zajęcia nr 1
Reprezentacja poznawcza - umysłowy odpowiednik obiektów, realnie istniejących, fikcyjnych lub hipotetycznych; zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji
Reprezentacje nietrwałe - powstają doraźnie, np. w celu podjęcia decyzji
Reprezentacje trwałe - składające się na struktury wiedzy, powstają i zmieniają się w dłuższym cyklu czasowym
Główne zadanie psychologii poznawczej to rozwiązanie dwóch problemów (Pylyshyn, 1973) - badanie istoty i charakteru naszej wiedzy oraz ustaleniu w jaki sposób tą wiedzę nabywamy i jak jej używamy
Funkcja reprezentacji poznawczych: przedstawienie w obrębie umysłu wszelkich zdarzeń bodźcowych dostępnych zmysłom
Realizm |
Konstruktywizm |
Reprezentacje powstają albo w wyniku bezpośredniego odwzorowania („odciśnięcia”) bodźca w umyśle |
Reprezentacje powstają w procesie budowania złożonej konstrukcji umysłowej (kodowanie danych sensorycznych w specjalnym języku i tłumaczenie na dane umysłowe) |
Współcześni psychologowie poznawczy stoją raczej na stanowisku konstruktywistycznym.
Spór o istnienie reprezentacji poznawczych na płaszczyźnie:
Teoretycznej - rozważanie kwestii czy rzeczywiście istnieją jakieś poznawcze odpowiedniki świata w umyśle
Metodologicznej - czy pojęcie reprezentacji poznawczej jest niezbędne do prawidłowego opisu i wyjaśnienia funkcjonowania umysłu
reprezentacje obrazowe
Wyobrażenie - jest jedną z postaci poznawczej reprezentacji obiektu w umyśle - charakteryzuje się brakiem trwałości oraz ścisłym powiązaniem z percepcją
Wyobraźnia - zdolność umysłu do generowania takich właśnie wyobrażeniowych reprezentacji świata
Obraz umysłowy - szczególna forma reprezentacji poznawczej świata w umyśle, cechująca się analogowym charakterem i ścisłą odpowiedniością reprezentacji w stosunku do obiektu
TEORIA REPREZENTACJI OBRAZOWYCH KOSSLYNA
Wyobrażenie składają się z dwóch komponentów:
Powierzchniowego: Zawiera to, co jest dostępne w doświadczeniu wewnętrznym
Głębokiego: Obejmuje to, co jest zapisane w pamięci długotrwałej
Hipoteza funkcjonalnej ekwiwalencji percepcji i wyobraźni
Wyobrażenia rzeczywiście mogą mieć formę obrazową, a wyobraźnia i percepcja prowadzą do podobnych skutków poznawczych.
Jeżeli w rozwiązywaniu zadań percepcja (dane zmysłowe) i wyobraźnia (dane umysłowe) prowadzą do podobnych wyników i podobnych błędów, to procesy te są funkcjonalnie ekwiwalentne.
Rotacje mentalne - badani przekształcają obiekty w wyobraźni tak samo, jak by to robili, gdyby pozwolono im korzystać ze spostrzegania lub czynności manualnych; istnieje także liniowa zależność między kątem rotacji obiektu, a czasem potrzebnym na podjęcie w odniesieniu do niego dowolnej decyzji.
Skaning mentalny - im większy jest wyobrażony obiekt, tym mniej czasu potrzeba na udzielenie odpowiedzi dotyczącej obiektu - każde wyobrażenie zapisane jest w postaci analogowego obrazu umysłowego, w którym zachowane są relacje przestrzenne odpowiadające wyobrażonemu obiektowi
Efekt ziarnistości obrazu - w przypadku wyobrażeń złożonych, czas decyzji jest dłuższy niż w przypadku wyobrażeń prostych
reprezentacje werbalne
Im więcej sądów należy rozważyć bądź im bardziej sąd odpowiadający pytaniu jest niekompatybilny w stosunku do sądów tworzących przesłanki, tym dłużej trwa wypracowanie odpowiedzi.
Ze reprezentacji obrazowych korzystamy przede wszystkim wtedy, gdy podawane nam informacje przybierają postać obrazów, jak też wtedy, gdy cechujemy się wysokim poziomem zdolności w zakresie przetwarzania obrazów.
Z reprezentacji werbalnych korzystamy wtedy, gdy trzeba zweryfikować prawdziwość wyrażonego słowami twierdzenia o relacjach, a także wtedy, gdy dysponujemy wysokim poziomem kompetencji językowej.
teoria podwójnego kodowania
Człowiek reprezentuje rzeczywistość w dwóch systemach: niewerbalnym i werbalnym.
