Ocena wstępna poszkodowanego

Ocena poszkodowanego

• wygląd ogólny

• ocena stanu świadomości

• ocena czynności życiowych

• badanie fizykalne

• wywiad

Ocena wyglądu ogólnego

Kolor skóry

• sina - niedotlenienie - wychłodzenie

• szara - wstrząs, wstrząs mózgu

• czerwona - poparzenie, przegrzanie, zaburzenia krążenia, wstrząs

• blada - wstrząs mózgu, niedotlenienie, zatrucia pokarmowe

• żółta - zatrucia pokarmowe

Zachowanie

• normalne

• apatia

• agresywne

• brak oznak kontaktu i drgawki

• brak oznak kontaktu

Ułożenie

• naturalne do zaistniałej sytuacji

• nienaturalne

Ocena stanu świadomości AVPU

• A - przytomny i świadomy

• V - reagowanie na głos

• P - reagowanie na ból

• U - brak reakcji

Ocena czynności życiowych

Drożność dróg oddechowych

• sprawdzenie oddechu

• sprawdzenie zawartości jamy ustnej

• rękoczyn - żuchwa - czoło lub

• wyważenie żuchwy

Oddech

• oddech sprawdzamy jak największą ilością zmysłów

• ucho układamy nad ustami poszkodowanego, twarzą zwróconą w stronę klatki piersiowej

• ucho może usłyszeć szmer, może poczuć ruch powietrza, a wzrok może zobaczyć ruchy oddechowe klatki piersiowej

• ręka leży na klatce piersiowej w celu wyczucia ruchów oddechowych

Krążenie

• krążenie sprawdzamy tylko na dużych tętnicach - szyjnej i udowej

• sprawdzamy trzema palcami z wyłączeniem kciuka

 

Należy pamiętać, że:

• jeżeli badanie stanu świadomości wykaże, że poszkodowany jest nieprzytomny to priorytetowo należy wezwać natychmiast pomoc

• jeżeli badanie krążenia i oddychania wykaże brak któregokolwiek to należy priorytetowo zapewnić sobie przyjazd karetki pogotowia i rozpocząć niezwłocznie czynności resuscytacyjne.

• wyjątkiem od powyższego będzie występowanie krwotoków (nie krwawień), należy je szybko zaopatrzyć zanim rozpoczniemy resuscytację krążeniowo - oddechową.

• badanego należy badać w pozycji zastanej, dopiero po ukończeniu badania miejsc dostępnych obracamy poszkodowanego i badamy pozostałą część ciała poszkodowanego.

• badanie musi być poprowadzone szybko i rzeczowo

• opatrujemy poszkodowanego w zależności od priorytetów - RKO, tlenoterapia, krwotoki, zabezpieczenie kręgosłupa w odcinku szyjnym -dopiero w dalszej kolejności złamania, zwichnięcia i skręcenia stawów, krwawienia.

• pamiętaj zawsze o zastosowaniu komfortu termicznego tak szybko jak to możliwe

• pamiętaj o wsparciu psychicznym poszkodowanego

• pamiętaj o zastosowaniu pozycji przeciwwstrząsowej adekwatnej do sytuacji.

• pamiętaj o stałej obserwacji stanu poszkodowanego.

Szybkie badanie urazowe

Badanie fizykalne BTLS

Głowa

• zaczynamy od badania twarzoczaszki - szukamy zmian w kośćcu, złamań, wklęśnięć, uszkodzeń zębów, oczu, wysączających się płynów z nosa lub uszu

• badanie mózgoczaszki - poprzez delikatne ale stanowcze przesunięcie dłońmi po całej czaszce, poszukujemy wpukleń w czaszce, guzów, krwi, części ruchomych

