1

Finanse

to

stosunki

ekonomiczne,

polegające na: gromadzeniu;
podziale
i wydatkowaniu zasobów pieniężnych.

2

Pojęcie finansów obejmuje tylko zjawiska
pieniężne, związane z:

-

kreacją i ruchem realnie istniejących

zasobów pieniądza,

-

zaciąganiem zobowiązań do

uruchomienia zasobów pieniężnych
w przyszłości.

3

4

Zjawiska pieniężne, włączone do pojęcia
finansów, mają odzwierciedlenie:
-w ewidencji księgowej i w statystyce,
jeżeli chodzi o przeszłość
-w różnego rodzaju planach finansowych i
prognozach -jeżeli chodzi o przyszłość.

5

Planowanie finansowe zawiera decyzje co do:
a) osiągania przychodów pieniężnych
b) realizacji pieniężnych wydatków
w obszarach i granicach, w których podmiot
planujący ma swobodę decydowania.

6

Prognozowanie polega na biernym
przewidywaniu zjawisk pieniężnych będących
efektem działań niezależnych od podmiotu
sporządzającego prognozę.

Gospodarka

finansowa

to

działania

polegające na:

a)

przygotowaniach do przeprowadzenia

b)

faktycznej realizacji

c)

ewidencji i analizie

operacji pieniężnych

7

Polityka finansowa to

1)

dokonywanie wyboru celów

2)

metod i sposobów działania

dla osiągnięcia celów, które mają być
osiągnięte

w

wyniku

gospodarki

finansowej.

8

9

Politykę finansową:

1) realizują różne jednostki
gospodarujące,

2) jej treść zależy od podmiotu, który
prowadzi gospodarkę finansową.

Gospodarstwo domowe w ramach polityki

finansowej wyznacza sobie cele:

a) w dziedzinie osiągania dochodów
b) w dziedzinie konsumpcji
c) w dziedzinie gromadzenia oszczędności

oraz ich wykorzystywania.

10

Celem polityki finansowej

przedsiębiorstwa jest zwiększanie jego

wartości poprzez:

- poprawę jakości produkcji,
- doskonalenie marketingu i inne działania

zmierzające do umocnienia pozycji firmy na

rynku,

- maksymalizację wielkości zysku w

dłuższym okresie.

11

12

Ogólnym celem polityki finansowej

państwa jest tworzenie przesłanek dla

możliwie optymalnego bytu

społeczeństwa przez:
- stymulowanie trwałego rozwoju

gospodarczego,
- stymulowanie możliwie pełnego

wykorzystania potencjału gospodarczego

13

- zapewnienie krajowi bezpieczeństwa

zewnętrznego i wewnętrznego,
- możliwie najlepsze zaspokojenie

potrzeb społecznych w dziedzinie

konsumpcji zbiorowej,
- zapewnienie minimum egzystencji

członkom społeczeństwa, którzy nie są

w stanie samodzielnie go osiągnąć.

Finanse

w

gospodarce

towarowej

są

podstawowym

instrumentem

podziału

wartości rzeczowych między;
- różne sfery zastosowania (produkcja,
spożycie)
- różne jednostki gospodarujące

14

Nauka ekonomii – jest nauką o procesach
gospodarczych i prawach rządzących tymi
procesami

Nauka finansów jako gałąź nauki
ekonomii, jest nauką o zjawiskach i
procesach pieniężnych.

15

16

Przedmiotem nauki finansów jest ekonomiczna

strona
gospodarowania pieniądzem:
– w sektorze publicznym,
– instytucjach finansowych,
– przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych.

17

Nauka finansów zajmuje się przede

wszystkim badaniem ruchu pieniądza

tzn. jego:
–tworzeniem (kreacją) w systemie

bankowym,
–krążeniem (cyrkulacją) między różnymi

jednostkami gospodarującymi,
–osiadaniem (akumulacją) w postaci

oszczędności i rezerw pieniężnych.

18

Analiza ruchu pieniądza jest prowadzona w

związku z przebiegiem zjawisk w

rzeczowej sferze gospodarowania.
Stąd
Przedmiot zainteresowania nauki finansów

nie różni się o przedmiotu zainteresowania

ekonomii

Różnice między tymi dwoma naukami
polegają

głównie

na

stopniu

szczegółowości

analizy

zjawisk

pieniężnych:
-ekonomia bada wielkości zagregowane
(globalny popyt, globalna podaż, )
-nauka finansów bada wewnętrzną
strukturę agregatów czynniki, które ją
kształtują.

