który zmienia przetwarzanie bodźca późniejszego)

• Te zmiany przetwarzania obejmują nie tylko zmiany dostępności pewnych bodźców, lecz także zmiany ich oceny afektywnej.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje efektu torowania:

1. 
   Torowanie automatyczne - pojawia się wtedy, kiedy bodziec poprzedzający i bodziec właściwy nie są ze sobą związane

1. Odstęp między bodźcami jest krótki

2. Bodziec poprzedzający ma niewielką wartość informacyjną w stosunku do bodźca właściwego

2. Torowanie strategiczne albo torowanie oparte na oczekiwaniach - tu występuje pewien związek między bodźcem poprzedzającym, a bodźcem właściwym

1. Opiera się na oczekiwaniach wytworzonych przez bodziec poprzedzający i jego efekty mogą ujawniać się po dłuższym czasie

Efekty torowania nie są dostępne świadomości - człowiek nie musi zdawać sobie sprawy z tego, że bodziec a, wpłynął w jakiś sposób na przetwarzanie bodźca b - efekt torowania występuje nawet, gdy bodziec a nie jest dostępny świadomości.

pamięć proceduralna

Pamięć proceduralna to pamięć różnych umiejętności, jakie jednostka opanowała w ciągu swego życia - umiejętności te, są wynikiem uczenia się

• Dla pamięci proceduralnej, charakterystyczna jest pewna sztywność oraz uzależnienie od kontekstu

Transfer - przenoszenie umiejętności opanowanej w jednej dziedzinie do innej dziedziny

Dla umiejętności proceduralnych, charakterystyczna jest znaczna odporność na amnezję.

habituacja i sensytyzacja

Habituacja - polega na zmniejszeniu ilości uwagi, poświęcanej na analizę bodźców znanych, które wcześniej pojawiły się w otoczeniu jednostki - wymaga więc ona porównywania aktualnie napływających bodźców ze śladami uprzednich doświadczeń

Sensytyzacja (uwrażliwienie) - to przeciwieństwo procesu habituacji - polega na zwiększeniu ilości uwagi poświęcanej bodźcom, które różnią się od bodźców, jakie jednostka uprzednio zarejestrowała w pamięci

Oba te procesy ściśle współdziałają ze sobą i są odpowiedzialne za ewolucję naszej pamięci:

• Gdy dominuje habituacja, istnieją małe szanse na to, że jednostka wprowadzi nowe informacje do pamięci

• Gdy przeważa sensytyzacja - pamięć na szanse na szybszą modyfikację swej zawartości

pamięć deklaratywna

pamięć semantyczna

• Pamięć semantyczną traktuje się jako sieć semantyczną - sieć ta złożona jest z węzłów oraz połączeń między nimi

• Węzły to poszczególne pojęcia, a połączenia między nimi to relacje między pojęciami

• Model ten uwzględnia dwojakiego rodzaju relacje:

• Relacje przynależności do klasy nadrzędnej

• Relacje o charakterze predykatywnym - określa związek między jakimś obiektem, określanym przez pojęcie, a właściwościami tego obiektu

Model taki c
echuje się następującymi właściwościami:

1. Model nie ma interpretacji realistycznej, to jest struktura sieci jest tylko i wyłącznie pewnym modelem intelektualnym, natomiast w mózgu faktycznie nie można znaleźć takich sieci

2. Sieć semantyczna ma charakter hierarchiczny, to jest zawiera pojęcia o różnym stopniu ogólności, a także cechy charakteryzujące te pojęcia

3. Sieć jest tak zbudowana, by zapewniała ekonomię poznawczą - cechy charakteryzują kategorię tylko na danym poziomie ogólności

Trudności teoretyczne modelu:

• Założono, że cała ludzka wiedza ma charakter taksonomiczny

• Ogranicza się tu w znacznym stopniu bogactwo relacji między węzłami

ten sam zbiór danych można wyjaśnić, odwołując się do nieco innej koncepcji (smith, shoben i rips)

• Proces podejmowania decyzji oparty jest na porównywaniu zbiorów cech charakteryzujących pojęcia - cechy te występują w różnym nasileniu, a ponieważ są one niezależne od siebie, tworzą wielowymiarowy układ współrzędnych, w którego
  obrębie można umieszczać poszczególne obiekty, będące egzemplarzami różnych pojęć