Szyja

• poprzez ocenę wzrokową szukamy zranień, krwotoków

• poprzez ocenę palpacyjną szukamy zmian w kośćcu, na tylnej części szyi

Klatka piersiowa

• ocena wzrokowa - ruchy klatki piersiowej, ślady krwi, krwotoki

• ocena palpacyjna - poprzez ułożenie dłoni równomiernie na lewej i prawej części klatki piersiowej i delikatny ale zdecydowany ucisk (koniecznie pionowo) szukamy złamań żeber, w zależności od wielkości klatki piersiowej czynność powtarzyamy w jednym, dwóch czy też trzech miejscach tak aby zbadać całą klatkę piersiową

Brzuch

• ocena wzrokowa - szukamy krwawień, przerwania tkanki, wytrzewienia, zasinień

• ocena palpacyjna - stosując umiarkowany ucisk badamy dłońmi brzuch dzieląc go sobie na cztery części, kolejno uciskamy lewą górną częśc, prawą górną, prawą dolną i lewą dolnączęść brzucha- szukamy miejsc twardych i miejsc bolesnych.

Miednica

• ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnego ułożenia lub nienaturalnej ruchomości miednicy.

• ocena palpacyjna - obie dłonie ułożone są  na obu talerzach miednicy, stosując zdecydowany ucisk pionowo w dół i lekko na zewnątrz szukamy ruchomości w kośćcu miednicy, następnie ściskamy miednicę do środka  również poszukując ruchomości kośćca.

Kończyny dolne

• ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnych ułożeń kończyny, opuchlizn

• ocena palpacyjna - ściskając szybkimi zdecydowanymi ruchami kończynę dolną od uda do stopy szukamy ruchomości w kośćcu, następnie zginamy równocześnie kończynę dolną w trzech stawach - biodrowym, kolanowym i skokowym szukając ograniczeń w ruchomości tych stawów.

Kończyny górne

• ocena wzrokowa - szukamy krwotoków i nienaturalnych ułożeń kończyn, opuchlizn

• ocena palpacyjna - ściskając szybkimi zdecydowanymi ruchami kończynę od ramienia do dłoni szukamy ruchomości kośćca, następnie zginamy kończynę równocześnie w stawie ramiennym, łokciowym, nadgarstku i paliczki palców szukając ograniczeń w ruchomości stawów.

Badanie pleców i pośladków.

• ocena palpacyjna - poszkodowanego obracamy na bok, przy pomocy drugiego ratownika stabilizującego głowę, aby nie zmieniła pozycji względem ciała, wolną dłonią szukamy poprzez ucisk pleców i pośladków poszkodowanego śladów krwi, ewentualnych ciał obcych, zmian w kośćcu.

 Należy pamiętać, że:

• jeżeli badanie stanu świadomości wykaże, że poszkodowany jest nieprzytomny to priorytetowo należy wezwać natychmiast pomoc

• jeżeli badanie krążenia i oddychania wykaże brak któregokolwiek to należy priorytetowo zapewnić sobie przyjazd karetki pogotowia i rozpocząć niezwłocznie czynności resuscytacyjne.

• wyjątkiem od powyższego będzie występowanie krwotoków (nie krwawień), należy je szybko zaopatrzyć zanim rozpoczniemy resuscytację krążeniowo - oddechową.

• badanego należy badać w pozycji zastanej, dopiero po ukończeniu badania miejsc dostępnych obracamy poszkodowanego i badamy pozostałą część ciała poszkodowanego.

• badanie musi być poprowadzone szybko i rzeczowo

• opatrujemy poszkodowanego w zależności od priorytetów - RKO, tlenoterapia, krwotoki, zabezpieczenie kręgosłupa w odcinku szyjnym -dopiero w dalszej kolejności złamania, zwichnięcia i skręcenia stawów, krwawienia.

• pamiętaj zawsze o zastosowaniu komfortu termicznego tak szybko jak to możliwe

• pamiętaj o wsparciu psychicznym poszkodowanego

• pamiętaj o zastosowaniu pozycji przeciwwstrząsowej adekwatnej do sytuacji.