19

20

Jeszcze bardziej szczegółowe badania są

prowadzone
w gałęziach, na które dzieli się ogólna nauka

finansów:
– nauce o finansach publicznych,
– finansach przedsiębiorstw,
– nauce bankowości,
– finansów ubezpieczeń, itd

21

Funkcje finansów

Funkcja stabilizacyjna polega na:

-

oddziaływaniu na przebieg procesów

gospodarczych w sferze rzeczowej

-

w

kierunku

zachowania

stałego

i zrównoważonego wzrostu,

-

przy

optymalnym

wykorzystywaniu

czynników produkcji

-

dla zapewnienia społeczeństwu stałej poprawy

warunków życia.

22

Funkcja alokacyjna polega na:
-dokonywaniu

podziału

materialnych

i

ludzkich czynników produkcji między:

a)

sferę wytwarzania dóbr prywatnych i
dóbr publicznych,

b)

a następnie wewnątrz obu tych sfer.

23

Funkcja redystrybucyjna polega na:
dokonywaniu

wtórnego

podziału

dochodów,które:
- powstały w wyniku pierwotnego podziału
produktu krajowego brutto na szczeblu
jednostek wytwórczych
- pod wpływem mechanizmu rynkowego lub
pod wpływem administracyjnych regulacji
charakteru ogólnego.

24

Redystrybucja dochodów następuje przez

1)

system budżetowy, opierający się na:

a) bezzwrotnych obciążeniach (poprzez

nakładanie na gospodarstwa domowe oraz

przedsiębiorstwa obciążeń fiskalnych)

b) bezzwrotnych świadczeniach

finansowych przez ustalanie dochodów

pieniężnych w postaci różnego rodzaju

rent, emerytur, zasiłków)

25

26

Redystrybucja dochodów następuje

przez:
2) kredytowe ogniwo finansów, gdyż

poszczególne jednostki gospodarujące

mogą:
a) otrzymywać z niego dochody na

zasadzie zwrotności,
b) lokować w nim nadwyżki środków

pieniężnych ponad zamierzone w

danym okresie wydatki, także na

zasadzie zwrotności.

27

Redystrybucja dochodów następuje przez:
3) Przez redystrybucję giełdową i

pozagiełdową akcji.

4) Przez redystrybucję giełdową i

pozagiełdową innych rodzajów papierów

wartościowych

28

Teorie finansów - to mniej lub

bardziej wydzielone części

teorii pieniądza

W ramach teorii pieniądza można dokonać
podziału na dwie grupy:

–

Teorie należące do nurtu klasycznego stoją

na gruncie tezy o neutralności pieniądza

w stosunku do zjawisk

w realnej sferze gospodarowania,

–

Teorie należące do nurtu keynesowskiego

stoją na gruncie tezy o aktywnej roli

pieniądza w procesach gospodarczych.

29

30

Teorie finansów można podzielić na

podobne dwie grupy zajmujące się

zjawiskami pieniężnymi :
–przy podtrzymywaniu założenia,

że są one neutralne w stosunku

do zjawisk rzeczowych,
–zjawiskami pieniężnymi w

powiązaniu ze zjawiskami

rzeczowymi.

31

Dla ogólnej analizy zjawisk
pieniężnych wykorzystywane są
kryteria: 1)przedmiotowe
2) podmiotowe

W oparciu kryterium przedmiotowe można
wyodrębnić dwa zasadnicze rodzaje pieniężnych
przychodów i wydatków:
a) przychodów i wydatków rynkowych
b) przychodów i wydatków nierynkowych.

32

Cechy rynkowych strumieni pieniężnych

dochodów i wydatków :

–

powiązanie świadczenia pieniężnego jednej

strony transakcji rynkowej, ze świadczeniem

innej wartości przez drugą stronę transakcji

rynkowej

–

ruch pieniądza jest regulowany przez

mechanizm rynkowy

–

transakcje rynkowe są realizowane w zasadzie

za pomocą już istniejących zasobów pieniądza

33

34

W grupie pieniężnych przychodów i

wydatków rynkowych można wyróżnić
strumienie pieniężne:

-na rynku towarów i usług,

-na rynku pracy

-na rynkach finansowych (np. rynek

dłużnych papierów wartościowych,
rynek akcji, rynek walutowy, rynki
pochodnych instrumentów finansowych,
itd.)

Cechy charakterystyczne nierynkowych

strumieni pieniężnych :

1.

brak świadczenia wzajemnego ze strony

uczestnika transferu, otrzymującego

świadczenie pieniężne;

2.

brak

regulacji

przez

mechanizm

rynkowy,

3.

uznaniowy charakter określony przez :

a)

przekazującego

środki

pieniężne

(np. w postaci darowizny na rzecz instytucji

charytatywnych)

b)

pobierającego

środki

pieniężne

(np. w postaci podatków pobieranych przez

państwo).

