MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Bezpieczeństwo własne

: izolacja płynów

ustrojowych (WZW B, WZW C, HIV, gruźlica)
poprzez zastosowanie środków ochrony
osobistej takich jak rękawiczki, okulary,
maska.

Ocena miejsca zdarzenia

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Należy

zawsze

określić

ryzyko

ewentualnych zagrożeń (ogień, substancje
toksyczne, możliwość porażenia prądem,
obecność

osób

postronnych

mogących

stanowić zagrożenie - pijacy, osoby psychicznie
chore,

przestępcy,

tłum,

niebezpieczne

zwierzęta, obszary zagrożone niskim stężeniem
tlenu lub obecnością toksycznego poziomu
substancji

chemicznych

w

powietrzu

-

kanalizacje, silosy, ładownie statków; droga
podejścia - lód, woda, pochyłe zbocze, budynki
grożące

zawaleniem).

Trzeba wyznaczyć bezpieczne miejsce do
zaparkowania

pojazdu

ratowników

(jak

najbliżej miejsca zdarzenia, ale w bezpiecznym
oddaleniu).

Czy podejście do poszkodowanych jest w
danych warunkach bezpieczne?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

RATOWNIK

powinien

ratować życie innych, a nie
poświęcać swoje!!!

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Niezbędny sprzęt należy przenieść w
pobliże miejsca wypadku:
- sprzęt ochrony osobistej,
- deski (nosze),
- kołnierze szyjne,
- tlen, ssak, worek samorozprężalny,
zestaw do intubacji,
- apteczka (materiały opatrunkowe,
ciśnieniomierz, stetoskop).

Na tym etapie trzeba rozważyć użycie

sprzętu

specjalistycznego

(np.

do

wydobywania ofiar z pojazdu).

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Oceniając

okoliczności

zdarzenia

należy wstępnie ocenić mechanizm urazu.
Brać pod uwagę należy występowanie
odpowiednich do mechanizmu urazu obrażeń
ciała, np. złamania podudzi u potrąconego
przez samochód osobowy.

Jeśli mechanizm urazu wskazuje na

możliwość ciężkich obrażeń, to pomimo
braku wyraźnych odchyleń w badaniu, należy
zwrócić

szczególną

uwagę

na

poszkodowanego. Przyjmuje się, że 5-15%
tych

poszkodowanych,

pomimo

prawidłowych oznak życiowych i braku
ewidentnych obrażeń zewnętrznych przy
wstępnym badaniu, okaże się mieć ciężkie
obrażenia przy powtórnym badaniu.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Powinna trwać nie więcej niż 2 minuty.

Pierwszy ratownik bada i decyduje, drugi
stabilizuje kręgosłup szyjny i udrażnia drogi
oddechowe, trzeci przygotowuje deskę
ortopedyczną. Nic nie może przerwać oceny
wstępnej

poza

niedrożnością

dróg

oddechowych i zatrzymaniem krążenia.

Wstępna ocena poszkodowanego

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Ocena stanu świadomości – próba
nawiązania kontaktu słownego:

„Jestem ratownikiem. Co się stało?”

Skala AVPU

A (alert) – świadomy.

V (verbal) - reaguje na bodźce słowne
(werbalne), ale jest splątany lub
podsypiający.

P (pain) - reaguje na bodźce bólowe.

U (unresponsible) - nie reaguje na żadne
bodźce.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

ABC

Drogi oddechowe (A - airway)

Czy drogi oddechowe są drożne?
Czy nie ma w nich wydzieliny?

Niedrożność dróg oddechowych —
stabilizacja kręgosłupa szyjnego, odessanie
treści z jamy ustnej i wysunięcie żuchwy.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Oddech (B - Breathing)

Czy pacjent oddycha?

Jaka jest częstość i głębokość
oddechu?

Dorosły

12-20

Małe dziecko

15-30

Niemowlę 25-50

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Wentylacja - każdy chory z zaburzeniami
oddychania, stanu świadomości, wstrząsem i
MOF powinien mieć podłączony tlen.

Hipowentylacja (>12 oddechów/min., płytkie
oddechy) – konieczna sztuczna wentylacja.

Pacjenci po urazach głowy, bez
kontaktu lub demonstrujący objawy
wgłobienia

wymagają

wspomaganej

hiperwentylacji.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Krążenie (C – Circulation)

Jakie jest tętno? - ocena na t. promieniowej i
na

t.

szyjnej

(60-120/min.)

Czy są oznaki krwawienia zewnętrznego? -
opatrunek uciskowy lub bezpośredni ucisk.

Opaska uciskowa tylko i wyłącznie w
przypadku zmiażdżenia lub amputacji!!!

Jaki jest kolor skóry pacjenta?
Jaki jest nawrót kapilarny? (uciśnięcie
opuszki palca).