Modele rozprzestrzeniającego się pobudzenia - kontynuują ogólny pomysł, że pobudzenie jednego węzła (czyli pojęcia) w sieci, powoduje pojawienie się pobudzenia wśród węzłów sąsiednich - im bliżej położone są węzły sąsiednie, tym silniejsze będzie ich pobudzenie

Połączenia między węzłami w sieci mogą obejmować różnorodne relacje - są to nie tylko relacje zawierania się w klasie nadrzędnej czy relacje posiadania pewnych właściwości, lecz także relacje bliskości semantycznej oraz wiele innych relacji.

pamięć epizodyczna - organizacja informacji

Pamięć epizodyczna jest pamięcią zdarzeń, przy czym wyodrębnioną jej część stanowi pamięć autobiograficzna. Odnosi się ona do tych zdarzeń, które wystąpiły w osobistej historii jednostki, natomiast pamięć epizodyczna odnosi się do wszystkich zdarzeń z przeszłości.

Reprezentacje zdarzeń w naszej pamięci, powinny odzwierciedlać następujące właściwości zdarzeń:

1. Uporządkowanie elementów, składających się na zdarzenie w czasie

2. Relacja przyczynowo-skutkowe między elementami zdarzenia

3. Charakter hierarchiczny

• Pamięć epizodyczna może posługiwać się sieciami semantycznymi, ale sieci te są bardziej skomplikowane, aniżeli klasyczne sieci Collinsa i Quiliana

• Koncepcja pamięci epizodów - w wypadku najprostszego zdarzenia, mamy do czynienia z sytuacją, w której występuje działanie (element centralny), które łączy sprawcę oraz adresata tego działania

• Podstawowym elementem sieci jest czynność

• Aby zrozumieć zdarzenie, musimy dysponować danymi pochodzącymi zarówno z pamięci semantycznej, jak i z pamięci epizodycznej

Pamięć epizodyczna jest także uporządkowana hierarchicznie.

System poznawczy człowieka może ujmować jedno i to samo zjawisko na bardzo różne sposoby - zawartość pamięci epizodycznej różnych ludzi (choć może zawierać te same epizody) jest odmienna, ponieważ te same epizody wchodzą w skład odmiennych struktur wyższego rzędu.

podstawowe mechanizmy pamięci

mechanizmy zapamiętywania

Przez uczenie się, rozumie się proces prowadzący do modyfikacji zachowania, natomiast zapamiętywanie to proces zapisywania nowych
informacji w pamięci - informacje te mogą, ale nie muszą prowadzić do zmian zachowania.

Do zmian zachowania prowadzą na pewno te informacje, które rejestrowane są w pamięci niedeklaratywnej, tymczasem informacje zapisywane w pamięci deklaratywnej nie muszą być ujawniane w zachowaniu.

To zaś, co zostało zapisane w pamięci deklaratywnej, czyli w pamięci semantycznej lub epizodycznej, może przez długi czas pozostawać w utajeniu.

• Kodowanie występuje w pamięci sensorycznej i krótkotrwałej - przebiega w sposób automatyczny i jest konsekwencją procesów spostrzegania, kodowania i rekodowania informacji

• Kodowanie w pamięci sensorycznej ma charakter specyficzny dla modalności zmysłowej

• Kodowanie w pamięci krótkotrwałej ma głównie charakter akustyczny lub werbalny, w niektórych przypadkach możliwe jest kodowanie wzrokowe, a także kodowanie presemantyczne, oparte na prostych kategoriach

Różnice między kodowaniem i zapamiętywaniem dotyczą dwóch sfer:

1. Kodowanie jest procesem, który możemy analizować na poziomie fizjologicznym i neurochemicznym oraz na poziomie psychologicznym - natomiast zapamiętywanie to proces, który jest analizowany wyłącznie na poziomie psychologicznym

2. Kodowanie jest procesem automatycznym, którego przebieg człowiek może zmieniać w bardzo niewielkim zakresie, natomiast zapamiętywanie jest procesem znajdującym się pod znaczną kontrolą jednostki

3. Kodowanie następuje w trzech rodzajach pamięci, to jest w pamięci ultrakrótkiej, krótkotrwałej i trwałej, natomiast o zapamiętywaniu możemy mówić w wypadku pamięci operacyjnej i pamięci trwałej

zapamiętywanie w pamięci operacyjnej

Pamięć krótkotrwała jest systemem, w którym wykonywane są bieżące operacje umysłowe, takie jak uczenie się, myślenie i rozumowanie. Ponieważ pojemność tej pamięci jest ograniczona, to nałożenie na nią zadań przekraczających jej możliwości albo zbliżających się do górnego kresu jej możliwości, winno powodować jej załamanie, albo katastrofę.