35

W oparciu o kryterium podmiotowe

wyróżnia

się

następujące

grupy

zjawisk finansowych:

a)

finanse przedsiębiorstw,

b)

finanse gospodarstw domowych,

c)

finanse publiczne,

d) finanse banków,
e) finanse ubezpieczeń.

36

37

Finanse przedsiębiorstw mają duże

znaczenie

dla

funkcjonowania

finansów w całości gdyż w sektorze
przedsiębiorstw

1)powstaje

niemal

cały

produkt

krajowy brutto

2) powstają przychody pieniężne z

realizacji tego produktu, które przez
podział i redystrybucję zasilają w
przychody pieniężne inne grupy
podmiotów gospodarujących.

38

Rodzaje

przychodów

pieniężnych

charakterystyczne

dla

gospodarki

finansowej przedsiębiorstw

a)   ze sprzedaży towarów i usług,
b)  z kredytów bankowych.

c)  z

emisji

dłużnych

papierów

wartościowych

d) ze sprzedaży akcji
e) odszkodowania wypłacane przez

towarzystwa ubezpieczeniowe.

  f)  dotacje i subwencje.

39

Najbardziej charakterystyczne kierunki

wydatków pieniężnych przedsiębiorstw:

1)      płatności z tytułu zakupu materialnych

czynników produkcji

2)      wypłaty wynagrodzeń pracowniczych,

3)      płatności związane ze spłatą kredytów

4)      płatności odsetek i prowizji na rzecz

banków,

40

Najbardziej charakterystyczne kierunki

wydatków pieniężnych
przedsiębiorstw cd:

5)     płatności oprocentowania bonów i

obligacji na rzecz ich posiadaczy.

6)      składki płacone na rzecz towarzystw

ubezpieczeniowych

7)      zakup bonów komercyjnych,

obligacji i akcji innych
przedsiębiorstw.

8)      podatki i opłaty wnoszone do

budżetu państwa i budżetów
samorządowych

41

.

Gospodarstwa

domowe

osiągają

przychody pieniężne przede wszystkim
w formie:

a)   wynagrodzeń za świadczoną pracę.
b) oprocentowania

depozytów

bankowych

i

lokat

w

dłużnych

papierach wartościo wych,

c)  dywidend od akcji, odszkodowań
d)  rent z towarzystw ubezpieczeniowych,

itp.

e) transferów z systemu ubezpieczeń

społecznych (renty emerytury, zasiłki
rodzinne, chorobowe, macierzyńskie,
itd.)

42

Główne strumienie wydatków pieniężnych

gospodarstw domowych

a)zakupy towarów i usług konsumpcyjnych,

b)zakup papierów wartościowych, jednostek

uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w
funduszach inwestycyjnych, zakup polis w
towarzystwach inwestycyjnych, itp.

43

Finanse przedsiębiorstw i finanse
gospodarstw domowych stanowią dwa
zdecentralizowane ogniwa układu
zjawisk finansowych.
(setki tysięcy czy nawet miliony
jednostek)

Pozostałe podmiotowe ogniwa finansów
mają charakter scentralizowany
(niewielka liczebność i znaczna
koncentracja jednostek
gospodarujących).

44

Znacząca rola zdecentralizowanych ogniw

systemu finansowego jest pochodną faktu
że :

1)W nich ma miejsce tworzenie i pierwotny

podział produktu krajowego brutto

2) warunkuje one :

a)działanie scentralizowanych ogniw finansów,

b) rozwój gospodarczy i realizację celów

społeczeństwa przez zaspokojenie potrzeb
konsumpcyjnych

indywidualnych

i

zbiorowych.

45

Finanse publiczne to zespół zjawisk

finansowych,

związków

publicznoprawnych, a więc państwa i
jednostek samorządu terytorialnego.

46

Przychody pieniężne finansów publicznych to przede

wszystkim:

• nierynkowe transfery, takie jak podatki, opłaty i

wpłaty

z

zysku

jednostek

gospodarczych

będących własnością publiczną.

b)  przychody z lokowania na rynkach finansowych

dłużnych

papierów

wartościowych

(bonów

skarbowych i obligacji ).

c) przychody ze sprzedaży obiektów majątkowych

na rynku towarów

d) przychody ze sprzedaży stanowiących własność

państwa akcji przedsiębiorstw.

47

Wydatki sektora publicznego to przede wszystkim:

a)      płace i wynagrodzenia pracowników instytucji
państwowych i samorządowych,

b) wydatki na zakup środków materialnych,
potrzebnych dla funkcjonowania tych instytucji,

c)  wydatki związane z obsługą kasową sektora
publicznego i obsługą długu publicznego,

d)     wydatki transferowe w postaci subwencji i
dotacji, zasiłków, rent i emerytur,.