• pamiętaj o stałej obserwacji stanu poszkodowanego.

Ocena sytuacji na miejscu zdarzenia

Ocena sytuacji - pamiętaj, że nigdy nie wolno wchodzić na miejsce zdarzenia bez wcześniejszej oceny sytuacji., miejsca zdarzenia, ryzyka, mechanizmu urazu.

Aby móc prowadzić działania ratownicze należy zawsze maksymalnie zminimalizować ryzyko wystąpienia urazów u innych osób, w tym u siebie. Należy stosować się do przepisów, algorytmów postępowania. Ważne zasady to:

• o ile to możliwe weź ze sobą telefon lub inny środek łączności (np. płynąc łodzią motorową, miej ze sobą radio, telefon, GPS itp.)

• nie wykraczaj poza swoje umiejętności (nie bądź bohaterem tylko ratownikiem, nie trudno jest zginąć przy stanie morza 6, Twoim zadaniem jest uratować tonącego, a nie podać mu rękę i pójść z nim dalej)

• miej przygotowany plan ewakuacji (Twoje działania muszą być przemyślane, nie pracuj nigdy szablonowo)

a) Ocena miejsca zdarzenia i ryzyka - gdy chcemy podjąć działania ratownicze na miejscu zdarzenia musimy szybko ocenić w sposób właściwy sytuację pod względem bezpieczeństwa miejsca. Oto niektóre elementy w różnych sytuacjach na które należy zwrócić uwagę:

w wodzie:

• wysokość fali i siła wiatru

• budowle hydrotechniczne na miejscu zdarzenia i w jego okolicy

• możliwe prądu lokalne

• ilu jest ratowników i jaki mamy sprzęt

• jakie jest poziom wyszkolenia i indywidualne umiejętności zespołu ratowniczego

wypadki komunikacyjne:

• czy pojazd stoi bezpiecznie

• jaki jest dostęp do poszkodowanych

• czy coś wycieka z uszkodzonych pojazdów

• czy czuć dym lub widać ogień

• czy na miejscu jest policja

• czy zabezpieczone jest miejsce zdarzenia (np. trójkąt ostrzegawczy na drodze lub kierowanie ruchem)

• czy nie są uszkodzone linie energetyczne

miejsce przestępstwa:

• czy słychać krzyki, kłótnie

• czy widać kogoś zachowującego się nadal agresywnie

• czy na miejscu jest policja

budynki:

• czy jest ciemno w pomieszczeniach czy jasno

• czy czuć dym

• jaka jest temperatura

• czy można stwierdzić obecność ognia lub substancji trujących

• czy budynek jest stabilny

To tylko niektóre z możliwych zagrożeń jakie mogą występować na miejscu zdarzenia, niech będą one wskazówką do zwracania uwagi na wszystko dookoła nas. Piszę o tym nie po to abyście ze strachu o własne zdrowie i życie nie udzielali pomocy, ale po to aby udzielanie pomocy było bezpieczne, a przez to znacznie skuteczniejsze. Gdy już ocenicie ryzyko to możecie dobrze opracować plan dalszego działania i użyć do akcji odpowiednich środków i zastosować odpowiednie metody. Przekładając to bezpośrednio na nasze podwórko to przy dobrej ocenie miejsca zdarzenia ratownik będzie wiedział, że do akcji przy stanie morza 5 nie wskoczy bez sprzętu, ale weźmie ze sobą zespół ratowniczy z liną asekuracyjną, może nawet zabezpieczy się dodatkowo "węgorzem", a może nawet weźmie jeszcze płetwy by skuteczniej i szybciej dotrzeć do poszkodowanego. I tutaj wchodzimy już w drugi aspekt oceny bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo osobiste ratownika.

b) Bezpieczeństwo ratownika - gdy już wiemy jak wygląda sytuacja i oszacowaliśmy ryzyko to możemy zabezpieczyć siebie przed podjęciem działań. Zaliczamy tu takie elementy jak:

• środki ochrony osobistej - rękawiczki, maska, okulary ochronne, odzież ochronna, itp.