• Pamięć operacyjna nie jest jednolitym systemem, ale musi być złożona z podsystemów, które wzajemnie się uzupełniają i zapewniają większą elastyczność

W skład pamięci operacyjnej wchodzą trzy systemy: centralny system wykonawczy, który pełni funkcje kierownicze i kontrolne, oraz dwa systemy podległe, spełniające polecenia centralnego systemu wykonawczego - te dwa systemy podległe to notes wzrokowo - przestrzenny oraz pętla fonologiczna
Centralny system wykonawczy	Pętla fonologiczna	Notes wzrokowo - przestrzenny
Określa to, na czym skupiamy uwagę - kieruje on także pracą dwóch pozostałych systemów, które względem niego pełnią funkcje podrzędne - system ten odbiera informacje pochodzące z różnych modalności zmysłowych. System ten ma ograniczoną pojemność i przechowuje informacja przez stosunkowo krótki czas.	To „głos wewnętrzny” - składa się ona z dwóch składników: centralny system artykulacyjny i magazyn fonologiczny. Centralny system artykulacyjny przechowuje informacje przez ich ciągłe bezgłośne powtarzanie. Magazyn fonologiczny przechowuje informacje w postaci cichych wypowiedzi przez okres 1,5 - 2 sekund.	„Oko wewnętrzne” - informacje podobnie jak poprzednio, mogą wchodzić do tej struktury z pamięci ikonicznej albo też mogą być wydobywane z pamięci trwałej.

Oba typy procesów pełniących służebną funkcję wobec centralnego systemu wykonawczego to procesy trudno dostępne lub wręcz niedostępne świadomości. Działają w sposób automatyczny i możemy poznać jedynie efekty ich aktywności. Centralny system wykonawczy jest czymś, co znajduje się w centrum pola świadomości, albo też sam jest po prostu świadomością.

zapamiętywanie w pamięci trwałej

Pamięć trwała opiera się na analizie znaczenia informacji, a dane, jakie odbiera nie pochodzą z otoczenia, ale są to dane, które zostały wstępnie przeanalizowane przez pamięć operacyjną.

Zapamiętywanie w pamięci trwałej zależy od właściwości materiału pamięciowego oraz od właściwości jednostki zapamiętującej.

• WŁAŚCIWOŚCI MATERIAŁU

• STOPIEŃ ORGANIZACJI - ze stopniem organizacji materiału, wiąże się stopień jego sensowności

• STOPIEŃ SENSOWNOŚCI

• OBJĘTOŚĆ - prawo Foucalt - im dłuższy jest szereg, czyli im większą objętość ma zapamiętywany materiał, tym więcej czasu trzeba poświęcić na opanowanie jednego elementu

• SZYBKOŚĆ Z JAKĄ DANY MATERIAŁ DOCIERA DO JEDNOSTKI

• ŁADUNEK AFEKTYWNY MATERIAŁU DO ZAPAMIĘTANIA

• WŁAŚCIWOŚCI SYTUACJI, W KTÓREJ NASTĘPUJE ZAPAMIĘTYWANIE

• NACISK CZASOWY

• ZDOLNOŚĆ SYTUACJI DO WYWOŁYWANIA NAPIĘCIA EMOCJONALNEGO

• WŁAŚCIWOŚCI JEDNOSTKI

• ZDOLNOŚCI PAMIĘCIOWE

• ZDOLNOŚCI DO TWORZENIA SENSOWNYCH GRUP DANYCH

• 
  POSIADANIE SCHEMATÓW POZNAWCZYCH, UŁATWIAJĄCYCH ZAPAMIĘTYWANIE - człowiek w procesie rozpoznawania porównuje informacje percepcyjne ze schematami - najprawdopodobniej ów proces porównywania zachowania zachodzi w pamięci krótkotrwałej; wynik porównania decyduje o tym, czy dana informacja będzie zapamiętywana łatwo, czy też nie