48

      Operacje redystrybucyjne, wewnątrz sektora
publicznego

-związane z przekazywaniem środków
pieniężnych na pokrywanie wydatków
budżetowych

-między dysponentami środków budżetowych
różnych szczebli oraz

- między budżetem państwa a budżetami
samorządowymi.

49

Finanse banków i innych instytucji

kredytowych.

50

przychody banków t o:

1)przychody to -wpłaty od klientów środków

pieniężnych, które tworzą na rachunkach
klientów depozyty, będące własnością klientów

2)przychody w postaci oprocentowania kredytów i

pożyczek udzielonych klientom

3) przychody w postaci prowizji od różnego rodzaju

operacji

51

wydatki banków to:

• kredyty udzielone klientom ( wydatki

specjalnego rodzaju)

• wypłaty odsetek od depozytów

powierzonych przez klientów

• wypłaty odsetek od lokat pozyskiwanych

na rynkach finansowych od innych banków
i instytucji finansowych,

• wydatki związane z kosztami

funkcjonowania banków ( płace
pracowników, zakup towarów i usług).

• transfery na rzecz sektora publicznego

(podatki, opłaty itp.).

52

Finanse ubezpieczeń to zespół zjawisk

finansowych :

1)towarzystw ubezpieczeń

majątkowych i osobowych,

2) działających na zasadach

komercyjnych, tj. w celu zarobkowym
względnie w celu osiągania
wspólnych korzyści przez
udziałowców towarzystwa

53

a

Instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody

pieniężne :

a)ze

składek

wpłacanych

przez

jednostki

gospodarujące

b) z lokat nadwyżek finansowych i rezerw celowych

w aktywa finansowe (np. obligacje państwowe), i
w dobra rzeczowe (np. nieruchomości).

54

Wydatki towarzystw ubezpieczeń to głównie:

a)wypłaty odszkodowań,

b)wydatki związane z utrzymaniem ich instytucji,

( płace, zakup towarów i usług, niezbędnych dla
funkcjonowania biur)

c)świadczenia na rzecz sektora publicznego

(podatki,opłaty, składki na ubezpieczenie społeczne,
itd.),

d)wydatki związane z finansowaniem działalności

prewencyjnej,

e)

lokaty

nadwyżek

finansowych

i

funduszy

rezerwowych na rynkach finansowych

55

Finanse rynków finansowych to
zespół zjawisk finansowych
pośredników działających na
rynkach finansowych.

56

Pośrednicy

działający na rynkach

finansowych zajmują się
kierowaniem funduszy pieniężnych,
nagromadzonych przez jedne
podmioty do drugich podmiotów,
które zgłaszają popyt na te
fundusze.

57

Podmioty rynków finansowych.
1) pośrednicy :

• fundusze emerytalne,

• fundusze inwestycyjne,

• biura maklerskie, brokerskie,

• domy dyskontowe,

• kantory wymiany walut,

• lombardy, itp.
2)   instytucje, które tworzą ramy organizacyjne dla

operacji pośrednictwa ,

• giełdy papierów wartościowych,

• giełdy pochodnych instrumentów finansowych,

• podobne do giełd instytucje obrotu papierami

wartościowymi nienotowanymi na giełdach, jak np.
Centralna Tablica Ofert).

58

  Rynki finansowe dzielą się na :

rynek wymiany walut,

rynek pieniądza,

rynek kapitału pieniężnego

rynek pochodnych instrumentów
finansowych

59

Na rynkach walut dokonuje się
natychmiastowych i terminowych
transakcji sprzedaży i kupna jednych
walut w zamian za inne waluty.

60

Na rynku pieniądza

1)obraca się:
a)funduszami pożyczkowymi o terminach

zwrotu do 12 miesięcy

b) dłużnymi papierami wartościowymi (bony

skarbowe i komercyjne, certyfikaty
depozytowe, weksle proste i trasowane,
itp.) o tych samych terminach płatności

2) dokonuje się obrotów wtórnych tymi

walorami między różnymi wierzycielami.

61

Na rynku kapitału pieniężnego.

a)lokowane są długoterminowe fundusze pieniężne w
średnio- i długoterminowych dłużnych papierach
wartościowych,

we

własnościowych

papierach

wartościowych.

b)dokonuje się wtórnych obrotów jednymi i drugimi
papierami wartościowymi na giełdach i w obrocie
pozagiełdowym.

62

Na rynkach pochodnych instrumentów finansowych
dokonuje się obrotów:

kontraktami future

kontraktami opcyjnymi na waluty, stopy
procentowe, indeksy giełdowe i inne,