• indywidualny sprzęt ratowniczy - podręczny sprzęt ratowniczy, oskard, siekiera, gaśnica itp.

• wsparcie - zespół ratowniczy odpowiednio przeszkolony i wyposażony, wezwanie służb potrzebnych nam do dalszych działań itp.

Zabezpieczenie ratownika zwiększa szansę na skuteczne udzielenie pomocy bo zazwyczaj skraca czas dotarcia do poszkodowanego, no i oczywiście w znakomity sposób zmniejsza ryzyko wystąpienia urazów, zakażeń itp. u ratownika. Warto tutaj pamiętać, że im mniej poszkodowanych tym nasze działania będą lepsze. Należy więc zadbać o to aby zminimalizować ryzyko wystąpienia urazów u osób w pobliżu miejsca zdarzenia.

c) Bezpieczeństwo osób trzecich - skoro jednej osobie w danym miejscu zdarzył się wypadek to istnieje ryzyko, że inne osoby mogą również doznać uszczerbku na zdrowiu, oczywiście nie dotyczy to sytuacji takich jak NZK, ale jeśli był to np. wypadek komunikacyjny i tzw. "gapie" stoją na ulicy to ryzyko kolejnego wypadku jest bardzo duże. Należy więc moi drodzy pamiętać aby to ryzyko w sposób możliwie skuteczny zminimalizować, adekwatnie do zaistniałej sytuacji.

Wezwanie odpowiedniej pomocy wynikające ze wstępnej oceny sytuacji na miejscu zdarzenia oraz odpowiednie dobranie sprzętu ratowniczego jest dokładniejsze i bardziej adekwatne gdy uda nam się ocenić równocześnie możliwy mechanizm urazu z jakim mamy do czynienia. W sytuacji naszej pracy na kąpieliskach sprawa jest dosyć prosta - do każdej osoby podtopionej i do każdej osoby po utracie przytomności wzywamy pogotowie i tyle, a sprzęt dobieramy do sytuacji. W innych przypadkach sprawa jest trochę bardziej skomplikowana. Przejdziemy tu do kolejnego elementu oceny sytuacji na miejscu zdarzenia - ocena mechanizmu urazu.

d) Ocena mechanizmu urazu - można powiedzieć, że trudna sprawa i nie wiadomo czy dobrze to zrobimy. No i cóż jest to prawda, ale znajomość możliwych urazów w danych sytuacjach pomoże nam zastosować przede wszystkim najbardziej odpowiednie techniki ewakuacji z miejsca zdarzenia jeśli będzie to potrzebne oraz ustawić priorytety w działaniach ratowniczych. Do skutecznej oceny potrzebne będą:

• analiza otoczenia - widzimy np. samochód na poboczu wbity w drzewo, osobę unoszącą się na spokojnej wodzie w pobliżu mostu, wywrócony rower i osobę przewieszoną nieopodal przez płot itp. - pomaga nam to przewidzieć co może być uszkodzone i dostosować do tego swoje działania

• wywiad - zawsze możemy kogoś zapytać czy widział co się stało.

Przytoczę tutaj kilka możliwych urazów w różnych sytuacjach.

rowerzysta

• z kaskiem - urazy kończyn

• bez kasku - urazy głowy szyi i kończy

• przy uderzeniu o kierownicę urazy brzucha

wypadki samochodowe - zderzenia

• z poduszką powietrzna - urazu głowy, szyi, twarzy i oczu

• z zapiętymi pasami - urazy klatki piersiowej i brzucha, złamanie obojczyka, złamanie dolnego odcinka kręgosłupa

• bez pasów - urazy wielo miejscowe

wypadki komunikacyjne - potrącenie

• mała prędkość - złamania kończyn dolnych i miednicy, a w przypadku dzieci uszkodzenia jamy brzusznej

• duża prędkość - złamania kończyn dolnych i górnych, klatki piersiowej i brzucha, szyi i głowy

wypadek motocyklowy

• urazy wielonarządowe

e) Ocena ilości osób potrzebujących pomocy - to już ostatni element oceny sytuacji na miejscu zdarzenia. I jest on bardzo istotny bo pozwala mi w sposób właściwy ocenić czy dysponuję odpowiednią ilością ludzi i sprzętu, oraz kogo i w jakiej ilości muszę wezwać.