• POBUDZENIE EMOCJONALNE - może wpływać na zapamiętywanie w dwojaki sposób - po pierwsze może zawężać pole uwagi, w związku z tym, jednostka nie potrafi odebrać części potencjalnie dostępnych informacji; z drugiej strony konieczne jest, choćby minimalne, pobudzenie emocjonalne, aby jednostka zapamiętała pewne informacje




Pamięć tunelowa - pojawia się w sytuacjach wywołujących bardzo silne pobudzenie emocjonalne, na przykład w sytuacjach zagrożenia zdrowia, czy życia - człowiek koncentruje się wówczas na najbardziej zagrażających elementach sytuacji

W sytuacji zapamiętywania, pobudzenie emocjonalne może mieć dwojakie źródła:

1. Może być ono wynikiem oddziaływania rozmaitych czynników zewnętrznych w stosunku do samego procesu zapamiętywania

2. Może być ono konsekwencją zapamiętywania jakiegoś materiału, który jest źródłem stanów emocjonalnych

Zapamiętywaniu sprzyja umiarkowany stopień niezgodności informacji ze schematami.

przechowywanie w pamięci krótkotrwałej

Hebb uważał, że podstawą śladu pamięciowego jest aktywność zamkniętych obwodów neuronów

Informacja, która dotarła do takiego obwodu, krąży w nim przez pewien czas - tak długo, dopóki informacja krąży w tym obwodzie, jest ona bezpośrednio dostępna naszej świadomości - potem albo impulsy krążące w zamkniętym obwodzie znikają i wtedy informacja jest zapominana albo też informacja jest utrwalana i przechodzi do pamięci trwałej

Ślad pamięci trwałej związany jest z pewną zmianą strukturalną w układzie nerwowym, na przykład z zsyntetyzowaniem jakiegoś związku chemicznego, co zabiera pewien czas. Ślady pamięciowe ulegają procesowi konsolidacji i jeśli przed zsyntetyzowaniem nośnika śladu pamięci trwałej wprowadzi się czynnik zakłócający, informacja nie zostaje utrwalona w pamięci. Zmiany zachodzące w mózgu na skutek uczenia się są przez pewien czasu mało trwałe, a dopiero później konsolidują się stają dość odporne na działanie różnych czynników zakłócających

Inna koncepcja stwierdza, że w pamięci krótkotrwałej przechowanie związane jest z wykonywaniem powtórek wewnętrznych, to jest cichych werbalizacji świeżo odebranego materiału.

Powtórki wewnętrzne spełniają dwie funkcje:

1. Przedłużają żywot materiału w pamięci krótkotrwałej

2. Ułatwiają przeniesienie materiału do pamięci trwałej

1. Istnieją dwa rodzaje powtórek wewnętrznych

1. Powtórki nastawione na utrzymanie materiału

2. Powtórki nastawione na strukturalizację materiału

2. Tylko te ostatnie, sprzyjają przenoszeniu materiału do pamięci trwałej, natomiast pierwsze nie

przechowanie w pamięci trwałej

• Dane dotyczące przechowania są niedostępne bezpośrednio - można do nich uzyskać dostęp tylko pośredni - a mianowicie za pośrednictwem odtwarzania

• Informacje, które zostały wprowadzone do pamięci trwałej, podlegają procesowi asymilacji, czyli są dopasowywane do istniejących struktur poznawczych

• Z drugiej strony, schematy poznawcze podlegają procesowi akomodacji, czyli są one modyfikowane w taki sposób, aby mogły włączać do siebie nowe informacje

Przeciwieństwem procesu przechowywania jest proces zapominania - jest on uzależniony od wpływu czasu - szybkość zapominania następująca w miarę upływu czasu jest jednak bardzo zróżnicowana i zależy od rodzaju
materiału.