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Decyzja

Czy sytuacja jest krytyczna?
Czy muszę wykonać jakieś interwencje?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Szybkie badanie urazowe

Głowa i szyja
Czy widzę rany?
Czy żyły szyjne są wypełnione?
Czy tchawica znajduje się w linii środkowej?
Czy obrysy szyi są prawidłowe?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Klatka piersiowa

Czy jest symetryczna?
Czy stwierdzam ruchy
paradoksalne? Czy są oznaki
urazu tępego lub przenikającego? Czy
są rany otwarte?
Czy stwierdzam patologiczną
ruchomość, bolesność, trzeszczenia
żeber? Czy szmery
oddechowe są symetryczne? Jeśli
szmery nie są symetryczne, jaki odgłos
stwierdzamy przy opukiwaniu -
bębenkowy, czy stłumiony?
Czy tony serca
są prawidłowe czy stłumione?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Brzuch

Czy są rany?
Czy

brzuch

jest

miękki,

twardy,

o

zwiększonym obwodzie?
Czy jest bolesny?

Miednica

Czy są rany, zniekształcenia obrysów?
Czy stwierdzam patologiczną ruchomość,
bolesność, trzeszczenia?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Uda

Czy są rany, obrzęk?
Czy stwierdzam
patologiczną ruchomość, bolesność,
trzeszczenia?

Podudzia, kończyny górne

Czy są rany, obrzęk?
Czy stwierdzam patologiczną ruchomość,
bolesność, trzeszczenia?
Czy pacjent może poruszać palcami rąk i
stóp?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Plecy (badanie podczas przekładania
pacjenta na deskę)

Czy są zniekształcenia, obrzęk, stłuczenia,
rany, oparzenia, bolesność?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Decyzja

Czy sytuacja jest krytyczna?
Czy muszę wykonać jakieś interwencje?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Wywiad:

S (symptoms) – symptomy,
A (aliergies) – alergie,
M (medications) - przyjmowane leki,
P (past history) - przebyte choroby,
L (last meal) - ostatni posiłek,
E (events) - wydarzenia poprzedzające
wypadek

.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Oznaki życiowe

Czy ciśnienie, tętno, częstość oddechów są w
normie?

Stan świadomości

Czy źrenice są równe, reagują prawidłowo?
Jaki jest stan świadomości wg skali Glasgow?
Czy stwierdzam oznaki wklinowania mózgu
(pacjent nieprzytomny, poszerzenie źrenicy,
podwyższenie

ciśnienia

tętniczego,

bradykardia, prężenia)?
Czy pacjent posiada identyfikatory medyczne
(świadczące o przewlekłych chorobach)?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Interwencje

terapeutyczne

i

decyzja o transporcie

Czynniki kwalifikujące poszkodowanego
do kategorii „ładuj i jedź":

1. Podczas oceny wstępnej:
a) zaburzenia stanu świadomości;
b) zaburzenia oddychania;
c) zaburzenia krążenia (wstrząs lub
niekontrolowany krwotok);

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

2. Podczas szybkiego badania urazowego:
a) odchylenia w badaniu klatki piersiowej
(cepowata klatka piersiowa, otwarta, rana,
odma prężna lub krwiak opłucnej);
b) tkliwy, wzdęty brzuch;
c) niestabilność miednicy;
d) obustronne złamanie kości udowej;

3.

Do

obrażeń

doszło

w

ciężkim

mechanizmie urazu.

4. Kierujący akcją, w ocenie własnej, biorąc
pod uwagę mechanizm urazu, wiek, wygląd
ogólny,

wielomiejscowość

obrażeń,

podejrzewa istnienie dodatkowych obrażeń
wewnętrznych).

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Poza

podłączeniem

tlenu

w

dużym

przepływie i unieruchomieniu kręgosłupa
szyjnego

jedynie

kilka

procedur

wykonywanych jest na miejscu wypadku:

l. Wstępne zaopatrzenie dróg oddechowych;
2. Wspomaganie oddechu;
3. Reanimacja krążeniowo – oddechowa;
4.

Zaopatrzenie

dużych

krwawień

zewnętrznych;
5. Zaopatrzenie otwartych ran klatki
piersiowej;
6. Stabilizacja cepowatej klatki piersiowej;
7. Odbarczenie odmy prężnej;
8. Unieruchomienie obiektów przenikających
do ran.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Procedury

nie

będące

czynnościami

ratującymi życie jak np. unieruchomienie
złamań, bandażowanie, zakładanie dostępu
żylnego, czy nawet efektywna intubacja
dotchawicza

nie

powinny

opóźniać

transportu.

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Badanie szczegółowe - (u chorych w stanie
krytycznym powinno być wykonane w czasie
transportu)

Wywiad - dodatkowe uzupełnienie

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Oznaki życiowe

Jakie jest BP, tętno i częstość oddechów?