Jak widzicie niewinnie brzmiące - ocena sytuacji - to całkiem sporo czynności, które muszą być wykonane bardzo dokładnie, z należytą starannością i dbałością. Przy tym wszystkim nigdy nie należy zapominać, że liczy cię czas i działania nasze muszą być możliwie szybkie, ale nie pospieszne. Żeby dobrze uzmysłowić Ci szanowny czytelniku powagę i znaczenie tych działań przytoczę przykłady typowo plażowe, czyli z tzw. naszego podwórka.

Stan morza 5, otwarta toń bez ostróg, tonący około 50m od brzegu - jeżeli wskoczysz do wody bez sprzętu bo nie poświęciłeś czasu na to by go chwycić i zagwizdać na rozstawiony w pracy zespół (lub wydać inny ustalony w instrukcji alarmowej sygnał alarmowy) to efekt będzie taki, że zamiast szybkiej akcji z kołowrotem i ewentualnym dodatkowym zabezpieczeniem w postaci pasa ratunkowego, która zakończona zostanie w ściśle określonym miejscu (tam gdzie jest ekipa z kołowrotem) do którego już możemy wezwać karetkę pogotowia ratunkowego, będzie wykonana akcja bez sprzętu o bardzo długim czasie trwania, wysoce eksploatująca siły ratownika, która może być zakończona w sytuacji tego typu plaży nawet kilkaset metrów dalej zgodnie z kierunkiem tymczasowego prądu wzdłużbrzeżnego. Skutki - późniejsze wezwanie pogotowia lub przemieszczanie się karetki za postępującą akcją ratowniczą, praktycznie wyeliminowanie ratownika z dalszej pracy tego dnia, znacznie wydłużony czas trwania akcji, sięgający przekroczeń kilkuset% w stosunku do akcji zespołowej z wykorzystaniem liny asekuracyjnej. Pomijam tutaj w opisie akcji całe ryzyko jakie istnieje podczas tej akcji ze strony tonącego.

Woda spokojna, most lub molo, poniżej osoba unosząca się na powierzchni wody - jeśli wskoczysz bez zastanowienia to szybko dotrzesz do poszkodowanego i najprawdopodobniej bez zastanowienia zastosujesz jedną ze znanych sobie technik holowania bez zbędnych ceregieli stosując chwyty i techniki opanowane na kursie. A gdybyś się zastanowił mógłbyś założyć, że może ta osoba skoczyła na głowę i uszkodziła sobie kręgosłup. W tej sytuacji wziąłbyś deskę ortopedyczną lub zastosował odpowiedni sposób obracania poszkodowanego i ewakuowania go na brzeg z zachowaniem wszelkich starań abyzabezpieczyć zwłaszcza szyjny odcinek kręgosłupa. Skutki - uratowane życie ale brak szans na jego jakość, wystąpienie urazów wtórnych podczas ewakuowania na brzeg zamiast uratowania życia i zachowania maksimum szans na zachowanie jego dobrej jakości.

Mam nadzieję, że te przykłady podziałają na Twoją wyobraźnię i spowodują, że będziesz jeszcze lepszy niż jesteś.

Teraz miejsce będą miały odpowiednie techniki ratownicze polegające na skutecznym dotarciu do poszkodowanego i jeśli jest to konieczne skutecznej ewakuacji z miejsca zdarzenia w miejsce w którym będziemy mogli udzielać pierwszej pomocy.

---