Materiał sensowny, a także materiał o dużym znaczeniu osobistym, przechowywany jest znacznie lepiej i
wolniej zapominany.

mechanizmy odtwarzania

Informacje z pamięci trwałej odtwarzane są za pomocą dwóch głównych sposobów:

• Za pomocą przypominania - następuje wówczas, kiedy samodzielnie musimy sformułować odpowiedź na pewne pytanie

• ODMIANY PRZYPOMINANIA:

• Przypominanie seryjne - ważne jest zachowanie takiej samej kolejności, jak w zapamiętywanym materiale

• Przypominanie swobodne - ważne jest samo odtworzenie zbioru informacji, natomiast kolejność nie jest istotna

• Przypominanie z podpowiedziami - podajemy człowiekowi rozmaite wskazówki, które pozwolą zlokalizować prawidłową odpowiedź

• Za pomocą rozpoznawania

Zwykle przypominanie i rozpoznawanie występuje łącznie, zaobserwowano jednak pewne sytuacje, w których rozpoznanie i przypominanie nie chodzą ze sobą w parze:

• Nieświadomy plagiat to przypominanie bez rozpoznawania - odtwarzany pewien zbiór informacji, przy czym jesteśmy przekonani, że jest on naszym oryginalnym wytworem, a w rzeczywistości jest to powtórzenie

• Paramnezja - rozpoznawanie bez przypominania

• 
  Deja vu - rozpoznanie bez przypominania, któremu towarzyszy poczucie znajomości całej sytuacji

Różnice pomiędzy rozpoznawaniem i przypominaniem:

Loftus i Loftus: Dwa rodzaje pamięci - związana z przypominaniem oraz pamięć związana z rozpoznawaniem - twierdzą, że proces przypominania przebiega w dwóch fazach, a jedną z nich jest rozpoznanie

Czynniki, wpływające na przypominanie i rozpoznawanie w odmienny sposób:

1. Częstość słów - słowa o wysokiej częstości są łatwiej przypominane aniżeli słowa o niskiej częstości - w wypadku rozpoznawania występuje zależność odwrotna

2. Uczenie się zamierzone i mimowolne - w wypadku przypominania uzyskuje się znacznie lepsze wyniki przy uczeniu się zamierzonym, aniżeli mimowolnym - przy rozpoznawaniu uczenie się mimowolne i zamierzone są niemal tak samo skuteczne

3. Strategie uczenia się wykorzystywane przez badanych - ludzie odmiennie przetwarzają informacje, kiedy powie się im, że później będą musieli je sobie przypomnieć, albo, że będą przechodzili test rozpoznawania

Tulving: Przypominanie i rozpoznawanie są procesami jednofazowymi i obejmują bardzo podobne elementy składowe. Różnica pomiędzy przypominaniem i rozpoznaniem sprowadza się do różnicy metod stosowanych do badania odtwarzania, a nie do różnic w obrębie procesów pamięciowych.

Koncepcja synergistycznego uświadamiania - nawiązuje do idei śladu pamięciowego i jest rozwinięciem jego koncepcji - istota odtwarzania polega na tym, że człowiek potrafi zintegrować informację zawartą w śladzie pamięciowym, odnoszącą się do pewnych aspektów bodźca, z informacją zawartą we wskazówce, jaką otrzymuje, kiedy inicjuje proces odtwarzania



Przypominanie i rozpoznawanie są procesami niemal identycznymi, a jedyna różnica tkwi we wskazówkach dla procesu odtwarzania - przy rozpoznawaniu są one kopiami informacji odnoszącymi się do niektórych aspektów zapamiętywanego bodźca

Zasada specyficzności kodowania - odtwarzanie jest tym łatwiejsze, w im większym stopniu sytuacja odtwarzania przypomina sytuację kodowania, czyli sytuację zapamiętywania

Powstawanie umiejętności proceduralnych opisuje i wyjaśnia teoria Andersona, określana mianem Teorii Adaptacyjnej Kontroli Myśli - Anderson uważa, że w początkowej fazie uczenia się człowiek najpierw przyswaja sobie wiedzę o charakterze deklaratywnym. Wiedza ta w miarę treningu automatyzuje się i zostaje przeniesiona do pamięci proceduralnej.

Efekty torowania są specyficzne dla modalności - to znaczy, torowanie jest silniejsze, gdy bodziec poprzedzający i bodziec właściwy należą do tej samej modalności.

Treściowym wyznacznikiem siły priming jest wieloznaczność bodźców docierających do badanego - gdy bodźce są jasne j jednoznaczne, wtedy priming w niewielkim stopniu zmienia ich interpretację - gdy bodźce są wieloznaczne, wtedy zmiana interpretacji może być bardzo duża.

---