Dane zmysłowe mogą być kodowane w jednym z pięciu systemów, składających się na system niewerbalny:
Obrazy umysłowe
Dźwięki
Odczucia dotykowe
Odczucia smakowe
Odczucia zapachowe
Imageny - wszelkie niewerbalne reprezentacje umysłowe, niezależnie od modalności sensorycznej
System werbalny umożliwia kodowanie informacji w postaci symboli językowych.
Logogeny - wszystkie reprezentacje werbalne, niezależnie od zaangażowania kanału sensorycznego
słowo i obraz - wzajemne relacje
Oba systemy mają charakter referencjalny - reprezentacjom obrazowym odpowiadają werbalne i odwrotnie.
Procesy referencjalne - wzbudzenie dowolnej reprezentacji umysłowej powoduje aktywizację reprezentacji referencjalnej, czyli odnoszącej się do tego, co zostało wzbudzone wcześniej
Procesy reprezentacyjne - ich zadanie polega na przyporządkowaniu poszczególnych obiektów, spostrzeganych w różnych modalnościach zmysłowych, do jednego z pięciu podsystemów niewerbalnych lub do jednego z trzech podsystemów werbalnych
Procesy asocjacyjne - funkcjonują one wewnątrz każdego z dwóch systemów - werbalnego i niewerbalnego, odpowiadając za łączenie się poszczególnych reprezentacji w skojarzone ze sobą grupy (system werbalny - porządek hierarchiczny, system niewerbalny - porządek liniowy)
System werbalny koduje wszystko, jednakże obrazy z nieco mniejszym prawdopodobieństwem, podczas gdy system niewerbalny w zasadzie koduje tylko obrazy, a słowa bardzo rzadko i tylko jeśli są konkretne.
Efekt przewagi obrazu nad słowem - kodowanie obrazowe bardziej sprzyja efektywności zapamiętywania
reprezentacje numeryczne
Efekt dystansu numerycznego - znacznie więcej czasu zajmuje porównywanie liczb o podobnej wielkości, a znacznie mniej - liczb zdecydowanie różniących się wartościami
W zależności od tego, jaka modalność zmysłowa bierze udział w percepcji liczb, ich reprezentacja może mieć charakter obrazowy lub słowny.
Hipoteza języka myśli
Hipoteza języka myśli - umysł ludzki nie gromadzi trwałej wiedzy, ani w postaci obrazów, ani w postaci etykiet werbalnych, ale wyłącznie w postaci zbioru sądów (twierdzeń) o relacjach między obiektami
Rachunek predykatów - dzięki niemu, możliwe jest łączenie i przekształcanie sądów; to logiczny system przetwarzania zdań abstrakcyjnych
Za pomocą sądów można przedstawić każdy rodzaj informacji, a więc także opis słowny, czy też zawartość obrazu, co sprawia, że postulowanie istnienia innych kodów nie jest już potrzebne
Sądy przekonują głębokie znaczenie informacji, pomijając jej powierzchniową, sensoryczną formę, a zapamiętywanie na podstawie głębokich reprezentacji umysłowych jest najskuteczniejszą formą trwałego przechowywania informacji
Sądy przybierają postać swoistą - ani werbalną, ani obrazową. Język logiki i rachunek predykatów to tylko wygodny sposób rotacji tego typu reprezentacji świata w umyśle.
teoria pierwotnych reprezentacji w formie zbioru sądów pylyshyna
Poszczególne obiekty są reprezentowane w umyśle nie samodzielnie, ale jako część twierdzenia o wzajemnej relacji dwóch obiektów, przy czym relacje przestrzenne to tylko jedna z wielu możliwości.
Kod propozycjonalny jest bardziej uniwersalnym sposobem zapisu poznawczych reprezentacji świata, niż kod werbalny, a zwłaszcza obrazowy - jest lepiej dopasowany do danych empirycznych - dobrze wyjaśnia to, co jest wyjaśniane z odwołaniem się do kodu obrazowego, jak również to, z czym stanowisko obrazowe zupełnie sobie nie radzi.
TRZY RODZAJE reprezentacji umysłowych: obrazowe, werbalne i propozycjonalne, powstają i zanikają w zależności od wymagań sytuacji zadaniowej i naszych osobistych preferencji.
teoria modeli mentalnych johnson-lairda
Modele mentalne - nietrwałe reprezentacje słowno-obrazowe o dość dużym poziomie złożoności.
Nietrwałe modele mentalne powstają zarówno na bazie spostrzeżeń i wyobrażeń, a więc nietrwałych reprezentacji umysłowych, jak i na bazie wiedzy, a więc reprezentacji trwałych.
Podejście eklektyczne - dopuszczanie możliwości istnienia wielu różnych form kodowania świata w umyśle.