Badanie neurologiczne

Jaki jest stan świadomości?
Jakie jest stężenie glukozy we krwi?
(jedynie jeśli pacjent ma zaburzenia
świadomości) Czy źrenice są
równe i czy reagują prawidłowo na światło?

Czy pacjent może ruszać palcami rąk i stóp?
Czy pacjent czuje dotyk na palcach
rąk i stóp? Jaki jest wynik GCS?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Głowa

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy stwierdzam krwiaki okularowe lub
okolicy wyrostka sutkowatego?
Czy stwierdzam płynotok / krwotok z nosa /
ucha?
Czy stwierdzam bladość, sinicę, nadmierną
potliwość?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Drogi oddechowe

Czy są drożne?
Jeśli są oparzenia twarzy, czy są ślady
oparzenia jamy ustnej lub nosowej?

Oddech

Jaka jest częstość i głębokość oddechu
pacjenta?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Szyja

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy żyły szyjne są prawidłowe, zapadnięte,
wypełnione?
Czy tchawica znajduje się w linii środkowej?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Krążenie

Jaka jest częstość i wypełnienie tętna?
Jaki jest kolor i temperatura skóry?
Jaki jest nawrót kapilarny?
Czy

wszystkie

miejsca

krwawienia

zewnętrznego są prawidłowo zaopatrzone?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Klatka piersiowa

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy stwierdzam ruchy paradoksalne?
Czy szmery oddechowe są obecne i
symetryczne?
Jeśli nie są symetryczne, jaki jest odgłos
opukowy po stronie ściszenia?
Czy tony serca są prawidłowe, czy
przytłumione?
Jeśli pacjent jest zaintubowany, czy rurka
pozostaje w prawidłowej pozycji?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Brzuch

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy brzuch jest miękki, twardy, wzdęty?

Miednica (została już zbadana - nie
potrzeba dalszego badania)

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Kończyny dolne

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy

stwierdzam

normalną

czynność

ruchową, czucie, tętno?
Czy zakres ruchów jest prawidłowy?

Kończyny górne

Czy stwierdzam rany, zniekształcenia,
stłuczenia?
Czy

stwierdzanm

normalną

czynność

ruchową, czucie, tętno?
Czy zakres ruchów jest prawidłowy?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Dalsze badanie
 
Zmiany podmiotowe

Czy pacjent czuje się gorzej / lepiej / tak
samo?

Stan świadomości

Jaki jest poziom świadomości?
Jak wyglądają źrenice, czy są równe,
prawidłowo reagują na światło?
Jeśli stan świadomości jest zmieniony, jaki
jest wynik GCS?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Powtórna ocena ABC

Drogi oddechowe

Czy są drożne?
Jeśli są oparzenia twarzy, czy są ślady
oparzenia jamy ustnej lub nosowej?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Oddech i krążenie

Jaka jest częstość i głębokość oddechu
pacjenta?
Jaka jest częstość i jakość tętna?
Jaki jest kolor i temperatura skóry?
Jaki jest nawrót kapilarny?
Jakie jest ciśnienie tętnicze?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Szyja

Czy żyły szyjne są prawidłowe, zapadnięte,
wypełnione?
Czy

tchawica

znajduje

się

w

linii

środkowej?
Czy stwierdzam zwiększenie się obrzęku na
szyi?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Klatka piersiowa

Czy szmery oddechowe są obecne i
symetryczne?
Jeśli nie są symetryczne, jaki jest odgłos
opukowy po stronie ściszenia?

Brzuch (jeśli mechanizm urazu sugeruje
możliwość obrażeń)

Czy jest bolesność?
Czy brzuch jest miękki, twardy, wzdęty?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Ponowna ocena wcześniej stwierdzonych
obrażeń

Czy stwierdzam jakieś zmiany w stanie
wcześniej stwierdzonych obrażeń?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Wcześniej wykonane interwencje

Czy rurka intubacyjna znajduje się w
prawidłowej pozycji i jest drożna?
Czy przepływ tlenu jest prawidłowy?
Czy układ zaopatrujący pacjenta w tlen jest
prawidłowo podłączony?
Czy kroplówka jest prawidłowo podłączona i
przetoczenie jest wykonywane z prawidłową
szybkością?
Czy otwarte rany klatki piersiowej są
szczelnie zamknięte?
Czy igła odbarczająca odmę prężną nadal
funkcjonuje?

MEDYCYNA RATUNKOWA

Basic Trauma Life Support

Czy jakieś opatrunki przesiąkły krwią?

Czy

unieruchomienia

są

prawidłowo

założone?

Czy ciała obce w ranach przenikających są
nadal prawidłowo unieruchomione?

Czy pacjentka ciężarna leży na lewym
boku?
Czy monitor ECG i pulsoksymetr są
podłączone i prawidłowo funkcjonują?